NVVB-visie op naturalisatie

NVVB-visie naturalisatie- en optietaken
25 april 2014
NVVB-visie op
naturalisatie- en optietaken
Samenvatting :
De taken op het gebied van naturalisatie en optie moeten eigenlijk bezien worden in een
bredere context want er zijn meer burgerzakentaken waarover een visie kan worden
ontwikkeld. Dit visiedocument beperkt zich echter tot deze twee taken.
De NVVB blijft deze taken zien als gemeentelijke taken, waarbij regionalisering op het
gebied van kwaliteit en efficiency als belangrijke voordelen van een herinrichting kunnen
worden erkend.
Aanleiding
Vanuit het project dat onderzoek doet naar de herinrichting van naturalisatie- en optietaken is de
vraag gesteld welke visie de NVVB heeft op toekomst als het gaat om het beleggen van dit soort
taken.
De staatssecretaris van Veiligheid & Justitie zal na oplevering van de resultaten van een onderzoek
naar de efficiencyvoordelen van mogelijke herinrichtingscenario’s besluiten over de herinrichting.
Er is een kans dat deze taken worden gecentraliseerd en voortaan uitgevoerd door de IND. Maar
ook is mogelijk dat gemeenten juist een uitbreiding van taken krijgen, waardoor de IND een
kleinere rol zal vervullen. Dat stelt wel extra eisen aan gemeente, omdat de controlerende functie
van de IND bij naturalisatieprocessen dan verminderd is en de gemeenten gekwalificeerde
naturalisatieadviezen moeten produceren. Dat zijn adviezen waarop geen controle meer wordt
uitgeoefend. Gemeenten zorgen zelf voor de controle (functiescheiding).
Inleiding
In een tijd waar overheden genoodzaakt zijn om kerntakendiscussies te voeren en kritisch te kijken
naar de efficiëntie van hun werkprocessen, rijst regelmatig de vraag of taken moeten worden
behouden of dat zij op een andere wijze belegd kunnen worden.
Het traditionele beeld van een afdeling Burgerzaken waar o.a. burgerlijke stand,
bevolkingsadministratie, reisdocument- en rijbewijsafgifte zijn geworteld, verdwijnt steeds meer.
De taken worden nog wel uitgevoerd maar zijn binnen de gemeente steeds meer verschillend
georganiseerd.
De taken naturalisatie en optie zijn nog in elke gemeente belegd. De burgemeester is de autoriteit
die verantwoordelijk is voor het naturalisatieadvies en voor de optiebevestiging. Het
naturalisatieadvies wordt door de IND gebruikt om te komen tot een voordracht Koninklijk Besluit
of een afwijzing, waartoe de staatssecretaris van V&J kan besluiten.
Dit document zet de visie van de NVVB neer op een mogelijk toekomstbeeld waarin de rol van de
gemeenten bij de taken naturalisatie en optie wordt geduid en waarbij handige samenwerkingen
verstandige keuzes zijn.
Hoe gaat het nu?
De burgemeester is verantwoordelijk voor de af te geven adviezen over naturalisatieaanvragen van
burgers en hij bevestigt afgelegde optieverklaringen voor het Nederlanderschap.
Pagina 1/4
NVVB-visie naturalisatie- en optietaken
25 april 2014
Beide processen beginnen in de gemeente. Daarbij speelt de basisregistratie personen (BRP) een
belangrijke rol. Deze basisregistratie levert de gegevens van de verzoekende persoon. Indien deze
gegeven gebaseerd zijn op brondocumenten die niet sterk van aard zijn, zoals een paspoort of
verklaring onder eed of belofte, zal de verzoeker worden gevraagd om (afschrift van) zijn
geboorteakte te overleggen. De verzoeker zal veelal aan dit verzoek voldoen omdat zijn belang
daarbij groot is. Hij wil immers Nederlander worden. Na overlegging van de geboorteakte kan
verwerking plaatsvinden in de BRP, hetgeen kan leiden tot correctie van gegevens. De start van
het naturalisatie of optie-proces is dus een belangrijk kwaliteitsmoment voor de gemeenten, in
casu de BRP.
Als sluitstuk van beide processen geldt de naturalisatieceremonie, waarbij vaak de burgemeester
weer een rol heeft.
Het naturalisatieproces strekt zich uit over meer bestuurslagen. Advies-, aanvraag- en
behandelingsprocedure gebeurt bij en door de gemeente. Deze wordt afgerond met een advies aan
de IND. Daar wordt het dossier gecontroleerd en uiteindelijk leidt dat tot een Koninklijk Besluit of
een afwijzende beschikking.
Indien de Koning besluit tot het verlenen van het Nederlanderschap ontvangt de gemeente hiervan
bericht. De gemeente nodigt de naturalisandus uit voor een naturalisatie ceremonie waar nog enige
formaliteiten plaatsvinden zoals het uitreiken van het besluit
Bij een Koninklijk Besluit kan het zijn dat de naturalisandus heeft verklaard dat hij afstand zal doen
van zijn vreemde nationaliteit. De IND ziet erop toe dat dit gebeurt en zo niet bestaat de
mogelijkheid dat het Nederlanderschap later weer wordt ingetrokken.
Gemeente en IND hebben beide een belangrijke rol in dit proces.
Het optieproces bevindt zich volledig binnen het gemeentelijk domein. Advies- en
behandelingsprocedure waarvan het daadwerkelijk opteren onderdeel is, gebeurt volledig bij de
gemeente. De burgemeester bevestigt de optieverklaring maar kan deze ook weigeren te
bevestigen.
Indien de optie kan worden bevestigd, wordt de optant uitgenodigd voor de ceremonie, alwaar hij
de optiebevestiging ontvangt.
De gemeente meldt bij de IND na de ceremonie aan wie het koninklijk Besluit dan weel de
optiebevestiging is uitgereikt. De IND registreert deze feiten in het nationaliteitenregister. De
gemeente registreert de verkrijgingen in de BRP.
Uitgangspunten
De NVVB vindt dat deze taken rechtstreekse dienstverlening aan burgers betreffen en moeten door
gemeenten blijven worden uitgevoerd. Het beleid van de overheid is er juist op gericht om
gemeenten nog meer te positioneren als eerste aanspreekpunt voor de burger als het gaat om
overheidsdienstverlening.
Gelet op het eerste uitgangspunt ligt het voor de hand dat deze taken eerder verder
gedecentraliseerd worden, dan gecentraliseerd.
Het Regeerakkoord uit 2012 zegt hierover het volgende:
“Een krachtige en dienstverlenende overheid vraagt een duidelijke afbakening van taken en
verantwoordelijkheden tussen en binnen bestuurslagen. Het overbrengen van een groot aantal
taken van het Rijk naar gemeenten maakt meer maatwerk mogelijk en vergroot de betrokkenheid
van burgers. Gemeenten kunnen de uitvoering van de taken beter op elkaar afstemmen en zo
meer doen voor minder geld. Hiertoe biedt het Rijk hen ruime beleidsvrijheid.” (pag. 40)
Een andere passage uit het Regeerakkoord zegt verder:
“De rijksoverheid gaat goedkoper, flexibeler en efficiënter werken, met minder bestuurlijke en
ambtelijke drukte en regeldruk. Dat moet bijdragen aan verbetering van de dienstverlening aan
burgers en bedrijven. Beleid en uitvoering worden vereenvoudigd, toezichtstaken en adviesfuncties
samengevoegd, taken beëindigd of gedecentraliseerd naar andere overheden en de deregulering
Pagina 2/4
NVVB-visie naturalisatie- en optietaken
25 april 2014
met kracht voortgezet.” (pag. 41)
Zoals eerdere aangegeven zijn deze taken nauw verbonden met de bevordering van de kwaliteit
van de BRP. Naturalisatieverzoekers en optanten moeten immers zorgen voor voldoende en
acceptabele brondocumenten, waarmee ook de gegevens in de BRP verbeterd worden.
Bij herinrichten van deze taken ligt het voor de hand dat dit gebeurt om kwaliteit en efficiency te
verhogen. De burger moet echter centraal staan. Kwaliteit en efficiency leven soms op gespannen
voet met elkaar. Bij de dienstverlening aan de burger gaat het vooral om kwaliteit. Het is dus zaak
om daarin een balans te vinden.
Op diverse terrein bestaan al vele samenwerkingsconstructies van gemeenten. Voorbeelden zijn
het Sociale domein, het Belasting- en invorderingsdomein, de GGD’s. Maar ook zijn er al
voorbeelden van dienstverleningstaken op het terrein van Burgerzaken die geclusterd zijn.
Voorbeelden daarvan zijn de BEL-combinatie, Groningen-Ten Boer, Enschede-Losser.
Deze taken volledig centraliseren en beleggen bij de IND heeft tot gevolg dat gemeenten deze
burgers niet meer zien bij de start van het proces tot het verkrijgen van het Nederlanderschap. Dat
ontneemt de gemeenten een belangrijk kwaliteitsmoment. De burger krijgt te maken met een
grote, mogelijk logge organisatie waarbij het fysieke contact vaak ver van de woonplaats ligt.
Gemeenten vragen nu aan de IND regelmatig Berichten Omtrent Toelating (BOT) teneinde de
ononderbroken periode van geldig verblijf te kunnen constateren. Indien de IND de optietaken
overneemt van de gemeenten, zal de IND regelmatig informatie aan de gemeenten moeten vragen
over de (ononderbroken) verblijfsduur in Nederland.
Mogelijkheden
Door intergemeentelijke samenwerking kunnen deze taken belegd worden bij organisatievormen
die borgen dat de taken worden uitgevoerd met voldoende capaciteit en deskundigheid. Zo’n
organisatievorm kan bestaan uit een groep van gemeenten die voor de taken een aparte
organisatie oprichten of een (centrum-)gemeente die de taken uitvoert voor een groep van
gemeenten. Op die manier worden de taken geregionaliseerd, maar blijven ze binnen het
gemeentelijk domein.
Gekeken moet worden of deze taken in mandaat kunnen worden uitgevoerd of dat er sprake kan
zijn van delegatie.
Grote gemeenten hebben een groter aantal naturalisatie- en optieprocedures, waardoor er
functionarissen werken die hiermee vaker worden geconfronteerd dan in kleine gemeenten het
geval is. Grotere aantallen procedures zorgt in de regel voor veel expertise.
Door samen te werken als groep van gemeenten in een samenwerkingsvorm, wordt bereikt dat
kennis en ervaring op het gebied van de onderhavige taken worden geclusterd waardoor de
kwaliteit van de dienstverlening en aanverwante producten verhoogd kan worden. Ook kunnen
verbeteringen in de efficiency worden bereikt.
Indien kwaliteit en efficiency op bovengenoemde wijze worden verhoogd, is het zeer goed
denkbaar dat de taakonderdelen binnen de naturalisatieprocedure die nu nog bij de IND berusten,
ook door gemeenten worden uitgevoerd.
De NVVB-visie

De toekomst biedt voor gemeenten mogelijkheden om de naturalisatie- en optietaken
anders te beleggen. De huidige burgerzakentaken moeten wel binnen het gemeentelijk
domein blijven en uitbreiding van taken (het IND-deel) ligt voor de hand gelet op de
decentralisatiebewegingen bij de overheidsdienstverlening.
Pagina 3/4
NVVB-visie naturalisatie- en optietaken
25 april 2014

Door het anders beleggen van deze taken kan winst behaald worden op zowel kwalitatief
gebied als op financieel gebied (efficiency).

Anders beleggen van deze taken kan vorm krijgen door de gemeentelijke samenwerking
onderling op te zoeken. Clustering van kennis en ervaring komt ten goede aan deze
processen en aan de kwaliteit van de dienstverlening aan de burger.

Dat deze taken dan niet meer in elke gemeente worden uitgevoerd, kan betekenen dat de
burger ‘een deur verder’ moet gaan, maar de genoemde verbeteringen wegen op tegen de
verlenging van de afstand die de burger moet overbruggen. Daar waar het persoonlijke
bezoek van de burger aan de gemeentebalie niet nodig is speelt dit niet. Gestreefd kan
worden naar minder fysiek contact door tevens andere kanalen te benutten.

Centraliseren van deze taken bij alleen de IND zorgt voor een verminderde kwaliteit van de
dienstverlening aan burgers en een verminderde kwaliteitsborging van de BRP.
Slotconclusie
De naturalisatie- en optietaken ziet de NVVB als gemeentelijke taken, waarbij zij erkent dat
regionalisering belangrijke voordelen kan hebben op het gebied van kwaliteit en efficiency.
Pagina 4/4

Download Report