Alberte van Ess - Titus Brandsma Instituut

Presentatie afstudeerscriptie
Mijn afstudeerscriptie is een christelijk meditatiedagboek, met als titel: in het
ritme van de tijden.
Als eerste laat ik jullie de voorkant zien, om daarmee iets te vertellen over het
ontstaan van deze scriptie in relatie tot de opleiding voor geestelijke
begeleiding.
Ik nodig jullie eerst uit hier met aandacht naar te kijken en je af te vragen wat
je allemaal ziet…
Deze afbeelding is een collage. Er zijn dingen verzameld en bij elkaar gebracht.
Foto’s en afbeeldingen met een verschillende achtergrond zijn zo met elkaar
verbonden. Letterlijk zelfs: in een collage plak je ze aan elkaar. Maar door ze zo
te verbinden ontstaat er een in figuurlijke zin een eenheid en vormen ze een
harmonieus geheel.
In mijn inleidend hoofdstuk heb ik beschreven hoe de opleiding voor mij
verbindend heeft gewerkt. Verschillende levenssferen van mij zijn meer met
elkaar verbonden geraakt en hebben zo mijn leven en geloof verdiept. Ik
beschreef die verschillende levenssferen als eilandjes, waarbij ik voor mijn
gevoel soms grote sprongen moest maken om van de een weer op de ander te
geraken. Zo was er het eilandje van mijn werk als predikant en geestelijk
verzorger, het eilandje van mijn gezin en privéleven, het eilandje van de sociale
contacten, het eilandje van de natuur en de schepping en het eiland van de
grote seculiere wereld. Modern gezegd: een gefragmentariseerd bestaan. Dat
wordt wel meer gezegd van mensen van onze tijd. Maar door de opleiding heb
ik tot mijn verwondering ontdekt dat mijn levenssferen meer met elkaar
verbonden waren dan ik tot dan toe voor mogelijk had gehouden. En dat heb ik
als bijzonder heilzaam ervaren.
De bovengenoemde verbondenheid die ik steeds meer nu in mijn leven ervaar,
vormt de onderliggende structuur van het meditatiedagboek als eindscriptie en
is daarmee de weerslag en de vrucht van de opleiding.
De basis wordt gevormd door de vier seizoenen. Het ritme van de jaargetijden
is bepalend voor je dagelijks leven. Aan de seizoenen verbond ik spirituele
thema’s. De bezinningstijden van het kerkelijk jaar weefde ik er doorheen.
Het meditatiedagboek gaat uit van wekelijkse basismeditaties met daaraan
gekoppelde variatie en verdiepingsmogelijkheden voor de andere dagen van de
week. Deze worden voorafgegaan door oefeningen om het lichaam te
ontspannen. Daarbij maakte ik gebruik van beeldmeditaties, verschillende
vormen van meditatie met teksten, objectmeditaties, schrijf- en
tekenmeditaties en afhankelijk van het jaargetijde meditaties in de natuur.
- Plaatje herfstboom -
Ter illustratie een beeldmeditatie van het jaargetijde waar we nu in zitten, de
herfst. Verbonden met het spirituele thema loslaten. De bladeren die in dit
jaargetijde in grote getale loslaten doen het ons voor. Al je dwingende
gedachtes, plannen en zorgen met de wind mee laten gaan. Datgene loslaten
wat je belemmert om te worden zoals je bent bedoeld.
Komende zondag is het eerste Advent. Voor deze vier eerste weken van het
kerkelijk jaar koos ik voor mediteren met de kersticoon. Met een afbeelding
van deze icoon als leidraad kun je vanuit verschillende perspectieven de
geboorte van het kind tegemoet gaan: wachten en verwachten, horen daarbij
als spirituele thema’s.
Het meditatiedagboek begint met week 1 van het kalenderjaar. Een heel jaar
ligt voor je. Wat heb je je voorgenomen? Waar wil je naar toe met je leven? Je
bestemming zoeken zoals je bent bedoeld, toen de Eeuwige je schiep. Maar dat
is niet altijd zo klip en klaar. Juist ook de winter bepaalt ons daarbij. Het
landschap is kaal en de grond is hard. Wat kan daar nog doorheen komen? Zal
er ooit nog wel weer wat gaan groeien? Maar die lange, lange winter moet
blijkbaar doorstaan worden. Een kwestie van uithouden soms.
- Plaatje - winterlandschap
Ter illustratie een beeldmeditatie voor deze tijd
Alles lijkt stil te vallen in de winter. Als vanzelf trek je je terug, in je huis, in je
binnenkamer. Ook het kerkelijk jaar vraagt ons rond deze tijd de weg naar
binnen te gaan om ons ingetogen te bezinnen op het mysterie rond Pasen,
passietijd. De Ik-ben woorden zijn leidend daarbij. Ook weer met beelden uit
de schepping: Ik ben het Licht, het Brood, de Wijnstok, om uit te komen bij het
leven zelf: Ik ben de Opstanding en het Leven. Als vorm van tekstmeditatie
koos ik hier voor lectio divina.
Intussen is de winter overgegaan in de lente. Onder die harde grond was al die
tijd al de kiemkracht verborgen aanwezig van het nieuwe leven. Overal is er
groei, ook in het geloof? Er is al iets nieuws begonnen, zie je het dan nog niet?
Intussen groeit ook het besef dat dit alles geen eenzaam avontuur hoeft te zijn.
De Geest gaat met mij deze weg en rust mij toe met haar gaven. Rond
Pinksteren kun je ze ontvangen alle zeven: ontzag, mildheid, onderscheiding
sterkte, raad, verstand en wijsheid.
- Plaatje - nieuw leven: een beeldmeditatie behorend bij dit jaar getijde
De zomer dient zich aan: mensen gaan op weg. Het leven in de zomer wordt bij
tijd en wijle uitbundig gevierd. Mensen zijn vrij, trekken erop uit, de natuur in
en gaan op vakantie. Ik verbind het met het Latifagebed, een basale meditatie
over het menselijk bestaan en de spirituele thema’s Vacare: vrij zijn van, vrij
zijn voor, vrij zijn tot.
Want ook in geestelijke zin zijn mensen onderweg, als pelgrim.
- Plaatje - pelgrim: een beeldmeditatie van een mens onderweg
In de late zomer kan er uitgedeeld worden. De eerste vruchten zijn klaar om te
oogsten.
Paulus heeft het over negen vruchten van de Geest. In blokjes van drie laat ik
ze aan bod komen. In deze reeks van negen kun je een soort opbouw zien van
geestelijke groei. De eerste reeks, liefde, vreugde en vrede vraagt om uitdelen,
delen met anderen. De tweede reeks, geduld, vriendelijkheid en goedheid
verbond ik met het spirituele thema tot ‘wasdom komen’. De derde reeks,
trouw, zachtmoedigheid en zelfbeheersing verbond ik met het spirituele thema
omvorming. Daar hoorden dan ook steeds weer objectmeditaties bij, met een
vrucht in je hand om zo concreet mogelijk het proces van een vrucht voor je te
zien, die het zaad en de kiem in zich draagt voor een volgende cyclus van weer
nieuwe vruchten.
Het einde van het kerkelijk jaar naderend, in de late herfst, was daar nog het
thema van de vergankelijkheid, met het hoopvolle beeld van een nieuwe hemel
en een nieuwe aarde. Dat is de week waar we nu nog inzitten.
Aan het begin benoemde ik hoe de opleiding voor mij verbindend heeft
gewerkt. Er kwamen dingen samen.
Zo ging het ook met de directe aanleiding om dit dagboek te schrijven. Via Lex,
die straks nog aan het woord komt, kwam er bij het bestuur van Vacare, het
meditatienetwerk binnen de PKN, een vraag binnen. Uitgeverij Boekencentrum
vroeg of er een dagboek christelijke meditatie kon komen. Er werd daarbij ook
mijn kant uitgekeken. Ik deinsde eerst wat terug. Maar modern gezegd, de
vraag triggerde me ook. En was ik de opleiding niet juist ook begonnen om de
meditatiegroepen die ik begeleidde beter te kunnen toerusten? Wat dat
betreft kon je je geen mooiere oogst bedenken van de opleiding. Dus
uiteindelijk heb ik ‘ja’ gezegd. Het dagboek is nu ook bij boekencentrum
uitgegeven met als titel: “het ritme van de tijden, dagboek christelijke
meditatie”. Lex Boot heeft er nog een mooie inleiding ingeschreven. En
Franciscus van Assisi, die mij is voorgegaan in de verbinding van geloof en
schepping staat nu uitnodigend op de voorkant.
Alberte van Ess

Download Report