Marieke Brouwer Talen naar God

Marieke Brouwer
Talen naar God
Mijn werkstuk heeft de titel ‘talen naar God’.
Ik ben predikant van het Huis het Spui, centrum voor spiritualiteit van de Evangelisch Lutherse
Gemeente in Amsterdam. Dit centrum is er natuurlijk voor lutheranen, maar in met name voor
iedereen die bezig is met spiritualiteit, kerkelijk, onkerkelijk en ex-gelovig. De doelgroep die je
grofweg kunt aanduiden met: de nieuwe spirituelen.
In dit centrum bied ik ook geestelijke begeleiding aan. Het probleem is dat ik vaak niet de traditionele
geloofstaal kan gebruiken, noch in geestelijke begeleiding, noch in het andere groepswerk en
activiteiten. De traditionele christelijke geloofstaal is of domweg onbekend, of roept vaak weerstand
op, is beladen met negatieve associaties, of is onbegrijpelijk geworden. God, genade, verlossing, al
deze termen zijn voor velen geheimtaal en werken vervreemdend.
Met welke woorden wordt over existentiële en transcendente ervaringen gesproken door mensen
die niet of niet meer de geloofstaal kennen? Die woorden zijn van belang als je ook aan deze mensen
geestelijke begeleiding wilt geven.
Die andere, nieuwe taal, waarin mensen over God spreken wilde ik nader verkennen.
Ik heb me hierbij beperkt tot het zoeken naar andere woorden voor ‘God’ en ‘de liefde van God’,
basiswoorden in de christelijke spiritualiteit. Eerst heb ik onderzocht wat onze eigen joodschristelijke traditie hierover zegt. Bij de verkenning van God en heb me georiënteerd op de
Godsnaam JHWH, de Aanwezige, Ik ben die ik ben.
Het hebreeuwse woord Chesed, is het grondwoord dat de liefde van God aanduidt. Het betekent
barmhartigheid, gunnende, mateloze, onvoorwaardelijke liefde, compassie.
Vervolgens hield ik een interview met Miek Pot, een vrouw die 12 jaar in een karthuizer klooster
heeft doorgebracht, doordesemd is van de christelijke traditie en die nu ze uitgetreden is geestelijke
begeleiding geeft, vooral aan niet-kerkelijke spirituelen. Zij blijkt o.a. mijn ervaring te delen dat de
christelijke geloofstaal vaak onbruikbaar is.
Ook interviewde ik Lisette Thooft hierover, zij schrijft voor het van oorsprong oecumenische blad
VolZin en voor Happinez.
Als vindplaats van die andere taal voor de woorden God en de liefde van God heb ik een aantal
artikelen uit mindstyle-magazine Happinez genomen.
Dit blad heeft een oplage van bijna 200.000. Blijkbaar wordt in dit blad op een aansprekende manier
over spirituele thema’s gesproken. Ik koos twee recente interviews de auteurs Wayne Dyer en
Brandon Bays die een miljoenenpubliek hebben en als autoriteiten gelden in de nieuwe spiritualiteit.
Tenslotte heb ik gekeken hoe ik zelf in de praktijk met zowel traditionele als nieuwe geloofstaal
bezig ben, door mijn liturgie en preek van de kerstnachtdienst van vorig jaar te analyseren. In deze
dienst komen juist veel rand- en onkerkelijken en dat vraagt om andere taal.
Mijn conclusies:
Wat betreft de bewoordingen waarmee in deze interviews over God en de liefde van God wordt
gesproken: ten eerste: Ik ervaar deze woorden als fris en eenvoudig, vaak origineel en aansprekend
bijv.: lieflijke energie die de schepping van alle andere wezens mogelijk maakt, diepe aanwezigheid
die me doorstroomt en me kracht geeft ( Miek Pot), de Bron waaruit wij allen voortkomen (Lisette
Thooft), dat waar alle dingen vandaan komen en waarnaar ze terugkeren, dat wat de wolken vormt,
de vogels doet vliegen en je haar doet groeien: (Wayne Dyer).
Wat ten tweede opvalt is dat de woorden zo gewoon, toegankelijk en neutraal zijn, het zijn woorden
uit het dagelijks taalgebruik, bijv: een onzichtbare maar voelbare aanwezigheid, of: het deel van je
dat je ogen doet stralen, je hart doet kloppen, bodem van je bestaan.
In de derde plaats valt op, dat er voor het overgrote deel niet persoonlijke bewoordingen voor God
worden genoemd (dus niet: Vader, koning) Onpersoonlijke of abstracte woorden, zoals bijvoorbeeld:
Licht, Bron, organiserend principe, lieflijke energie, universum, kracht, aanwezigheid, eigen essentie
zijn veruit in de meerderheid.
Wat ten vierde opvalt is dat er vaak woorden gebuikt worden die verbonden zijn met de kosmos, de
schepping, de natuur: het woord Bron van alles, onuitputtelijke bron, een kwaliteit die bepaalt dat
een appelboom eruitziet als een appelboom en jij eruit ziet als jij, volmaakte energie. God is
oorsprong en doel van de wereld en de kosmos, de scheppende kracht, de lieflijke energie, maar is
tegelijkertijd te vinden is in de ziel van de mens blijkt uit woorden als: je eigen essentie, de stilte in
jezelf, innerlijke natuur, goddelijke vonk, natuurlijk licht, Boeddha natuur, Christus in ons, diepste zelf,
diepe aanwezigheid die me doorstroomt en me kracht geeft. Het zijn noties die we ook vinden in de
(christelijke) mystiek.
Opvallend is ten slotte dat woorden als volmaakte energie, licht, het oneindige veld van ongekende
mogelijkheden, Goddelijke orde, Universum, bewustzijn aansluiten bij inzichten uit de natuurkunde
en kwantumtheorieën. Het houdt spiritualiteit en wetenschap bij elkaar.
Aanbevelingen voor geestelijk begeleiders
1. Realiseer je dat geloofstaal veel weerstand en vervreemding kan oproepen. wees terughoudend
en fijngevoelig in het inbrengen van de eigen taal m.b.t. de goddelijke.
2. Sluit aan bij de woorden van de begeleide en zoek naar woorden die voor de begeleide passen.
3. Is voor de begeleide het woord ‘God’ beladen, dan zijn misschien meer abstracte begrippen en
woorden zoals die in de nieuwe spiritualiteit worden gebruikt een opening tot verdieping kunnen
voeren. zoals het goddelijke, het Zijn, Universum, Hoger principe. Een aantal woorden als de Bron,
Liefde, Licht komen ook in de christelijke traditie voor.
4. Ook als mensen jouw christelijke taalveld lijken te delen is het belangrijk om te onderzoeken of het
gemeenschappelijke woord God ook naar een gemeenschappelijke ervaring verwijst. En nog
belangrijker: verwijst het woord God nog naar een ervaren werkelijkheid of is het leeg geworden?
5. Tegenwoordig is blijkbaar het spreken in persoonlijke woorden over God niet populair. God als
vader, beminde, zoon roept vaak de letterlijk genomen God op, de God als persoon, die straft,
wreekt, oordeelt, vergeeft etc. Het is de God van wie zoveel mensen zich afgekeerd hebben. Bij jonge
mensen is het woord God overigens minder problematisch.
6 De natuur en de verwondering daarover bieden vaak een aanknopingspunt om over het goddelijke
te spreken, De natuur, de schepping, is de grote mystagoog.
7 Lees regelmatig, kritisch maar open, tijdschriften als Happinez om voeling te houden met wat veel
mensen beweegt en laat je inspireren door de taal uit de nieuwe spiritualiteit. Ze is vaak fris en
origineel. En:
8. Neem de nieuwe spiritualiteit serieus. De geest Gods waait waarheen zij wil. Nieuwe spirituelen
vormen daarbij een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking en, zo blijkt uit eigen ervaring en
onderzoek, er is geen duidelijke waterscheiding tussen nieuwe spirituelen en de christenen. Nieuwe
spirituelen zitten waarschijnlijk ook in je eigen kerk.
Ik besluit met de woorden van Augustinus: ‘Denk niet dat je God in woorden kunt vatten, maar weet
wel dat God liefde is en dat God, als wij elkaar liefhebben, in ons oplicht: liefde is God’.

Download Report