CAROLUSKRANT !! JANUARI 2014! ! ! ! NR. 9 EEN NIEUW ANTEPENDIUM VOOR HOOG- EN FEESTDAGEN De aandacht voor mooi en verzorgd liturgisch textiel is in onze kerk altijd een bijzondere bekommernis geweest. Getuige de talrijke waardevolle antependia, die in de St.-Carolus Borromeuskerk worden bewaard en die slechts bij bijzondere gelegenheden worden boven gehaald om alles nog eens meer glans en luister te geven. Met antependium wordt hier de bekleding van de voorkant van het altaar bedoeld. Deze kan uitgevoerd zijn in stof, hout, leder of een (edel)metaal, maar wanneer een stoffen antependium wordt gebruikt, dan wordt dit voorzien van de van toepassing zijnde liturgische kleuren. De kazuifel en de stola van de priester en het antependium hebben steeds dezelfde kleur, waarover straks meer. Het woord zelf komt van het Latijnse “ante” wat “voor” betekent en “pendere” dat “hangen” wil zeggen. De oorsprong van het antependium zou liggen in de voorhang, die eerst de Joodse tabernakeltent en later de Joodse tempel sierde. Het antependium mag niet verward worden met de predella, die als onderbouw van een retabel op het altaar staan. Doch alle zorgen ten spijt, geldt ook voor een antependium, dat jarenlang zijn dienst heeft vervuld dat het ook van een verdiende rust mag genieten. Zo werd de Kerkfabriek er vorig jaar op attent gemaakt dat, na de aanschaf van een nieuw groen antependium, ook het wit antependium aan vervanging toe was. De goede lezer zal ondertussen begrepen hebben dat er antependia in verschillende kleuren bestaan. Een kleine opfrissing ter zake is hier misschien aangewezen. Naast wit en groen, zijn rood en paars zgn. officiële liturgische kleuren, die elk hun betekenis hebben en op gezette tijdstippen worden gedragen. Zo staat paars voor boete en soberheid en is het de kleur van de liturgische gewaden in de vastentijd, de advent en bij begrafenissen. De rode kleur is het symbool voor de Heilige geest en wordt bv. gedragen op Pinksteren, Goede Vrijdag en op de feest- en herdenkingsdagen van de apostelen en martelaren. Een pauselijke begrafenis en de begrafenis van kardinalen zijn ook rood. Wit is de kleur van de zuiverheid en het geluk. De liturgische gewaden hebben de hele kerst- en paastijd de witte kleur. Ook op bepaalde bijzondere feestdagen, zoals bv. Hemelvaartsdag, de feestdagen van Maria, het feest van St.-Jan de Doper, bij huwelijken, een Engelenmis en enkele andere vast omschreven feestdagen is wit de kleur van de liturgie. Groen duidt op hoop en verwachting en is de kleur die gedragen wordt wanneer er geen andere van de voorgaande kleuren is voorgeschreven. Na zich van de toestand te hebben vergewist, werd door de Kerkfabriek besloten om over te gaan tot de aanschaf van een nieuw wit antependium, waarbij er werd besloten om bepaalde gespecialiseerde firma’s te vragen een ontwerp-tekening uit te werken aan de hand van bepaalde door de Kerkfabriek bepaalde criteria, nl.: 1) het nieuwe antependium moest een eenheid vormen met het geklasseerde barok-interieur van onze kerk (historische correctheid); 2) het nieuwe antepedium mocht verwijzen naar degenen, die Antwerpen de prachtige St.-Carolus Borromeuskerk hebben gegeven, nl. de Societas Jesu ofte de Jezuiëtenorde; 3) het nieuwe antependium moest verwijzen naar de boodschap, die dit bijzondere kerkgebouw belichaamt, nl. dat het schone en het goede leidt tot God en zijn nabije aanwezigheid tastbaar maakt, waardoor een ware en oprechte Christelijke geloofsbeleving wordt geholpen. Uiteindelijk werd de opdracht door de Kerkfabriek toevertrouwd aan de firma “arte/grossé” uit Brugge, omdat hun ontwerp het beste beantwoordde aan de gestelde criteria. Centraal op het antependium, wordt in goudborduurwerk een IHS-motief afgebeeld, dat ook elders in de kerk terug te vinden is en dat op zowel de linker- als de rechterzijde geflankeerd wordt door een verticale band met barokmotieven. Het geheel wordt uitgevoerd op een drager van wit moiré. Nog iets over het “IHS”-monogram zelf. Dit monogram kwam sedert de late middeleeuwen geregeld voor op katholieke voorwerpen. Zo vindt men het geregeld terug op kerkgevels, liturgische gewaden en bidprentjes. Het is de weergave van de eerste drie letters van het woord “Jezus” in Griekse hoofdletters, nl. de iota, de èta en de sigma. In vroeger tijden vindt men ook het monogram “IHC” terug, doch hierop gaan we hier niet verder in. Omdat niet iedereen besefte dat het om oorspronkelijk Griekse letters ging, kreeg het monogram een raadselachtige betekenis. Dit is waarschijnlijk de reden geweest voor het bedenken van andere verklaringen, waarbij het monogram werd voor een Latijnse zinsnede. De meest gangbare zijn: - “Iesus Hominum Salvator” (Jezus, de redder der mensen); - “In Hoc Signo vinces” (In dit teken, zult gij overwinnen) als verwijzing naar de droom, die de Romeinse keizer Constantijn de Grote had op 28 oktober 312 op de avond voor de slag bij de Milvische brug tegen Maxentius. Dat de letter “V” van “vinces” in het monogram ontbreekt, vormde geen probleem: aan de lettercombinatie “IHS” werd onderaan een driehoek toegevoegd, gevormd door de 3 nagels, waarmee Christus aan het kruis werd geslagen. Het monogram wordt ook, doch niet uitsluitend, als logo gebruikt door de Jezuïetenorde, daar de stichter van de orde, Ignatius van Loyola het als zijn zegelmerk koos. Zij gaven er ook enkele nieuwe betekenissen aan, zoals: - “Iesum habemus socium” (Wij hebben Jezus als metgezel); - “Iesu humilitas societas” (De geringe sociëteit van Jezus). Leuk om weten is dat hiertegenover er ook enkele anti-jezuïtische interpretaties bestaan als “Iesuitae habent satis” (De Jezuïeten hebben genoeg) of “Iesuitae hominum seductores” (De Jezuïeten [zijn] verleiders van mensen). In ieder geval was het inwijden van het nieuwe antependium op 24-12-2013, tijdens de Middernachtmis, naar aanleiding van de Feestdag van St.-Carolus Borromeus op 4 november ll. een heugelijke gebeurtenis. De Kerkfabriek dankt hierbij bijzonderlijk het “Fonds Carolus Borromeus” voor de financiering van dit mooie project. Marnix van Herzeele ORGEL Nu ons orgel na restauratie stilaan weer in oude glorie hersteld is, lijkt het mij gewenst om kort de historiek te schetsen. Het orgel van de St.- Carolus Borromeus kerk is van de hand van de befaamde Mechelse orgelbouwer Carolus Dillens, die in 1713 een gelijkaardig orgel bouwde in de SS. Petrus en Pauluskerk te Mechelen, ook een jezuïetenkerk. Waar bij grote orgels doorgaans het positieforgel afzonderlijk vooraan staat, wordt hier het centrale, kleine positieforgel op één lijn gezet met de beide delen van het grote orgel. Hierdoor lijkt het geheel met zijn breed uitgespreid orgelfront op een ruim wandorgel. Hoofdwerk en positief van het orgel bevinden zich achter het holvormig uitgewerkt middendeel. In 1722 heeft Dillens na bliksemschade de door hem ontworpen orgelpijpen ingebouwd in de orgelkast die in 1720-1722 gebeeldhouwd werd door de Antwerpenaren Jan Pieter Van Baurscheit (1669-1728) en zoon na de kerkbrand van 1718. In een volgend nummer zal ik u wat meer vertellen over deze belangrijkste bouwmeesters van de rococoperiode in Antwerpen. De orgelkast is het werk van Jan Pieter I van Baurscheit, maar een deel van het beeldsnijwerk is al meermaals gerestaureerd, lees: ‘vernieuwd’. Trofeeën met een ontzaglijk aantal instrumenten prijken tegen de orgelwand terwijl hoog op de orgelbekroning een engel met een stokje de maat slaat en enkele engelen live musiceren met o.m. trompet, viool, contrabas, luit en triangel - eertijds ook met fluit en bazuin. De beide traditionele figuren voor de kerkmuziek flankeren de orgelkast. Links staat de sierlijk geklede koning David (als vermeend auteur van) de psalmen te zingen, met begeleiding van een harp [zijn rechtervingers en de harp zijn verdwenen]. Rechts staat St.-Cecilia die – volgens haar levensbeschrijving - “terwijl er [heidense dans]muziek klonk, enkel voor God zong”. Zingend (met open mond) uit een zangboek in de hand spoort zij voorbeeldig de zangers op de doksaaltribune aan tot de lofprijzing van God. Door een foutieve vertaling in de middeleeuwen, nl. “terwijl zij het orgel bespeelde”, werd zij patrones van het orgelspel en van de kerkmuziek in het algemeen. Haar attribuut is ditmaal - haast uitzonderlijk - geen positieforgel, maar hoog pijpwerk dat rust op de zwik van een eigentijdse barok orgel. Als martelares houdt ze een [afgeknapte] palmtak in de hand. Bij de belangrijke herstellingen in 1808 heeft Jean-Joseph Delhaye het instrument uitgebreid tot een tessituur van 4 ½ octaven. Twee kwispels worden aan de orgelkast toegevoegd in 1810 uitgevoerd door beeldhouwer J.B. Van Hool. In 1865 is het beeldhouwwerk verminkt door houtinsecten en L. P. Van Erkel voert de noodzakelijke vernieuwing uit van 8 engelen met hun attributen, 2 kandelaars en de bloemenkorf die troont boven de kleine middentoren van de kast. En in 1866 diverse ornamenten zoals gordijnen en 4 flossen. Ter gelegenheid van het jubelfeest van pastoor Speeck op 4 oktober 1870 wordt boven het dokzaal de jaarspreuk “Cantate Deo CantiCUM JubILationis Vestrae” aangebracht. Tijdens de reinigingsbeurt van het orgel in 1878 laat Henri Vermeersch uit Duffel de frontpijpen opnieuw beleggen met tinfolie. Op voorstel van de orgelmaker G. D’Hondt worden in 1939 de frontpijpen opnieuw verzilverd. Tijdens de herstellingen in 1965 stelt Bernard Pels-D’Hondt de noodzaak van een algehele restauratie vast. Na de prioritaire restauratie van daken, gevels, binnenkerk en toren komt nu het orgel aan de beurt. Volgens de bestemmingsnota van de Heer W. Mertens zal dit orgel na restauratie zijn vroegere functie volledig kunnen hernemen met een zeer rijk klankpalet voor de opluistering van de eredienst en in concertverband, zowel solistisch, als in kleine en middelgrote bezettingen. Ook de inschakeling in het muziekonderricht wordt mogelijk en aanbevolen gezien het uitzonderlijk karakter van dit uniek Dillens/Delhaye instrument binnen het Vlaamse orgellandschap. Na restauratie zullen de twee handklavieren en het voetklavier van dit orgel beschikken over bijna tweeduizend bespeelbare pijpen, verdeeld over een totaal van 29 registers. (bronnen: onze website, Mannaerts R., De sleutel voor de Antwerpse jezuïetenkerk St.-Carolus Borromeus, 2011) Erik van Alsenoy Collectiebeheerder Sint-Carolus Borromeus KOM OP TEGEN KANKER Op zondag 4 november 2013 organiseerde het Artiestenfonds een concert ten voordele van ‘Kom op tegen Kanker’. Koor, orkest en solisten o.l.v. Wim Brabants bekoorden het publiek met een uitvoering van het Klarinetconcerto en het Requiem van W. A. Mozart. Ieder van ons kent wel iemand die gevochten heeft tegen kanker. In de twee muzikale werken, die Mozart tijdens de laatste maanden van zijn al te korte leven schreef, werden de gevoelens vertolkt die deze ziekte met zich meebrengt. Zo staat het Klarinetconcerto met zijn lichte muzikale toets voor de hoop die de Kanker Liga met haar onderzoek de mensen geeft. Het Requiem herdenkt dan weer al degenen die hun strijd tegen kanker verloren. Onze grote dank gaat uit naar de inspanningen van koster Marc Hesbain, die na een uitvaartliturgie en huwelijkmis op zaterdag het podium met zijn team heeft opgebouwd en na het concert op zondag de kerk opnieuw als liturgische ruimte herschikte. Met verschillende vrijwilligers werd het een ordelijke entree voor de vele gegadigden die van deze mooie uitvoering kwamen genieten. De jongste onder de vrijwilligers, Charlotte Clerinx en Anne-Laure Reygaert, sprokkelden met het aanbieden van het programma de som van € 208 bij elkaar. Het Artiestenfonds, dat in stond voor de vergoeding van de meer dan honderd musici, is ook dankbaar voor de generositeit van de Kerkfabriek en het Fonds van de St.-Carolus Borromeuskerk. Door deze goede samenwerking werd het een mooi en sfeervol concert in herinnering aan een familielid, een vriend of een bekende. Met de steun van alle aanwezigen kon ‘Kom op tegen kanker’ een bedrag van € 7 500 in ontvangst nemen. HEILIGE CAROLUS BORROMEUS Ar#estenmis*op*verplaatsing Zaterdag(7(december(2013(zijn(we(naar(de(Sint7 Pieterskerk( van( Vorselaar( getrokken.( We( wer7 den( uitgenodigd( door( notaris( Aloïs( Van( den( Bossche(om(daar(een(ArFestenmis(te(organise7 ren( ter( ere( van( het( gerestaureerde( beeld( van( St.7Carolus( Borromeus.( Het( resultaat( was( ver7 bluffend( mooi( en( wij( waren( allemaal( bijna( ja7 loers( wanneer(we(dit(beeld(vergeleken(met(het( beeld(in( onze(kerk.(We(waren( met(een( achJal( kapelleden( van( O.L.V.( en( enkele( sympathisan7 ten( van( onze( parochie.( De( kapelleden( waren( mooi( in( tabbaard( gekleed,( ze( waren( op( hun( paasbest.(( De(inhuldiging(gebeurde(Fjdens(de(parochiemis( van( 18(u.(Deze( werd( opgeluisterd( door(het(en7 semble( Voces( Aequales( o.l.v.( Cristel( De( Meul7 der,(met(aan(het(orgel(de(heer(Jan(Van(Mol.(De( pastoor(van(St.7(Pieter,(André(Steenackers,(ging( de( mis( voor( in( concelebraFe( met( pastoor( Rik( Hoet.( Opvallend( was( dat( er( geen( homilie( was( maar(dat( in( de(plaats( daarvan( de(restaurateur( EFenne(Mahieu(een(resumé(gaf(van(het(restau7 raFewerk.( Boeiend!( Als( je( ooit( in( Vorselaar( komt(dan(moet(je(zeker(achteraan(rechts( in( de( kerk(gaan(kijken(naar(het(mooie(beeld. Nadat(we(getrakteerd(werden(op(een( glaasje(wijn(zijn( we(dankbaar(huiswaarts( ge7 keerd. M.D. Wandeling in Maastricht Ik was over laatst op stap in Maastricht en toen ik onder de steunbogen die de Sint-Servaaskerk verbinden met het overliggende gebouw doorging, zag ik links een naambordje: Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus. Welke link was er tussen onze patroonheilige en de oudste stad van Nederland, met - de oudste brug van Nederland: de Sint-Servaasbrug, - de oudste nog bestaande kerk van Nederland: de Sint-Servaasbasiliek, - de oudste stadspoort van Nederland: de helpoort? De Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus, ook wel Zusters Onder de Bogen genoemd, is een Rooms-katholieke congregatie in Maastricht. De congregatie werd in 1837 gesticht door Elisabeth Gruyters (1789-1864), in samenwerking met deken Van Baer van de Sint-Servaaskerk. Aanvankelijk stonden de zusters onder het patronage van de Heilige Vincentius a Paulo, maar in 1856 werd dat patronage 'Onder de Bogen', Maastricht. Rechts de Sint-Servaasbasiliek, links het klooster Onder de Bogen ingeruild voor dat van de Heilige Carolus Borromeus en werd de congregatie door de paus erkend. Na enige omzwervingen vestigden de zusters zich in 1845 in de voormalige proosdij van Sint Servaas. Het oudste gebouw van de proosdij, de zogenaamde Hoge Leenzaal uit de 13e eeuw, is door middel van zware steunbogen verbonden met het westwerk van de kerk en zo kreeg de congregatie al snel de bijnaam Zusters Onder de Bogen. ‘Onder de Bogen', Maastricht. Rechts de Sint-Servaasbasiliek, links het klooster Onder de Bogen De doelstellingen van de congregatie waren van meet af aan: - ziekenverpleging, - zorg voor wezen en onderwijs. Als u weet dat Carolus Borromeus weeshuizen stichtte, zich tijdens een hongersnood in de schulden stak om voedsel te kunnen uitdelen en alle harten brak toen in 1576 de pest uitbrak en toen elke priester, monnik en non verplichtte om te blijven teneinde de pestlijders bij te staan – hij gaf zelf dag na dag het voorbeeld - kortom een ‘(paus) Franciscus avant la lettre’ dan begrijp ik de zusters hun naamkeuze. In 1898 richtten ze het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam op. Al vanaf 1918 zijn de zusters actief in Indonesië. Tegenwoordig is de congregatie voornamelijk actief in het buitenland, hoewel het Maastrichtse moederhuis nog volop functioneert als 'thuishaven'. Op 4 november 2007 telde de congregatie 759 zusters, die woonden en werkten in: Nederland, België, Denemarken, Noorwegen, Tanzania, Kenia, de Verenigde Staten, Brazilië, de Filipijnen, Indonesië, Timor Leste en Vietnam. In 2012 vierden de zusters het 175-jarig bestaan van hun congregatie. Het deed me iets om Carolus Borromeus tegen te komen in Maastricht, maar ja Maastricht (Limburgs: Mestreech) is de hoofdstad van de provincie Limburg en de inwoners voelen zich geen Nederlanders. Erik Van Alsenoy AGENDA Zondag! ! ! ! ! 2 februari! ! ! ! ! ! ! ! Met de dopelingen van 2013 vieren wij Maria lichtmis Famcat verzorgt een korte preek over Lichtmis !! met getuigenis over Famcat. > Artiestenmis Aswoensdag!! 5 maart! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Zaterdag! 8 maart! ! ! ! ! ! ! 14 uur Schilderijwissel 17u30 Asoplegging met kinderliturgie Vrijdag ! 4 april!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Palm zondag ! 13 april! ! ! ! ! ! Bedevaart Assisi 4 april tot 11 april info: Christa Damen Tel.: +32 (0)474 894 164 [email protected] Dinsdag! 18uur Gebed voor de Martelaren met Mgr. Bonny 15 april! ! 20uur Concert: Pokajanen Kanon Arvo Pärt info: artiestenfonds.be - Tel.: +32 (0)3 234 26 62 Artiestenmis met palmwijding 17uur parochiemis met palmwijding Witte donderdag! 17 april! 20uur Liturgie met voetwassing Goede vrijdag! ! ! ! ! ! ! 18 april! ! ! ! ! 15uur Kruisweg 18uur aanbidding en af en toe geleide meditatie; ! biechtgelegenheid Stille zaterdag! ! ! ! ! ! ! 19 april! ! ! ! ! Voormiddag: aanbidding en af en toe geleide meditatie; ! biechtgelegenheid 20uur Paaswake Zondag! ! 20 april ! Hoogfeest van Pasen > Artiestenmis Maandag! 21 april! ! 14 uur Schilderijwissel Zondag! 27 april! ! Erfgoeddag met als thema Grenzeloos Woensdag! 14 mei! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Lourdes bedevaart 14 tot 19 mei info: Kapel van O. L. Vrouw inschrijfdoc. achteraan in de kerk. Zondag ! 15 juni!! ! Parochie diner Zondag! ! ! 29 juni!! ! ! ! 50 jaar priester E. H. Marc Dierickx > Artiestenmis Redactie: Marnix Van Herzeele, Erik van Alsenoy, Marc Dierickx, Maria Cock, Anne-Marie Fourrel de Frettes Verantwoordelijke uitgever: Marnix Van Herzeele
© Copyright 2024 ExpyDoc
