ICT-ONTWIKKELINGSPROFIEL VOOR

ICT-ONTWIKKELINGSPROFIEL VOOR LERARENOPLEIDERS
(versie 1.0)
1. Inleiding
De 21ste eeuw stelt hoge eisen aan jongeren op het vlak van ICT competenties en mediawijsheid. Wat betekent
dit voor ons onderwijs ? Aan leraren wordt reeds de eis gesteld dat ze ICT kunnen integreren in hun onderwijs,
opdat ze leerlingen kunnen ICT competent en mediawijs vormen, zoals reeds vervat in onze Vlaamse ICT
eindtermen1. We verwachten van leraren dat ze ICT ter ondersteuning van hun onderwijs inzetten, wanneer dat
meerwaarde kan bieden voor het leerproces, de leerresultaten of de motivatie van leerlingen. Als we dit alles
verwachten van de leraren, mogen we dan niet minstens van lerarenopleiders verwachten dat ze in hun eigen
didactiek een voorbeeldrol vervullen ?
Met het aangeboden ICT ontwikkelingsprofiel willen we een houvast bieden aan lerarenopleidingen om het
ontwikkelingsproces van hun lerarenopleiders in ICT competenties richting te geven. Het document is zo
opgesteld dat het ook kan gebruikt worden door een team van lerarenopleiders om de ICT leerlijn voor de
aanstaande leraar te optimaliseren.
Het profiel is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met experten van het ENW AUGent experten uit het
project “professionalisering van lerarenopleiders op het vlak van ICT”; alsook met behulp van feedback van
strategische teams van lerarenopleidingen, experten van de andere Vlaamse ENW’s, alsook vergelijkend
internationaal onderzoek en contacten.
2. Opbouw van het ICT ontwikkelingsprofiel
Het ontwikkelingsprofiel is opgebouwd vanuit de diverse beroepsfuncties van de leraar 2. We beschrijven de ICT
gerelateerde competenties die toelaten de taken van de leraar efficiënter en effectiever uit te voeren en
brengen ze onder in drie beroepsdomeinen:
het didactisch-pedagogische ; de school en ruimere context ; de eigen professionele ontwikkeling.
Voor de lerarenopleider is er nog een specifiek domein, namelijk de opleidingsdidactiek3. opleidingsdidactiek
betreft de didactiek m.b.t. het opleiden van aanstaande leraren in een goed didactisch-pedagogisch ICT gebruik
en andere ICT gerelateerde competenties.
Dit alles veronderstelt instrumentele ICT
basisvaardigheden:
kunnen
lerarenopleiders
apparaten,
toepassingen gebruiken
De
lerarenopleider
software
en
4/5
demonstreert
bovendien attitudes die belangrijk zijn in
het kader van ICT: openheid voor ICT,
zelfredzaamheid,
innovatiegerichtheid,
flexibiliteit, doelmatigheid, gericht op
duurzaamheid.
3. ICT ontwikkelingsprofiel
A. ICT-GERELATEERDE COMPETENTIES VAN LERARENOPLEIDERS
De lerarenopleider kan de ICT competenties van de leraar zelf toepassen en ertoe bijdragen dat de
aanstaande leraar kan:
A.1 didactisch-pedagogisch handelen
 in samenwerking met het schoolteam ICT-competente en mediawijze lerenden vormen.
 het didactisch-pedagogisch onderwijsleerproces met ICT ondersteunen en versterken.
 ICT zinvol organiseren in de (digitale) leeromgeving.
A.2 professionaliseren – innoveren - onderzoeken
 ICT inzetten voor de eigen professionalisering en het vernieuwen van de eigen onderwijspraktijk.
A.3 werken in School en ruimere context
 ICT inzetten binnen de schoolorganisatie en de maatschappelijke context
B. OPLEIDINGSDIDACTIEK
A. OPLEIDINGSDIDACTIEK
A. ICT-GERELATEERDE COMPETENTIES VAN LERARENOPLEIDERS
A. ICT-GERELATEERDE COMPETENTIES VAN LERARENOPLEIDERS
Een lerarenopleider kan de ICT competenties van de leraar zelf toepassen en er bovendien toe
bijdragen dat een aanstaande leraar kan:
A.1 Didactisch –pedagogisch
leerlingen ICT competent en mediawijs vormen








leerlingen motiveren om op een positieve-kritische wijze ICT te gebruiken.
leerlingen laten oefenen en leren op een zelfstandige en gedifferentieerde manier met behulp van ICT.
met leerlingen kansen creëren om met behulp van ICT ideeën creatief vorm te geven.
leerlingen motiveren en ondersteunen bij het opzoeken, verwerken, beheren, delen en voorstellen van
informatie met behulp van ICT.
leerlingen motiveren en ondersteunen bij het communiceren en (samen)werken op een veilige,
verantwoorde en doelmatige manier met behulp van ICT.
leerlingen laten experimenteren met en reflecteren over diverse ICT-toepassingen en media. (vanaf
secundair).
leerlingen vormen tot bewuste ICT-gebruikers, met aandacht voor ergonomie, ecologie,
nauwkeurigheid, respect voor intellectuele eigendom en voor apparatuur.
leerlingen stimuleren om ICT zo in te zetten zodat dit verrijkend is voor zichzelf, voor anderen of voor de
maatschappij.
ICT inzetten ter ondersteuning en versterking van leer- en ontwikkelingsprocessen




bij het creëren van een krachtige leeromgeving ICT-toepassingen op een doelmatige manier selecteren,
functioneel integreren en waar nodig aanpassen of (laten) ontwerpen.
de (digitale) leeromgeving effectief, efficiënt, aantrekkelijk en gedifferentieerd inrichten met behulp
van ICT.
de evolutie van leerlingen digitaal zichtbaar maken en opvolgen.
op een gepaste manier ICT-toepassingen aanwenden in communicatie met leerlingen.
ICT zinvol organiseren in de (digitale) leeromgeving

ICT zinvol en efficiënt organiseren in de (digitale) leeromgeving, rekening houdend met de beschikbare
ICT-infrastructuur, de grootte en diversiteit van de leergroep.
A.2 Professionele ontwikkeling: professioneel ontwikkelen en innoveren “voor en door” ICT






ICT-toepassingen die relevant zijn voor de eigen leergebieden/vakken opvolgen, evalueren en inzetten.
de ICT-eindtermen zelf toepassen op het eigen niveau van functioneren.
zich –in afstemming met het team- professionaliseren op het vlak van ICT-competenties en dit
toepassen in de lespraktijk.
de eigen vakbekwaamheid versterken via digitale platforms en vakspecifieke digitale
informatiebronnen.
de eigen klaspraktijk vernieuwen door middel van ICT op basis van nascholing, ervaring, creativiteit en
opvolging van onderwijsonderzoek.
op een professionele wijze werken met behulp van ICT (flexibel, zelfredzaam, onderzoekend,
innoverend).
A.3 School en ruimere context: ICT inzetten binnen de school- en ruimere onderwijscontext






efficiënt rapporteren en communiceren over leerlingen met collega’s, administratie, directie, ouders,
externen met behulp van ICT.
bijdragen in de ontwikkeling en vernieuwing van het ICT-beleidsplan van de school.
in teamverband ICT middelen kiezen, aanpassen en ontwikkelen.
met behulp van ICT contacten leggen, communiceren en (efficiënt) samenwerken met externen die
onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden.
deelnemen aan het maatschappelijk debat over nieuwe media in een onderwijscontext.
zichzelf en de leerlingen/studenten in contact brengen met diverse culturen en cultuuruitingen met
behulp van ICT.
OPLEIDINGSDIDACTIEK
B. B.OPLEIDINGSDIDACTIEK
Een lerarenopleider kan:


samen met aanstaande leraren reflecteren over het gedemonstreerd didactisch gebruik van ICT in de
eigen les en hierbij de transfer maken naar de toepassing bij hun toekomstige doelgroep (leerlingen
Basisonderwijs/Secundair onderwijs).
(in afstemming met het team) aanstaande leraren begeleiden bij het aanleren van de ICT gerelateerde
competenties (didactisch-pedagogisch, professionele ontwikkeling, school en ruimere context).
4. Gebruik van het ICT ontwikkelingsprofiel – korte toelichting
Dit ICT ontwikkelingsprofiel is bewust vrij abstract en generisch gehouden. Technologische terminologie is weggehaald
omdat dit afschrikkend werkt voor de lerarenopleider en bovendien heel vlug wijzigt. Het is de taak van een opleidersteam
om afhankelijk van de onderwijsvisie samen concreet invulling te geven aan de competenties.
Het gedeelte van het ICT ontwikkelingsprofiel dat de ICT competenties van de leraar specifieert, kan gebruikt worden om in
team een sterkte-zwakte analyse uit te voeren van de ICT leerlijn. Waartoe leidt men nu al op en wat ontbreekt er nog ? Op
basis daarvan kan men de prioritaire ontwikkelingsplannen zowel voor de ICT leerlijn als voor zichzelf uitzetten. Om dit
proces te ondersteunen hebben we ook een POP instrument ontwikkeld en een online sterkte-zwakte analyse met focus op
onderstaande aspecten.
Focus op didactische meerwaarde: verhoogde motivatie, efficiëntie, effectiviteit
Een creatief gebruik van ICT, met bijzondere aandacht voor aantrekkelijkheid van leermateriaal, kan de motivatie van
studenten verhogen. Breng beeld, geluid, interactiviteit, en spel in je onderwijs. Laat kinderen en jongeren zelf klikken,
zappen en sliden. Laat ze chatten, twitteren, skypen, discussiëren via facebook, uitdagende games tegen elkaar spelen, …
Op die manier kan je ook die intelligente kinderen en tieners uitdagen die anders in je klas wegglijden omdat alles te saai en
te traag voor ze gaat. ICT-toepassingen kunnen studenten een makkelijker (efficiënter) leerproces bieden. Digitale
leerpaden bijvoorbeeld, bieden een waaier aan mogelijkheden voor differentiatie op vlak van leerstijlen. Denk ook aan
online plaatsten van opgenomen instructies voor wie het allemaal te vlug gaat, of speciale programma’s ter ondersteuning
van leerstoornissen. Een doelmatige inzet van ICT-toepassingen -die een actief leerproces ondersteunen- kunnen zorgen
voor hogere leerresultaten (effectiviteit).
Focus op het pedagogisch aspect
In onze huidige digitale leefwereld verzamelt men informatie door te zoeken op internet en uit te wisselen met
leeftijdsgenoten via chatten, twitteren, e-mailen, … Dit verloopt niet altijd even constructief en verrijkend als het zou
kunnen en moeten. De leraar en de lerarenopleider zullen dus in hun pedagogische rol deze digitale leefwereld moeten
begrijpen om leerlingen en studenten ook daarin te kunnen begeleiden.
Focus op “leerlingen ICT competent en mediawijs vormen”.
Dit vereist didactiek in de tweede orde: “aanleren aan aanstaande leraren hoe men leerlingen ICT competenties en
mediawijsheid kan aanleren.” In de meeste lerarenopleidingen observeren we vooral een afwezigheid van dit aspect in de
ICT leerlijn. Daarom dat we in het eerste luik van het ICT competentieprofiel daar heel bijzondere aandacht op vestigen
door de ICT eindtermen quasi te expliciteren.
Focus op de eigen verantwoordelijkheid in teamverband
Men kan niet verwachten dat een lerarenopleider alle ICT-competenties onder de knie heeft. Daarom spreken we eerder
van een ICT-ontwikkelingsprofiel. Daarenboven is het ook een gedeelde verantwoordelijkheid en wordt aangegeven dat
een lerarenopleider “ertoe bijdraagt…”. Aanstaande leraren ICT-competent vormen is een taak voor het hele team van de
lerarenopleiding, waarbij elke lerarenopleider een eigen verantwoordelijkheid opneemt, in afstemming met het team.
Voor meer details over de opbouw en het ontwikkelingsgericht gebruik van het ICT competentieprofiel verwijzen we graag
naar het artikel: “Naar een 21e eeuws ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders”.
6
5. Bronnen en extra info:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Decreet ICT eindtermen 2007 BS 05/04/2007. Zie http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum
Basiscompetenties leraar (2007) www.ond.vlaanderen/curriculum/lerarenopleiding/documenten/
VELOV, (2012) Ontwikkelingsprofiel Vlaamse lerarenopleider, ISBN 978-90-8185-340-8
Van Deursen A., (2010) Internet skills
ICT-starterskit voor (aspirant)leraren, ENW SoE-project 2011/5
ENW AUGent, Yildirim Söhret (red.), (2012) “Tools van, voor en door lerarenopleidingen”, Academia Press, Gent, 2012,
ISBN 978 90 382 2061 1
Koëhler e.a. (2008) TPACK, http://tpack.org
Kennisbasis ICT, (2009) http:// www.leroweb.nl/docs/lero/kennisbasis-ict.pdf
Kennisnet, (2012): ICT bekwaamheid van leraren http://www.kennisnet.nl/themas/ict-bekwaamheid/ ; parallel lopend
ontwikkelingsproces met het ICT ontwikkelingsprofiel voor lerarenopleiders van het ENW AUGENT
Unesco, (2009), The partnership for 21st Century Skills P21 Framework Definitions, via
http://www.p21.org/documents/P21_Framework_Definitions.pdf
UNESCO: (2009) ICT Competency Framework for Teachers http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001562/156209E.pdf
Verdere bronnen en info zie www.augent.be/enw - Project ICT - competenties lerarenopleiders

Download Report