Inspreektekst M Slegtenhorst inzake ligplaatsen Scheepmakersdijk

Betreft kanskaarten waarde toerisme – restauratieligplaatsen op de kop van de
scheepmakersdijk
6 maart 2014 – M.H. Slegtenhorst
Aan de leden van de commissie ontwikkeling.
Het bijgaande stukje van de St. Kotterzeilen: Scheepsbouw en -restauratie Haarlem
locatie Scheepmakersdijk beschrijft de periode van 1217nc tot heden. Het laat zien dat
deze locatie van bijzondere waarde is voor Haarlem. Het is de laatste plaats in de stad
waar een scheepswerf was en waar nu nog wordt gerestaureerd, maar tevens was het
de eerste plaats in Haarlem waar schepen werden gemaakt. In een klein millennium zijn
duizenden houten schepen gemaakt op de locatie Scheepmakersdijk. Deze schepen
hebben in de vaderlandse geschiedenis meerdere malen een cruciale rol gespeeld.
Het gaat bij de kanskaarten voor het toerisme niet om het gebruik van een steiger of de
werf Zuidam maar om een zeer belangrijk stuk historie voor Haarlem. De damiaatjes
(kerkklokken) die elke avond klinken en in het wapen van Haarlem zijn afgebeeld staan
symbool voor he roemrijke maritieme verleden van Haarlem gegrondvest op de locatie
Scheepmakersdijk.
Het zou een onvergeeflijke bestuurlijk fout zijn om dit stuk historie helemaal aan de kant
te schuiven. Juist een combinatie van Molen, helling monument, gerestaureerde
woningen en werfloodsen en historische vaartuigen kan uitstekend hand in hand gaan
met het toerisme. In andere plaatsen is voldoende aangetoond dat historische vaartuigen
op historische maritieme locaties in combinatie met musea/tentoonstelling en horeca een
trekker zijn voor bezoekers.
De St. Kotterzeilen wil graag in overleg met alle partijen om te zoeken naar een zo
optimaal mogelijke invulling van de locatie kop van de Scheepmakersdijk.
Ons advies:
- niet betalende kleine passanten (alleen hapje drankje) voor de horeca aan de
ZuidWest zijde af te laten meren
- Aan de Westzijde ruimte te houden voor de (historische) rondvaartboot. Graag
zullen wij helpen om subsidie aan te vragen bij het Pr. Bernhard Cultuurfonds om
de huidige oude “PostVerkade” rondvaartboot terug te restaureren.
- Samen met de andere behoudsorganisaties van het FONV te zorgen voor
historische passantenschepen zoals Hollandse en Friese klassieke Jachten, stoomen zeilschepen, Botters, Kotters, Tjalken, Sleepboten, etcetera.
- Restauratieactiviteiten aan historische houten schepen verrichten
- Open ateliers voor klassieke beroepen bevorderen, zoals de sloepenbouwer Gé,
etcetera.
- Samen met betrokkenen zoals de molen, buurtvereniging en omwonenden,
restaurant, etcetera adviseren omtrent passende evenementen.
- Met behulp van informatie (systemen) het bezoekende publiek informeren
omtrent de historische locatie (bijvoorbeeld sponsoring “Kenau”).
Met vriendelijke groet,
Ing. M.H. Slegtenhorst
Voormalig voorzitter St. Kotterzeilen
www.kotterzeilen.nl pagina 1
Haarlemse Kogge doorbreekt ketting Damietta 1218nc
Vele schepen zijn in Haarlem op de locatie Scheepmakersdijk gebouwd
ten bate van de 5e kruistocht en maakten deel uit van de vloot die op
29 mei 1217 onder leiding van graaf Willem II via Akko (Israël) naar
Damietta (Egypte) vertrok om Egypte te verslaan. Na lange strijd om
de ingang van de Nijl bij Damietta gaat het
verhaal dat een Haarlemse kogge de ketting
voor de ingang weet te breken.
De heroïsche daad heeft later als gevolg dat in
het wapen van Haarlem twee belletjes
(Damiaatjes) worden weergegeven in het
gewei.
Elke avond zijn als herinnering de Damiaatjes (kerkbellen) in de toren
van de St. Bavo kerk op de grote markt te horen.
www.kotterzeilen.nl pagina 2
Scheepsbouw in Haarlem
film, was in deze tijd
scheepsbouwer en houthandelaar.
Er kwamen meer scheepswerven,
complete retourschepen werden
gebouwd en getuigd te Haarlem.
De schepen die in Haarlem
werden gebouwd noemde men
Kogge schepen. Vele verschillende
soorten zeegaande schepen
werden Kogge genoemd en
het model dat hier is
weergegeven betreft een
zogenaamde Bremer Kogge.
Het wrak van dit zeeschip is bij
werkzaamheden in het Spaarne
gevonden. Haarlem was reeds
aan het begin van de
middeleeuwen een belangrijke
plaats aan zowel de doorgaande
inlandse waterweg van Noord
naar Zuid (Zuiderzee naar de
delta) als ook voor de landroute
van Den Haag naar Alkmaar.
Goederen, reizigers en armee,
alles kwam samen bij Haarlem.
De Spaarne was een getijdenrivier
en de locatie in de bocht van het
Spaarne welke momenteel de
Scheepmakersdijk wordt
genoemd werd de ideale plaats
waar schepen konden worden
gemaakt. De scheepsbouw
floreerde en eind van de 15e eeuw
werden 33 nieuwe schepen
geëxporteerd alleen al naar
Antwerpen. Tijdens het Spaans
beleg rond 1572 werden er zelfs 5
galeien gebouwd. Kenau
Hasselaar, nu ook bekend van de
Met een sprong naar de
industriële revolutie zien we een
enorme toename van de
scheepsbouw in vooral het
Noorden van Haarlem. In de 20ste
eeuw werden grote zeeschepen
gebouwd en bijzondere schepen
zoals draagvleugelboten en
baggervaartuigen. Vele bekende
Haarlemse werven zoals Figee,
Conrad, HSM, Holland Nautic, etc.
zijn verdwenen. Wereld-beroemde
scheeps-architecten zoals H.W. de
Voogt hebben hun signatuur aan
de scheepsbouw toegevoegd.
(Situatie werf rond 1820)
Werf Zuidam
In 1915 kwam de werf op de kop
van de Scheepmakersdijk na een
openbare verkoop in handen van
de familie Zuidam en zijn ze de
werf met dezelfde naam gestart.
De bouw van houten schepen
werd beëindigd en men schakelde
www.kotterzeilen.nl pagina 3
over naar staal. De sleehellingen
werden voor de 2e wereldoorlog
vervangen door wagenhellingen.
In 1980 was Zuidam de enige
overgebleven scheepswerf in
Haarlem maar kon door de
veranderende tijd niet meer
commercieel functioneren. De
faciliteiten konden door
hobbyisten worden gebruikt voor
het opknappen van schepen.
(Situatie werf heden)
De gemeente Haarlem heeft
huizen en werf opgekocht om de
kop van de scheepsmakersdijkPapentorenvest op te knappen.
aanwezig en de houten schepen
herinneren aan de bloeiende
periode van scheepsbouw en
restauratie in Haarlem op
dezelfde locatie als tot voor
1200nc
De SKZ is voor motor- en
zeilkotters. De ongeveer 350
stuks aangesloten motor- en
zeilschepen zijn zee, kust, wad en
Zuiderzee vaartuigen, "kotters",
met vaak als herkomst visserij,
minder vaak als vrachtschip en
ook als jacht. Het huidige gebruik
is meestal recreatief maar
sommige schepen doen dienst in
de chartervaart.
25 jaar kotters in Haarlem
In 1989 nam de Stichting
Kotterzeilen (SKZ) op de locatie
ligplaats met te restaureren
schepen. Er zijn nu dus
25 jaar kotters aan de
Scheepmakersdijk.
De afgebrande molen de Adriaan
werd in 1999 herbouwd op de
fundamenten van de stadstoren
waarmee de kop van de
Scheepmakersdijk een geheel
ander aanzien kreeg.
De houten kotters hebben een
onderwaterschip dat al 150 jaar
ongewijzigd is en de kotter kan
worden gezien als het eindproduct
in de ontwikkeling van houtbouw
van kleine zeegaande schepen
met lang-kiel.
De hellingbanen zijn als
monument uit de werfperiode nog
De bij de stichting aangesloten
kotters zijn alle uniek en hebben
hun eigen karakter. De meeste
schepen zijn ouder dan 50 jaar en
een aantal haalt zelfs de 100 en
een enkeling meer dan 100 jaar.
Daarnaast zijn er ook enkele
schitterende, naar oude
tekeningen herbouwde, nieuwe
kotters bij ons aangesloten.
www.kotterzeilen.nl pagina 4
Het vaargebied van de kotters
had een internationaal karakter
zoals bijvoorbeeld de Engelse
Smacks wel eens bij Texel te
vinden waren, zo waren de
Nederlandse Haringsloepen te
zien in de Schotse havens en de
Franse yoles werden vroeger aan
de Engelse zuidkust gesignaleerd.
Dat het vervolg op de Hanzevaart
de kotters en galjassen van
Frankrijk tot aan Leningrad en
terug bracht zal ook geen
verbazing oproepen.
Tegenwoordig komen de
lichtblauwe houten kotters uit
Hviddesande Denemarken nog
steeds wel eens in de haven van
IJmuiden.
Behoudsorganisatie
De SKZ is een echte
behoudsorganisatie en kan
vaartuigen aanmelden voor
inschrijving in het nationaal
register van
varende
monumenten De
organisatie is
aangesloten bij de
landelijke FONV.
De SKZ kan helpen bij
de restauratie van een
vaartuig zoals bijvoorbeeld bij het
maken van een plan, het geven
van advies en bij de aanvraag van
een restauratie-subsidie van
bijvoorbeeld het Prins Bernhard
Cultuurfonds of bij het aanvragen
van een restauratie-lening
Restauratieligplaatsen
De restauratieligplaatsen in
Haarlem zijn uniek, niet in het
laatst door de bijzondere
geschiedenis van de locatie voor
scheepsbouw van houten schepen
die terug gaat tot het begin van
de Middeleeuwen. De kotteraars
hopen in samenwerking met alle
betrokken partijen op de kop van
de Scheepmakersdijk een mooi
stukje Haarlem te kunnen
behouden en invulling te kunnen
geven op een wijze die eer doet
aan de historische locatie en die
iedereen tot tevredenheid stemt.
www.kotterzeilen.nl pagina 5

Download Report