Passend
Onderwijs
“Wat heb je
nodig?”
Praktijkonderzoek:
“Een onderzoek naar de vraag welke ondersteuningsbehoeften door leerkrachten
in Almere en externen worden benoemd bij
de realisatie van Passend Onderwijs”.
Opleidingen Speciale Onderwijszorg
School of Education
Master SEN
Windesheim OSO
Lesplaats Almere
Student: Maaike Waasdorp
Studentnummer: S1048659
Code: ENSO-CPGO
Email: [email protected]
Studiecoach: Ingrid Paalman
Datum: Juni 2013
Inhoudsopgave
VOORWOORD ............................................................................................................................... 4
SAMENVATTING........................................................................................................................... 5
HOOFDSTUK 1: INLEIDING ........................................................................................................ 6
1.1 Verheldering van de aanleiding van het onderzoek, de verlegenheidssituatie..................................... 6
1.2 Passend Onderwijs op de Klaverweide ................................................................................................. 7
1.3 De doelstelling ....................................................................................................................................... 7
1.4 De centrale vraagstelling ....................................................................................................................... 7
1.5 De onderzoeksvragen ............................................................................................................................ 8
HOOFDSTUK 2 THEORETISCH KADER ................................................................................... 9
2.1 Inleiding................................................................................................................................................. 9
2.2 Passend Onderwijs in de internationale context ................................................................................... 9
2.2.1 Passend Onderwijs versus Inclusief Onderwijs? ............................................................................... 11
2.3 Passend Onderwijs en de stand van zaken rond het politieke kader .................................................. 12
2.4 Passend Onderwijs de definitie ........................................................................................................... 12
2.5 Passend Onderwijs vraagt om de ideale leerkracht ............................................................................ 13
2.6 De competente leerkracht, wie is dat?................................................................................................. 13
2.6.1 De definitie van competenties ........................................................................................................ 14
2.6.2 Handelingsverlegenheid.................................................................................................................. 15
2.6.3 Competentiebeleving van de leraar................................................................................................. 16
2.6.4 De leerkrachtcompetenties ten aanzien van Passend Onderwijs ...................................................... 16
2.7 Korte samenvatting: de kern van het theoretisch kader ..................................................................... 18
HOOFDSTUK 3: OPZET VAN HET ONDERZOEK ..................................................................19
3.1 Inleiding............................................................................................................................................... 19
3.2 Onderzoeksmethode ........................................................................................................................... 19
3.3 Gegevensverzameling .......................................................................................................................... 19
3.4 Betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek .............................................................................. 19
3.5 De onderzoeksinstrumenten ............................................................................................................... 20
3.5.1 literatuuronderzoek ........................................................................................................................ 20
3.5.2 Vragenlijst ...................................................................................................................................... 20
3.5.3 Groepsinterview ............................................................................................................................. 21
3.5.4 Diepte-interview............................................................................................................................. 21
3.6 Analyse en verwerking resultaten ....................................................................................................... 22
HOOFDSTUK 4: RESULTATEN ................................................................................................23
4.1 Inleiding............................................................................................................................................... 23
4.2 Leerkrachtenvragenlijst ‘Vooronderzoek Passend Onderwijs’ ........................................................... 23
4.2.1 Interpersoonlijk competentie in de omgang met leerlingen ............................................................. 24
4.2.2 Pedagogische competentie in de omgang met leerlingen ................................................................ 25
4.2.3 Vakinhoudelijk en didactische competentie in de omgang met leerlingen........................................ 26
4.2.4 Organisatorische competentie in complexe situaties ....................................................................... 27
4.2.5 Competent in samenwerking met collega’s ..................................................................................... 28
4.2.6 Competent in samenwerking met de omgeving............................................................................... 29
4.2.7 Competent in reflectie en ontwikkeling ........................................................................................... 30
4.2.8 Veronderstelde bekwaamheid SBL competenties op de Klaverweide en de Zevensprong ................ 31
4.3 Groepsinterviews ................................................................................................................................ 31
4.4 Diepte-interview met onderwijsprofessionals. ................................................................................... 33
4.5 Samenvatting ....................................................................................................................................... 34
HOOFDSTUK 5: CONCLUSIES ..................................................................................................36
5.1 Inleiding............................................................................................................................................... 36
5.2 Conclusies naar aanleiding van de onderzoeksvragen ............................................................................ 36
5.3 Conclusies naar aanleiding van de centrale vraagstelling ....................................................................... 38
5.4 Aanbevelingen en discussiepunten ..................................................................................................... 39
LITERATUURLIJST.....................................................................................................................41
BIJLAGEN .....................................................................................................................................44
Bijlage 1: Vragenlijst.................................................................................................................................. 45
Bijlage 2: Interviewschema Leerkrachten................................................................................................. 54
Bijlage 3: Horizontale vergelijking groepsinterview leerkrachten Klaverweide. ..................................... 55
Bijlage 4: Horizontale vergelijking groepsinterview leerkrachten Zevensprong. .................................... 58
Bijlage 5: Interviewschema Onderwijsprofessionals ................................................................................ 61
Bijlage 6: Samenvatting diepte-interviews onderwijsprofessionals......................................................... 62
Voorwoord
In dit praktijkgericht onderzoek Passend Onderwijs… Wat heb je nodig? wordt gezocht naar welke
ondersteuningsbehoeften zowel de leerkrachten van basisschool de Klaverweide en basisschool de
Zevensprong als externen benoemen voor de realisatie van Passend Onderwijs. Het onderzoek is in
opdracht van Stichting Leerlingzorg Almere uitgevoerd op de twee scholen in Almere, ter verkenning
op een breder onderzoek binnen Almere. Samen met mijn medestudente, Nikki Verhaar, die werkzaam is op de Zevensprong, is dit onderzoek tot stand gekomen en uitgevoerd.
Voor het onderwerp in dit onderzoek is gekozen, omdat ik het belangrijk vond dat mijn praktijkgericht onderzoek een meerwaarde zou hebben voor het werkveld. Ik heb getracht met dit onderzoek
een bruikbare en actuele bijdrage te leveren ter verbetering van een grootschaliger onderzoek naar
de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten in Almere.
Vele personen zijn betrokken bij de totstandkoming van dit onderzoek.
Om te beginnen noem ik mijn medestudente Nikki Verhaar, voor haar enthousiasme over het onderwerp, haar drive, inzet, waardevolle inbreng en de enorm prettige samenwerking.
De collega’s van de basisscholen de Klaverweide en de Zevensprong voor de medewerking, tijdsinvestering en de waardevolle inbreng in het onderzoek.
De onderwijsprofessionals Wim Meijer, Erica de Brïune en Petra Heegsma voor de medewerking aan
de interviews en openhartige gesprekken over het onderwerp.
Dank gaat ook uit naar de opdrachtgever, Stichting Leerlingzorg Almere. Binnen Stichting Leerlingzorg Almere is Henriet Speth aanspreekpunt geweest. Ik bedank haar voor het geven van feedback
op verschillende onderzoeksinstrumenten en de prettige samenwerking.
Als laatste wil ik mijn studiecoach Ingrid Paalman bedanken voor haar stimulans en vertrouwen in
zowel het onderzoek als mijzelf. Het meedenken in het proces en geven van feedback over de opzet
en de uitvoering van het onderzoek.
In het bijzonder wil ik mijn gezin, familie en vrienden bedanken. Iedereen heeft op zijn eigen manier
zijn steentje bijgedragen om het mogelijk te maken dat ik mij volledig kon richten op mijn studie.
Allemaal SUPER bedankt voor jullie onvoorwaardelijke steun en telkens weer uiten van jullie vertrouwen in mijn kunnen.
Maaike Waasdorp
Almere, 7 juni 2013
Samenvatting
Vanaf 2014 komt er een nieuw stelsel voor scholen in Nederland, onder de noemer ‘Passend Onderwijs’. Dit stelsel verplicht scholen een passende onderwijsplek te bieden aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Het realiseren van deze vorm van onderwijs staat en valt met de houding,
vaardigheden, ervaring en inzichten van de leraar. Scholing en ondersteuning van de leraar blijken in
het regulier onderwijs een krachtige voorspeller van de attitude en competentiebeleving ten opzichte van Passend Onderwijs. Naar aanleiding van deze bevindingen is dit onderzoek uitgevoerd, om
inzicht te verkrijgen in de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten voor de realisatie van Passend
Onderwijs. Het onderzoek is een antwoord op de vraag van Stichting Leerlingzorg Almere, die wilden
weten welke ondersteuningsbehoeften leerkrachten in Almere benoemen om Passend Onderwijs te
realiseren.
Om dit na te gaan is onder andere gekozen om te werken met een vragenlijst. Deze is geconstrueerd
op basis van een bestaande lijst over kennis en vaardigheden met betrekking tot Passend Onderwijs
van Adema e.a. (2009). De vragenlijst is door de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong
ingevuld. Naast de vragenlijst is tevens gekozen voor een groepsinterview met een aantal leerkrachten van beide scholen.
Ter verdieping van het onderzoek is tevens gekozen voor een drietal diepte-interviews met onderwijsprofessionals. Middels de interviews is onderzocht wat onderwijsprofessionals aangeven over
leerkrachtcompetenties en ondersteuningsbehoeften van leerkrachten met betrekking tot Passend
Onderwijs.
Uit het onderzoek blijkt dat 94% van de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong zich voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam achten wat betreft de SBL competenties die van belang
zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs. Zij geven echter aan hier ondersteuning bij te behoeven. Als ondersteuningsbehoeften benoemen zij onder andere specialisme en kennis binnen de
school, extra tijd voor ondersteuning en begeleiding en meer ‘handen’ in de klas.
De onderwijsprofessionals spreken over ondersteuning voor de leerkracht gericht op de eigen professionalisering. Daarbij spreken zij over een aantal praktische mogelijkheden ter ondersteuning,
namelijk School Video Interactie Begeleiding, een structureel inductietraject voor beginnende leerkrachten, het volgen van een studie en/of collegiale uitwisseling.
De resultaten van het praktijkgericht onderzoek hebben geleid tot aanbevelingen ter optimalisering
van vervolgonderzoek van Stichting Leerlingzorg Almere. Hierbij is het belangrijk dat in de toekomst
onderzocht wordt op welke wijze leerkrachten meer betrokken kunnen worden bij de implementatie
van Passend Onderwijs in Almere.
Ook zou het interessant kunnen zijn om te onderzoeken hoe de ondersteuningsbehoeften van de
leerkrachten vorm kunnen krijgen, gezien de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong in
dit onderzoek aangeven behoefte te hebben aan ondersteuning voor de realisatie van Passend Onderwijs.
Naast bovengenoemde aanbeveling wordt in dit onderzoek tevens het belang weergeven van het
betrekken van de positie van de eigen houding, vaardigheden, ervaringen en inzichten van de leerkracht in het vervolgonderzoek.
Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Verheldering van de aanleiding van het onderzoek, de verlegenheidssituatie
Passend Onderwijs kan veranderingen met zich meebrengen voor leraren en begeleiders. De inzet
van Passend Onderwijs is om leerlingen zo veel mogelijk een passend ondersteuningsaanbod te geven binnen het reguliere onderwijs. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013)
zegt hierover dat Passend Onderwijs betekent dat kinderen met een handicap of gedragsproblemen
recht hebben op een passende onderwijsplek. Dat kan in het speciaal onderwijs of met extra begeleiding op een gewone school.
De gemeente Almere houdt zich vooral bezig met de overkoepelende visie en beleid ten aanzien van
Passend Onderwijs. Deze visie heeft als uitgangspunt het kijken naar de onderwijsbehoeften van het
kind en de omgeving. De leerkrachten, met alle ketenpartners die er om een kind heen staan zijn de
uitvoerders van Passend Onderwijs. Voor de gemeente Almere zijn dit interdisciplinaire teams waarin
professionals uit het (speciaal) onderwijs, leerplicht, het maatschappelijk werk, de jeugdzorg, de gezondheidszorg en politie structureel samenwerken om scholen, gezinnen en kinderen en jeugdigen
met (vermoedens van) emotionele, gedrags-, ontwikkelings- en/of schoolleerproblemen te ondersteunen. Naast de visie en het beleid verzorgt de gemeente de verschillende financieringen. Kort
samengevat ligt de bestuurlijke taak bij de gemeente en zoals eerder genoemd ligt de uitvoerende
taak bij de onderwijs- en zorginstanties. Ten aanzien van het Passend Onderwijs heeft de gemeente
Almere een aantal speerpunten geformuleerd, waarvan een van de speerpunten de scholing van
leerkrachten inhoudt. Hierbij wordt het verhogen van het basale niveau beoogd. Hieronder valt onder andere voor de gemeente, kunnen reflecteren, differentiatie mogelijkheden creëren en verdiepen in de ander.
Elke regio in Nederland beschikt over een eigen organisatie die de extra zorg en begeleiding op de
scholen biedt. In Almere is dat voor het primaire onderwijs de Stichting Leerlingzorg Almere Primair
Onderwijs, kortweg SLA-PO. De SLA-PO is een samenwerkingsverband van alle schoolbesturen in
Almere. Het doel is iedere leerling die zorg en begeleiding te bieden die het nodig heeft.
De SLA-PO coördineert de hulp aan deze leerlingen, en het zorgteam van de school of het stedelijk
Zorgadviesteam voert het programma uit. Om de huidige situatie van het aanbod voor het Passend
Onderwijs in Almere in beeld te krijgen is er van elke school een schoolprofiel gemaakt om te kijken
waar de expertise ligt. Het ondersteuningsprofiel is het document op basis waarvan de school kan
beargumenteren of het wel of niet aan de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte van een leerling
kan voldoen en het geeft een helder en overzichtelijk beeld van de mogelijkheden die de school heeft
voor de ondersteuning van leerlingen met uiteenlopende onderwijsbehoeften. Het samenwerkingsverband wil graag op het gebied van begeleiden van leerlingen naar Passend Onderwijs in de wijk. Dit
houdt in dat een aantal scholen in een wijk de expertise gaan bundelen en kijken waar ze elkaar kunnen aanvullen om een kind binnen de wijk de juiste onderwijs en begeleiding te kunnen bieden. Dit
komt overeen met het uitgangspunt van de gemeente Almere, namelijk “Ieder kind verdient een
school in de buurt die aansluit bij de onderwijsbehoefte van het kind”.
Om de meningen van leerkrachten te weten te komen over Passend Onderwijs wil de gemeente Almere onderzoeken wat leerkrachten nodig hebben om Passend Onderwijs te realiseren. Hiermee wil
de gemeente werken aan een passend aanbod van begeleiding voor leerkrachten van het basisonderwijs in Almere.
Vanuit het samenwerkingsverband SLA-PO is de vraag geformuleerd om een voorverkenning te doen
naar de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten ten opzichten van Passend Onderwijs. Daarom
vindt er eerst een vooronderzoek plaats binnen twee scholen van het samenwerkingsverband, te
weten de Klaverweide en de Zevensprong. Het doel van de voorverkenning is het inzichtelijk maken
van de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten met betrekking tot het realiseren van Passend
Onderwijs in Almere.
1.2 Passend Onderwijs op de Klaverweide
Met Passend Onderwijs wordt beoogd de juiste ondersteuning voor elke leerling zo veel mogelijk in
de klas te laten plaatsvinden (Ministerie van OCW, 2012). De Klaverweide geeft hier vorm aan door
te werken in een samenwerkingsverband. Het samenwerkingsverband is een organisatie, waarbinnen
alle scholen van Almere behoren. Zij bieden en coördineren de extra zorg en begeleiding op scholen.
Binnen het samenwerkingsverband is er het project Passend Onderwijs in de Wijk (POidW) toegepast. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2011) heeft hier beleid over geschreven.
Vanuit het project Passend Onderwijs in de Wijk dat ontstaan is vanuit de overkoepelende organisatie leerlingenzorg Almere (2012) de behoefte ontstaan het schoolprofiel van de scholen in de wijk
vast te stellen. De inhoud van het profiel wordt in de wet (MIOCW, 2011) als volgt omschreven: “een
beschrijving van de voorzieningen die zijn getroffen voor de ondersteuning van leerlingen die extra
ondersteuning behoeven”. Het ondersteuningsprofiel is het document op basis waarvan de school
kan beargumenteren of het wel of niet aan de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte van een leerling kan voldoen en het geeft een helder en overzichtelijk beeld van de mogelijkheden die de school
heeft voor de ondersteuning van leerlingen met uiteenlopende onderwijsbehoeften. De Klaverweide
heeft deze scan uitgevoerd en een school- ondersteuningsprofiel opgesteld1. De uitkomst van de
scan is dat de Klaverweide een inclusieve school is. Dat wil zeggen alle leerlingen voor extra ondersteuning zijn welkom op deze school, de populatie leerlingen die van deze vorm van ondersteuning
gebruikmaken is 5% of meer van het totaal aantal.
1.3 De doelstelling
Het praktijkonderzoek heeft als uitgangspunt te leiden tot kwaliteitsverbetering van de onderwijspraktijksituatie. Het gaat hierbij om een vooronderzoek of te wel een nulmeting. De doelstelling is
tevens om te ontdekken of de onderzoeksinstrumenten en de daaruit voortvloeiende datagegevens
voldoende informatie geven over de ondersteuningsbehoeften van de leerkrachten. De resultaten,
analyses, aanbevelingen en conclusies, die gezamenlijk met de medestudent en in overleg met de
studiebegeleider zijn ontworpen vormen de basis voor het verbeteren van de onderwijspraktijksituatie op de betreffende scholen met betrekking tot de invoering van Passend Onderwijs als voor een
grootschalig onderzoek onder alle basisscholen van Almere voor de realisatie van Passend Onderwijs
in de Almere.
1.4 De centrale vraagstelling
Welke ondersteuningsbehoeften worden door de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong en door externen benoemd om Passend Onderwijs te realiseren?
1
Roelfesema, H. (2012). Rapportage onderwijszorgprofiel de Klaverweide. Utrecht: Hogeschool Utrecht.
1.5 De onderzoeksvragen
De onderzoeksvragen zijn een kernachtige en scherpe verantwoording van de kennisbehoefte (Harink, 2011). De doelstelling van het initiatief is de mening van de leerkrachten te meten ten aanzien
van Passend Onderwijs in de onderwijspraktijksituatie. Dit wordt vormgegeven door onderzoek te
doen naar de definiëring van Passend Onderwijs, welke leerkracht competenties horen daarbij en
welke ondersteuningsbehoeften hebben leerkrachten nodig om Passend Onderwijs in de onderwijspraktijk te realiseren.
Onderzoeksvraag 1: Wat is volgens de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong de
definitie van Passend Onderwijs?
Deelvragen:
1.1 Wat betekent Passend Onderwijs volgens de leerkracht voor de leerling?
1.2 Wat betekent Passend Onderwijs volgens de leerkracht voor de groep?
1.3 Wat betekent Passend Onderwijs volgens de leerkracht voor de leerkracht?
1.4 Wat betekent Passend onderwijs volgens de leerkracht voor de school?
1.5 Wat betekent Passend Onderwijs volgens de leerkracht voor de ouders?
1.6 Welke stimulerende en belemmerende factoren benoemen leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong voor Passend Onderwijs?
Onderzoeksvraag 2: Welke leerkrachtcompetenties worden door extern betrokkenen verondersteld voor het realiseren van Passend Onderwijs?
Deelvragen:
2.1 Wat is de definitie van leerkrachtcompetenties?
2.2 Wat beschrijft de literatuur over leerkrachtcompetenties in Passend Onderwijs?
2.3 Wat geven onderwijsprofessionals aan over leerkrachtcompetenties in Passend Onderwijs?
Onderzoeksvraag 3: In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong
zich op dit moment bekwaam wat betreft de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs?
Deelvragen:
3.1 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de interpersoonlijke competentie in de omgang met leerlingen?
3.2 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de orthopedagogische competentie in de omgang met
leerlingen?
3.3 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de ortho-didactische competentie in de omgang met leerlingen?
3.4 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de organisatorische competentie?
3.5 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de competentie in samenwerking met collega’s?
3.6 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de competentie in samenwerking met de omgeving van
de school?
3.7 In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de competentie in reflectie en ontwikkeling?
Hoofdstuk 2 Theoretisch kader
2.1 Inleiding
Bij de realisatie van Passend Onderwijs is een competente leraar van essentieel belang (Adema e.a.,
2009). Kan (2007) sluit zich hierbij aan en stelt dat de leerkracht zelf als uitgangspunt moet worden
genomen om de kwaliteitsverbetering te laten slagen. Goei en Kleijnen (2009) concluderen dat er
duidelijke aanwijzingen zijn dat leerkrachten handelingsverlegenheid ervaren in de omgang met zorgleerlingen met externaliserende gedragsproblematiek. De handelingsverlegenheid uit zich in gevoelens van incompetentie, onmacht, stress en onzekerheid. Hieruit kan onder andere gesteld worden
dat het dus van belang is dat leraren worden betrokken bij het maken van beleid ten aanzien van
Passend Onderwijs. Binnen het theoretisch kader wordt getracht vanuit de literatuur een theoretische onderbouwing te schetsen die antwoord kan gaan geven op de vraag…. “Welke ondersteuningsbehoeften worden door de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong en externen benoemd
om Passend Onderwijs te realiseren?”
Het hoofdstuk is opgebouwd uit verschillende paragrafen. De onderwerpen die daarbij aanbod komen zijn het Passend Onderwijs in de internationale context (2.2). Wat zeggen verschillende internationale organisaties over Passend Onderwijs en welke verschillen en overeenkomsten heeft het met
inclusief onderwijs? Het politiek kader rond Passend Onderwijs wordt besproken in 2.3. In paragraaf
2.4 wordt er in gegaan op de definitie van Passend Onderwijs. Vervolgens gaat het in paragraaf 2.5
over de ideale leerkracht. In 2.6 wordt ingegaan op de definitie van competenties, het ontstaan van
handelingsverlegenheid en wordt beschreven aan welke competenties een leerkracht moet voldoen
om Passend Onderwijs te kunnen realiseren. Dit hoofdstuk wordt in paragraaf 2.7 afgerond met een
korte samenvatting van het Theoretisch kader.
2.2 Passend Onderwijs in de internationale context
De UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) heeft in de Salamanca
verklaring (1994) een bijdrage geleverd aan de het document waarin men heeft gesteld dat onderwijs voor iedereen is, waarbij er verschillen tussen kinderen mag wezen, het leren wordt ondersteund en er wordt gereageerd op individuele behoeften. Het Salamanca akkoord (1994) werd onderwerp en doel van (inter-) nationaal onderwijsbeleid. Haar missie is een bijdrage leveren aan de
interculturele dialoog over onderwijs. In de middellangetermijnstrategie (2008-2013) heeft het als
doel gesteld kwalitatief goed onderwijs te verzorgen voor iedereen. Verschillende internationale
organisaties hebben in de loop der jaren deze ontwikkelingen uitgediept en verder ontwikkeld.
Het uitgangspunt van het rapport Guidelines for Inclusion: Ensuring Access to Education for All (UNSECO, 2005) luidt:
“a dynamic approach of responding positively to pupil diversity and of seeing individual differences
not as problems, but as opportunities for enriching learning”.
Zij stellen hier, dat positief reageren op de diversiteit aan leerlingen met hun eigen talenten en het
zien van individuele verschillen niet gezien moeten worden als probleem, maar als een kans op het
verrijken van het leren voor alle kinderen.
De Eurpean Agency for Development in Special Needs Educations (2012) heeft een competentieprofiel opgesteld voor een leraar in inclusieve onderwijssettingen. Dit profiel is tot stand gekomen naar
aanleiding van het project Teacher Education for Inclusion (2012). Het rapport geeft een weergave
van de essentiële houdingen, kennis en vaardigheden voor leerkrachten binnen het werken in een
inclusieve onderwijssetting. Het competentieprofiel bevat vier kernwaarden die elk een aantal competentiegebieden bevatten, een samenvatting hiervan is weergegeven in figuur 1.
1. Waarderen van diversiteit bij leerlingen
Diversiteit bij leerlingen wordt beschouwd als een bron en toegevoegde waarde voor het onderwijs. De competentiegebieden die met deze kernwaarde samen gaan, hebben betrekking op:
Opvattingen over inclusief onderwijs en de visie van de leraar ten aanzien van diversiteit bij leerlingen
2. Ondersteunen van alle leerlingen
Leraren hebben hoge verwachtingen ten aanzien van de prestaties van alle leerlingen.
Bevorderen van het academisch, praktisch, sociaal en emotioneel leren van alle leerlingen
Effectieve onderwijsbenaderingen in heterogene klassen
3. Samenwerken met anderen
Samenwerking en teamwerk zijn essentieel voor alle leraren.
Samenwerken met ouders en families en met verschillende andere onderwijsprofessionals
4. Persoonlijke professionele ontwikkeling
Leraren zijn verantwoordelijk voor hun eigen professionele ontwikkeling. Het gaat hierbij om een leven lang leren.
Daarnaast is het belangrijk dat leraren reflecteren op het eigen handelen.
Leraren kunnen reflecteren op hun onderwijspraktijk
Figuur 1: samenvatting competentieprofiel Teachers education for Inclusion.
Een andere benadering is de onderwijswet ‘No Child Left Behind’ dat in 2002 in de Verenigde Staten
van Amerika van kracht ging. De wet is van kracht gegaan door de tegenvallende resultaten in het
basis en voortgezet onderwijs. Als regering vonden zij dat ‘children are literally being left behind’.
Deze wet beoogt de basisvaardigheden van Amerikaanse leerlingen te verbeteren, dit zal leiden tot
hogere prestaties.
Een belangrijk middel daarbij is het implementeren van aanpakken en methoden waarvan wetenschappelijk is bewezen dat ze effectief zijn. Onderzoek toont aan dat het stellen van hoge eisen tot
hogere prestaties leidt, hierdoor is de lat voor alle leerlingen hoog gelegd door de invoering van gestandaardiseerde toetsen. No Child Left Behind is een voorbeeld van ‘standards-based education
reform’.
De wet No Child Left Behind richt zich ook op docenten. Van de leerkrachten wordt verwacht dat zij
allen ‘hoog gekwalificeerd’ zijn. Hieronder wordt verstaan dat zij het certificaat of het diploma hebben op minimaal bachelor niveau en hebben laten zien over voldoende expertise op hun vakgebied
te beschikken. De wet ‘No Child Left Behind’ is een andere manier van benaderen, waarbij stelt hoge
eisen aan de leerkrachten en hun leerlingen.
In januari 2012, 10 jaar na dato, heeft Jonhsen (2012)van the National Journal 2 de balans opgemaakt
van het van kracht gaan van de onderwijswet ‘No Child Left Behind’ 3.
Daarbij is haar conclusie dat de wet duidelijk heeft gemaakt waar de problemen zitten, maar weinig
problemen zijn opgelost. Als enige verdienste wordt gezien dat er veel meer duidelijkheid is gekomen
over de prestaties van leerlingen. De conclusie ten aanzien van "Research and Data" is: "Far more
data are available now, but there is little sense of what to do with this info".
Daarnaast geeft het rapport ook nog een aantal doelen aan die niet of maar gedeeltelijk behaald zijn.
Het doel om alleen ‘hoog gekwalificeerde’ leerkrachten voor de klas te zetten is in zijn geheel niet
behaald. De reden hiervoor is dat het een administratieve kwestie is geworden, maar of de leerkrachten ook daadwerkelijk in de praktijk kunnen waarmaken is niet bekend. Een doel dat gedeeltelijk behaald is dat men het onderwijsaanbod dekkend wilde maken voor alle kinderen en daarbij alle
ondersteuning te bieden die nodig is voor de leerlingen die niet goed presteren. De aandacht gaat nu
2
http://www.nationaljournal.com/magazine/grading-no-child-left-behind-20111208
Bron: Fawn Johnson (Jan. 2012) in NationalJournal. Report Card. With help from education experts, NJ grades
the landmark No Child Left Behind Act 10 years after its enactment.
3
uit naar de kansarme kinderen, wel is geconstateerd dat de resultaten van alle leerlingen om hoog
zijn gegaan.
Het beleid Passend Onderwijs en het competentieprofiel inclusief bekwaam van Claasen, BruÏne,
Schuman, Siemons en Velthooven (2009) waar we in Nederland van spreken sluit aan op de Salamanca verklaring genoemde ideaal van inclusief onderwijs, waarbij in Nederland het speciaal onderwijs blijft bestaan voor een beperkte groep leerlingen ( Kreike & Bruïne 42009, Fanchamps, SchroënArio & Thasing 2009). Het competentieprofiel Inclusief Bekwaam wordt in paragraaf 2.6.3 nader toegelicht.
2.2.1 Passend Onderwijs versus Inclusief Onderwijs?
Inclusief en Passend Onderwijs zijn begrippen die dicht tegen elkaar aan liggen, maar niet precies
hetzelfde zijn. Keesenberg (2008) geeft aan dat Passend Onderwijs geen synoniem is van inclusief
onderwijs. Inclusief onderwijs gaat volgens zowel Bruggen(2008) en Dijkstra (2008)over onderwijs
waarbij alle leerlingen, ongeacht hun beperking, zoveel mogelijk hetzelfde onderwijs volgen als hun
leeftijdsgenoten binnen de reguliere school. Binnen inclusief onderwijs wordt het speciale aanbod
wat de specifieke leerling nodig heeft in de school gebracht in de eigen buurt. Succes van inclusief
onderwijs is grotendeels afhankelijk van een positieve houding van de leerkrachten zo stelt Dijkstra
(2008). Leerkrachten zijn de sleutelfiguren voor de implementatie van inclusief onderwijs. Essentieel
is hun houding ten aanzien van leerlingen met beperkingen of specifieke onderwijsbehoeften, hun
standpunt aangaande verschillen in de klas en hun bereidheid effectief met deze verschillen om te
gaan.
Heegsma (2013) geeft aan dat een inclusieve setting volgens haar geen realistische situatie op dit
moment. Voor een kleinere doelgroep zal een specialistische setting meer wenselijk zijn. Prof. Drs.
Van Veen (2013) is een voorstander van Inclusief Onderwijs, maar stelt dat het einddoel van het ministerie ook niet is om van het Passend Onderwijs Inclusief Onderwijs te maken. Daarnaast stelt hij: ”
Wij zullen het niet meemaken dat het speciaal onderwijs verdwijnt. Het regulier onderwijs is voorlopig
simpelweg niet in staat alle leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften goed onderwijs te bieden5”. Het samenwerkingsverband Collectief Inclusief6 (2011) pleit voor het tegenovergestelde. Zij
stellen dat Passend Onderwijs een facilitering kan zijn om inclusief onderwijs mogelijk te maken.
Daarnaast concludeert het samenwerkingsverband Collectief Inclusief (2011) aan dat er op dit moment meer aandacht besteedt wordt aan de invoering van Passend Onderwijs. Dit gaat ten koste van
de bereidheid met elkaar na denken over en aandacht te vragen voor het realiseren van een meer
inclusief onderwijssysteem in Nederland waar zij voor pleiten. Het samenwerkingsverband Collectief
Inclusief (2011) stelt dat in het concept van Passend Onderwijs worden minder grote stappen gemaakt dan bij Inclusief Onderwijs, maar het einddoel kan hetzelfde of vergelijkbaar zijn.
Hove, Mortier & Schauwer (2008) stellen dat het belangrijk is om weerstand tegen inclusief onderwijs te begrijpen en te beantwoorden met duidelijke communicatie over de voordelen van inclusief
onderwijs, met het delen van goede praktijkvoorbeelden en het zoeken naar antwoorden op hoevragen. Volgens Hove, e.a. (2008) gaat het over veranderingen met betrekking tot de plaats van en
de manier van kijken naar de leerling met een beperking, de manier waarop ouders betrokken worden in het onderwijsproces, het toelaten van een aparte leerlijn en evaluatie van de leerling, verregaand differentiëren, creatief zoeken naar mogelijkheden voor de leerling, de manier waarop klasge-
4
Kreike en Bruïne (2009). Passend onderwijs, past dat iedere leerling goed?
http://www.cnvo.nl/fileadmin/user_upload/PDF/SJ2013-01-Page-14-15.pdf
6
http://www.collectief-inclusief.nl/
5
ten erbij betrokken worden, een veranderende rol van leerkrachten, zoeken naar passende antwoorden voor een kind in een bepaalde context en een andere invulling van expertise7.
2.3 Passend Onderwijs en de stand van zaken rond het politieke kader
In de internationale context wordt veelal gesproken over het begrip ‘inclusief onderwijs’. Dit begrip
gaat uit van het ideaal om alle leerlingen binnen een basisschool onderwijs en zorg te bieden (Meijer,
2009). Dit streven naar integratie wordt vanuit de Nederlandse overheid sinds 2007 8 gedefinieerd als
‘Passend Onderwijs’. Met het Passend Onderwijs wordt er gestreefd naar een preventieve aanpak om
het reguliere onderwijs te versterken en alle kinderen, in de leeftijdscategorie tussen twee tot drieentwintig jaar, het onderwijs te laten volgen dat bij hen past. Passend Onderwijs heeft betrekking op
de reguliere en specifieke onderwijsbehoeften van kinderen die kunnen bijdragen aan een succesvolle schoolloopbaan.
Het gaat hierbij om een set van beleidsmaatregelen dat scholen, in samenwerkingsverband met de
samenwerkende scholen hen in staat stelt zorg, onderwijs en ondersteuning te bieden die een kind in
de klas nodig heeft dichtbij huis te kunnen bieden (Meijer, 2009). Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap vond het in november 2011 noodzaak om de knelpunten en belemmeringen ten
aan zien van Passend Onderwijs en de onderwijszorg te gaan herorganiseren en aan te scherpen. De
zorgplicht werd ingevoerd. De zorgplicht voor scholen heeft betrekking op de onderwijszorg voor
nieuwe en zittende leerlingen. Het doel is de dat alle scholen zowel regulier als speciaal onderwijs
binnen het samenwerkingsverband met elkaar samenwerken om een dekkend aanbod van onderwijszorg in de regio te kunnen bieden, zodat er voor elke leerling een passend plek is waar de juiste
ondersteuning geboden kan worden. Per augustus 2014 zijn alle scholen verplicht om aan de zorgplicht te kunnen voldoen. Het beleid Passend Onderwijs is bedoeld om de groei van het (voortgezet)
speciaal onderwijs te remmen en leerlingen zo (lang) mogelijk in het regulier onderwijs te houden
(Bruïne & Smeets, 2010).
2.4 Passend Onderwijs de definitie
In Nederland zijn er diverse opvattingen te vinden met betrekking tot het huidige Passend Onderwijs.
In deze alinea zijn een aantal opvattingen van diverse onderwijsprofessionals geïnventariseerd. Ieder
bekijkt het vanuit zijn eigen expertise, visie en beleidskoers.
Bij Passend Onderwijs gaat het er om dat er binnen een regionale of lokale setting, het onderwijsbeleid zo is ingericht, dat er voor elke leerling in de regionale of lokale situatie een ‘passend ‘onderwijsarrangement is. Volgens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013) betekent Passend Onderwijs dat elk kind naar die vorm van onderwijs gaat, dit kan zowel op een reguliere school
zijn met extra begeleiding als het speciaal basisonderwijs, die het beste bij zijn of haar talenten of
beperkingen past. In de praktijk gaat dit voornamelijk over leerlingen met een (onderwijs-)beperking.
Hoffmans (zoals geciteerd in Adema e.a., 2009) geeft in 2008 een voorlopige werkdefinitie waarin hij
stelt dat goed Passend Onderwijs een sluitend, functioneel en effectief, regionaal netwerk is, waarin
een passend, flexibel en goed aanbod aan onderwijs en begeleiding, voorzieningen en structuren
wordt geboden en gunstige condities op school en boven schools worden gecreëerd, zodat alle kinderen en jongeren tot 23 jaar zich optimaal ontwikkelen en optimale opbrengsten realiseren. Volgens
Keesenberg (2008) en Meijer (2009) gaat Passend Onderwijs over beleidsmaatregelen die scholen in
staat stellen een passend onderwijsarrangement, dichtbij huis aan te bieden, aan alle kinderen in de
basisschoolleeftijd. De opvatting van Meer (2011) sluit hierop aan door te stellen dat Passend On7
Hove, G., Mortier, K. & Schauwer, E. (2008). Inclusie: ja, maar… weerstand tegen inclusief onderwijs begrepen
vanuit de kritische factoren. De wereld van het jonge kind. Juni 2008. pp.354-356.
8
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2007.
derwijs niet alleen moet bewerkstelligen dat de onderwijszorg voor leerlingen met problemen doeltreffender en transparanter wordt, maar dat het beleid ook wil bevorderen dat minder kinderen
vanuit het regulier onderwijs naar speciale voorzieningen worden verwezen. Bruine (2013) maakt in
haar opvatting over wat Passend Onderwijs inhoudt een driedelige setting. Ten eerste de setting in
de klas; hier gaat het over omgaan met verschillen tussen leerlingen. Ten tweede de setting rond de
klas; namelijk het omgaan met ouders en collega’s. En ten derde gaat het over de setting in en rond
de school; het zorgbeleid in de school en de samenwerking met ketenpartners. Passend Onderwijs
gaat volgens Meijer (2013) ook om het omgaan met verschillen en een onderzoekende houding van
de leerkracht in situaties waarop de leerkracht tegen een grens aanloopt.
2.5 Passend Onderwijs vraagt om de ideale leerkracht
Passend Onderwijs vertrouwt op de professionaliteit van leraren. De inzet, deskundigheid en motivatie van de leerkracht zal een beslissende factor zijn bij de realisatie en het slagen van Passend Onderwijs (Shuman,2007). Met Passend Onderwijs krijgen leerlingen een passende plek, zoveel mogelijk
in het regulier onderwijs. Afhankelijk van keuzes die de schoolbesturen in het samenwerkingsverband maken, kunnen leraren in het regulier onderwijs daarom te maken krijgen met grotere verschillen tussen leerlingen in de klas. Dit is minder eenvoudig als de verschillen tussen leerlingen verder uit
elkaar liggen. Dit wordt nog eens benadrukt in het rapport ‘referentiekader passend onderwijs 9’ dat
is opgesteld door de PO-raad, VO-raad, AOC-raad en de MBO-raad (2011) hierin wordt gesteld dat
leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte sterker afhankelijk zijn van goed onderwijs dan
andere leerlingen. Tegelijkertijd worden hogere eisen gesteld aan het onderwijs voor deze groep.
Met extra inzet en deskundigheid moeten we proberen de doelstelling van Passend Onderwijs waar
te maken. Dit betekent een investering in goede didactische kwaliteiten van leerkrachten, een pedagogisch klimaat van hoge verwachtingen en een schoolcultuur waarin resultaten op alle niveaus
zichtbaar worden gemaakt. De Onderwijsraad (2011) en de Evaluatie- en Adviescommissie Passend
Onderwijs (ECPO) (2011) adviseren beide om expliciet aandacht te besteden aan de toerusting van
leraren op het gebied van Passend Onderwijs
Passend onderwijs vraagt veel van leraren (ECPO, 2011 en Schram, Meer & Os, 2013). Het vraagt om
professionele leraren die open staan voor diversiteit en vanuit een onderzoekende houding hun kennis en vaardigheden met betrekking tot het omgaan met verschillen tussen leerlingen geleidelijk verder ontwikkelen, zodat zij steeds beter maatwerk kunnen leveren (Schram, Meer & Os, 2013). De
leraren vormen een sleutelrol bij het vormgeven van Passend Onderwijs. Schuman (2007) beoogt dat
de overheid zich minder moet gaan richten op systeemveranderingen en procedures, maar zich moet
gaan richten op de mensen die dagelijks met alle kinderen werken op de werkvloer, de leerkracht.
2.6 De competente leerkracht, wie is dat?
Bij de realisatie van Passend Onderwijs is een competente leraar van essentieel belang (Adema e.a.,
2009). Om Passend Onderwijs tot een succes te maken is essentieel dat de competenties van leraren
vergroot worden. Dit veronderstelt dat men inzicht heeft in welke competenties nodig zijn voor het
realiseren van Passend Onderwijs en in kaart gebracht kan worden in hoeverre deze competenties in
de school, het bestuur, het samenwerkingsverband of regio aanwezig zijn, zodat gericht maatregelen
genomen kunnen worden om de professionaliteit van leraren te vergroten (Adema, e.a., 2009).
9
http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Bestanden_Hans/referentiekader_passend_
onderwijs_eindversie_210220121.pdf
2.6.1 De definitie van competenties
In deze paragraaf wordt aandacht besteed aan de definiëring van het begrip ‘competenties’.
Adema e.a. (2009) stellen dat Passend Onderwijs een groot beroep doet op de handelingsbekwaamheid en competenties van leraren. In verschillende literatuur wordt de definiëring van competenties
beschreven. Het is een begrip waarvan veel definities in omloop zijn en waarover veel wordt gediscussieerd. In het rapport Competenties: van complicaties tot compromis. Over schuifjes en begrenzers 10 worden een elftal definities van competenties besproken (Merriënboer, Klink & Hendriks,
2002). De definities die gesteld worden komen van onderwijsprofessionals uit verschillende landen
en bekijken het allen vanuit de eigen invalshoek. Ook de interpretatie en formulering over het woord
en het beeld wat dit oproept verschilt per individu. Dit maakt het nog complexer om van het begrip
competenties een eenduidig beeld te vorm (Korthagen,2004) 11 . In het rapport is geconcludeerd dat
competenties clusters zijn van vaardigheden, kennis, attituden, eigenschappen en inzichten (Merriënboer, 2002).
Hoewel de verschillende definities een grote variatie laten zien, zijn er ook kenmerken die de definities gemeenschappelijk hebben. Er zijn zes kenmerken die regelmatig terugkeren:
1. Competenties zijn context gebonden.
2. Competenties zijn samenhangend. Het zijn clusters van vaardigheden, kennis, attituden, eigenschappen en inzichten.
3. Competenties zijn veranderlijk in de tijd.
4. Competenties zijn verbonden met activiteiten/taken.
5. Leer- en ontwikkelingsprocessen zijn voorwaardelijk voor het verwerven van competenties.
6. Competenties staan in een bepaalde relatie tot elkaar. De verwerving van een competentie
vereist vaak de aanwezigheid van andere competenties.
Er kan geconcludeerd worden dat er tot op heden nog geen eenduidige definitie bestaat over de
definitie van competenties. Wel wordt door Merriënboer, Klink & Hendriks (2002) gesteld dat het
wenselijk wordt geacht dat iedere definitie van competentie kenmerken bevat over:
• Specificiteit: Het verwerven, toepassen en verder ontwikkelen van competenties vindt plaats
in contexten.
• Integratief: Een competentie is een samenhangend geheel van elementen noodzakelijk voor
probleemoplossend handelen.
• Duurzaamheid: Kenmerkend voor een competentie is dat er sprake is van een zekere duurzaamheid.
• Handelingsgerichtheid: Voor de ontwikkeling en toetsing van een competentie is probleemoplossend handelen voorwaardelijk.
• Leerbaarheid: Een competentie is niet in één keer overdraagbaar. Het vergt inspanning en
tijd om een competentie te ontwikkelen.
• Onderlinge afhankelijkheid: Competenties staan in een bepaalde relatie tot elkaar.
Spencer & Spencer (1993)en Bergen Henegouwen (1999) vergelijken de competenties met een ijsbergstructuur. Bij denken over competenties moet men niet alleen kijken naar de bovenliggende
laag, dat wat zichtbaar is, maar juist ook naar de onderliggende lagen met dieperliggende drijfveren
en kwaliteiten van mensen. Deze onderliggende lagen beïnvloeden de kennis en vaardigheden boven
de waterlijn. In figuur 2 is deze conclusie nog eens in beeld weergegeven.
10
11
Onderwijsraad (2002) Competenties: van complicaties tot compromis. Over schuifjes en begrenzers
Korthagen (2004) Zin en onzin van competentiegericht opleiden
Adema e.a. (2009) gebruiken de volgende definiëring voor competenties:
‘Competenties vormen het vermogen
van een medewerker om op adequate
wijze en met succes een bijdrage te
leveren aan de doelstellingen van de
organisatie. Het gaat om vakspecifieke en professionele kennis en vaardigheden, motivatie en persoonskenmerken die geïntegreerd worden aangewend in het werk en die dus zichtbaar worden in het gedrag in een
bepaalde situatie’
(Adema e.a., 2009,).
Zo stelt Bruïne e.a., (2009) dat de leerkrachtcompetenties Figuur 2: Competenties in de ijsbergstructuur.
een geïntegreerd geheel zijn van gedragsrepertoires,
kennis, inzicht, beroepshouding en opvattingen, persoonlijke eigenschappen en kwaliteiten.
Geconcludeerd kan worden dat door de verantwoordelijkheden van de leraar te benoemen en onder
woorden te brengen wat een professionele manier van werken inhoudt (‘zichtbaar en niet zichtbaar’)
er een concrete beschrijving ontstaat van de lerarencompetenties en de competenties gelden als
uitgangspunt voor het verwerven en onderhouden van de bekwaamheid van zittende en toekomstige leerkrachten.
2.6.2 Handelingsverlegenheid
De leerkracht is binnen de school de belangrijkste factor die invloed heeft op de leerlingen. Scholen
dragen voor 20 % bij aan de leerresultaten van hun leerlingen. Binnen die 20% heeft de leerkracht
voor twee derde effect op de leerling. In die zin kan er gesteld worden dat de leerkracht een cruciale
rol spelen in het realiseren van Passend Onderwijs zoals Waslander (2011) stelt in het rapport Passend Onderwijs –Passend Beleid? 12 (Marzano, 2007 en Pameijer, Beukering & de Lange2011). Wanneer de leerling incompent gedrag vertoont op het gebied van gedragsproblematiek, sociale vaardigeheden, onvoldoende leerprestaties leidt dit bij leerkrachten tot handelingsverlegenheid. De handelingsverlegenheid heeft te maken met rolopvatting van de leerkracht en het kijken naar het eigen
aandeel handelen van de leerkracht speelt ook een rol (Goei & Kleijnen, 2009).Wel is gebleken dat de
mate waarin de leerkracht inclusief denkt een positieve invloed heeft op het verminderen van de
handelingsverlegenheid, dit is ook het geval als de leerkracht voldoende zelfvertrouwen heeft en
voldoende kennis en vaardigheden. (Goei & Kleijnen, 2009). Effectief leerkrachtgedrag leidt tot het
beter bereiken van onderwijsdoelen en de vermindering van probleemgedrag. (Goei & Kleijnen,
2009). Goei en Kleinen (2009) stellen dat leerkrachten een cruciale rol spelen in de omgang met zorgleerlingen. Zij verdienen ondersteuning wanneer zij door gedrag van leerlingen handelingsverlegenheid ervaren.
De onderwijsraad 13 (2013) concludeert dat om de professionaliteit van leraren verder te versterken
deze voorheen vooral gericht was op de ‘buitenkant’ van het beroep, namelijk de status en het respect van de beroepsgroep, en veel minder op de ‘binnenkant’ van het leraarschap: de houding en het
handelen van individuele leraren in hun dagelijkse onderwijspraktijk. Wat vraagt het tegenwoordig
12
Onderwijsraad (2011). PASSEND ONDERWIJS – PASSEND BELEID? Drie visies op beleidsvorming rondom Passend onderwijs
13
Onderwijsraad (2013). Leraar zijn.
van individuele leerkrachten om op een goede, professionele manier hun dagelijkse werk te doen;
hun persoonlijke professionaliteit.
Professioneel handelen vereist dat de leerkracht goed weet wat het met het onderwijs voor de leerlingen op de eigen school nastreeft. Het gaat immers niet alleen om wat er in een situatie mogelijk is
of zou moeten gebeuren, maar ook wat een leraar zelf wenselijk, waardevol of belangrijk vindt. Het
bewust zijn en kunnen expliciteren van de eigen professionele waarden en doelen stelt leerkrachten
in staat om aan anderen goed uit te leggen wat ze belangrijk vinden in hun onderwijs en waarom.
Van hieruit kunnen leraren hun handelen verantwoorden, gezag verwerven en met anderen (collega’s, schoolleiding, ouders en onderwijsprofessionals) de dialoog over hun keuzes aangaan. Daarnaast is de kritisch onderzoekende houding van individuele leraren onlosmakelijk verbonden met
hun professionaliteit aldus het standpunt van de Onderwijsraad (2011).
2.6.3 Competentiebeleving van de leraar
Het ervaren van competentie door de leerkracht met betrekking tot de onderwijsleersituatie blijkt
een belangrijk gegeven voor de inspanningen die leerkrachten in het onderwijs doen en de wil om
iets te bereiken. Tschannen-Moran, Woolfolk Hoy en Hoy (1998) stellen bijvoorbeeld dat de zelfperceptie van de leraar met betrekking tot persoonlijke effectiviteit en mogelijkheden om met problemen van leerlingen om te gaan, van invloed is op de houding en het handelen van de leraar. De overtuiging van de leerkracht over de eigen competentie wordt door Bandura (1997) ‘teacher selfefficacy’ genoemd. Het gaat hier om de overtuiging van de eigen competenties dat gebaseerd is op
de eigen perceptie en niet op de daadwerkelijke competentie van de leerkracht. Tschannen-Moran,
Woolfolk en Hoy (1998) zeggen dat het hierdoor mogelijk is dat leerkrachten hun competenties onderschatten of overschatten. Het gevolg bij leerkrachten met een hoge teacher-efficacy is dat zij
meer met nieuwe strategieën aan de slag durven te gaan (Ross, 1994). Daarentegen veroorzaakt een
lage overtuiging van de eigen competentie juist vermijdingsgedrag (Bandura, 1997).
Persoonlijke leerervaringen, indirecte leerervaringen, verbale overreding (aanmoediging en ondersteuning) en de persoonlijke fysiologische- en emotionele toestand zijn volgens de sociaal-cognitieve
theorie van Bandura (1997) vier informatiebronnen die de zelfperceptie vormen. De meest invloedrijke bron is de persoonlijke leerervaring, omdat deze oorspronkelijk en direct ‘bewijs’ levert voor de
persoonlijke vakbekwaamheid. Competentiegevoelens zullen toenemen als de leerkracht ervaart dat
een aanpak succesvol is. Dit leidt tot positieve verwachtingen voor toekomstig handelen. Er ontstaan
incompetentiegevoelens als de leerkracht ervaart dat een aanpak faalt. Dit laatste draagt vervolgens
bij aan negatieve verwachtingen voor toekomstig handelen (Tschannen-Moran & Woolfolk Hoy,
2007). Bandura (1997) stelt dat veronderstellingen over de onderwijstaak en de persoonlijke onderwijscompetentie waarschijnlijk onveranderd blijven, totdat de leerkracht het tegendeel heeft ervaren. Daarbij geeft hij tevens aan dat de competentiegevoelens juist worden versterkt als succes
wordt bereikt op moeilijke taken met weinig assistentie.
2.6.4 De leerkrachtcompetenties ten aanzien van Passend Onderwijs
In het kader van Passend Onderwijs is het competentieprofiel Bekwaam & Speciaal (2004) geactualiseerd. Het competentieprofiel Inclusief Bekwaam is ontstaan (Claasen, Bruïne, Schuman, Siemons en
Velthooven, 2009). Het competentieprofiel is een verdieping op de bestaande SBL competenties. Het
sluit aan bij de speciale onderwijszorg en de speciale eisen die het werken binnen speciaal onderwijs
of werken met leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften aan professionals stelt. De bekwaamheidseisen in Inclusief Bekwaam sluiten nu beter aan op het hedendaagse onderwijs, de (inter-) nationale besluiten en intenties tot inclusie in het onderwijs.
In de beschrijving van dit profiel worden een aantal competenties aangescherpt middels twee verdiepingsdimensies. Deze verdiepingsdimensies hebben betrekking op het persoonlijk functioneren
van de leraar en op het belang van kennis (Claasen e.a., 2009).
De eerste verdiepingsdimensie (A) heeft betrekking op de professionele beroepshouding en kwaliteiten van de leraar.
De tweede verdiepingsdimensie (B) geeft het belang aan van de diepgang in kennistoepassing en
ontwikkeling (Bruïne e.a., 2011).
Op basis van de zeven competenties, zoals beschreven in Bekwaam & Speciaal (Claasen e.a., 2009) is
het competentieprofiel Inclusief Bekwaam als volgt uitgewerkt:
1. Interpersoonlijk competent in de omgang met leerlingen:
De leraar maakt contact met de leerling(en) en communiceert met hen.
2. Orthopedagogisch competent in de omgang met leerlingen:
De leraar creëert als pedagoog een klimaat dat de leerlingen voldoende veiligheid én uitdaging
biedt voor hun verdere ontwikkeling.
3. Vakinhoudelijk en didactisch competent in de omgang met leerlingen:
De leraar ontwerpt als didacticus een op de leerlingen/groep afgestemde krachtige leeromgeving.
4. Organisatorisch competent in de omgang met leerlingen en andere direct betrokkenen:
De leraar draagt zorg voor een ordelijke en taakgerichte leeromgeving; bovendien stemt de leraar de activiteiten van betrokkenen op elkaar af.
5. Competent in samenwerking met collega´s:
De leraar stemt zodanig af dat ook op schoolniveau alles goed op elkaar aansluit.
6. Competent in samenwerking met de omgeving van de school:
De leraar werkt, gezien de orthopedagogische en –didactische taak, ook samen met mensen en
organisaties buiten de eigen schoolorganisatie (ouders; maatschappelijke organisaties, zoals een
schoolbegeleidingsdienst, welzijnsinstelling, jeugdhulpverlening) en stemt met hen af.
7. Competent in reflectie en ontwikkeling:
De leraar werkt voortdurend aan de professionele ontwikkeling: de eigen deskundigheid, de eigen persoonlijke kwaliteiten en de eigen opvattingen.
A: Professionele beroepshouding en daaraan verbonden kwaliteiten
•
•
•
Visie op inclusie en waarderen van diversiteit:
De leraar handelt vanuit een positieve en onderbouwde visie op inclusie, diversiteit en burgerschap. De leraar gaat uit van gelijkwaardigheid. De leraar ziet diversiteit in de groep als
uitdaging en weet die effectief in te zetten bij de vormgeving van het onderwijs. De leraar
heeft zelfvertrouwen en vertrouwen in eigen competenties in de omgang met verschillen.
Normatieve professionaliteit:
De leraar zorgt voor een goede balans tussen instrumentele, communicatieve en normatieve aspecten van het beroep.
Authentiek functioneren:
De leraar weet dat hij/zij er toe doet. De leraar zorgt ervoor fysiek, emotioneel en cognitief
in evenwicht te zijn, om zo effectief te functioneren.
B: Diepgang in kennistoepassing en –ontwikkeling (gericht op maximale participatie en emancipatie)
•
•
Kritisch toepassen van kennis:
De leraar maakt constructief en effectief gebruik van de kennis die voor de uitoefening van
het beroep van belang is. Op basis van de eigen praktijkervaringen en praktijkonderzoek
draagt de leraar bij aan de verdere kennisontwikkeling: voor de eigen praktijk, en waar mogelijk ook toepasbaar in andere praktijken.
Gerichtheid op ontwikkelingsmogelijkheden:
De leraar werkt handelingsgericht, waarbij de leraar de onderwijs- en ondersteuningsbe-
•
•
hoeften van de leerling centraal stelt. De leraar is zich ervan bewust dat de leerling zich
ontwikkelt in wisselwerking met zijn of haar omgeving, wetend dat de leraar zelf daar ook
deel van uitmaakt.
Samenwerkend leren:
De leraar is gericht op actieve participatie van en partnerschap met leerlingen, ouders/verzorgers en anderen die bij de ontwikkeling van de leerling(en) betrokken zijn.
Onderzoekend handelen:
De leraar beschouwt het werk en het eigen professioneel functioneren vanuit een onderzoekende houding; de leraar is nieuws- en leergierig. De leraar past het handelen aan steeds
nieuwe omstandigheden aan en maakt hierin keuzes die zowel instrumenteel als moreel
ethisch gefundeerd zijn. De leraar verbetert de eigen praktijk door deze systematisch te onderzoeken.
Figuur 3: competentieprofiel Inclusief Bekwaam.
2.7 Korte samenvatting: de kern van het theoretisch kader
In dit hoofdstuk is de ontwikkeling van het Passend Onderwijs in de internationale en de nationale
context behandeld.
In de internationale context spreekt en streeft men vooral naar inclusieve onderwijs settings. Daarbij
is er een competentieprofiel voor de leerkracht vastgesteld. In de internationale context zijn ze erg
vooruit strevend om goed onderwijs te geven, worden er hoge verwachtingen ten aan zien van leerlingen en leerkrachten gelegd, maar moet men wel tijdig evalueren of de veranderingen nut hebben
en hun doel bereiken.
Het Passend Onderwijs zoals het in Nederland genoemd krijgt steeds meer vorm. De beleidskoers is
vastgelegd, de visie helder is en per augustus 2014 gaat de zorgplicht voor elke school in. Met als
doel dat alle scholen zowel regulier als speciaal onderwijs binnen het samenwerkingsverband met
elkaar samenwerken om een dekkend aanbod van onderwijszorg in de regio te kunnen bieden, zodat
er voor elke leerling een passend plek is waar de juiste ondersteuning geboden kan worden.
Om de leerkrachten een duidelijker beeld te geven wat Passend Onderwijs gaat betekenen zijn de
verschillende definities, gegeven door verschillende onderwijsprofessionals, bekeken vanuit eigen
expertise, visie en beleidskoers, met elkaar vergeleken. De conclusie is dat men allen vindt dat het
gaat om omgaan met verschillen en aanpassen aan de ondersteuningsbehoeften van de leerling. Ook
de handelingsverlegenheid en de competentiebeleving van leerkrachten ten opzichte van de veranderingen die het Passend Onderwijs met zich meebrengen, zijn in dit hoofdstuk aan bod gekomen.
Om Passend Onderwijs te kunnen laten slagen is een competente leerkracht van belang. Een competente leerkracht voldoet aan het competentieprofiel zoals opgesteld door Claassen e.a. (2009). Daarnaast gaat het om de houding en het handelen van individuele leerkrachten in hun dagelijkse onderwijspraktijk.
In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoe het praktijkonderzoek is opgezet.
Hoofdstuk 3: Opzet van het onderzoek
3.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt de onderzoeksopzet van het praktijkgericht onderzoek beschreven. In paragraaf 3.2 wordt de onderzoeksmethode verantwoordt. In paragraaf 3.3 worden de ondernomen onderzoeksactiviteiten beschreven en er wordt beschreven voor welke onderzoeksstrategieën en onderzoeksinstrumenten er is gekozen en waarom hiervoor gekozen is. Paragraaf 3.4 wordt gebruikt
om korte toelichting te geven op de analyse en verwerking van de resultaten. De wijze waarop de
validiteit en betrouwbaarheid van het onderzoek wordt geborgd staat beschreven in paragraaf 3.5.
3.2 Onderzoeksmethode
In dit praktijk onderzoek wordt het survey-onderzoek als onderzoeksmethode gebruikt. Verhoeven
(2008) geeft aan dat dit soort onderzoek de meest gebruikte methode is om meningen, opinies, houdingen en kennis bij grote groepen mensen te meten. Het survey-onderzoek is gericht op de vraag
hoe mensen ergens over denken, wat ze ergens van vinden, hoe ze handelen, wanneer en wat ze
doet (Haricnk, 2010). Met de antwoorden uit het survey-onderzoek kunnen de karakteristieken van
een groep mensen, in dit onderzoek, de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong in kaart
gebracht worden. Tevens wordt het onderzoek gebruikt als vooronderzoek voor een grootschalig
onderzoek door de Stichting Leerlingzorg Almere op alle basisscholen in Almere.
3.3 Gegevensverzameling
Voor het verkrijgen van data voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen is gebruikgemaakt
van een literatuuronderzoek, een gestructureerde vragenlijst ( Harinck, 2010)onder de leerkrachten
van de Klaverweide en de Zevensprong, een groepsinterview met een selecte groep leerkrachten van
de Klaverweide en de Zevensprong en een diepte-interview met onderwijsprofessionals (Van der
Donk & Van Lanen, 2012). De visies en inzichten van verschillende belanghebbende samen vormen
de input voor het onderwerp en de analyses en conclusies. De verschillende onderzoeksinstrumenten en onderzoeksmethodieken zorgen voor triangulatie. De triangulatie is van belang om op gevalideerd en op betrouwbare wijze analyses, resultaten, conclusies en aanbevelingen te kunnen doen.
3.4 Betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek
De betrouwbaarheid en validiteit zijn de belangrijkste pijlers binnen het onderzoek om ervoor te
zorgen dat het onderzoek tot de juiste conclusies leidt en de juiste kwaliteit bezit (Verhoeven, 2008).
Om de bruikbaarheid van het onderzoek zo hoog mogelijk te maken, wordt binnen het onderzoek
gebruik gemaakt van meerdere dataverzamelingsmethode en onderzoeksinstrumenten om de centrale vraagstelling te kunnen beantwoorden (Verhoeven, 2008 & Van der Donk en Van Lanen, 2012).
De verschillende stappen binnen het onderzoek worden vooraf besproken, voorzien van feedback en
goedgekeurd door de externe experts.
Tijdens het groepsinterview en het diepte-interview wordt er gebruik gemaakt van video-opnames.
Hierdoor is het mogelijk de gesprekken zo nauwkeurig mogelijk te verwerken. Van der Donk en Van
Lanen (2012) zeggen over het doen van onderzoek in de onderwijscontext dat het van belang is dat
er ethisch gehandeld wordt door de onderzoeker.
Zij beschrijven hiervoor een aantal richtlijnen waaronder het vragen van toestemming aan zowel de
respondenten als leidinggevenden, het bewaken van de vertrouwelijkheid van de data en het kritisch
reflecteren op gemaakte keuzes. Voor alle gekozen onderzoeksinstrumenten is gebruik gemaakt van
deze richtlijnen.
3.5 De onderzoeksinstrumenten
In deze paragraaf worden de onderzoeksinstrumenten nader toegelicht en beschreven.
3.5.1 literatuuronderzoek
In de start fase van het praktijkonderzoek is onderzocht wat de literatuur beschrijft over leerkrachtcompetenties in Passend Onderwijs. Bij het zoeken naar literatuur is gebruik gemaakt van zowel nationale- als internationale literatuur. In de literatuurstudie is deels beantwoord welke leerkrachtcompetenties door extern betrokkenen worden verondersteld voor het realiseren van Passend Onderwijs (Onderzoeksvraag 2). De literatuurstudie heeft geresulteerd in een overzicht van leerkrachtcompetenties. Op basis hiervan zijn de overige onderzoeksinstrumenten samengesteld.
3.5.2 Vragenlijst
In het onderzoek is onder andere gekozen voor een schriftelijk instrument, namelijk de vragenlijst
ook wel de internet-enquête genoemd (Verhoeven, 2008 & Harinck, 2010). Met de resultaten van de
vragenlijst wordt onderzoeksvraag 3 in dit onderzoeksrapport beantwoordt. De vragenlijst is bedoeld
om bij een brede groep personen nauwkeurige informatie te verzamelen over een onderwerp (Haricnk, 2010) en daarom geschikt bevonden als onderzoekinstrument in dit praktijkonderzoek.
Om de vragenlijst zo betrouwbaar mogelijk te maken is deze van te voren getest, door de opdrachtgever, worden de respondenten van te voren geïnformeerd door middel van een introductiebrief en
is de vertrouwelijkheid en anonimiteit gewaarborgd. De ethische overwegingen bij dit onderzoek
wordt in paragraaf 3.5 wat nader ingegaan.
Bij de constructie van de vragenlijst kon gebruik gemaakt worden van een bestaande lijst over kennis
en vaardigheden met betrekking tot Passend Onderwijs van Adema e.a. (2009). Die lijst bestreek
echter 78 vragen. Haricnk (2010) stelt over de lengte van een vragenlijst dat deze niet te lang mag
zijn. De uiteindelijke vragenlijst is door Mw. M. Waasdorp en Mw. N. Verhaar teruggebracht tot 39
vragen, onderverdeeld in 7 secties:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
gegevens over de interpersoonlijke competentie in de omgang met leerlingen (6 vragen)
gegevens over de pedagogische competentie in de omgang met leerlingen (6 vragen)
gegeven over de didactische competentie in de omgang met leerlingen (5 vragen)
gegevens over de organisatorische competentie (5 vragen)
gegevens over de competentie in samenwerking met de collega’s (8 vragen)
gegevens over de competentie in samenwerking met de omgeving (4 vragen)
gegevens over de competentie in reflectie en ontwikkeling (5 vragen)
De leerkrachtenvragenlijst (Vooronderzoek Passend Onderwijs 14) is afgenomen tussen 06.02.2013 en
27.02.2013 door middel van een enquête site (http://nl.surveymonkey.com/). Aan de vragenlijst
14
Bijlage 1: Leerkrachtenvragenlijst ‘Vooronderzoek Passend Onderwijs’
namen 21 leerkrachten van de Klaverweide deel, waarvan er 17 een eigen groep hebben. De overige
4 respondenten bestaan uit 2 onderwijsassistenten en 2 Intern Begeleiders 15. 18 respondenten (86%)
hebben de gehele vragenlijst voltooid. 3 respondenten (14%) hebben de vragenlijst niet volledig ingevuld (figuur 5). Het niet volledig invullen van de vragenlijst berust op toevallige fouten (Verhoeven,
2008) en is te herleiden. De respondenten hebben een of meerdere vragen overgeslagen, dit noemen we item-non-respons (Verhoeven, 2008).
Percentage respondenten leerkrachtenvragenlijst
"Vooronderzoek Passend Onderwijs" Klaverweide
respons
non-respons
14%
86%
Figuur 4: percentage respondenten leerkrachtenvragenlijst de Klaverweide "Vooronderzoek Passend Onderwijs" (N=21)
3.5.3 Groepsinterview
Binnen het onderzoek is naast de gestructureerde vragenlijst gekozen voor het semigestructureerde
interview, dit wordt ook wel een groepsinterview genoemd (Verhoeven, 2008). Met het groepsinterview (Interviewschema ‘Ondersteuningsbehoeften Passend Onderwijs 16) gehouden op 18.04.2013
wordt onderzoeksvraag 1 met haar deelvragen beantwoord. Het doel van het interview is verdieping
zoeken over het onderwerp en de (persoonlijke)beleving, motieven voor eigen handelen en de achtergrond van de mening van de respondenten te achterhalen (Verhoeven, 2008 & Haricnk, 2010).
Voor het interview is gebruik gemaakt van door Mw. N. Verhaar en Mw. M. Waasdorp geformuleerde vragen. De inhoud van het interview is voor feedback aan externe experts voorgelegd. De feedback heeft ertoe geleid dat de vragenlijst op onderdelen is aangepast.
Het interview is tevens afgenomen door Mw. N. Verhaar en Mw. M. Waasdorp. Het interview heeft
een onderwerp met een aantal hoofdvragen, die aan de orde komen, waarbij de onderzoeker de
volgorde kan aanpassen als dat beter in de loop van het gesprek past (Haricnk, 2010). De interviewer
van het groepsinterview heeft als extra taak, naast het leiden van het gesprek, ook het proces in de
gaten te houden (Verhoeven, 2008).
3.5.4 Diepte-interview
Voor de interviews met de onderwijsprofessionals is er gekozen voor een diepte- interview. Dit houdt
in dat het interview zich richt op een topic (= onderwerp). Het interview staat in verband met onderzoeksvraag 2 in het onderzoeksrapport. Het interview kan verschillende verlopen, maar de rode
draad blijft hetzelfde (Verhoeven, 2008). Het is een gestructureerd interview met een vrij karakter.
15
Kennis en vaardigheden met betrekking tot Passend Onderwijs zijn tevens relevant voor deze onderwijsprofessionals. Er is voor gekozen om de directie van de Klaverweide niet de vragenlijst te laten invullen, aangezien
er van hen andere competenties verwacht worden ten aanzien van Passend Onderwijs. Op deze competenties
zal in dit onderzoek niet verder worden ingegaan, gezien dit niet relevant is voor het onderzoek.
16
Bijlage 2: Interview ‘Ondersteuningsbehoeften Passend Onderwijs’.
De interviewer wil een aantal specifieke vragen stellen en heeft deze vastgelegd in een interviewschema (Interview ‘Leerkrachtcompetenties Passend Onderwijs’ 17).
Voor het interview is gebruik gemaakt van door Mw. N. Verhaar en Mw. M. Waasdorp geformuleerde vragen. De inhoud van de interviews is wederom voor feedback aan externe experts voorgelegd.
De feedback heeft ertoe geleid dat de vragenlijst op onderdelen is aangepast. De interviews zijn
steeds afgenomen door Mw. N. Verhaar en Mw. M. Waasdorp en zijn gehouden met een drietal onderwijsprofessionals, die gespecialiseerd zijn in Passend Onderwijs.
De mondelinge interviews met Dhr. W.A. Meijer (onderwijsprofessional 1) en Mw. E. de Bruïne (onderwijsprofessional 2) zijn afgenomen op 09.04.2013. Het interview met Mw. P. Heegsma (onderwijsprofessional 3) is middels telefonisch contact afgenomen op 15.04.2013.
De verwerking van de resultaten zijn teruggekoppeld naar de onderwijsprofessionals en na goedkeuring opgenomen in het onderzoeksverslag.
3.6 Analyse en verwerking resultaten
Binnen het onderzoek wordt er op verschillende wijze gebruik gemaakt van dataverzameling. Op
transparante en compacte wijze zullen in hoofdstuk 4 de resultaten van de data-analyse van de leerkrachten vragenlijst van de Klaverweide en de Zevensprong worden beschreven. Om een overzichtelijk beeld te vormen is er gebruik gemaakt van grafische weergaven, in de vorm van kruistabellen.
Daarnaast zullen de groepsinterviews en de diepte-interviews met de onderwijsprofessionals worden
uitgewerkt in een horizontale vergelijkingstabel. Hier is voor gekozen om een snel, duidelijk en overzichtelijk beeld te krijgen wat verschillende betrokkenen hebben beantwoord op een open vraag
(Van der Donk & Van Lanen, 2012).
17
Bijlage 5: Interview ‘Leerkrachtcompetenties Passend Onderwijs’.
Hoofdstuk 4: Resultaten
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden de resultaten van de onderzoeksinstrumenten verwerkt. Tevens wordt van
deze resultaten onder ieder figuur een analyse weergeven. In paragraaf 4.2 worden de uitkomsten
weergeven van de leerkrachtvragenlijst naar de eigen competentiebeoordeling. In paragraaf 4.3
wordt een toelichting gegeven op de bevindingen van het groepsinterviews met de leerkrachten van
de Zevensprong en de Klaverweide. In paragraaf 4.4 worden de resultaten van de interviews met de
Onderwijsprofessionals uiteengezet. Tot slot volgt een korte samenvatting op de resultaten en een
vooruitblik naar hoofdstuk 5 de conclusies.
4.2 Leerkrachtenvragenlijst ‘Vooronderzoek Passend Onderwijs’
Middels de vragenlijst is antwoord verkregen op onderzoeksvraag 3:
In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit moment bekwaam wat betreft de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs?
De resultaten zijn per SBL competentie weergeven in onderstaande kruistabellen. Ten slotte is een
totaaloverzicht weergeven van de veronderstelde bekwaamheid van de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong betreffende de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren
van Passend Onderwijs.
4.2.1 Interpersoonlijk competentie in de omgang met leerlingen
Figuur 5: interpersoonlijk competent met leerlingen op de Klaverweide (N=20) en de Zevensprong (N=23).
Figuur 5 geeft weer in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam achten wat betreft de interpersoonlijke competentie in de omgang met leerlingen.
Geen van de leerkrachten geeft aan de competentie onvoldoende te beheersen. 1% van de leerkrachten van de Klaverweide geeft aan zich hier matig competent in te achten. Geen van de leerkrachten van de Zevensprong acht zich matig competent wat betreft deze competentie.
Af te lezen valt dat het overgrote deel van de leerkrachten op beide scholen zich ruim voldoende of
goed acht wat betreft de verschillende aspecten binnen deze competentie.
4.2.2 Pedagogische competentie in de omgang met leerlingen
Figuur 6: Pedagogisch competent in de omgang met leerlingen op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=22).
Figuur 6 geeft een overzicht in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich
op dit moment bekwaam achten betreffende de pedagogische competentie in de omgang met leerlingen.
Geen van de leerkrachten geeft aan de competentie onvoldoende te beheersen. Van beide scholen
geeft een klein percentage leerkrachten aan deze competentie matig te beheersen. Een overgroot
deel van de leerkrachten geeft aan deze competentie ruim voldoende te beheersen. 93% van de
leerkrachten op de Klaverweide en 95% van de leerkrachten op de Zevensprong acht zichzelf voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam in de pedagogische omgang met leerlingen.
4.2.3 Vakinhoudelijk en didactische competentie in de omgang met leerlingen
Figuur 7: Vakinhoudelijk en didactisch competent in de omgang met leerlingen op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=22).
In figuur 7 valt af te lezen in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op
dit moment bekwaam achten betreffende de vakinhoudelijk- en didactische competentie in de omgang met leerlingen.
De data in figuur 7 geven aan dat geen van de leerkrachten acht deze competentie onvoldoende te
beheersen. Voor beide scholen is te zien dat een minderheid van de leerkrachten aangeeft zich matig
bekwaam te achten betreffende deze competentie. Het overgrote deel van de leerkrachten geeft aan
zich ruim voldoende bekwaam te achten betreffende de vakinhoudelijk- en didactische competentie.
De meeste leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong achten zich voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam in het vakinhoudelijk en didactisch omgaan met leerlingen.
4.2.4 Organisatorische competentie in complexe situaties
Figuur 8: Organisatorisch competent op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=21).
Figuur 8 geeft informatie over de mate waarin de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit moment bekwaam achten betreffende de organisatorische competentie.
In figuur 8 valt af te lezen dat geen van de leerkrachten zichzelf onvoldoende acht wat betreft deze
competentie. Op beide scholen geeft een minderheid van de leerkrachten aan zich matig bekwaam
te achten. Tevens blijkt uit dit figuur dat de meerderheid van de leerkrachten van de Klaverweide
zich voldoende bekwaam acht betreffende de organisatorische competentie. Op de Zevensprong
geeft een meerderheid van de leerkrachten aan zich ruim voldoende bekwaam te achten.
91% van de leerkrachten van de Klaverweide en 94% van de leerkrachten van de Zevensprong acht
zich voldoende, ruim voldoende of goed betreffende de organisatorische competentie.
4.2.5 Competent in samenwerking met collega’s
Figuur 9: Competent in samenwerking met collega’s op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=21).
In figuur 9 valt af te lezen in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op
dit moment bekwaam achten in het samenwerken met collega’s.
Een minderheid van de leerkrachten op beide scholen geeft aan zich matig bekwaam te achten in
samenwerking met collega’s. 16% van de leerkrachten op de Zevensprong acht zichzelf voldoende
betreffende deze competentie. Zowel het percentage van de leerkrachten op de Zevensprong dat
zich ruimvoldoende als goed acht is 39%. Ruim driekwart (78%) van de leerkrachten van de Klaverweide geeft aan zich voldoende tot ruimvoldoende competent te achten in samenwerking met collega’s.
96% van de leerkrachten van de Klaverweide en 94% van de leerkrachten van de Zevensprong acht
zichzelf voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam in de samenwerking met collega’s.
4.2.6 Competent in samenwerking met de omgeving
Figuur 10: Competent in samenwerking met de omgeving op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=21).
Figuur 10 geeft informatie over de mate waarin de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong zich als bekwaam beoordelen in de samenwerking met de omgeving.
Op beide scholen acht een klein percentage van de leerkrachten zich matig bekwaam in de samenwerking met de omgeving. 31 % van de leerkrachten op de Klaverweide en 15% van de leerkrachten
op de Zevensprong geeft aan deze competentie voldoende te beheersen. Het overgrote deel van de
leerkrachten op beide scholen acht zich ruim voldoende bekwaam betreffende de competentie in
samenwerking met de omgeving. 21% van de leerkrachten op de Klaverweide en 37% van de leerkrachten op de Zevensprong beoordeeld zichzelf als goed.
94% van de leerkrachten op de Klaverweide en 98% van de leerkrachten op de Zevensprong acht zich
voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam in de samenwerking met de omgeving.
4.2.7 Competent in reflectie en ontwikkeling
Figuur 11: Competent in reflectie en ontwikkeling op de Klaverweide (N=18) en de Zevensprong (N=21).
Figuur 11 geeft informatie over de mate waarin de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich bekwaam achten betreffende de competentie in reflectie en ontwikkeling.
In dit figuur valt af te lezen dat gemiddeld 3% van de leerkrachten op de Klaverweide en 2% van de
leerkrachten op de Zevensprong aangeeft zich onvoldoende bekwaam te achten in reflectie en ontwikkeling. 6% van de leerkrachten op de Klaverweide en 5% van de leerkrachten op de Zevensprong
geeft aan zich onvoldoende bekwaam te achten wat betreft het planmatig werken aan de ontwikkeling van de bekwaamheid. 11% van de leerkrachten op de Klaverweide en 5% van de leerkrachten op
de Zevensprong geeft aan zich onvoldoende bekwaam te achten wat betreft het leveren van een
bijdrage aan de beroepsontwikkeling op regionaal en eventueel op landelijk en internationaal niveau.
9% van de leerkrachten op de Klaverweide en 17% van de leerkrachten op de Zevensprong geeft een
matige beheersing aan wat betreft deze competentie. Hierbij valt af te lezen dat het percentage leerkrachten op de Zevensprong zich op alle aspecten binnen deze competentie matig beoordeeld. Voor
het percentage van de leerkrachten op de Klaverweide geldt dit voor 3 van de 5 aspecten binnen
deze competentie.
88% van de leerkrachten op de Klaverweide en 81% van de leerkrachten op de Zevensprong geeft
aan deze competentie voldoende, ruim voldoende of goed te beheersen.
4.2.8 Veronderstelde bekwaamheid SBL competenties op de Klaverweide en de Zevensprong
Figuur 12: Veronderstelde bekwaamheid SBL competenties op de Klaverweide (N=20) en de Zevensprong (N=23).
Figuur 12 geeft informatie in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich
bekwaam achten betreffende de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs.
In figuur 12 is af te lezen dat het percentage van de matige scores op beide scholen gelijk is (6%). De
overgrote meerderheid van de leerkrachten op beide scholen geven aan zich voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam te voelen wat betreft de gestelde competenties. Er is een verschil te zien
in de veronderstelde bekwaamheid van de leerkrachten van de Klaverweide ten opzichte van de
leerkrachten van de Zevensprong. Op de Klaverweide achten de leerkrachten zich meer voldoende
(33%) dan goed (19%) en de leerkrachten van de Zevensprong achten zich meer goed (29%) dan voldoende (21%). Het percentage ruim voldoende is vrijwel gelijk (44% op de Klaverweide en 45% op de
Zevensprong).
4.3 Groepsinterviews
Middels de groepsinterviews is antwoord verkregen op onderzoeksvraag 1.
Wat volgens de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong de definitie van Passend Onderwijs is?
De resultaten van de groepsinterviews van de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong
worden weergegeven in de bijlagen18.
Na het naast elkaar plaatsen van alle antwoorden op de open vragen, is gezocht naar overeenkomsten en verschillen. Deze overeenkomsten en verschillen worden samengevat in de kolom ‘bevindin-
18
Bijlage 3 & 4: Horizontale vergelijkingen groepsinterviews leerkrachten Klaverweide en de Zevensprong
gen’. De bevindingen van de groepsinterviews van zowel de Zevensprong als de Klaverweide is in
figuur 13 weergeven middels de horizontale vergelijking. Zoals beschreven in hoofdstuk 3 is de horizontale vergelijking een geschikte methode om snel een beeld te krijgen van de manier waarop verschillende personen een open vraag beantwoord hebben(Van der Donk & Van Lanen, 2012).
Bevindingen op de Klaverweide
Vraag 1:
Hoe zou je Passend Onderwijs omschrijven?
Waarom:
Wij willen weten hoe leerkrachten
Passend Onderwijs omschrijven.
Vraag 2:
Op welke manier geef je vorm aan
Passend Onderwijs in jouw groep?
Waarom:
Wij willen weten hoe leerkrachten
momenteel vorm geven aan Passend
Onderwijs in de eigen groep.
Vraag 3:
a. Denk je ondersteuning nodig te
hebben bij Passend Onderwijs?
b. Welke ondersteuning ontvang je
op dit moment om Passend Onderwijs gestalte te geven?
Waarom:
Wij willen weten of leerkrachten
ondersteuning nodig hebben bij
Passend Onderwijs. Zo ja, dan wil ik
weten welke ondersteuningsbehoeften er zijn bij de leerkrachten.
Vraag 4:
Wat is volgens jou nodig in de stad
Almere om Passend Onderwijs vorm
te geven?
Bevindingen op de Zevensprong
Alle leerkrachten delen de mening dat Passend Onderwijs gaat over omgaan met verschillen en ondersteuning op maat.
De meeste leerkrachten omschrijven Passend Onderwijs als onderwijs dat ieder kind past en dat
voor ieder kind verschillend kan
zijn.
De leerkrachten hebben hier geen gezamenlijke mening over. Zij voelen zich niet allemaal
volledig toegerust om Passend Onderwijs
vorm te geven in de klas.
Niet alle leerkrachten hebben hun
mening geuit over de invulling
van Passend onderwijs in de
eigen groep.
De meeste leerkrachten geven aan dat er niet
voldoende ondersteuning wordt geboden, dat
de ondersteuning en tips niet toereikend zijn.
Zij hebben wel verbeterpunten:
Extra tijd van ondersteuning en begeleiding
van de onderwijsassistent.
Meer tijd voor de gewone kinderen.
Minder administratieve taken.
Drie leerkrachten beschrijven het
Passend Onderwijs in de eigen
groep als aanpassingen maken
voor individuele leerlingen.
De leerkrachten zijn van mening
dat zij ondersteuning kunnen
gebruiken bij Passend Onderwijs.
Specialisme en kennis binnen de
school, werken met kleinere
groepen en meer “handen” in de
klas worden benoemd als vormen
van ondersteuning.
De leerkrachten zijn het over een aantal zaken De meeste leerkrachten geven
gezamenlijk eens: Er moet meer tijd en geld
aan dat zij samenwerking met
vrijkomen om Passend Onderwijs te laten
andere scholen een belangrijk
slagen.
gegeven vinden voor het vormgeDaarnaast willen de leerkrachten in samenven van Passend Onderwijs in de
Waarom:
spraak met het team en directie over de invul- stad Almere.
Wij willen weten wat er volgens de
ling van Passend Onderwijs op school.
leerkrachten in de stad Almere nodig En gesprekken voeren waarin leerkrachten
is om Passend Onderwijs vorm te
hun mening kunnen geven ten aanzien van
geven.
Passend Onderwijs en de persoonlijke grenzen
van leerkrachten. Als laatste pleiten alle
leerkrachten voor meer tijd om lessen goed te
kunnen voorbereiden en verdiepen en meer
geld om expertise, specialisatie, materialen en
begeleiding te kunnen bewerkstellen.
Figuur 13: Bevindingen van semigestructureerde groepsinterviews met leerkrachten van de Klaverweide (N=6) en de Zevensprong (N=6).
4.4 Diepte-interview met onderwijsprofessionals.
Middels de gestructureerde interviews is antwoord verkregen op onderzoeksvraag 2:
Welke leerkrachtcompetenties worden door extern betrokkenen verondersteld voor het realiseren van
Passend Onderwijs?
In bijlage 6 zijn de resultaten van de gestructureerde interviews opgenomen. Na het naast elkaar
plaatsen van de antwoorden op de open vragen, is gezocht naar overeenkomsten en verschillen.
Deze overeenkomsten en verschillen worden samengevat in de kolom ‘bevindingen’. De bevindingen
van de gestructureerde interviews met de Onderwijsprofessionals en de belangrijkste items zijn in
figuur 14 weergeven middels een horizontale vergelijking.
Vraag 1:
Wat verstaat u
onder Passend
Onderwijs?
Waarom:
We willen
weten wat de
visie van de
Onderwijsprofessionals is
over Passend
Onderwijs.
Vraag 2:
Op welke wijze
kunnen de
leerkrachten,
volgens u, de
stap maken
naar het verwerven van
nieuwe competenties voor
Passend Onderwijs?
Waarom:
Wij willen
weten op welke
wijze de Onderwijsprofessionals
denken dat de
stap naar het
verwerven van
nieuwe competenties gemaakt kan
worden.
Wim Meijer
Onderwijsprofessional
1
omgaan met verschillen
een onderzoekende houding
een lerende omgeving
reflecterend vermogen
interne- en externe
begeleiding
ondersteuning van
de eigen professionalisering
een systematische
samenwerking
ondersteuning van
de omgeving
leerkrachtcompetenties vooral situatieafhankelijk
werken vanuit
doelstellingen
randvoorwaarden
goede organisatieen klassenmanagementvaardigheden en didactischeen pedagogische
vaardigheden
bereid tot ontwikkelen
Erica de Bruïne
Onderwijsprofessional
2
drie zettingen: de
klas, omgaan met
ouders en collega’s, het zorgbeleid
in de school en de
samenwerking met
ketenpartners
Petra Heegsma
Onderwijsprofessional
3
een passende plek
optimale ontwikkeling
een reguliere setting
speciaal onderwijs
als alternatief
-
-
-
competenties te
allen tijde hetzelfde, de context verandert
een structureel
inductietraject
ondersteuning tot
professionalisering
School Video Interactie Begeleiding,
een studie en/of
collegiale uitwisseling
-
-
-
Passend Onderwijs
wordt al toegepast
betere toerusting
gedragsproblematiek
een aantal kleine
stappen
kleine oplossingen:
de behoeften van
de leerling en de
eigen reflectie
kennis aanwezig in
de school
Bevindingen
De Onderwijsprofessionals zijn het met
elkaar eens dat afstemming ten behoeve van de leerling van
belang is. Daarnaast
hebben alle drie de
Onderwijsprofessionals een eigen opvatting over hoe dat
vorm zou kunnen
krijgen.
Alle drie de Onderwijsprofessionals
hebben hier hun
eigen mening over en
er zijn verschillende
denkwijze over de
manier waarop leerkrachten nieuwe
competenties kunnen
verwerven. Onderwijsprofessional 1
stelt dat het gaat over
de leerkrachtbereidheid om te willen
ontwikkelen. Onderwijsprofessional 2
pleit voor ondersteuning voor professionalisering en onderwijsprofessional 3
stelt dat leerkrachten
al heel veel aankunnen in het kader van
Passend Onderwijs en
dat er met kleine
aanpassingen al veel
kan veranderen.
Vraag 3:
Wanneer is
Passend Onderwijs voor u
als innovatie
geslaagd?
Waarom:
Wij willen
weten wanneer
Passend Onderwijs volgens
de Onderwijsprofessionals is
geslaagd.
Vraag 4:
Stel dat u het
morgen voor
het zeggen had,
wat zou u dan
het eerste doen
ten behoeve
van Passend
Onderwijs?
Waarom:
Wij willen
weten wat de
Onderwijsprofessionals
aangeven over
de ideale situatie met betrekking tot Passend Onderwijs.
-
Intern Begeleider
als tussenpositie:
een coachende
houding en een beleidsmatige functie
-
-
-
-
-
een indeling maakt
van de groep
kijken naar zorgleerlingen
een doel stellen
Kijkend naar mogelijkheden
wat heeft de leerkracht nodig
reflecteren en
onderzoekende
houding
leergemeenschap
-
iedere leerling
welkom binnen de
onderwijssetting
uitgaan van verschillen in plaats
van omgaan met
verschillen
samenwerking met
ouders en de omgeving
-
betere toerusting
op grotere groepen
leerlingen in het
regulier onderwijs
met alle betrokkenen in gesprek
eigenaarschap en
verantwoordelijk
creëren
-
richten op cluster 4
De drie Onderwijsprofessionals zijn het er
over eens dat de
competenties situatieafhankelijk zijn en
dat deze veranderen
wanneer de context
verandert.
Onderwijsprofessional 1 stelt de rol van
de Intern Begeleider
centraal om Passend
Onderwijs te laten
slagen. Onderwijsprofessionals 2 en 3
spreken over een
betere toerusting van
de leerkracht en de
houding ten aanzien
van leerlingen.
Onderwijsprofessional 1 zou in de ideale
situatie een lerende
omgeving creëren
waarin samenwerking
erg belangrijk is.
Onderwijsprofessional 2 zou in de ideale
situatie verantwoordelijkheid en eigenaarschap willen
creëren bij alle betrokkenen. Onderwijsprofessional 3 zou
in de ideale situatie
ten eerste het accent
leggen op wat voor
haar het grootste
probleem is om Passend Onderwijs te
laten slagen, namelijk
de opvang van kinderen met gedragsproblematiek.
Figuur 14: Samenvatting diepte- interviews met Onderwijsprofessionals
4.5 Samenvatting
In dit hoofdstuk is aandacht besteed aan de verkregen resultaten vanuit de verschillende onderzoeksinstrumenten.
Middels de vragenlijst is antwoord verkregen op de vraag in hoeverre de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit moment bekwaam achten wat betreft de SBL competenties die
van belang zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs. Een kleine minderheid, namelijk 6%, op
de beide scholen geeft aan zich matig bekwaam te achten. De overgrote meerderheid van de leer-
krachten op beide scholen geven aan zich voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam te voelen
wat betreft de gestelde competenties.
Middels de groepsinterviews is antwoord verkregen op wat volgens de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong de definitie is van Passend Onderwijs. Samenvattend vanuit deze interviews kan gesteld worden dat de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong, Passend Onderwijs omschrijven als onderwijs dat ieder kind past, omgaan met verschillen en het bieden van
ondersteuning op maat. Daarbij benoemen zij ondersteuningsbehoeften in de vorm van specialisme
en kennis in de school, samenwerking met andere scholen en ‘meer handen’ in de klas. Ook geven de
leerkrachten aan belemmeringen te zien voor de realisatie van Passend Onderwijs vanwege het
tijdspad en de kosten die het met zich mee brengt.
Ten slotte zijn in dit hoofdstuk de resultaten weergeven van de gestructureerde interviews met drie
Onderwijsprofessionals. Hierbij is antwoord verkregen op de vraag welke leerkrachtcompetenties
door hen worden verondersteld voor het realiseren van Passend Onderwijs. Hierbij stellen de Onderwijsprofessionals dat de competenties situatieafhankelijk zijn en dat deze veranderen wanneer de
context verandert. Tevens spreken de Onderwijsprofessionals over het belang van professionalisering, een onderzoekende houding en de eigen reflectie van de leerkracht voor het realiseren van
Passend Onderwijs. Onderwijsprofessional 1 spreekt tevens specifiek over het belang van goede
vaardigheden betreffende de organisatie, klassenmanagement, didactiek en pedagogiek.
In het volgende hoofdstuk worden conclusies verbonden aan de hierboven gepresenteerde data en
wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvragen en de centrale vraagstelling. Tot slot worden aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek. Daarbij worden een aantal kanttekeningen geplaatst die
gebruikt kunnen worden om het vervolgonderzoek te verbeteren.
Hoofdstuk 5: Conclusies
5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden de inzichten uit de literatuur en de bevindingen vanuit de verschillende onderzoeksinstrumenten met elkaar in verband gebracht.
De conclusies naar aanleiding van de onderzoeksvragen zijn uitgewerkt in paragraaf 5.2. In deze paragraaf wordt aangegeven welke onderzoeksvraag wordt beantwoord, welke conclusies er getrokken
worden en op welke analyseresultaten deze conclusies zijn gebaseerd.
In paragraaf 5.3 wordt de conclusie beschreven naar aanleiding van de centrale vraagstelling. Ten
slotte volgt in paragraaf 5.4 de aanbevelingen en discussiepunten gebaseerd op de conclusie van de
centrale vraag.
5.2 Conclusies naar aanleiding van de onderzoeksvragen
Onderzoeksvraag 1
1. Wat is volgens de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong de definitie van
Passend Onderwijs?
Vanuit figuur 11 kan samenvattend geconcludeerd worden dat Passend Onderwijs door de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong wordt omschreven als onderwijs dat ieder kind past, omgaan met verschillen en het bieden van ondersteuning op maat. De definiëring van Passend Onderwijs, gegeven door de leerkrachten, kan gekoppeld worden aan hetgeen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013) omschrijven over Passend Onderwijs. Zij stellen namelijk dat
Passend Onderwijs betekent dat kinderen met een handicap of gedragsproblemen recht hebben op
een passende onderwijsplek, die het beste past bij zijn of haar talenten of beperkingen. Vanuit diverse literatuur wordt tevens gesproken over beleidsmaatregelen die scholen in staat stellen een passend onderwijsarrangement, dichtbij huis aan te bieden, aan alle kinderen in de basisschoolleeftijd
(Keesenberg , 2008; Meijer, 2009; Meer, 2011). De leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong spreken in het interview echter niet over beleid ten aanzien van Passend Onderwijs, maar
beperken zich tot de realisatie in de eigen praktijksituatie.
De leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong beschrijven tevens diverse aspecten van
Passend Onderwijs die zowel stimulerend als belemmerend in de context te plaatsen zijn. Zij benoemen bijvoorbeeld ondersteuningsbehoeften in de vorm van specialisme en kennis in de school, samenwerking met andere scholen en ‘meer handen’ in de klas. Dit laatst genoemde aspect die de
leerkrachten benoemen als ondersteuningsbehoefte lijkt overeen te komen met een specifieke vorm
van onderwijzen genaamd ‘Co-teaching’ (Meerdink, 2011). Verschillende onderzoeksliteratuur beschrijft positieve resultaten van co-teaching in een inclusieve setting (Idol, 2006; Jang, 2006; Murawski & Swanson, 2001). Co-teaching blijkt een positief effect te hebben op de academische groei van
leerlingen, in alle inhoudsgebieden.
Opvallend is dat de leerkrachten niet spreken over de houding, vaardigheden, ervaring en inzichten
van de leraar. Claasen e.a. (2009) stellen echter na onderzoek betreffende inclusief onderwijs, dat
het realiseren van deze vorm van onderwijs staat en valt met bovengenoemde aspecten. De geïnterviewde onderwijsprofessionals en literatuur sluiten hierbij aan door te stellen dat het reflecteren op
het eigen handelen een grote rol speelt (Goei & Kleijnen, 2009; Bruïne, 2013; Meijer, 2013).
Ten slotte geven de leerkrachten aan belemmeringen te zien voor de realisatie van Passend Onderwijs vanwege het tijdspad en de kosten die het met zich mee brengt.
Onderzoeksvraag 2
2. Welke leerkrachtcompetenties worden door extern betrokkenen verondersteld voor
het realiseren van Passend Onderwijs?
Middels een literatuurstudie die beschreven is in hoofdstuk 2 is gezocht naar de door extern betrokkenen veronderstelde leerkrachtcompetenties voor het realiseren van Passend Onderwijs. Het competentieprofiel zoals beschreven in Inclusief Bekwaam (Claasen e.a., 2009) beschrijft de competenties waarover een leerkracht die werkt in een inclusieve onderwijssetting moet beschikken. Het gaat
hier om de volgende zevental competenties:
1. Interpersoonlijk competent in de omgang met leerlingen.
2. Orthopedagogisch competent in de omgang met leerlingen.
3. Vakinhoudelijk en didactisch competent in de omgang met leerlingen.
4. Organisatorisch competent in de omgang met leerlingen en andere direct betrokkenen.
5. Competent in samenwerking met collega´s.
6. Competent in samenwerking met de omgeving van de school.
7. Competent in reflectie en ontwikkeling.
De bovenstaande competenties worden verrijkt met de basisdimensies van Inclusief Bekwaam (Claasen e.a., 2009):
A: Professionele beroepshouding en daaraan verbonden kwaliteiten.
B: Diepgang in kennistoepassing en- ontwikkeling (gericht op maximale participatie en emancipatie).
De leerkrachtcompetenties die door de Onderwijsprofessionals vanuit het interview worden verondersteld voor het realiseren van Passend Onderwijs zijn gekoppeld aan het competentieprofiel zoals
beschreven in Inclusief bekwaam (Claasen e.a., 2009). Hierbij zijn de drie Onderwijsprofessionals het
erover eens dat de competenties situatieafhankelijk zijn en dat deze veranderen wanneer de context
verandert. Opvallend hierbij is dat alle Onderwijsprofessionals spreken over het belang van professionalisering, een onderzoekende houding en de eigen reflectie van de leerkracht voor het realiseren
van Passend Onderwijs. Deze omschrijving sluit aan bij een van de vier kernwaarden vanuit het door
de European Agency for Development in Special Needs Education opgestelde competentieprofiel
voor een leraar in inclusieve onderwijssettings (European Agency for Development in Special Needs
Education, 2012), namelijk de ‘Persoonlijke professionele ontwikkeling’. Vanuit deze kernwaarden
wordt namelijk beschreven dat leraren verantwoordelijk zijn voor hun eigen professionele ontwikkeling. Het gaat hierbij om een leven lang leren. Daarnaast is het belangrijk dat leraren reflecteren op
het eigen handelen (European Agency for Development in Special Needs Education, 2012).
Ten slotte spreekt Onderwijsprofessional 1 tevens specifiek over het belang van goede vaardigheden
betreffende de organisatie, klassenmanagement, didactiek en pedagogiek.
Onderzoeksvraag 3
3. In hoeverre achten de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich op dit
moment bekwaam wat betreft de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van Passend Onderwijs?
In dit onderzoek werd naar de huidige competentiebeleving van de leerkrachten van de Klaverweide
en de Zevensprong gevraagd betreffende de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren
van Passend Onderwijs.
Uit de resultaten blijkt dat een kleine minderheid van de leerkrachten zich matig bekwaam acht (op
beide scholen zo’n 6%) betreffende de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van
Passend Onderwijs. Volgens de sociaal-cognitieve theorie van Bandura (1997) kan het zijn dat de
matige competentiegevoelens van deze groep leerkrachten een gevolg is van negatieve ervaringen.
De incompetentiegevoelens van deze groep leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zou
kunnen leiden tot negatieve verwachtingen voor toekomstig handelen (Tschannen-Moran & Woolfolk Hoy, 2007). Dit zou een belemmering kunnen vormen voor de realisatie van Passend Onderwijs
gezien een lage overtuiging van de eigen competentie vermijdingsgedrag kan veroorzaken (Bandura,
1997). Mogelijkheden tot het vergroten van de eigen perceptie kunnen gezocht worden in de begeleiding van deze leerkrachten, gericht op het opdoen van succeservaringen. Zoals beschreven in het
theoretisch kader stelt Bandura (1997) namelijk dat veronderstellingen over de onderwijstaak en de
persoonlijke onderwijscompetentie waarschijnlijk onveranderd blijven, totdat de leerkracht het tegendeel heeft ervaren.
Geen van de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong acht zich echter onvoldoende bekwaam.
Op basis van de weergegeven data in figuur 12 valt te concluderen dat de overgrote meerderheid
van de leerkrachten op beide scholen zich voldoende, ruim voldoende of goed bekwaam voelen wat
betreft de gestelde leerkrachtcompetenties. Een hoge competentiebeleving van de leerkrachten kan
bevorderend zijn voor de realisatie van Passend Onderwijs. Ross (1994) stelt namelijk dat leerkrachten met een hoge teacher-efficacy meer met nieuwe strategieën aan de slag durven te gaan.
Er is een verschil te zien in de veronderstelde bekwaamheid van de leerkrachten van de Klaverweide
ten opzichte van de leerkrachten van de Zevensprong. Op de Klaverweide achten de leerkrachten
zich meer voldoende (33%) dan goed (19%) en de leerkrachten van de Zevensprong achten zich meer
goed (29%) dan voldoende (21%). Het percentage ruim voldoende is vrijwel gelijk (44% op de Klaverweide en 45% op de Zevensprong).
5.3 Conclusies naar aanleiding van de centrale vraagstelling
Centrale vraagstelling
Welke ondersteuningsbehoeften worden door de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong en door externen benoemd om Passend Onderwijs te realiseren?
Hoewel 94% van de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong aangeeft zich voldoende tot
goed bekwaam te achten wat betreft de SBL competenties die van belang zijn voor het realiseren van
Passend Onderwijs, geven zij aan wel degelijk ondersteuning hierbij te behoeven.
De leerkrachten geven aan dat zij momenteel niet voldoende ondersteuning ontvangen ten behoeve
van Passend Onderwijs. Zij benoemen een aantal ondersteuningsbehoeften, zoals specialisme en
kennis binnen de school halen, extra tijd van ondersteuning en begeleiding van bijvoorbeeld onderwijsassistenten en meer ‘handen’ in de klas. Daarbij zeggen een aantal leerkrachten dat zij meer tijd
zouden willen hebben voor zowel de zorgkinderen als de kinderen die geen specifieke zorgvragen
hebben. Tevens zouden zij verlichting zien in vermindering van administratieve taken.
Externen, te noemen de geïnterviewde onderwijsprofessionals in dit onderzoek, benoemen een aantal ondersteuningsbehoeften voor leerkrachten om Passend Onderwijs te realiseren. Zij stellen dat
leerkrachtcompetenties vooral situatieafhankelijk zijn en daardoor benoemen zij ondersteuning voor
de leerkracht die gericht is op het werken vanuit doelen, zowel op het gebied van leren als het gedrag van de leerling.
Tevens spreken de onderwijsprofessionals van randvoorwaarden wat betreft leerkrachtcompetenties
voor Passend Onderwijs. Zij stellen dat wanneer de leerkracht niet aan bepaalde randvoorwaarden
kan voldoen, het gewenst is dat de leerkracht bereid is zich te ontwikkelen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat ondersteuning voor de leerkracht gericht is op de eigen professionalisering.
Daarbij spreken de onderwijsprofessionals over een aantal praktische mogelijkheden ter ondersteuning, namelijk School Video Interactie Begeleiding, een structureel inductietraject voor beginnende
leerkrachten, het volgen van een studie en/of collegiale uitwisseling.
5.4 Aanbevelingen en discussiepunten
Het doel van het onderzoek was het inzichtelijk maken van de handelingsverlegenheid en de ondersteuningsbehoeften van de leerkrachten op de Klaverweide en de Zevensprong met betrekking tot
het realiseren van Passend Onderwijs in Almere. Deze gegevens worden gebruikt voor vervolgonderzoek voor de realisatie van Passend Onderwijs in de Almere.
In de aanbeveling is getracht een bijdrage te leveren voor de optimalisatie van het vervolgonderzoek.
De aanbevelingen zijn beschreven aan de hand van bestaande en nieuwe literatuur. Deze innovatie
heeft als doel veranderingen te bewerkstellen voor het onderwijs (Donk & Lanen, 2011).
Tevens worden een aantal kanttekeningen geplaatst die bruikbaar zijn om het vervolgonderzoek te
kunnen verbeteren.
Aanbevelingen
Vanuit de twee scholen die gebruikt zijn als pilotschool zou in de toekomst gekeken moeten worden
hoe leerkrachten meer betrokken kunnen worden bij de implementatie van Passend Onderwijs in
Almere. Hargreaves en Fullan (2012) stellen namelijk dat leraren de spilfiguur vormen bij vernieuwingsprocessen. Van belang is dat de leerkracht zelf als uitgangspunt wordt genomen om de kwaliteitsverbetering te laten slagen (Kan, 2007).
De leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong geven in dit onderzoek aan behoefte te hebben aan ondersteuning voor de realisatie van Passend Onderwijs. Interessant zou kunnen zijn om te
onderzoeken hoe de ondersteuningsbehoeften van de leerkrachten vorm kunnen krijgen. Gezocht
kan worden naar goede voorbeelden en welke vormen denkbaar zijn bij ondersteuning zowel binnen
als buiten de school. Tevens van belang bij een verdere exploratie op dit gebied kan het onderzoeken
van (nieuwe) vormen van ondersteuning zijn, die effectief zijn voor de (verdere) toerusting voor Passend Onderwijs. Hierbij dient onder andere gezocht te worden naar mogelijkheden tot begeleiding
vanuit geringe assistentie voor de leerkracht. Bandura (1997) zegt hier namelijk over dat competentiegevoelens van de leerkracht juist worden versterkt als succes wordt bereikt met weinig assistentie.
Ten slotte is het tevens van belang dat gezocht wordt welke rol bestaande netwerken kunnen spelen
in de ondersteuning bij het toerusten van leerkrachten voor Passend Onderwijs.
Naast bovengenoemde aanbeveling is het van belang dat in de toekomst gezocht wordt naar de positie van de eigen houding, vaardigheden, ervaringen en inzichten van de leerkracht zelf. In dit onderzoek spreken de leerkrachten namelijk niet over de eigen houding, vaardigheden, ervaring en inzichten. De in dit onderzoek geïnterviewde Onderwijsprofessionals en de literatuur geven echter aan dat
het realiseren van Passend Onderwijs staat en valt met deze aspecten (Claasen e.a., 2009; Goei &
Kleijnen, 2009). Dit pleit voor leergemeenschappen en het positioneren van bijvoorbeeld reflectie in
het werk van de leerkracht en het stimuleren van de onderzoekende houding.
Discussiepunten
De vragenlijst 19 die bedoeld is om bij een brede groep personen nauwkeurige informatie te verzamelen over een onderwerp (Harinck, 2011) is tijdens het onderzoek gebruikt. Bij de constructie van de
vragenlijst kon gebruik gemaakt worden van een bestaande lijst over kennis en vaardigheden met
betrekking tot Passend Onderwijs van Adema e.a. (2009). Deze lijst was al beperkt door de lengte van
de vragenlijst in te korten. Gebleken is dat 94% van de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong zich voldoende tot goed bekwaam voelen om Passend Onderwijs te laten slagen.
Men kan zich afvragen of deze antwoorden zijn verkregen door het geven van sociaal wenselijke
antwoorden, de inhoud wordt niet begrepen, men vindt de vragen niet van toepassing op de respondent of men heeft hier geen mening over (Verhoeven, 2008). Deze aspecten dienen meegenomen te
worden in vervolgonderzoek om de resultaten nog betrouwbaarder en valide te maken.
De conclusies en aanbevelingen zijn beschreven ten behoeve van het realiseren van Passend Onderwijs en de goede toerusting en ondersteuning van de leerkracht. De conclusies en aanbevelingen zijn
vanuit de interpretaties en visies van diverse onderwijsprofessionals en de leerkrachten van de Klaverweide en de Zevensprong beschreven. Dit blijven meningen, opvattingen en mentale denkmodellen van individuele personen. Men kan zich afvragen of het niet zinvoller is om vanuit een eenduidig
(denk-)model , visie, beleidskoers en werkconcept te werken aan de realisatie van Passend Onderwijs
(Schram, Meer & Os, 2013).
19
Bijlage 1: Vragenlijst vooronderzoek Passend Onderwijs.
Literatuurlijst
Adema, E., Loeffen, E., Miltenburg, E., Voets, M. & Wit, C. (2009). Passend en competent. ’s-Hertogenbosch:
KPC groep.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. USA: Freeman and Company.
Bergenhenegouwen, G. (2007). Situationeel opleiden en leren. Alphen aan den Rijn: Kluwer.
Bruggen, B. (2008). Ecce Homo of Hoe ziet de mens er eigenlijk uit? In Bergkamp, J., Bruggen, B., Heerink, I.,
Helder, M., Lochtenberg, H., Loonstra, J., Mijland, E., Ridder, m., Schilthuis, H. & Vonck, W. Inclusief
denken en handelen in het onderwijs (pp.45-54). Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
BruÏne, E., Claasen, W., Siemons, H. & Jansma, F. (2004). Bekwaam & Speciaal; Generiek competentieprofiel
speciale onderwijszorg. Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Bruïne, E.J. de, & Smeets, K. (2010). Eindkwalificaties en het competentieprofiel in de master SEN opleidingen
van WOSO: kaders en uitgangspunten. Tilburg: Fontys Hogescholen & Windesheim.
Bush, G., W. (2002). Wetsvoorstel: No Child Left Behind. Amerika: Washington
Claasen, W., BruÏne, E., Schuman, H., Siemons, H. & Velthooven, B. (2009). Inclusief Bekwaam; Generiek competentieprofiel inclusief onderwijs. Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Dijkstra, K., Brakel, D., Van., Wetter, E., & Logtenberg, H. (2008). Naar een inclusieve omgeving: Antwerpen –
Apeldoorn: Garant
Donk, C. van der, Lanen, B. van (2012). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinho.
Dungen, A. van den, (2012). Als leidinggeven in het onderwijs je vak is. Zaltbommel: Thema.
ECPO (2011). Aanbevelingen bij het wetsvoorstel Passend onderwijs. Den Haag: ECPO.
European Agency for Development in Special Needs Education (2012). Profile of Inclusive Teachers. Odense,
Denmark: European Agency for Development in Special Needs Education.
European Agency for Development in Special Needs Education (2012). Teacher Education for Inclusion. Odense,
Denmark: European Agency for Development in Special Needs Education.
Fanchamps, F., Schroen- Ario, L & Thasing, J. (2009). Opleiden voor Passend Onderwijs. Advies m.b.t. het pro
gramma en niveau van opleiden voor Passend Onderwijs in de bachelorfase van PABO en lerarenopleiding VO (deelproject 7). Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Gennip, H., Marx, T. & Smeets, E. (2007). Gedragsproblemen in de basisschool en competenties van leraren.
Nijmegen: ITS.
Goei, S.L., & Kleijnen, R. (2009). Literatuurstudie Onderwijsraad “Omgang met zorgleerlingen met gedragspro
blemen”. Eindrapportage. Zwolle: Christelijke Hogeschool Windesheim, Lectoraat Onderwijszorg en
samenwerking binnen de keten.
Hargreaves, A. & Fullan, M. (2012). Professional Capital. Londen & New York: Routledge.
Harinck, F. (2010). Basisprincipes praktijkonderzoek. Apeldoorn: Garant.
Kan, A.R. (2007). LeerKRACHT; advies commissie leraren. Den Haag: DeltaHage.
Keesenberg, H. (2008). Passend onderwijs. Alphen aan de Rijn: Kluwer.
Korthagen (2004). Zin en onzin van competentiegericht opleiden. Tijdschrift voor Lerarenopleiders 25 (pp. 1323) Eindhoven: VELON
Lochtenberg, H. (2008). Feelin’Groovy. In Bergkamp, J., Bruggen, B., Heerink, I., Helder, M., Lochtenberg, H.,
Loonstra, J., Mijland, E., Ridder, m., Schilthuis, H. & Vonck, W. Inclusief denken en handelen in het
onderwijs (pp.45-54). Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Meer, J. van der (2011). Over grenzen van de leerkracht; passend onderwijs in de praktijk. Den Haag: ECPO.
Meijer, W. (2009). Passend Onderwijs vraagt om ideale leraren en ideale hulpverleners. Kind adolescent praktijk
december (4) pp 178-180. Houten :Bohn Stafleu van Loghum
Meijer, W. (2011). Passend Onderwijs: wens en werkelijkheid. In Beurden, B. & Dietvorst, C. Het komt op de
leraar aan (pp. 187 – 211). Den Haag: Boom Lemma.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2007). Uitwerking passend onderwijs. Den Haag: Ministerie
van OCW.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2009). Heroverweging passend onderwijs. Den Haag: Minis
terie van OCW.
Ministerie OCW (2013). Passend Onderwijs. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/passend-onderwijs
Onderwijsraad (2002). Studie Competenties: van complicaties tot compromis. Over schuifjes en begrenzers.
Den Haag: Onderwijsraad
Onderwijsraad. (2011). Passend onderwijs voor leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte – Overwe
gingen bij het conceptwetsvoorstel passend onderwijs. Den Haag: Onderwijsraad.
Onderwijsraad. (2011). PASSEND ONDERWIJS – PASSEND BELEID? Drie visies op beleidsvorming rondom Pas
send onderwijs Den Haag: Onderwijsraad.
Onderwijsraad (2013). Leraar zijn. Den Haag: de Onderwijsraad
Pameijer, N., Beukering, T. van & Lange, S. de (2009). Handelingsgericht werken: een handreiking voor het
schoolteam. Samen met collega’s, leerlingen en ouders aan de slag. Leuven: Acco.
Schram, E., Meer, F. & Os, S. (2013). Omgaan met verschillen: (g) een kwestie van maatwerk. Enschede: SLO
Schuman, H. (2007). Passend Onderwijs- pas op de plaats of stap vooruit? Tijdschrift voor orthopedagogiek, 46
pp. 267-280. Amersfoort: Agiel.
Tschannen-Moran, M., Woolfolk Hoy, A. & Hoy, W.K. (1998). Teacher efficacy: Its meaning and measure. Re
view of educational research, 68, 202-248
Tschannen-Moran, M. & Woolfolk Hoy, A (2007). The differential antecedents of selfefficacy beliefs of novice
and experienced teachers. Teaching and teacher education, 23, 944-956
UNESCO, (1994). The Salamanca Statement and framework for action on special needs education. Salamanca:
Spanje.
UNESCO, (2005). Guidelines for inclusion: Ensuring Access to Education for All. Parijs.
Verhoeven, N. (2007). Wat is onderzoek? Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs.
Amsterdam: Boom- onderwijs.
Bijlagen
Bijlage 1: Vragenlijst
Bijlage 2: Interviewschema Leerkrachten ‘Ondersteuningsbehoeften Passend Onderwijs’
Bijlage 3: Horizontale vergelijking groepsinterviews leerkrachten Klaverweide
Bijlage 4: Horizontale vergelijking groepsinterviews leerkrachten Zevensprong
Bijlage 5: Interviewschema onderwijsprofessionals
Bijlage 6: Samenvatting diepte-interviews onderwijsprofessionals
Bijlage 1: Vragenlijst
Bijlage 2: Interviewschema Leerkrachten
Interviewschema ‘Ondersteuningsbehoeften Passend Onderwijs’
Doel: Inzichtelijk maken van wat volgens de leerkrachten van de Klaverweide de definitie is van Passend Onderwijs.
Soort interview: Groepsinterview (De leerkrachten hebben zich opgegeven om mee te denken en te werken
aan verdieping in het onderzoek. Deze groep leerkrachten krijgt een maand van te voren een uitnodiging,
middels de mail. Hierin wordt kort het doel van het interview toegelicht. Tevens wordt de verwachte duur van
het interview en de vastlegging hierin aangegeven. Bij aanvang van het gesprek wordt inzichtelijk gemaakt dat
de resultaten van het interview verwerkt worden in het onderzoeksverslag. Deze resultaten worden alvorens
deze definitief in het onderzoeksverslag worden opgenomen, naar de deelnemers verzonden voor instemming
op tekst en weergave van de antwoorden gegeven door de respondenten. Overigens zullen de actieve deelnemers in het onderzoeksverslag anoniem blijven).
Hoofdonderwerpen:
1. Achtergrond
2. Praktijk
3. Ondersteuning
4. Ideale situatie
Vastlegging: Opnemen met een filmcamera (ten behoeve van het competentie-examen 2 van de interviewer)
Verwachte duur: 45-60 min.
Aantal personen:6
Vraag 1: Hoe zou je Passend Onderwijs omschrijven?
Aandachtspunten:
a) Kenmerken van Passend Onderwijs volgens jou voor de leerling?
b) Kenmerken van Passend Onderwijs volgens jou voor de groep?
c) Kenmerken van Passend Onderwijs volgens jou voor de leerkracht?
d) Kenmerken van Passend Onderwijs volgens jou voor de school?
e) Kenmerken van Passend Onderwijs volgens jou voor de ouders?
f) Wat zou je als stimulerende factor benoemen voor Passend Onderwijs?
g) Wat zou je als belemmerende factor benoemen voor Passend Onderwijs?
Vraag 2: Op welke manier geef je vorm aan Passend Onderwijs in jouw groep?
Aandachtspunten:
a) Hoe ga je om met alle verschillende zorgleerlingen in jouw groep?
b) Welke mogelijkheden zie je voor de leerlingen in jouw groep?
c) Hoe ga je om met de verschillende ondersteuningsbehoeftes in jouw groep? (Denk
o.a. aan klassenmanagement, organisatorische aspecten, pedagogisch, etc.)
d) Wat zou jou kunnen helpen om meer bekwaam te worden/welke
opleidingsbehoeften heb je? (Denk o.a. aan verschillende vormen van scholing,
cursussen, intervisie, personeelsbeleid, studiedagen, etc.)
Vraag 3a: Denk je ondersteuning nodig te hebben bij Passend Onderwijs?
Vraag 3b: Welke ondersteuning ontvang je op dit moment om Passend Onderwijs gestalte te
geven?
Aandachtspunten:
a) Welke middelen staan tot je beschikking? (Denk o.a. aan meer geld beschikbaar
andere methoden beschikbaar, meer begeleiding beschikbaar, samenwerking met
andere scholen, etc.)
b) Wat heb je daarnaast nog nodig en op welke manier wil je dit tot je beschikking
hebben?
Vraag 4: Wat is volgens jou nodig in de stad Almere om Passend Onderwijs vorm te geven?
Bijlage 3: Horizontale vergelijking groepsinterview leerkrachten Klaverweide.
Vraag 1:
Hoe zou je Passend Onderwijs
omschrijven?
Waarom:
Ik wil weten wat
de collega’s
verstaan onder
Passend Onderwijs. Welke
inhoud geven ze
daarbij aan.
Vraag 2:
Op welke manier geef je
vorm aan Passend Onderwijs
in jouw groep?
Waarom:
Ik wil graag
weten op wat
de leerkracht
hedendaags
doet om Passend Onderwijs
vorm te geven
in de klas.
Antwoord Lk. 1
Antwoord Lk. 2
Antwoord Lk. 3
Antwoord Lk. 4
Antwoord Lk. 5
Antwoord Lk. 6
Bevindingen
LK 1 sluit zich aan bij
leerkracht 3.
LK 2 omschrijft
Passend Onderwijs
als veel verschillen
in de groep, weinig
tijd. Niet voldoende
expertise
LK 3 omschrijft
Passend Onderwijs
als afstemming op
de onderwijsbehoefte van het
kind. Daarbij cluster
je kinderen die
dezelfde onderwijsbehoefte hebben.
LK 4 omschrijft
Passend Onderwijs
als afstemming
binnen de groep
leerlingen in de klas.
Lk 5 omschrijft
Passend Onderwijs
als Adaptief onderwijs. Onderwijs dat
aangepast wordt
aan de leerling.
Afstemmen op de
mogelijkheden en
verschillen tussen
leerlingen in de
groep.
Lk 6 omschrijft
Passend Onderwijs
als het behouden
van zorgleerlingen
binnen de groep.
Alle leerkrachten
delen de mening
dat Passend Onderwijs gaat over
omgaan met verschillen en ondersteuning op maat.
LK1 geeft vorm aan
Passend Onderwijs
op de volgende
manieren. De leerkracht stemt af op
de onderwijsbehoefte van de
leerlingen. De leerkracht maakt daarbij
gebruik van groepsplannen en een
groepsoverzicht.
Waar nodig schakelt
de leerkracht hulp in
van externen.
LK2 geeft aan over
de vormgeving van
Passend Onderwijs
in de groep dat alle
kinderen iets wilt
bieden, maar dat
zorgleerlingen op de
voorgrond zijn. Dat
roept frustraties op.
De leerkracht geeft
aan het gevoel te
hebben; ‘Je denkt
dat je het doet, het
geeft niet de juiste
voldoeningen het
roept frustraties op’.
LK 3 zegt hierover te
zien dat er op de
Klaverweide al
gewerkt wordt naar
de wensen van
Passend Onderwijs,
maar de leerkracht
ziet ook dat dit niet
altijd effectief gebeurd. Vanuit de rol
die de leerkracht
heeft kijkt de leerkracht op een andere manier naar het
proces, dan de
groepsleerkracht
zelf.
LK4 geeft vorm aan
Passend Onderwijs
door het lesgeven
zoveel mogelijk aan
te passen aan wat
de leerlingen nodig
hebben. Daarnaast
is de leerkracht veel
tijd kwijt met administratieve taken.
LK 5 werkt op dezelfde wijze als LK 4.
LK6 geeft aan het
gevoel te hebben er
niet klaar voor te
zijn. LK 6 clustert de
kinderen die dezelfde onderwijsbehoefte hebben
maar het is niet
haalbaar in het
rooster om alle
kinderen goed te
kunnen begeleiden.
De leerkracht geeft
aan te doen wat er
verwacht wordt,
maar of dat goed
genoeg is vraagt LK
6 zich af.
De leerkrachten
hebben hier geen
gezamenlijke mening over. Zij voelen
zich niet allemaal
volledig toegerust
om Passend Onderwijs vorm te
geven in de klas.
Er zijn teveel verschillen in de groep.
Dit kost tijd, er is
dan nog geen les
gegeven. De “gewone” kinderen zijn de
LK 4 geeft aan geen
tijd te hebben om
lessen voor te bereiden.
Vraag 3:
A: Denk je ondersteuning
nodig te hebben
bij Passend
Onderwijs?
B: Welke ondersteuning ontvang je op dit
moment om
Passend Onderwijs gestalte
te geven?
Waarom:
Ik wil graag
weten welke
ondersteuningsbehoefte de
leerkracht nodig
denkt te hebben
om Passend
onderwijs t e
kunnen laten
slagen.
Vraag 4:
Wat is volgens
jou nodig in de
stad Almere om
LK 1 geeft aan nu
ondersteuning te
ontvangen maar dat
aan de inhoud van
de ondersteuning de
leerkracht op weg
moet helpen. Dit
moet niet tijdrovend
zijn en niets opleveren.
LK1 van een bovenbouw groep vraagt
zichzelf wel eens af
of het wel gezond is
om al die kinderen
bij elkaar in dezelfde
klas te stoppen. De
leerkracht merkt dat
de “gewone “kinderen bepaald
negatief gedrag
gaan overnemen
dupe.
LK 2 geeft aan meer
tijd en mogelijkheden wil hebben om
ook bezig te zijn
met de “gewone”
kinderen.
De leerkracht stelt
in het algemeen en
aan zichzelf de vraag
wanner is iemand of
ben ik een goede
leerkracht die alles
in huis heeft om
Passend Onderwijs
te laten slagen?
LK 3 geeft aan zelf
ook niet begeleidt te
worden om de juiste
ondersteuning te
bieden en Passend
Onderwijs goed
vorm te kunnen
geven. In de rol die
de leerkracht vervult zie de leerkracht dat er veel
meer ondersteuning
nodig is dan dat er
nu aanwezig is. Die
ondersteuning die
nodig is gaat niet
alleen over extra
handen of tijd, maar
zeker ook over de
juiste materialen,
kennis en kunde.
LK 4 vraagt zich af of
het zinvol is om alle
leerlingen binnen de
groep te houden. In
hoeverre moet je
leerlingen die geen
zorg nodig hebben
belasten? Daarnaast
geeft de leerkracht
aan nooit een keus
te hebben gehad of
een grens aan heb
kunnen geven om
voor of tegen Passend Onderwijs te
zijn. Het is zoals het
is…
LK 3 geeft aan behoefte te hebben
aan duidelijkheid en
in samenspraak
LK 4 geeft aan de
tijd te willen hebben
om verdieping te
kunnen geven aan
Dit vraagt veel van
de leerkracht om dit
goed te begeleiden.
LK 1 geeft aan dat er
duidelijkheid en
helderheid moet
komen over welke
LK 2 geeft aan zich
aan te sluiten bij LK
3 en dat er vooral
ook geld moet ko-
LK 5 geeft aan dat er
nog veel nodig is om
Passend Onderwijs
op de juiste manier
te kunnen uitvoeren
Er is nog veel ondersteuning nodig voor
de leerkracht om
het haalbaar te
maken. Deze ondersteuning gaat over
de juiste begeleiding, voldoende
expertise, op pedagogisch, didactisch
maar ook op organisatorisch gebied. LK
5 geeft aan veel
ondersteuning te
ontvangen. Maar
dat het een wirwar
is van papieren. De
leerkracht pleit voor
1 standaard formulier dat breed inzetbaar is en niet tijdrovend is voor de
leerkracht en dat de
IB-ers meer van dit
soort administratieve zaken gaan overnemen. Ipv de coach
zijn ook praktische
zaken van de leerkracht overnemen.
LK 5 geeft aan dat
het nodig is dat de
leerkracht gefaciliteerd wordt om
LK 6 geeft aan dat
kennis in roepen,
tijd kost, dat de tips
echt niet altijd
bruikbaar zijn en
niet altijd helpen om
de juiste ondersteuning te kunnen
bieden. De tips zijn
niet weg te zetten in
de klas, dus niet
praktisch genoeg of
de tips zijn zo voor
de hand liggend dat
dat allang uitgeprobeerd is.
Er ligt een grote
verantwoordelijkheid bij de leerkracht. De leerkracht moet de
plannen schrijven,
wegzetten in de tijd
en het rooster, het
uitvoeren in de
praktijk en is daarnaast ook nog verantwoordelijk voor
de rest van de leerlingen uit de groep.
LK 6 geeft aan dat
Passend Onderwijs
een mooi uitgangspunt is, dat elk kind
De meeste leerkrachten geven aan
dat er niet voldoende ondersteuning wordt geboden, dat de ondersteuning en tips
niet toereikend zijn.
Zij hebben wel
verbeterpunten:
Extra tijd van ondersteuning en
begeleiding van de
onderwijsassistent
Meer tijd voor de
gewone kinderen.
Minder administratieve taken.
De leerkrachten zijn
het over een aantal
zaken gezamenlijk
eens: Er moet meer
Passend Onderwijs vorm te
geven?
Waarom:
Ik wil graag
weten welke
stappen er ondernomen moeten worden om
de leerkracht zo
toegerust mogelijk te kunnen
werken.
kinderen er worden
aangenomen? Hoe
gaat dit schoolbreed vormgegeven
worden en wat
heeft de schoolbreed te bieden?
Een duidelijk visie
creëren.
men die in samenspraak met het
team wordt besteedt aan de juiste
zaken die nodig zijn
voor de leerlingen
en de leerkrachten.
vormgeven aan
Passend Onderwijs
op school.
de te geven lessen
en deze goed wil
voorbereiden. De
rest is randvoorwaarden en die
zouden voor de
leerkrachten op
orde moeten zijn. LK
4 geeft aan: ‘Waar
ik voor gekozen heb
om te doen staan op
dit moment door
alle administratieve
taken op nr. 10’.
Passend Onderwijs
mogelijk te maken.
De leerkracht moet
het namelijk doen in
het belang van
kinderen en resultaten.
LK 5 geeft te kennen
dat in de ideale
situatie elke klas
een onderwijsassistent zou moeten
hebben, de juiste
materialen, expertise moet kunnen
inroepen, wanneer
nodig en een goed
beloningsbeleid.
Daarnaast is het op
schoolniveau van
belang een gezamenlijke duidelijke
profilering te hebben waar de school
zich op focust, de
deskundigheid op
aanpast.
gelijk behandelt
wordt.
Dit zal volgens LK6
haalbaar zijn wanneer er tijd en geld
vrijkomt. Dit geld
zou besteed kunnen
worden aan specialisatie/ expertise
binnen de school,
een interne oplossing voor overdracht
en besprekingen
over leerlingen, laat
mensen meer werken, dan ontstaan er
overlappen en kan
er besproken, overlegd en voorbereidt
worden. Daarnaast
is het belangrijk om
een visie te hebben
als school.
LK6 pleit voor een
andere benadering
vanuit de opleidingen. Didactiek moet
voorop staan en er
moet een verandering komen in de
competenties zoals
deze nu beschreven
staan. Volgens LK 6
mist de link van de
competenties naar
de didactiek.
tijd en geld vrijkomen om Passend
Onderwijs te laten
slagen.
Daarnaast willen de
leerkrachten in
samenspraak met
het team en directie
over de invulling
van Passend Onderwijs op school.
En gesprekken
voeren waarin
leerkrachten hun
mening kunnen
geven ten aanzien
van Passend Onderwijs en de persoonlijke grenzen
van leerkrachten.
Als laatste pleiten
alle leerkrachten
voor meer tijd om
lessen weer goed te
kunnen voorbereiden en verdiepen
en meer geld om
expertise, specialisatie, materialen en
begeleiding te
kunnen bewerkstellen.
Bijlage 4: Horizontale vergelijking groepsinterview leerkrachten Zevensprong.
Vraag 1:
Hoe zou je Passend
Onderwijs omschrijven?
Waarom:
Ik wil weten hoe
leerkrachten Passend Onderwijs
omschrijven.
Vraag 2:
Op welke manier
Antwoord
leerkracht 1
Antwoord
leerkracht 2
Antwoord
leerkracht 3
Antwoord
leerkracht 4
Antwoord
leerkracht 5
Antwoord
leerkracht 6
Leerkracht 1 vraagt
zichzelf af wat er
anders is aan het
Passend Onderwijs
dat ingevoerd dient
te worden dan dat
wat wij nu al zoveel
mogelijk proberen te
doen.
Leerkracht 2 stelt dat
Passend Onderwijs
ook te betrekken is
op de leerkracht. Het
moet ook de leerkracht ‘passen’.
Leerkrachten maken
immers ook deel uit
van het onderwijs.
Daarbij denkt leerkracht 2 dat Passend
Onderwijs inhoudt
dat er onderwijs op
maat gegeven wordt,
maar daarbij denkt
zij wel al verder hoe
dat dan moet.
Leerkracht 3 omschrijft Passend
Onderwijs als het
onderwijs aanpassen
aan de behoeften
van de kinderen.
Leerkracht 4 beschrijft een concrete
situatie waarbij zij
een aantal voorbeelden geeft van leerlingen met bepaalde
problematiek. Met
deze leerlingen
worden individuele
afspraken gemaakt
om tegemoet te
kunnen komen aan
de onderwijsbehoeften.
Leerkracht 5 is van
mening dat Passend
Onderwijs betekent
dat het onderwijs
ieder kind past,
onderwijs dat ieder
kind op het lijf is
geschreven, dus voor
ieder kind ook verschillend.
Leerkracht 6 geeft
aan dat Passend
Onderwijs volgens
haar valt en staat
met voldoende
draagkracht. Hierbij
stelt zij dat het belangrijk is dat er een
goede communicatie
is tussen collega’s.
De meeste leerkrachten omschrijven Passend Onderwijs als onderwijs
dat ieder kind past
en dat voor ieder
kind verschillend kan
zijn.
Leerkracht 6 geeft
aan dat het in haar
Niet alle leerkrachten hebben hun
Ten slotte geeft
leerkracht 2 aan dat
Passend Onderwijs
ook betekent dat
kinderen die voorheen naar het speciaal onderwijs zouden
gaan, nu opgevangen dienen te worden in het reguliere
onderwijs.
Leerkracht 2 stelt dat
het volgens haar van
Leerkracht 4 beschrijft het maken
Bevindingen
Tevens geeft zij aan
dat Passend Onderwijs volgens haar
breder gezien moet
worden dan alleen
binnen de eigen
school.
geef je vorm aan
Passend Onderwijs in
jouw groep?
belang is om te
realiseren wat je in
de groep wel doet en
wat niet.
Waarom:
Ik wil weten hoe
leerkrachten momenteel vorm geven
aan Passend Onderwijs in de eigen
groep.
Vraag 3:
a. Denk je ondersteuning nodig te
hebben bij Passend
Onderwijs?
b. Welke ondersteuning ontvang je op
dit moment om
Passend Onderwijs
gestalte te geven?
Waarom:
Ik wil weten of leerkrachten ondersteuning nodig hebben
bij Passend Onderwijs. Zo ja, dan wil ik
weten welke ondersteuningsbehoeften
er zijn bij de leerkrachten.
Leerkracht 1 geeft
aan dat zij bijvoorbeeld ambulante
begeleiding in de
groep zou willen
halen. Het gaat
volgens haar om een
extern persoon in de
klas die ondersteunt
bij kinderen die dat
nodig hebben.
Tevens stelt zij,
vanuit haar ervaring
als leraar in opleiding, dat bij ondersteuning minder de
nadruk zou moeten
liggen op wat niet
goed gaat. Zij zou
graag concrete tips
krijgen van externen.
Daarbij geeft zij aan
dat zij wegens onder
andere administratieve zaken het
gevoel heeft te kort
te schieten. Zij zou
deze tijd liever inzetten in de zorg aan
leerlingen.
Leerkracht 2 stelt dat
zij specialisme de
school in zou willen
halen. Zij spreekt
hier over gespecialiseerde mensen die
kinderen kunnen
begeleiden, zoals dit
voorheen bijvoorbeeld gebeurde door
een Remedial teacher.
Tevens beschrijft zij
het belang van meer
‘handen’ in de groep.
Zij geeft hierbij het
bijvoorbeeld van een
derde persoon op
twee klassen.
Ten slotte stelt leerkracht 2 dat het zou
helpen als er minder
kinderen in de klas
zouden zitten.
van korte duidelijke
afspraken als het
gaat om kinderen
met gedragsproblematiek.
Tevens beschrijft zij
het werken met
pictogrammen, dat
voor sommige leerlingen een prettige
ondersteuning blijkt
te zijn.
Leerkracht 3 geeft,
vanuit haar ervaring
als onderwijsassistente, aan dat zij
meer kennis zou
willen hebben over
het omgaan met
verschillen.
Leerkracht 4 gaat in
op haar collega’s
door te stellen dat
extra ondersteuning
prettig is in de klas,
maar dat het hoe
dan ook je eigen klas
is. De leerkracht is
verantwoordelijk en
zal ook op de momenten dat er geen
extra ondersteuning
is moeten ‘dealen’
met de klas.
Leerkracht 4 beschrijft een concrete
situatie waarbij een
groepje kinderen
met gedragsproblematiek dit schooljaar
eenmaal per week
de klas uitgehaald
wordt door de Intern
Begeleider om deze
kinderen te begeleiden.
Leerkracht 5 geeft
aan het iemand te
willen hebben die de
klas zo nu en dan
overneemt (bijvoorbeeld een onderwijsassistente),
zodat de leerkracht
meer tijd heeft om
kinderen te begeleiden.
Tevens geeft zij aan
specialisme op verschillende gebieden
de school in te willen
halen. Zij stelt daarbij dat zij als leerkracht niet voldoende is toegerust voor
alle soorten problematiek.
Ten slotte stelt zij
het belang van uitwisseling met collega’s en scholing.
groep vooral gaat
over de wijze waarop met haar leerlingen gesproken
wordt. Zij zegt hierover dat de kinderen
op hun eigen niveau
uitdaging vragen,
tevens op het gebied
van communicatie.
Zij stelt dat zij vooral
veel interactie met
leerlingen bewerkstelligt.
Leerkracht 6 geeft
aan vooral behoefte
te hebben aan meer
tijd voor het begeleiden van leerlingen. Dit zou gerealiseerd kunnen worden door ‘extra
handen’ in de klas.
Tevens stelt zij het
belang van kennis en
specialisme binnen
de school voor de
begeleiding van
leerlingen.
Ten slotte geeft zij
aan dat ook de klassengrootte een
belangrijke rol speelt
bij de begeleiding
van leerlingen.
Leerkracht 6 beschrijft tutoring en
pre-teaching voor de
mening geuit over de
invulling van Passend
onderwijs in de eigen
groep.
Drie leerkrachten
beschrijven het
Passend Onderwijs in
de eigen groep als
aanpassingen maken
voor individuele
leerlingen.
De leerkrachten zijn
van mening dat zij
ondersteuning kunnen gebruiken bij
Passend Onderwijs.
Specialisme en kennis binnen de school,
werken met kleinere
groepen en meer
“handen” in de klas
worden benoemd als
vormen van ondersteuning.
Vraag 4:
Wat is volgens jou
nodig in de stad
Almere om Passend
Onderwijs vorm te
geven?
Waarom:
Ik wil weten wat er
volgens de leerkrachten in de stad
Almere nodig is om
Passend Onderwijs
vorm te geven.
Leerkracht 1 geeft
aan het belangrijk te
vinden dat er samengewerkt wordt
met andere scholen
door middel van een
collega van een
andere school de
eigen school in te
halen wanneer er
een hulpvraag ligt
(collegiale consultatie van buitenaf).
Leerkracht 3 beschrijft het belang
van samenwerking
tussen scholen,
waarbij scholen
gespecialiseerd zijn
in diverse problematiek.
Leerkracht 4 geeft
aan dat er zowel
ruimte als mensen
nodig zijn om Passend onderwijs goed
te kunnen organiseren.
Leerkracht 5 beschrijft de huidige
situatie op de school.
Hierbij geeft zij aan
dat de onderwijsassistente haar tijd
verdeelt over drie
jaargroepen (6 groepen) en hierbij
groepjes kinderen
mee de klas uit
neemt die extra
begeleiding nodig
hebben voor verschillende vakgebieden.
Leerkracht 5 stelt het
belang van het overdragen van kennis en
ervaring met andere
scholen.
kleutergroepen op
dinsdag en donderdag.
Leerkracht 6 geeft
aan dat het realiseren van Passend
Onderwijs volgens
haar staat en valt
met een hele grote
pot geld.
Over collegiale consultatie van een
collega van een
andere school geeft
zij aan dat het van
belang is dat er
gekeken wordt naar
de mogelijkheden en
niet dat de leerkracht het gevoel
heeft ‘beoordeeld’ te
worden.
De meeste leerkrachten geven aan
dat zij samenwerking
met andere scholen
een belangrijk gegeven vinden voor het
vormgeven van
Passend Onderwijs in
de stad Almere.
Bijlage 5: Interviewschema Onderwijsprofessionals
Interviewschema ‘Leerkrachtcompetenties Passend Onderwijs’
Soort interview:
Doel:
Hoofdonderwerpen:
Verwachte duur:
Vastlegging:
Aantal personen:
Namen personen:
Gestructureerd interview
Inzichtelijk krijgen van hetgeen onderwijsprofessionals aangeven over
leerkrachtcompetenties in Passend Onderwijs.
1. Visie
2. Verwerven van competenties
3. Ideale situatie
4. Centrale positie van de leerkracht
45-60 min.
Opnemen met een filmcamera (ten behoeve van het competentie-examen 2
van de interviewers)
3
-Wim Meijer
-Erica de Bruine
-Petra Heegsma
Vraag 1
Wat verstaat u onder Passend Onderwijs?
Aandachtspunten:
a) Wat is uw visie op Passend Onderwijs?
b) Welke betekenis heeft dit voor de leerkrachten (Competenties, etc.)?
Vraag 2
Op welke wijze kunnen de leerkrachten, volgens u, de stap maken naar het
verwerven van nieuwe competenties voor Passend Onderwijs?
Aandachtspunten:
a) Hoe ziet u de relatie met de SBL competenties en de basisdimensies van
Inclusief Bekwaam?
Vraag 3
Wanneer is Passend Onderwijs voor u als innovatie geslaagd?
Aandachtspunten:
a) Wat houdt dit volgens u in voor de leerling?
b) Wat houdt dit volgens u in voor de groep?
c) Wat houdt dit volgens u in voor de leerkracht?
d) Wat houdt dit volgens u in voor de school?
e) Wat houdt dit volgens u in voor de ouders?
Vraag 4
Wat is, volgens u, de eerste stap die nu gezet moet ten behoeve van Passend
Onderwijs?
Bijlage 6: Samenvatting diepte-interviews onderwijsprofessionals
Vraag 1: Wat
verstaat u onder
Passend Onderwijs?
Waarom: We
willen weten wat
de visie van de
Onderwijsprofessionals is over
Passend Onderwijs.
Vraag 2: Op
welke wijze
kunnen de leerkrachten, volgens
u, de stap maken
naar het verwerven van nieuwe
competenties
voor Passend
Onderwijs?
Waarom: Wij
willen weten op
welke wijze de
Wim Meijer
Onderwijsprofessional 1:
Erica de Bruïne
Onderwijsprofessional 2:
Petra Heegsma
Onderwijsprofessional 3:
Bevindingen
Passend Onderwijs gaat volgens
Onderwijsprofessional 1 om het
omgaan met verschillen en een
onderzoekende houding van de
leerkracht in situaties waarop de
leerkracht tegen een grens aanloopt. Daarbij is een lerende omgeving van belang. Het vraagt om
reflecterend vermogen van de
leerkracht. Tevens moet de leerkracht steun kunnen hebben aan
zowel interne- als externe begeleiding. Ondersteuning kan ook
gezocht worden op het gebied van
de eigen professionalisering, een
systematische samenwerking en
ondersteuning van de omgeving.
Onderwijsprofessional 1 stelt dat
leerkrachtcompetenties vooral
situatieafhankelijk zijn, gezien
leerkrachtcompetenties niet gebonden zijn aan een bepaald type
leerling maar uit moeten gaan van
heterogeniteit in de groep. Het is
daarbij van belang te werken vanuit doelstellingen, zowel op het
gebied van leren als gedrag zoals
die in de school in kwestie zijn
vastgesteld of overeengekomen.
Volgens Onderwijsprofessional 2 is
Passend Onderwijs in te delen in
drie settingen. Ten eerste de setting in de klas; hier gaat het over
omgaan met verschillen tussen
leerlingen. Ten tweede de setting
rond de klas; namelijk het omgaan
met ouders en collega’s. En ten
derde gaat het over de setting in
en rond de school; het zorgbeleid
in de school en de samenwerking
met ketenpartners.
Passend Onderwijs gaat er volgens
Onderwijsprofessional 3 om dat er
voor elke leerling een passende
plek is. Een plek waar een leerling
zich zo optimaal mogelijk kan
ontwikkelen. Het liefst in een
reguliere setting, maar als dat niet
mogelijk is dan is het speciaal
onderwijs volgens Onderwijsprofessional 3 een prima alternatief.
Een inclusieve setting is volgens
haar geen realistische situatie op
dit moment. Voor een kleinere
doelgroep zal een specialistische
setting meer wenselijk zijn.
De onderwijsprofessionals zijn het
met elkaar eens dat afstemming
ten behoeve van de leerling van
belang is. Daarnaast hebben alle
drie de onderwijsprofessionals
een eigen opvatting over hoe dat
vorm zou kunnen krijgen.
Onderwijsprofessional 2 stelt dat
competenties te allen tijde hetzelfde blijven, alleen je hanteert ze
anders zodra de context verandert.
Onderwijsprofessional 3 stelt dat
leerkrachten in het basisonderwijs
al heel veel doen in het kader van
Passend Onderwijs. Zij stelt echter
dat leerkrachten met name nog
beter toegerust kunnen worden
om kinderen met gedragsproblematiek op te vangen binnen de
scholen.
Alle drie de onderwijsprofessionals hebben hier hun eigen mening over en er zijn verschillende
denkwijze over de manier waarop
leerkrachten nieuwe competenties kunnen verwerven. Onderwijsprofessional 1 stelt dat het
gaat over de leerkrachtbereidheid
om te willen ontwikkelen. Onderwijsprofessional 2 pleit voor
ondersteuning voor professionalisering en onderwijsprofessional 3
stelt dat leerkrachten al heel veel
Daarbij pleit zij in het kader van
reeds afgestudeerde leerkrachten
voor een structureel inductietraject.
In het kader van de zittende leerkracht geeft zij aan dat het voor
Met een aantal kleine stappen
zouden leerkrachten handelingsbekwamer kunnen worden in de
Onderwijsprofessionals denken
dat de stap naar
het verwerven
van nieuwe competenties gemaakt kan worden.
Onderwijsprofessional 1 spreekt
van randvoorwaarden wat betreft
leerkrachtcompetenties voor Passend Onderwijs. Daarbij geeft hij
aan dat leerkrachten moeten
beschikken over goede organisatie- en klassenmanagementvaardigheden en didactische- en pedagogische vaardigheden.
het verwerven van nieuwe competenties wenselijk zou zijn dat deze
ondersteuning krijgt tot professionalisering. Daarbij kan men onder
andere denken aan ondersteuning
volgens School Video Interactie
Begeleiding, het volgen van een
studie en/of collegiale uitwisseling.
Als een leerkracht niet aan bepaalde randvoorwaarden kan
voldoen, is het gewenst dat de
leerkracht bereid is zich te ontwikkelen.
omgang met gedragsproblematiek.
Over de wijze waarop leerkrachten de competenties voor Passend
Onderwijs kunnen verwerven
geeft Onderwijsprofessional 3 aan
dat zij gelooft, als het gaat om het
beter leren omgaan met leerlingen met gedragsproblemen
scholing kan helpen om meer
kennis te krijgen over dit onderwerp, maar de vertaling naar het
dagelijks handelen in de klas leer
je niet. Daarvoor is feedback op
het eigen handelen van grote
waarde.
aankunnen in het kader van Passend Onderwijs en dat er met
kleine aanpassingen al veel kan
veranderen.
De drie onderwijsprofessionals zijn
het er over eens dat de competenties situatieafhankelijk zijn en dat
deze veranderen wanneer de
context veranderd.
Volgens haar gaat dat het erom
dat leerkrachten leren aandacht te
besteden aan wat er specifiek
nodig is in dit schooljaar, in deze
groep. Er zou veel meer gezocht
moeten worden in kleine oplossingen, zoals het inspelen op de
behoeften van de leerling en de
eigen reflectie van de leerkracht.
Vraag 3: Wan-
neer is Passend
Onderwijs voor u
als innovatie
Onderwijsprofessional 1 zegt dat
Passend Onderwijs volgens hem
geslaagd is wanneer de Intern
Begeleider een tussenpositie kan
Volgens Onderwijsprofessional 2 is
Passend Onderwijs als innovatie
geslaagd als iedere leerling welkom is binnen de onderwijsset-
Zij stelt tevens dat het van belang
is dat er in de school kennis aanwezig is ter ondersteuning van de
leerkracht.
Onderwijsprofessional 3 zegt dat
Passend Onderwijs volgens haar
geslaagd is wanneer leerkrachten
beter toegerust zijn om grotere
Onderwijsprofessional 1 stelt de
rol van de Intern Begeleider centraal om Passend Onderwijs te
laten slagen. Onderwijsprofessio-
geslaagd?
Waarom: Wij
willen weten
wanneer Passend
Onderwijs volgens de Onderwijsprofessionals
is geslaagd.
Vraag 4: Stel dat
u het morgen
voor het zeggen
had, wat zou u
dan het eerste
doen ten behoeve van Passend
Onderwijs?
Waarom: Wij
willen weten wat
de Onderwijsprofessionals aangeven over de
ideale situatie
met betrekking
tot Passend
Onderwijs.
vervullen in de school. Dit houdt in
zowel een coachende houding ten
aanzien van de leerkrachten (die
zelf verantwoordelijk blijven voor
het primaire proces) en een beleidsmatige functie met betrekking van het vormgeven aan Passend Onderwijs in de school. Passend Onderwijs is een groeiproces.
Onderwijsprofessional 1 stelt dat
gewenst is dat iedere leerkracht
een indeling maakt van de groep.
Daarbij dient de leerkracht te
kijken naar de zorgleerlingen, stelt
zichzelf een doel wat de leerkracht
met deze leerlingen wilt bereiken.
Kijkend naar de mogelijkheden en
wat de leerkracht daarvoor nodig
heeft.
Ten slotte is het van belang dat de
leerkracht reflecteert, een onderzoekende houding heeft en dat
scholen een omgeving faciliteren
waarin wordt gewerkt en geleerd
met en van elkaar.
ting. Voor de leerkracht houdt dit
in dat deze uitgaat van verschillen
in plaats van omgaan met verschillen. Ten slotte is het van belang
dat leerkrachten goed samenwerken met ouders en de omgeving.
groepen leerlingen te kunnen
opvangen in het regulier onderwijs.
nals 2 en 3 spreken over een betere toerusting van de leerkracht en
de houding ten aanzien van leerlingen.
Onderwijsprofessional 2 zou met
alle betrokkenen in gesprek gaan
over Passend Onderwijs. Zij wenst
hiermee eigenaarschap en verantwoordelijk te creëren.
Onderwijsprofessional 3 zegt hierover dat als zij het als minister
voor het zeggen zou hebben, dat
zij zicht dan alleen zou richten op
kinderen die vallen onder het
cluster 4. Volgens haar leveren
vooral kinderen met gedragsproblematiek de grootste problemen
op binnen de opvang in het regulier onderwijs. Zij zou het accent
dus willen leggen op het opvangen
van deze kinderen in het reguliere
onderwijs.
Onderwijsprofessional 1 zou in de
ideale situatie een lerende omgeving creëren waarin samenwerking erg belangrijk is. Onderwijsprofessional 2 zou in de ideale
situatie verantwoordelijkheid en
eigenaarschap willen creëren bij
alle betrokkenen. Onderwijsprofessional 3 zou in de ideale situatie
ten eerste het accent leggen op
wat voor haar het grootste probleem is om Passend Onderwijs te
laten slagen, namelijk de opvang
van kinderen met gedragsproblematiek.

Nieuwsbrief School In Ontwikkeling 1

directeur (0,5 fte)

Kernpunten passend onderwijs

www.demeierij

Berg en Dal, 19-09-2014 Verkeerssituatie

Lees meer - Passend Primair Onderwijs Zeeuws Vlaanderen

Nieuwsbrief Passend Onderwijs Noord-Limburg september

Schoolondersteuningsprofiel

PASSEND ONDERWIJS

Brochure Passend Onderwijs - Inspecteur Boelensschool