Vriendennieuws - Stichting Vrienden

Vriendennieuws
Editie 76 Herfst 2011
Museumboot Tjerck Hiddes sleept Tres Hombres naar haar ligplaats. Foto: Roy Flem
Sleepdienst als vriendendienst
De Tres Hombres is een bijzondere boot. De klassieke schoenerbrik dankt haar naam aan drie vrienden die samen het
ideaal van transport over zee zonder CO2 nastreven. Hun leus is: van A naar B zonder CO2! Ze hebben daarbij de lat
zeer hoog gelegd en bij de ombouw van het schip geen verbrandingsmotor aan boord gemonteerd. Ze weten dat als die
aan boord is, vroeg of laat ze zich toch door het gemak ervan zullen laten verleiden. Maar de tijd van de vlettermannen
die roeiend met meerdere boten een zeilschip naar de sluis of kade boegseerden is voorbij. Acta Marine biedt af en toe
met een slepertje een helpende hand bij binnenkomst of vertrek. Maar het schikt dit bedrijf niet altijd. Als dan ook Nautische Monumenten geen boot beschikbaar heeft, dan zijn er gelukkig nog de buren, het Reddingmuseum met haar
boten. Het lijkt me trouwens vervelend elke keer afhankelijk te moeten zijn van de medewerking voor een sleepje in de
haven. Waarom niet een elektromotor voor de laatste paar honderd meter? Een sleepgenerator kan tijdens de zeilvaart
de accu’s hiervoor opladen, in Den Helder is veel technische kennis aanwezig bij onderzeeboot elektromonteurs en het
Waddenfonds is misschien wel gecharmeerd dit idee financieel te steunen!
Henk Stapel
verzekeren?
we blijven
bij de tijd
HOTEL
40 sfeervolle kamers
zonnig terras
RESTAURANT
ontbijt ● lunch ● diner
ZALEN
cursussen ● vergaderingen
BRIDGEHOTEL
verschillende verenigingen
(0223)68
688
0223
87788
88
E [email protected] ● I www.hotelwienerhof.nl
Parallelweg 7 ● 1781 EA Den Helder
T 0223 - 616895 ● F 0223 - 613534
wel samen gaan
Waar water
en vuur
Inspectie en levering van brandblus- en
veiligheidmaterialen voor de offshoreen chemische industrie, scheepvaart,
overheid en bedrijfsleven
HOLLAND SAFETY BV
Het Nieuwe Diep 36a - 1781 AD Den Helder
Tel.: 0223 614999 - Fax: 0223 625093
Email: [email protected]. - www.holland-safety.nl
Bedrijfskleding
Uniformering
Met gerenommeerde merken als
Havep Industriëel, Echo/KLM,
Helly Hansen, Santino en Rucanor
Wij zijn 6 dagen in de week open vanaf 11 uur in de ochtend,
‘s maandag zijn we gesloten.
Koperslagersweg 13
1786 RA
Den Helder
Vriendennieuws blz 2
Tel: 0223-691223
www.moc-bedrijfskleding.nl
E-mail: [email protected]
KADE 60
Willemsoord 60B - 1781 AS Den Helder Tel 0223-682828 - www.kade60.nl
Nieuws uit het museum
Verplaatsing schouwburg
Sedert eind oktober beschikt Den
Helder weer over een coalitie die een
meerderheid in de raad heeft. Het
college weet zich nu gesteund voor de
uitvoering van een aantal plannen,
waaronder de ontwikkeling van het
stadscentrum van Den Helder. Onderdeel van dat plan is de verplaatsing van
de schouwburg naar Willemsoord. Het
is de bedoeling dat de nieuwe schouwburg in het gebouw naast het museum
komt. Dit gebouw is echter bouwkundig verweven met dat van het museum
en de schouwburg zal bijna een kwart
van de oppervlakte (455 m2) van het
museum (totaal 2000 m2) gaan gebruiken. Het museum heeft aangegeven
positief te staan tegenover de komst
van de schouwburg mits het gecompenseerd wordt voor het verlies aan
oppervlakte, de zichtbaarheid van het
museum gehandhaafd blijft, de bedrijfsvoering gescheiden blijft en voorzien wordt in de functies die verloren
gaan zoals een werkplaats, depot,
winkelruimte, koffieruimte, garderobe
en opslagruimte. Ook het luchtbehandeling systeem en de CV-installatie
van het museum moeten worden ontmanteld. Het museum ziet hier een
kans voor een zuinig duurzaam energiesysteem ter vervanging van het
bestaande. Binnenkort zal de directeur
van de schouwburg in een ‘business
case’ aantonen dat hij in staat is de
huur te betalen uit de opbrengsten van
de schouwburg. Indien dat het geval is
gaat het project verder en wordt uit de
vijf nog overgebleven architecten één
geselecteerd die vervolgens de opdracht krijgt zijn schets voor een nieuwe schouwburg nader uit te werken.
Deze architect zal dan het museum
benaderen zodat hij de eisen van het
museum in zijn definitieve ontwerp kan
betrekken. Er is mij door de wethouder
van cultuur, de directeur van de
schouwburg en de verhuurder verzekerd dat er rekening met de eisen van
het museum zal worden gehouden. Zij
zijn overtuigd van de waarde van het
museum voor de stad en Willemsoord.
Dat stelt mij in belangrijke mate gerust.
Mijn ongerustheid is pas volledig verdwenen als de architect, die gebonden
is aan een budget en bouwkundige
beperkingen vanwege de monumentale status van het gebouwencomplex,
er daadwerkelijk in slaagt de eisen van
het museum te honoreren. De architect staat mijn inziens hier voor een
grote uitdaging!
Henk Stapel
-
Vaartocht Vriendendag
Onder een stralende zon en veel bekijks trok een convooi van drie reddingsboten van de Museumhaven
naar het fort Westoever. Door de inzet
van de vrijwillige bemanningsleden
was het mogelijk de vrienden deze
vaartocht aan te bieden en de contacten tussen de vrienden en de vrijwilligers te verstevigen. Op de achter pagina nog meer over deze bijzondere
dag.
Gerhard Nijhuis.
Het vertrek van de vrienden naar Fort Westoever.
Hans Ringelberg
www.reddingmuseum.nl wordt de
komende maanden onderhouden
vanuit Bahrein. Hans Ringelberg, die
als vrijwilliger webmaster is, maakt het
niet uit of hij dit werk vanuit zijn huis of
vanuit een tijdelijke plaatsing elders
doet. Sinds 1980 interesseert hij zich
al voor computers. Om spelletjes te
kunnen spelen moesten deze eerst
zelf worden geprogrammeerd.
Ook op zijn werk bij de Operationele
School van de Koninklijke Marine en
de Belgische Zeemacht in Den Helder
heeft hij veel met computers te maken.
Directeur Henk Stapel van het museum was zijn eerste commandant. Deze
wist dat hij zich interesseerde voor
webdesign en vroeg hem een website
voor het museum te maken. Daarbij
gaat het niet alleen om het programmeren maar ook om het grafisch ontwerp. Achter www.reddingmuseum.nl
gaat een hele filosofie schuil. De website moet passen bij het museum. Het
mag ook geen vervanger van het museum zijn, maar het moet de mensen
uitnodigen het museum te bezoeken.
Met o.a. praktische informatie.
Het mooiste van het museum vindt
Hans de locatie, aan het water, goed
zichtbaar als je Den Helder binnenrijdt.
En overal dichtbij.
Ook vindt hij het goed dat het museum
probeert het energieverbruik te verminderen d.m.v windmolens op het
dak, zonnepanelen en LED-verlichting.
Maritieme belangstelling had Hans al,
maar het zeereddingwezen was hem
onbekend. Nu is hij blij dat hij mee kan
werken aan het bekend maken van het
werk van de redders van nu. En van
hun voorgangers die onder heel andere omstandigheden hun werk deden.
Het is goed dat het museum er is. Met
moderne middelen en op een interactieve manier de bezoekers informeert.
Het zeereddingwerk is een stuk cultuur, net als Rembrandt!
Wybe van der Wal
Vriendennieuws blz 3
Reddingboot gekaapt.
Het is 14 mei 1940. Het Duitse leger is
Nederland binnengevallen, Rotterdam
is gebombardeerd, Nederland moet
capituleren.
De Delftse en Groningse studenten Jo
Bongaerts, Karel Dahmen, Harry Hack
en Lou Meijers realiseren zich dat het
de Duitsers ernst is met de bezetting
van ons land. Zij willen naar Engeland
om van daaruit tegen de vijand te
kunnen vechten. Twee scholieren,
Loet Velmans en zijn neef Dick Speijer,
sluiten zich bij hen aan. In de haven
zien ze de reddingboot Zeemanshoop
van de NZHRM liggen. Aan een bewaker op de voorsteven vragen ze of hij
hen naar Engeland wil brengen. 'Over
mijn lijk', antwoordt hij. 'Jullie kunnen
allemaal doodvallen.' Maar na enkele
minuten draait hij om als een blad aan
een boom. 'Goed dan', zegt hij. 'Zorg
goed voor de boot. Veel succes.' En
met de waarschuwing 'Pas op voor
mijnen', springt hij van boord en loopt
weg.
Waarschuwingsschoten
Op Scheveningen zijn veel vluchtelingen die naar Engeland willen. Binnen
de kortste keren heerst er een grote
drukte bij de Zeemanshoop. Omdat de
ruimte beperkt is, kunnen er slechts
enkele tientallen vluchtelingen aan
boord worden toegelaten. Eén van de
opvarenden, een sergeant lost met zijn
geweer waarschuwingsschoten om te
voorkomen dat het bootje overvol
raakt. Terwijl de trossen van de boot
al zijn losgegooid, probeert de Tsjech
Zactichek nog op het dek te springen.
Hij valt tussen de wal en het schip.
Opvarenden van de Zeemanshoop
halen hem binnenboord.
De passagiers zijn voor een deel af-
De Zeemanshoop gered
Vriendennieuws blz 4
komstig uit Den Haag en Scheveningen. De motoren willen niet starten.
Hack van de Technische Hogeschool
in Delft heeft wel enige ervaring, maar
in deze motoren kan hij geen beweging
krijgen. Eén van de omstanders op de
wal is bereid om de motordrijver, die in
de buurt woont, erbij te halen. Dankzij
hem worden de motoren toch aan de
praat gebracht. Omstreeks negen uur
's avonds kiest de Zeemanshoop zee.
Op het eind van de 'koppes' (het havenhoofd) stapt de motordrijver van
boord.
Loet Velmans: 'Ik ben op de uitkijk
gezet om naar mijnen uit te kijken. Op
het nieuwsjournaal in de bioscoop had
ik gezien hoe een mijn er ongeveer
uitziet, namelijk als een cilinderachtige
vorm die in het water drijft.'
Doorgaan?
Ze kunnen in de verte nog steeds de
kust zien, als de motor begint te haperen en uiteindelijk uitvalt. De
Zeemanshoop ligt stuurloos te dobberen op het water. Over het tumult dat
dan ontstaat, schrijft Velmans later:
'Een jonkheer met een dubbele achternaam begint overspannen te schreeuwen. Hij eist dat we gaan terugkeren
naar de haven 'in het belang van de
vrouwen en kinderen'.
Ook andere mensen beginnen te roepen. Maar de meesten betogen al even
luidkeels dat het te gevaarlijk is om te
keren, omdat niemand weet wat de
Duitse bezetter met ons zal doen.'
Ten slotte suggereert iemand om te
gaan stemmen: doorgaan of terugkeren?. Maar voordat er zal worden gestemd, neemt een van de studenten
de leiding in handen. 'Iedereen die op
zijn beslissing wil terugkomen, zwemt
gewoon terug naar de kust', roept hij.
Aan boord HMS Venomous
En net zo snel als de muiterij is opgelaaid, dooft ze weer.
De studenten zijn inmiddels met de
motor aan de slag gegaan. Na verloop
van tijd lukt het die weer te starten. De
volgende morgen vliegt er een formatie bommenwerpers over. Of het Engelse of Duitse vliegtuigen zijn, kunnen
de opvarenden niet ontdekken.
Een van de passagiers vindt het achteraf een merkwaardige ervaring dat
niemand honger of dorst had, hoewel
overdag de zon voortdurend schijnt.
'Blijkbaar vergeet je dit door de voortdurende spanning.'
Velmans: 'Het is al middag als we aan
de horizon plotseling twee grote schaduwen zien opdoemen. In de felle zon
kunnen we niet zien wat het precies
voor dingen zijn, alleen dat ze snel op
ons afkomen. Weinigen van ons maakten ooit zo snel achtereen zo veel
angstaanjagende ogenblikken door.
Eerst de motor die het in het zicht van
de kust opgeeft, toen de vliegtuigen en
daarna een mijn. Voor mij vormt het
allemaal slechts onderdeel van een
groot avontuur.'
Lou Meijers: 'Dichterbij gekomen hijsen wij de Nederlandse vlag en de
blauwe vlag met een knoop erin (iemand heeft eens gehoord dat dit wel
eens een noodsignaal kan zijn). Vervolgens zetten wij de motor stop en we
gaan wachten op instructies van een
van de schepen die naar ons toe
komen. Die geeft allerlei lichtseinen,
waar natuurlijk niemand iets van snapt.
De Britse destroyer Venomous zet
hierop een sloep uit, in de veronderstelling dat onze motor defect is, om
Vluchtelingen aan boord HMS Venomous
ons langzij te slepen...'
Velmans: 'Engelse matrozen helpen
de vrouwen en kinderen als eersten
aan boord te klimmen. De vrouwen
gillen als ze door de zeelieden op het
dek worden getild. Iedereen lacht,
hoewel er ook overvloedig tranen van
opluchting worden geplengd. We worden formeel welkom geheten op Engelse bodem en uitgenodigd voor de
thee.'
Mijnenvelden
'Op de brug toont de kapitein ons de
kaarten van de zee die we juist zijn
overgestoken. Hij wijst op diverse mijnenvelden die net onder het wateroppervlak zijn gelegd. We zijn er simpelweg overheen gevaren, ons niet bewust van het gevaar. Slechts aan de
ongewoon geringe diepgang van onze
boot is het te danken geweest dat ons
schip niet is opgeblazen.'
Pas een halve eeuw later hoort Velmans wat een ongelooflijk geluk zij
hebben gehad. In de Duitse marinearchieven bevindt zich het rapport van
een kapitein van een Duitse onderzeeboot. Daarin staat vermeld dat hij op
15 mei 1940 HMS Venomous door zijn
periscoop ziet, precies op het moment
dat een groep burgers aan boord wordt
genomen. 'Dat we het hebben overleefd, danken we aan het feit dat deze
onderzeeër en nog een andere onderzeeboot in dezelfde regio hun voorraad torpedo's al bij een eerdere missie
hebben verbruikt.'
HMS Venomous brengt de opvarenden én de Zeemanshoop veilig naar
Dover, zoals ze ook andere Nederlandse schepen met vluchtelingen
naar Engeland oppikken.
Gift van 25 gulden
Het duurt geruime tijd voordat de
NZHRM duidelijkheid krijgt over de
afloop van de kaping. De eerste aanwijzing is een gift van 25 gulden die de
vader van een der passagiers zendt.
In december 1941 stuurt NZHRM-secretaris De Booy via het Internationale
Rode Kruis een brief naar zijn broer,
marineattaché in Londen, met onder
meer de volgende tekst: 'Alles wel,
Neeltje Jacoba, Hilda, Arthur, Dorus
Rijkers, enz. doen uitstekend werk'.
Een maand later ontvangt hij het volgende antwoord uit Londen: 'Broertje
van Hilda, Dorus Rijkers en Arthur is
hier en maakt zich verdienstelijk.' Voor
De Booy was deze aanwijzing voldoende om te weten dat met het
broertje de Zeemanshoop werd bedoeld.
Eind juli 1945 sleept een Nederlandse
mijnenveger de Zeemanshoop terug
naar Nederland. De boot is flink beschadigd. Enige tijd vaart zij nog als
het communicatievaartuig Hr Ms
Zeemanshoop voor de marine. Daarna
wordt zij op de Rijkswerf Willemsoord
in Den Helder hersteld en tot 1976
vaart zij weer als reddingboot, vooral
op het IJsselmeer.
--In het kader van Open monumentendag 2011 hield Wout Smit op 10 september 2011 een lezing in het reddingmuseum over de kaping van de Zeemanshoop. Het bovenstaande is hiervan een bewerking. Samen met de
Engelsman Bill Forster heeft Wout
Smit vele gegevens over de kaping van
de Zeemanshoop en haar opvarenden
boven water gekregen. Door te Googlen op "Venomous Zeemanshoop
vindt u deze gegevens op het web.
Wybe van der Wal
Lezing Dhr Wout Smit over de kaping van de Zeemanshoop in het
Reddingmuseum
Vriendennieuws blz 5
13 SEPTEMBER 2012
EXHIBITION & CONFERENCE
Ondernemend, net als u
U ziet kansen om uw onderneming te laten groeien.
HLB ondersteunt u bij het realiseren daarvan.
Eq uip me nt S up ply - R enewa b le Ene rg y - O ff shore O il a nd G as E & P - Cont ra c t ing, Tran spor t & Ins tallation
Cons truc ti on & Fa b r ic ati o n - Ma inten an ce - S a fet y & Trainin g - Com mu nic at ions - Person ell - Ed uc ation
Door te kijken naar de financiële mogelijkheden,
door het beheersbaar houden van uw organisatie
en door pro actief mee te denken vanuit ons vak.
WILLEMSOORD - DEN HELDER
THE NETHERLANDS
We bieden een breed palet aan accountancy- en
adviesdiensten aan DGA’s, het MKB, non profit
organisaties en grotere, nationaal en internationaal
opererende ondernemingen.
Where Energy Comes Together
Kijk voor meer informatie op www.hlb-schippers.nl
Den Helder
Drs. F. Bijlweg 7, 1780 AL
0223 62 82 84
[email protected]
www.northsea-energy.com
Uw evenement
- waar dan ook heerlijk verzorgd!
feliciteert het museum met de succesvolle
restauratie van de Insulinde
Voor meer informatie over alle mogelijkheden van Kampanje Catering kunt u
contact opnemen met De Kampanje,
telefoon 0223 - 678 678. Bezoek ook eens
onze website www.kampanjecatering.nl
Vriendennieuws blz 6
815003015_AdvCatering.indd 1
28-08-2008 15:40:55
De haringtrekkershoos.
Tot aan het sluiten van de Afsluitdijk
(1932) is voor de kust van Huisduinen/Den Helder/Texel het haringtrekken
beoefend. Een vistechniek die we nu
vooral van Afrika kennen.
De Zuiderzeeharing trok in grote scholen door het Marsdiep naar de Zuiderzee om te paaien. Met een roeivlet met
tien roeiers en een schipper werd een
lang, staand net (een zegen) vanaf het
strand recht de zee in geroeid. De
zegen had een lengte van 150 tot 300
m. Soms nog langer. Als driekwart van
de zegen tewater lag werd in een boog
weer naar het strand geroeid. Als verder roeien niet meer ging, stapten de
haringtrekkers overboord en trokken
de zegen naar het strand. De ingesloten haring werd in de vlet gedaan en
naar de afslag gebracht. De haringtrekkers stonden bij dit zware werk
vaak tot aan hun middel in het water
en droegen hoge, vetlederen waadpakken: de hozen.
Haringtrekkershoos in ons museum:
Foto Wybe van der Wal
Alweer jaren geleden, maakte ik met
Harm Everhardus een rondje door het
museum. Tijdens dat rondje trof ik een
echte haringtrekkershoos aan. Die
hoos moet in het reddingmuseum
verzeild zijn geraakt omdat veel haringtrekkers ook roeiredders waren.
Het leer is zo dik en vet, dat de broek
thans rechtop blijft staan. Het zien van
die hoos bracht bij mij een geschiedenis van jaren her naar boven. Het moet
zich hebben afgespeeld rond 1930, op
dit moment dus zo’n tachtig jaar geleden.
Mijn opa, ook Piet Rieswijk, was beurtschipper. Na een bedrijfsongeval was
hij genoodzaakt te stoppen met dit
werk. Hij begon in 1910 een schoenmakerij. Aanvankelijk in de Vlootstraat
in het oude Helder en later op de hoek
van de Artilleriestraat en de Theodorus
Helderse haringvlet onder zeil op volle zee - olieverf H. A. Jaarsma
Rijkersstraat. Mijn vader nam die zaak
begin jaren dertig over. De haringtrekkers waren gewoon om hun hozen bij
Rieswijk te brengen wanneer daar
door scheurtjes lekkages in optraden.
Mijn opa had een zekere faam in het
repareren van die beschadigingen.
Dat moest van binnenuit gebeuren. De
hozen moesten dan worden omgestroopt en dat was een ware heksentoer. Soms op zaterdagavond laat
werden de gerepareerde hozen teruggebracht naar het café waar die haringtrekkers dan verbleven. Mijn opa
kwam dan altijd fluitend terug. Dat was
het gevolg van de betaling, die in natura gebeurde met de opmerking:
“Rieswijk d’r staat er eentje voor je
hoor”.
Begin jaren dertig nam mijn vader, Dirk
Rieswijk, na een grondige opleiding de
zaak van mijn opa over. Het gedoe met
de hozen was voor pa een bron van
ergernis. Temeer omdat diezelfde
haringtrekkers voor grotere reparaties
naar een andere schoenmakerij gingen.
Er kwam uiteindelijk een moment dat
de haringtrekkers hun hozen weer op
de toonbank slingerden met het verzoek om de gaatjes te dichten. Mijn
vader pakte het hele spul weer bij elkaar en slingerde de stapel terug met
de opmerking “Als je voor de zolen en
hakken naar een ander gaat, doe je dat
ook maar met dit werk”. De klanten
waren met stomheid geslagen en gingen beledigd heen. Dat duurde echter
niet lang. Na een paar weken kwamen
ze brommend terug met de opmerking
dat Rieswijk dan ook maar de andere
reparaties moest doen.
De schoenmakerij bestond in 2010
alweer honderd jaar. Thans als
schoenmakerij Warmerdam op de
hoek van de Bierstraat en Molengracht. Het is een mooi en bloeiend
bedrijf maar hozen worden er nu gelukkig niet meer gebracht.
Piet Rieswijk.
Haringtrekken aan strand van Huisduinen in 1925
Vriendennieuws blz 7
Indien onbestelbaar retour: Vriendennieuws, Willemsoord 60 G, 1871 AS Den Helder
Beste vriend(inn)en
Bezoek fort Westoever
De Vriendendag van 1 oktober is alweer voorbij. Het was een uitstekend geslaagde dag.
Er was een groep van bijna veertig mensen, waarbij valt op te tekenen dat een aantal vrienden gehoor hebben gegeven
aan onze oproep in ons vorige nummer om bekenden familie etc. te bewegen kennis te nemen van het Reddingmuseum
en wat de Vrienden daarvoor doen. Er was ook een aantal belangstellenden aanwezig.
Na een kop koffie en een kijkje in het museum, kwam de groep in de bovenzaal bijeen,
waar directeur Henk Stapel een uiteenzetting gaf over de gang van zaken rond het museum.
Dat waren hoofdzakelijk goede berichten. Groot aantal vrijwilligers, goede bezoekersaantallen etc. Enig minpunt is de
verlaging van de subsidie van de Gemeente Den Helder met ongeveer € 30.000,- in het jaar 2013.
Het museum denkt zelf door bezuinigingen en het niet inrichten van tijdelijke tentoonstellingen, een besparing van
€ 20.000,- te kunnen realiseren. Voor het tekort van de overige € 10.000,- zullen sponsoren gezocht worden.
Na deze informatie ging men aan boord van drie reddingboten, die koers zetten naar
Fort Westoever, waar dhr. André Koning ons aan de hand van beamerbeelden enthousiast vertelde over de forten en
activiteiten van de Stichting Stelling Den Helder.
Na een hapje en een drankje werd de terugtocht begonnen. Het einde liet even op zich wachten, een brug werd niet
geopend maar het wachten was echter geen probleem, want het was uitzonderlijk mooi weer voor de tijd van het jaar.
Al met al een geslaagde dag, vooral omdat van de belangstellenden er zich vier als Vriend met partner, dus acht nieuwe
Vrienden aanmelden. We zijn daar blij mee. U ziet, het werkt. Breng uw enthousiasme over op anderen en we krijgen
meer Vrienden. Ik roep u op het te proberen. Bij voorbaat alvast bedankt.
Vriendelijk gegroet door Dick van Walsem.
Bestuur Stichting Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers
C
o
l
o
f
o
n
Vriendennieuws blz 8

Download Report