Daar is hij weer (Timur Vermes)

Daar is hij weer
Wat als... De vraag waar ongetwijfeld al
heel wat mensen over nagedacht hebben.
Wat als Hitler vandaag (nog) zou leven?
Zou hij in staat zijn om dezelfde massa
mensen in beweging te brengen? Wat zou
hij denken van onze huidige maatschappij?
En vooral, zouden ook wij ons laten
beïnvloeden en ons laten meeslepen door
deze meester-redenaar?
De Duitse auteur en journalist Timur
Vermes (1967) maakt de denkoefening in
zijn debuutroman "Daar is hij weer". Hij
laat Adolf Hitler in de zomer van 2011
ontwaken op een verlaten veld in Berlijn. Hitler en ook de lezer weten
niet wat er intussen is gebeurd. De oorlog is voorbij, Berlijn is
heropgebouwd en er is geen spoor van zijn naaste medewerkers. Hitler
trekt de stad in die voor hem compleet onherkenbaar is geworden. Hij
belandt bij een kiosk in de buurt. Langzaamaan dringt het besef door
dat hij in een compleet ander Duitsland is wakker geworden.
De kioskhouder en zijn klanten denken dat Hitler een hilarische,
sarcastische imitator is. Een rasechte acteur die aan method acting
doet en daardoor levensecht en in alle omstandigheden in zijn rol
blijft. Dankzij de kranten in de kiosk is Hitler in staat de Duitse
maatschappij te bestuderen en te becommentariëren. Voor hem is snel
duidelijk dat in het Duitsland van 2011 heel wat zaken voor
verbetering vatbaar zijn. Hij ziet zichzelf hiervoor uiteraard als de
uitverkoren persoon.
Wanneer Hitler wordt ontdekt door enkele televisiemakers, zien zij in
hem onmiddellijk een potentiële sensatie. Hij mag optreden in de
televisieshow van een bekende komiek, waar hij in enkele
redevoeringen zijn licht laat schijnen op de actuele maatschappij. Het
publiek lacht zich te pletter, maar tegelijkertijd zien steeds meer
mensen in hem de figuur die de pijnpunten van de Duitse
maatschappij durft aan te kaarten. Terwijl de televisiemakers zich in
de handen wrijven met het toenemende succes van "hun" Hitler, ziet
hij zelf zijn optredens op de nationale televisie als dé manier om zijn
zo geliefde Duitsland terug voor zich te winnen. Hij is dan ook
bloedserieus in zijn redevoeringen en gesprekken, terwijl het publiek
en zijn gesprekpartners denken dat het een perfecte persiflage is,
gebracht door een fantastische acteur wiens echte naam niemand kent.
Alleszins, dankzij de moderne middelen (eigen website, youtube, e.a.)
en de sociale media stijgt Hitlers populariteit naar ongekende hoogten.
De verschillende politieke partijen (zelfs de socialisten en de groenen)
trekken aan zijn mouw en hopen hem in te lijven. Hitler is er echter de
man niet naar om zich ten dienste te stellen van die partijen en hij richt
dan ook zijn eigen partij op. Of hij daarmee ook echt succes boekt,
wordt opengelaten.
De sterkte van het boek ligt in de toepassing van Hitlers retoriek op de
actualiteit. Die combinatie levert hilarische taferelen op. De situaties
zijn zeer herkenbaar en zeker de dialogen zijn vaak ijzersterk
geschreven. Dat maakt dat je als lezer je heel makkelijk inleeft in het
boek en dus ook in de persoon van Hitler. Je krijgt quasi
onvermijdelijk zelfs sympathie voor de voormalige nazileider.
Daardoor krijgt het boek iets akeligs, bevreemdend en confronterend.
Vermes schreef dan wel geen historisch werk, maar door de raak
gekozen bewoordingen wordt het behoorlijk levensecht. Hij weet het
jargon van Hitler akelig accuraat toe te passen op de actualiteit.
Vermes bewijst dat hij niet alleen heel wat verbeelding heeft, maar
ook zijn geschiedenis goed kent én op een scherpe manier de huidige
maatschappij weet te doorgronden.
"Daar is hij weer" is misschien niet de grootste literatuur - zeker de
vertaling in het Nederlands verloopt niet overal even vlot -, maar het
zet zeker aan tot nadenken. Vermes houdt ons via Hitler namelijk een
spiegel voor en die toont ons dat een nieuwe Hitler minder
ondenkbaar is dan we denken is.
Gerd Van der Auwera
Dit artikel werd gepubliceerd op go2war2.nl, een initiatief van STIWOT
(Stichting Informatie Wereldoorlog Twee)

Download Report