‘Onze auto’s gaan
drinkwater maken’
Zuid-Afrikaanse topman:
‘Paques is een global company’
10 de jaargang / nummer 1 / Maart 2014 / €12,50
Noviteiten op
Aqua Nederland
Vakbeurs
Lastige spagaat
tussen water
en energie
COLOFON
WaterForum Magazine is een uitgave van:
Postbus 228
2640 AE Pijnacker
015-3617433
Doelgroep
Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren.
Uitgever
Sandra Alberts
Hoofdredactie
Arjan Veering, [email protected]
Met medewerking van
Adriaan van Hooijdonk, Loes Elshof,
Marchien Kuijken (eindredactie), Olav Lammers,
Stefan Nijwening, Esther Rasenberg, Rob Schoon
en Jac van Tuijn.
Secretariaat
015-3617433, [email protected]
Verkoop
Mooijman Marketing & sales
070-3234070
[email protected]
WaterJobForum
015-3617433, [email protected]
Vormgeving
Novaforum Studio,
Mark van Waadenoijen Kernekamp
Abonnementenadministratie
WaterForum Magazine wordt op aanvraag en
tegen betaling van abonnementsgeld (€ 49,95)
toegestuurd aan relevante doelgroepen. Prijs van
losse nummers bedraagt € 12,50. Aanvraag en/of
adresmutaties via [email protected]
Leveringsvoorwaarden
Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten
van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de
Kamer van Koophandel Haaglanden.
Copyright
NovaForum Media BV, 2014. Auteursrecht op inhoud
en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever.
Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit
WaterForum Magazine is slechts toegestaan met
bronvermelding en na schriftelijke toestemming van
de uitgever.
Dorstige energie,
energieslurpend
water
Natuurlijke partners staan vaak op gespannen voet
30 De rwzi produceert!
Zuivering, energieproducent, grondstoffenmijn:
De Energiefabriek is nog maar het begin, de
­afvalwaterzuivering gaat geld opleveren.
Groene goeroe durft
klein te denken
Schaalverkleining is de sleutel voor innovatie
in water en energie. Hoogleraar-ondernemer
Ad van Wijk bouwt op de TU Delft het futuristische lab Green Village. Waarom zouden
26
onze auto’s geen stroom opwekken of schoon
water maken?
Water Well Screen
& Casing Systems
www.boode.com
Proven quality worldwide
BOODE b.v.
Nijverheidscentrum 3
NL 2761 JP Zevenhuizen
The Netherlands
T. +31 180 63 27 44
F. +31 180 63 30 90
E. [email protected]
Ook leverancier van:
‘Op elk continent een foothold’
De Zuid-Afrikaanse topman Stephan Bocken zet Nederlands grootste watertechbedrijf naar
zijn hand. ‘Het moet een echte global company’ zijn.’ Maar het Friese Balk blijft de basis:
18
‘Geen twijfel mogelijk.’
Noviteiten op
Aqua Nederland Vakbeurs
Een stortvloed aan noviteiten op de Aqua Nederland
Vakbeurs en Rioleringsvakdagen. Opvallend is de hoeveelheid
apps en mobiele toepassingen. De belangrijke nieuwtjes op een rij.
34
Verder in dit nummer
Stille revolutie in
waterhulp
6 Actueel
De waterput is het icoon van ontwikkelingssamenwerking.
14 Beursnieuws: Groene Oscars op IFAT2014
Maar de waterhulp heeft een metamorfose ondergaan: het
16 Agenda
17 Opinie: Stefan Nijwening over ’blauwe economie’
40 Over de vloer: Wie vervuilde de membranen?
46 Mens in Beeld: Stowa-directeur Joost Buntsma
50 Column Jac van Tuijn: ‘Britse scenario’s in Nederland’
43
gaat om waterdiensten, mét een gezonde businesscase.
6
actueel
Meerlaagsveiligheid
Meer regionale inbreng in nieuw
hoogwaterbeleid
De invoering van een nieuwe waterveiligheidsbeleid betekent dat het
Rijk meer ruimte moet geven aan de
regio’s om zelf maatregelen te nemen.
De behoefte aan ‘regionaal maatwerk’
is een van de voornaamste conclusies
van een onderzoek dat Deltares en de
Erasmus Universiteit hebben uitgevoerd.
Het onderzoek is verricht in aanloop naar de
zogenaamde Deltabeslissing, het voorstel voor het waterveiligheidsbeleid dat
deltacommissaris Wim Kuijken dit najaar
zal presenteren. Dat voorstel zal naar verwachting gebaseerd zijn op het principe van
meerlaagsveiligheid van preventie (1e laag),
aanpassingen van ruimtelijke ordening
(2e) en beperking van de gevolgen van een
mogelijke overstroming (3e).
De onderzoekers onderstrepen dat er veel
mogelijkheden zijn om slimmer met waterveiligheid om te gaan dan nu. “Slimmer, door
soms minder in de dijk te investeren en meer
in de ruimtelijke inrichting of de rampenbeheersing. In een aantal situaties bespaart
een dergelijke combinatie van maatregelen
geld”, zegt hoofddocent bestuurskunde
Arwin van Buuren van de Erasmus Universiteit.
De onderzoekers keken onder meer naar
alternatieve waterveiligheidsstrategieën
voor het Eiland van Dordrecht, Marken en
de IJssel-Vechtdelta. Hier werken regionale
overheden op basis van meerlaagsveiligheid aan hoogwaterbescherming. Cruciaal
daarbij is dat ruimtelijke alternatieven als
volwaardig alternatief voor dijkversterking worden onderzocht. “Elke situatie
is anders,” zegt Deltares-onderzoeker
Gerald Jan Ellen. “De situatie op het eiland
Marken is niet te vergelijken met die van
het Eiland van Dordrecht. En dus verschillen
ook de oplossingen. Elke oplossing vraagt
om passende afspraken over financiering,
samenwerking en taakverdeling.” Als de
rijksoverheid daarvoor ruimte geven kunnen de regionale partijen goed maatwerk
bieden, denken de onderzoekers.
Meer in het dossier meerlaagsveiligheid op www.waterforum.net
Multinationals
Arcadis zoekt groei in industriewater
Ingenieursbureau Arcadis verwacht de
komende jaren te kunnen groeien in
de industriële watersector. Het bedrijf
mikt op multinationals in de industrie
die het watergebruik in hun productieprocessen moeten terugdringen.
Joost Slooten, directeur investor relations
bij Arcadis, zegt dat in een interview met
Waterforum Online. Arcadis kampt met een
teruglopende omzet, omdat met name in
Europa overheden bezuinigen op watergerelateerde opdrachten. De omzet daalde
in 2013 met 1% naar 365 miljoen euro. Het
ingenieursbureau voorziet voor de komende
tijd wel groei in de industriële watermarkt
Gespot online
Hoogwaterapp
In Rotterdam kan je huis vijf meter onder water
komen te staan, maar in Tilburg zit je droog. Een
nieuwe mobiele app, ontwikkeld door HKV Lijn in
Water, laat per postcode zien hoe hoog het overstromingsrisico is.
www.waterforum.net/overstromingsapp
en denkt met het programma ‘Water for
Industry’ zijn positie te kunnen versterken,
onder meer in de aanpak van watergebruik
en het reduceren van de watervoetafdruk
van bedrijven.
Interview met Joost Slooten op
www.waterforum.net/arcadis
mijn overstromingsrisico
7
actueel
Markt
Watertechnologen optimistisch over export
De Nederlandse watertechnologiebedrijven zien hun omzet in het buitenland snel toenemen. Bij de deltatechnologie vlakt de exportgroei juist af.
Dat blijkt uit de Water Export Index
(WEX). De prognose van de gezamenlijke exportindex van de watersector
steeg vorig jaar naar 179 punten.
De WEX is gebaseerd op een enquête naar
de omzetprognose van ruim 50 bedrijven
in de Nederlandse watersector. Volgens
70% van de bedrijven is de omzet in het
buitenland vorig jaar toegenomen. Ook
de exportquote (de buitenlandse omzet
in verhouding tot de binnenlandse omzet)
liep in 2013 op naar 45%. In 2012 was de
exportquote nog 43,7%.
Opmerkelijk is dat watertechnologiebedrijven de snelste exportgroei melden. Lange
tijd werd juist de deltatechnologie, met de
baggeraars voorop, als de internationale
motor van de Nederlandse watersector
gezien. De watertechnologiebedrijven
kunnen nu met name in de aantrekkende
industriële markt opdrachten binnenhalen.
Bedrijven zien veel mogelijkheden voor de
verkoop van afvalwatertechnologie, Azië
wordt als grote groeimarkt aangeduid. Deltatechnologiebedrijven zijn veel afhankelijker van opdrachten van overheden,
die nog voorzichtig zijn in hun uitgaven.
Met name in Europa is dat het geval. De
bedrijven in deze sector zien overigens nog
steeds een toename van de internationale
omzet, maar de groei is minder snel dan in
2010 en 2011.
Meer cijfers en reacties:
www.waterforum.net/wex
Ranglijst
Nederland scoort goed met water in mondiale milieu-index
Nederland staat wereldwijd op nummer 1 met zijn drinkwatervoorziening
en sanitatie. Voor de behandeling van
afvalwater staat Nederland op plaats
2, net achter Singapore. Dat blijkt uit
de Environmental Performance Index
(EPI) die de milieuprestaties van landen meet. In de algemene rangschikking staat Nederland op de 11e plaats.
De index, die iedere twee jaar wordt samengesteld door de universiteiten van Yale en
Columbia, inventariseert de milieuprestaties
van 178 landen op twintig punten, waaronder twee waterindicatoren: ‘water & sanitation’ en ‘water resources’. Nederland zit in
de wereldtop op het gebied van water (1 en
2) en gezondheid (1), maar scoort veel lager
op luchtkwaliteit (109), landbouw (91) en
visserij (98), waardoor het in de algemene
Deltabeslissingen
De veiligheidsnormen voor de waterveiligheid gaan op de schop, dit najaar moet
de Tweede Kamer de ‘deltabeslissingen’
nemen. Op Waterforum nemen experts – op
persoonlijke titel – een voorschot op de
discussie.
www.waterforum.net/deltabeslissingen
ranglijst buiten de top 10 valt. Zwitserland
staat op plaats 1 in de index.
Op het gebied van ‘water en sanitatie’ – de
beschikbaarheid veilig drinkwater en toiletten – haalt Nederland de perfecte score
van 100, net als nog 21 landen. De categorie
‘water resources’ is nieuw in de EPI en
duidt de mate van afvalwaterbehandeling
aan voordat het weer terug in het milieu
wordt gebracht. De onderzoekers zijn –
noodgedwongen door een gebrek aan
vergelijkbare gegevens – uitgegaan van
het percentage afvalwater dat ‘minimaal
een primaire afvalwaterbehandeling’ heeft
ondergaan. Nederland haalt een score van
98,82 en moet alleen Singapore voor zich
laten met 99,65. De top 5 bestaat verder
uit het Verengd Koninkrijk, Zwitserland en
Duitsland.
De EPI is in te zien op epi.yale.edu
“
Het oplaten van proefballonnen is politici niet vreemd,
maar de ongefundeerde mening
van SP-Kamerlid Paulus Jansen is
verbazingwekkend
”
Jules van Lier, hoogleraar aan de TU Delft,
reageert op een opiniestuk van Paulus Jansen (SP) dat bedrijven hun afvalwater tegen
kostendekkend tarief op een rwzi moeten
laten zuiveren, tenzij zij bewijzen het zelf
goedkoper of beter te doen.
www.waterforum.net/discussieforum
8
actueel
Hoogwater Engeland
‘Bring in the Dutch’
(foto: Waterschap Groot Salland)
Gespot online
De Nederlandse dijkexpert Wijnand Evers neemt samen
met Richard Bull van het Britse Environment Agency de
schade op aan een dijk in Zuidwest-Engeland. Evers is half
februari met drie Nederlandse collega’s uitgezonden om te
assisteren met dijkinspecties. Engeland had wekenlang te
maken met zware wateroverlast en overstromingen. Ook
andere Nederlandse organisaties en bedrijven hebben de
Britten met advies en materiaal bijgestaan. Zo plaatste
Van Heck grote pompen om het water uit de ondergelopen
gebied af te voeren. Het Nederlandse waterbeheer was
even een hype in de Britse media.
Meer foto's op www.waterforum.net/hoogwater-vk
Drinkwater op methaan
Op het Friese waterproductiebedrijf Spannenburg
wint drinkwaterbedrijf Vitens methaangas uit het
opgepompte grondwater. Dat gas wordt weer
als energiebron voor de productie van drinkwater
gebruikt.
www.waterforum.net/vitensmethaan
9
WaterForum Online het laatste nieuws uit de watersector
actueel
met mobiele applicaties, dossiers en een makkelijk doorzoekbaar archief.
www.waterforum.net
Microverontreinigingen
‘Farmafonds voor aanpak medicijnresten in water’
De overheid moet een begin maken
met de aanpak van medicijnresten in
het water. Dat bepleitten vertegenwoordigers van de watersector in de
Tweede Kamer. De Unie van Waterschappen (UvW) opperde de oprichting
van een fonds waarmee de farmaceutische industrie meebetaalt.
De commissie Infrastructuur en Milieu van
de Tweede Kamer hield een eind januari
hoorzitting met de watersector, de farmaceutische industrie en wetenschappers over
het medicijnrestendossier. UvW-bestuurslid
Hennie Roorda bepleitte daar de oprichting
van het farmafonds. Daarin zouden farmaceutische bedrijven geld moeten storten
om onder meer onderzoek op dit terrein
te financieren. Het geld zou ook gebruikt
kunnen worden voor eventuele aanpassingen aan rioolwaterzuiveringsinstallaties
waarvoor in totaal 800 miljoen euro nodig
zou zijn. De branchevereniging van farmaceutische
bedrijven Nefarma ziet weinig in zo’n fonds,
omdat medicijnresten slechts 3% van de
microverontreinigingen in het aquatisch
milieu vormen en dat het probleem nog met
veel onzekerheden is omgeven.
Veiligheidsexpert Mark Montforts van het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu (RIVM) wees erop dat de volksgezondheidsrisico’s vooralsnog verwaarloosbaar zijn. Daarbij gaat het echter alleen
om het effect van de afzonderlijke stoffen.
KWR-onderzoeker Annemarie van Wezel
benadrukte dat er veel wetenschappelijke
discussie is over het effect van de gecom-
bineerde blootstelling aan de verschillende
stoffen. Daarover is nog weinig bekend
omdat de testen die hiervoor nodig zijn
ontzettend kostbaar zijn.
Bestuursvoorzitter Lieve de Clerq van drinkwaterbedrijf Vitens ziet in de medicijnresten
in het oppervlakte- en grondwater een
sluipende bedreiging van de drinkwaterbronnen. In enkele bronnen zijn al sporen
aangetroffen. Martien den Blanken, directeur van drinkwaterbedrijf PWN en voorzitter van Riwa-Rijn, hield de Kamerleden voor
dat de overheid de eerste concrete stappen
moet gaan zetten. De politiek lijkt tot nu
toe sterk te kijken naar de Europese regelgeving voor waterkwaliteit, onder meer via
de Kaderrichtlijn Water en de zogenoemde
lijst voor prioritaire stoffen.
www.waterforum.net
Technologie
Twee watervindingen dingen mee naar Vernufteling
De Hydrochip is een van de kanshebbers op de jaarlijkse innovatieprijs De
Vernufteling.
De Hydrochip laat snel zien in hoeverre
oppervlaktewater is vervuild met microorganismen. Nu worden monsters van
oppervlaktewater nog geanalyseerd in het
lab op de aanwezigheid van zogenaamde
kiezelalgen, die een indicator zijn voor de
vervuiling. Met de Hydrochip kan echter via
DNA-bepaling al in het water de aanwezigheid van die algen worden aangetoond. De
chip wordt ontwikkeld door een consortium
“
van TNO, Stowa, Vitens, Waternet en Hollands Noorderkwartier.
Tweede gegadigde uit de watersector is
RoyallHaskoningDHV met zijn opvouwbare
sluisdeuren. De deuren scharnieren in het
midden, waardoor zij een extra knik hebben en een boogvorm krijgen. Zo wordt de
belasting op de sluisdeuren verminderd. Als
de deuren zijn opgevouwen hebben zij minder ruimte nodig dan reguliere sluisdeuren.
In totaal maken tien vindingen kans op
de Vernufteling, de prijs die jaarlijks door
vakblad De Ingenieur wordt uitgereikt.
www.dagvandeingenieur.nl
Meeste innovatiesucces
wordt bepaald door sociale
innovatie, niet door investeringen in R&D
”
Jan Oggel, voorzitter van commissie sociale innovatie van de Unie van Waterschappen, bepleit
het belang van dynamisch managen, flexibel
organiseren, slimmer werken en co-creatie in de
watersector.
www.waterforum.net/innovatievermogen
140058
Bedrijfspresentatie van KSB, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net
Bezoek onze stand,
nr. 183 op Aqua Nederland
Vakbeurs Gorinchem
Energie besparen met
de KSB SuPremE®- motor.
Met de nieuwe generatie KSB SuPremE® motoren bespaart u maar liefst 70% energiekosten.
De motor voldoet nu reeds aan het toekomstige efficiëntieniveau IE4* en bevat geen magneetmaterialen. Daardoor heeft de motor een positievere milieubalans dan vergelijkbare permanent
magneet-synchroonmotoren en asynchroonmotoren. De robuustheid van de gebruikte materalen
en de uiterst betrouwbare bouw staan garant voor een lange levensduur. Investeer daarom nu
reeds in de meest efficiënte aandrijving van morgen.
Etaline
Etanorm
De SuPremE®is nu geschikt voor gebruik met o.a. Etanorm, Etabloc, Etaline, Sewabloc en Sewatec.
KSB Nederland BV . [email protected] . www.ksb.nl
Pompen ■ Afsluiters ■ Service
Bedrijfspresentatie van Watts Industries, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net
n
x pe
la ep 0 ur!
y
l
S rk 50 ke
de DN wa
n
i
i
vl t/m t K
e
m
nu
Sinds medio 2011 maakt de firma Socla deel
uit van de Watts groep. Hiermee kan Watts
Industries u nu een extra breed productenpakket aanbieden, zoals balkeerkleppen en
vlinderkleppen met bijbehorende aandrijvingen.
Deze vlinderkleppen worden door Socla al vele
jaren ontwikkeld en geproduceerd voor een
breed toepassingsgebied. Zo produceert men
Vloeistoffen leidt u met Watts in goede banen
kleppen met een grote diversiteit in bouwvormen, afmetingen, materialen en bedieningsmogelijkheden. De vlinderkleppen worden o.a.
toegepast in CV- en klimaatinstallaties, in de
voedingsmiddelen- en procesindustrie, de
automotive en de scheepvaart.
Watts Industries Netherlands B.V.
Kollergang 14, 6961 LZ Eerbeek, Postbus 98, 6960 AB Eerbeek, Nederland
Tel. +31 (0)313 67 37 50 Fax. +31 (0)313 65 20 73 E-mail [email protected]
Internet www.wattsindustries.nl - www.waterbeveiliging.nl
A Division of Watts Water Technologies Inc.
Watts Industries Netherlands B.V.
is onderdeel van Watts Industries Europe B.V.
11
actueel
(foto: Rioned / Richard Keus)
De tussenrapportage van de commissie-Peijs,
over de uitvoering van het Bestuursakkoord
Water, leidde tot opwinding in de watersector.
10 van de 47 regio’s werden als achterblijvers
aangeduid. ‘Er moet nog een tandje bij.’
(foto: J. de Regt & Zn.)
Tussenrapportage Visitatiecommissie kritisch over voortgang
Peijs prikkelt waterketen
Door Loes Elshof
Voor de tweede keer stof in een half jaar doet de Visitatiecommissie
doelen en een veelomvattend werkprogramma. “De visitaties en de
Waterketen – beter bekend als de commissie-Peijs – stof opwaaien: na
tussenrapportage, zijn stapjes in een meerjarenproces. We hebben
een eerste informatieronde afgelopen najaar oordeelde de commissie
sinds 2010 al meer vooruitgang geboekt dan in decennia daarvoor.” De
bijzonder negatief over de informatie die de regio’s aanleverden. Enkele
sector maakt zelf ook vergelijkingen. Gemeenten, waterschappen en
maanden later is het oordeel gunstiger, maar er is nog veel werk te
waterbedrijven brengen al jaren benchmarks uit. Naast een landelijke
doen voor gemeenten en waterschappen. Oud-minister Karla Peijs
rapportage publiceerde stichting Rioned afgelopen jaar voor het eerst
lichtte op de Rioned-dag, 6 februari in de Jaarbeurs in Utrecht, haar
een “regiorapportage”, een benchmark over de rioleringszorg en het
tussenrapport toe. “Een thermometer in het water”, zo omschrijft Hein
regionale zuiveringsbeheer.
van Stokkom (waterschap Brabantse Delta) het rapport. “Voor het
eerst is er een landelijk beeld. Gemeenten en waterschappen worden
Relatietherapeuten
gestimuleerd opnieuw na te denken. Het prikkelt, maar dat was ook
Regionale samenwerking als het middel om de ambities uit het
de bedoeling. De boodschap is dat er in veel regio’s nog wel een tandje
Bestuursakkoord Water te realiseren. Dekker en Van Stokkom zijn
bij mag.”
‘believers’ van het eerste uur. Zij zijn (co)voorzitter van het landelijk
kernteam afvalwaterketen VNG-UvW. Dekker, eerst vanuit de VNG, en
Ruis
nu voor stichting Rioned, stuurt het programma kenniscoach aan. Van
Gert Dekker van stichting Rioned: “In sommige regio’s is men het eens
Stokkom is secretaris–directeur van waterschap Brabantse Delta.
met het oordeel en in andere regio’s niet. Iedereen kijkt meteen naar
Maar samenwerken is niet eenvoudig. Beide deskundigen spreken over
de kaartjes met de indeling. Die roepen reacties op. Net als bij andere
de noodzaak van open communicatie, vertrouwen en recht doen aan
benchmarks ontstaat discussie over definities en interpretaties. Enige
elkaars belangen, als waren zij volleerde relatietherapeuten. “Voor het
ruis is onvermijdelijk. Ik spreek mensen die teleurgesteld zijn dat hun
procesdeel klopt dat soms”, reageert Dekker.
regio als achterblijver is ingedeeld, maar ook mensen die het jammer
Dekker is verheugd dat de achterlopende regio’s in maart bezoek
vinden dat hun regio als koploper is ingedeeld. Bij hun bestuurders zou
krijgen van de visitatiecommissie, om bij te leren of in de herkansing
de urgentie naar achter kunnen schuiven.”
te gaan. Hij formuleert voorzichtig: “Het is – zeker bij een Noord-
Van Stokkom wil het belang nuanceren: ruim voor het Bestuursakkoord
Hollandse regio – mogelijk dat informatie eerder niet goed voor het
Water een politieke stok achter de deur zette, heeft de sector zelf
voetlicht is gebracht.” Maar zonder twijfel is in een aantal regio’s die
de weg naar een doelmatiger waterbeheer ingezet, met heldere
als minder zijn beoordeeld, de samenwerking tussen gemeenten of
13
actueel
met waterschappen onvoldoende of eerder mislukt. “Vaak is daar het
oog voor zijn.”
nodige voorgevallen, waardoor er gebrek aan vertrouwen is. Dat kost
Andere thema’s voor werkoverleg zijn gegevensbeheer (ICT), maar
nu tijd”, aldus Dekker.
ook assetmanagement, het maken van keuzen rond investeringen
Dekker en Van Stokkom tonen ook begrip: hoe moeilijk is het voor een
in installaties en materialen. “Kleinere gemeenten kunnen
ambtenaar die als enige verantwoordelijk is voor het rioolbeheer, en
profiteren van de kennis van grotere gemeenten, waterschappen en
dat in een deel van zijn werktijd?“Deze ambtenaren omarmen we en
drinkwaterbedrijven.”
ondersteunen zoveel mogelijk”, zegt Van Stokkom. “Je ziet dat juist
deze mensen zeer enthousiast worden. Ze zijn blij met de aandacht en
Besparen op ‘assets’
maken de cultuuromslag heel snel. Allerlei factoren kunnen bijdragen
Een aandachtspunt is dat kennis op de juiste plek komt, zo viel ook op
aan succes: aandacht voor ‘laaghangend fruit’, goede planvorming,
de Rioned-dag te beluisteren. Bij achterblijvers wordt daarom naast
meetbare resultaten en een sterk betrokken manager of bestuurder.
kennisdeling ook ingezet op coaching. Hiervoor zijn kenniscoaches in
“Een recept is er niet, maar het gaat er altijd om als ambtenaar
het leven geroepen. “De inbreng van een deskundige op het gebied
leiderschap te tonen.”
van meten en monitoren is intussen zo gewild, dat haar eigen werk in
het gedrang dreigt te komen.”
‘Het gaat eigenlijk te goed met het
water- en rioleringsbeheer'
De regio’s kunnen veel winst behalen in het besparen op kostbare
‘assets’. Neem de aanleg van riolering in buitengebieden. Gert Dekker:
“Blijven wij deze burgers ontzorgen met riolering? Misschien zijn er
alternatieven die uit milieu- en kostenoverwegingen de voorkeur
Waarom moest het zo lang duren? De waterketen stond jarenlang
verdienen?”
ver weg van het publieke en politieke gezichtsveld. “Het gaat eigenlijk
Nog meer winst ligt in het verschiet als gemeenten en waterschappen
te goed met het water- en rioleringsbeheer in Nederland. Politiek en
de afvoer van hemelwater en afvalwater beter afstemmen.
burger ervaren geen problemen. Daarom was de urgentie voor een
Grootschalige afvoer van hemelwater en onzekerheid over de
andere aanpak en werkwijze laag” , zegt Dekker. Maar onverwachte
hoeveelheden afvalwater die de zuivering moet passeren, leidde
problemen, bijvoorbeeld wateroverlast na heftige regenval,
vroeger tot overdimensionering. “Het uitsparen van de aanleg van een
brengen waterbeheer indringend op de kaart, en daarmee in de
ondergrondse waterberging scheelt miljoenen”, stelt Van Stokkom.
maatschappelijke discussie. Ambtenaren kunnen steeds beter het
Na het optrekken van de stofwolken, slaat de balans positief uit.
thema agenderen bij hun bestuurders. “Een plan maakt meer kans als
“Eigenlijk stuurt alles op dit moment dezelfde kant op: minister,
je de nadruk legt op duurzaamheid, innovatie en gezondheid.” Ook
koepels, partijen. Er moet nog een tandje bij op ambitie. Het is
het verzamelbegrip ‘circulaire economie’ wint aan populariteit aan de
spannend, maar we gaan de afspraken uit het bestuursakkoord
bestuurderstafel. De timing van de gemeenteraadsverkiezingen op
halen.” Dekker: “De doelen zijn realistisch, we zijn goed op weg. Dit
19 maart werkt volgens Van Stokkom in het voordeel, want aspirant-
gaat lukken.”
bestuurders willen thema’s om successen mee te behalen.
De tijd dat de afstand tussen gemeenten waterschappen en
drinkwaterbedrijven onoverbrugbaar leek, is voorbij. Is de gedroomde
Planning visitatiecommissie
vervolgstap de oprichting van regionale waterketenbedrijven?
Maart 2014: bezoek achterblijvende regio’s en advies
Minister Melanie Schultz van Haegen gaf afgelopen november al
Tot zomer: commissie bezoekt deel van ‘peloton’ en ‘koplopers’ regio’s
aan dat het ‘genuanceerd ligt’: een ketenbedrijf is ook voor haar niet
September: achterblijvende regio’s reageren schriftelijk op advies,
vanzelfsprekend. Van Stokkom en Dekker zijn geen voorstander van
commissie vraagt ‘peloton’ en ‘koplopers’ regio’s schriftelijk naar
een opgelegde blauwdruk voor de organisatie. “Een goedlopende
voortgang.
samenwerking op werkniveau kan erg succesvol zijn. Of deze vorm
Begin 2015: eindrapport gereed.
moet krijgen in een uitvoeringsorganisatie, zoals een ketenbedrijf, is
de keuze van de regio’s”, vindt Dekker. Samenwerking moet vooral
Doelen Bestuursakkoord Water
in werkprocessen plaatsvinden.”Bijvoorbeeld in afstemming van
Voor 2020 moeten de kosten van het waterbeheer jaarlijks met 450
werkzaamheden: wanneer gaat een straat open bij de vervanging
miljoen euro omlaag, ook moet de kwetsbaarheid van het watersysteem
van riolering? Er is een optimaal moment vanuit de levensduur van
zijn verminderd en de kwaliteit van de dienstverlening zijn toegenomen.
materialen, maar er zijn ook maatschappelijke belangen om hier iets
van af te wijken, zoals de herinrichting van openbare ruimte. Daar moet
www.kkwekwwekbewb.nl
Koplopers,
peleton en achterblijvers
www.kkwekwwekbewb.nl
www.waterforum.net/waterketen
www.kkwekwwekbewb.nl
14
beursnieuws
Water- en afvalbeurs IFAT is op 4 mei het toneel
voor de uitreiking van de GreenTec Awards, een
van de voornaamste milieuprijzen van Duitsland. In
een live mediaspektakel worden de ‘Groene Oscars’
uitgereikt voor tien categorieën, waaronder water. Het
Rotterdamse waterplein is ook genomineerd, maar dan
in de categorie Intelligent Urbanization.
(foto's: GreenTec)
Duitse milieuprijs GreenTec verbindt zich aan IFAT
‘Groene Oscars’
nu ook voor water
Duitse celebrity’s laten zich gewillig op de fotograferen op de
De Greentec Awards worden sinds 2008 uitgereikt en er zijn prijzen
helgroene loper. Het is hét beeldmerk van de GreenTec Awards, de
voor onder meer luchtvaart, energie en wetenschap. Dit jaar is water
prijzen voor bedrijven, wetenschappers, of particulieren die zich
voor het eerst een van de categorieën en niet toevallig is de IFAT
onderscheiden op milieugebied. Duizend genodigden en meer dan
in München, een van de belangrijkste internationale beurzen op
honderd journalisten zijn jaarlijks aanwezig bij de gala-uitreiking
het gebied van water, gastheer van de prijsuitreiking. Voigt zoekt
van de ‘groene Oscars’, zoals de awards in de Duitse pers wordt
ook buiten Duitsland meer ‘exposure’ voor de GreenTec Awards.
genoemd.
“IFAT geeft toegang tot een breder internationaal publiek.” Voigt
merkt op dat de prijs ook een Nederlands tintje heeft. Voormalig
Porsche en Airbus
televisiepresentatrice Simone Walraven (Veronica's Countdown) is
De glamour is een bewuste keuze: de prijs moet prestige en
vanaf het begin een van zijn grote medestanders. In september
uitstraling hebben en moet laten zien dat milieu en technologie
vorig jaar was Voigt nog te gast in een radioprogramma van
niet ‘nerd-achtig’ is of met chagrijn gepaard zou moeten gaan.
Walraven.
Initiatiefnemer Marco Voigt zocht daarom samenwerking met
aansprekende bedrijven zoals Porsche en Airbus en bekende
Sexy
mediapersoonlijkheden, zoals Bob Geldof. “We willen een ‘green
Voigt is blij over de ‘blauwe’ toevoeging aan zijn milieu-awards.
lifestyle’ laten zien en proberen technologie, industrie, politiek en
GreenTec werkt onder meer samen de Duitse vereniging voor water-
de consument samenbrengen. Technologie is niet saai, milieu is niet
en afvalwatertechnologie DWA, pompenproducent Wilo is sponsor.
iets van verboden. We zetten de positieve, mooie voorbeelden in de
Is water wel sexy genoeg dan? “Natuurlijk springt de hybride
spotlights.”
Porsche Panamera meer in het oog”, geeft Voigt toe. “Bij water
15
Beursnieuws
IFAT 2014
Sterke Nederlandse inbreng in München
Ruim zeventig Nederlandse bedrijven zullen zich in de eerste week van mei tonen op
de milieubeurs IFAT in München. De tweejaarlijkse IFAT is een van de voornaamste
milieubeurzen ter wereld, omdat die niet alleen een blik biedt op de belangrijke Duitse
markt, maar ook gezien wordt als springplank naar markten als Midden- en Oost-Europa,
Turkije en Azië.
Op de beursvloer richten NWP, VLM, Water Alliance en Aqua een Nederlands waterpaviljoen
in. Het paviljoen dient als ontmoetingsplek en uithangbord van de Nederlandse watersector.
De topsector Water heeft IFAT bestempeld als een evenement van ‘internationaal
strategisch belang’ voor de Nederlandse waterbranche.
Bedrijven als Bosman, Royal HaskoningDHV, Berson UV en Microlan hebben een stand in het
paviljoen. Andere Nederlandse ondernemingen hebben een eigen stand op de beursvloer,
zoals Paques en Landustrie.
IFAT, Messe München, 5-9 mei 2014, Opening op zondag 4 mei met GreenTec Awards
WaterForum besteedt in de aanloop naar IFAT ruime aandacht aan de beurs,
exposanten en marktontwikkelingen. www.waterforum.nl/ifat
moeten we, net als bij energie, misschien meer uitleggen, maar er
zijn razend interessante ontwikkelingen aan de gang.”
Onder de genomineerden is ook een Nederlandse watervinding,
Tien categorieën
het Benthemplein in de stad Rotterdam. Met dit waterplein
Er worden dit jaar tien Greentec Awards uitgereikt.
dingt Rotterdam echter niet mee in de categorie water maar die
De prijscategorieën zijn:
voor ‘intelligent urbanization’. Voor de categorie water zijn drie
•
Automobiliteit
genomineerden: akvoFloat met een innovatieve voorbehandeling
•
Bouw en wonen
van zeewater voor ontzilting, myCleaner met een water- en
•
Energie
energiearme autowasmethode en ATB met een energiezuinige
•
Communicatie
afvalwaterzuivering.
•
Lifestyle
•
Luchtvaart
Live-uitzending
•
Productie
GreenTec werkt onder meer samen met de grootste
•
Water en afvalwater
Duitse televisiezender ProSieben, dat via het populaire
•
Recycling en resources
wetenschapsprogramma Galileo veel aandacht aan de awards
•
Kennis
besteedt. Het programma heeft zelfs een eigen prijscategorie,
Daarnaast zijn er twee bijzondere categorieën:
namelijk voor wetenschappelijke kennis. Verder werkt GreenTec
•
Start-ups
samen het economische tijdschrift Wirtschaftswoche. De
•
Intelligente urbanisering
prijsuitreiking wordt live via internet uitgezonden.
16
agenda
4 april 2014 Hoe schoon willen we ons water?
Voor de Europese Kaderrichtlijn Water moeten nieuwe pakketten met maatregelen
19 maart 2014 Slepen met water
worden opgesteld. Op een groot symposium nemen vertegenwoordigers van water-,
natuur- en recreatieorganisaties het waterkwaliteitsbeleid onder de loep: wat is er
geleerd van de eerste KRW-ronde, zijn de doelen goed gesteld en zijn die bereikt? Maar
ook: hoe schoon willen we dat het water uiteindelijk zal zijn en tegen welke prijs?
In de debatreeks ‘Voedsel voor 10 miljard’ organi-
Organisatie: Ministerie van I&M, Unie van Waterschappen, Natuurmonumen-
seert het netwerk van milieuprofessionals VVM
ten, Sportvisserij Nederland en Recreatievaart Nederland
een discussie over de watervoetafdruk’: 95% van
Locatie: Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam
het Nederlandse watergebruik gebeurt – indirect
www.sportvisserijnederland.nl/vis_en_water/symposium
– over de grens. Debat met onder meer Arjen
Hoekstra (‘Water Footprint’) en Bas Eickhout
(GroenLinks).
10 april 2014 Waterbeheer van de toekomst
Organisatie: VVM
Locatie: Utrecht
www.vvm.info
Het Voorjaarscongres van Waternetwerk staat in het teken van het Oeso-rapport dat
de toekomstbestendigheid van het Nederlandse waterbeheer heeft doorgelicht. De
Oeso doet aanbevelingen voor de komende vijftig jaar. Op het congres discussiëren
verschillende stakeholders (Unie van Waterschappen, Vewin, VEMW, VNG) over de
uitkomsten.
Organisatie: Waternetwerk
Locatie: Soesterberg
En verder:
10 april 2014
Ontmoet waterleiders
van de toekomst
17-21 maart
Watercampus Business Challenge
18-21 maart
WQA Aquatech USA
19 maart
Dag van de Ingenieur
20 maart
3Di Waterbeheer
20 maart
Kennisdag Inspectie Waterkeringen
26-27 maart
Pumps and valves
IHE organiseert ontmoetingen met zijn studenten en
8 april Webinar rioleringsbeheer
alumni. Topsector-boegbeeld Hans Huis in ’t Veld geeft
9-11 maart
Watertech Canada
16 april Platform nieuwe sanitatie
Organisatie: Unesco-IHE
29 april OZwater ’14
Locatie: Delft
Speeddaten met een toekomstig waterminister? Of
de aankomend topman van een watertechbedrijf?
Het internationale wateropleidingsinstituut Unsesco/
de aftrap.
De kwaliteit van ons water verdient onze
blijvende aandacht. Niet alleen omdat we
moeten voldoen aan Brusselse normen.
Schoon water is ons erfgoed. Maar bovenal
is schoon water van groot belang voor
onze economie. En biedt het kansen om te
ondernemen en onze concurrentiepositie te
OPINIE
verstevigen, schrijft Stefan Nijwening.
Geld verdienen in een
‘blauwe’ economie
Het economisch perspectief op schoon water gaat veel verder
nieuwe (type) projecten en initiatieven. Maar het vraagt bovenal om
dan de kosten en baten van maatregelen om de kwaliteit van ons
een breder economisch perspectief op schoon water. Een omslag van
oppervlakte- en grondwater te verbeteren. Schoon water is van groot
‘kostendenken’ (waarbij voor waterprojecten potjes moeten worden
belang voor tal van economische sectoren in Nederland. En als we
gevonden om de kosten te dragen) naar ‘waardendenken’ (dat er
meer kijken naar schoon water als waarde in plaats van kostenpost,
van uit gaat dat mensen bereid zijn te betalen voor schoon water).
kunnen we er ook meer geld mee verdienen.
Ondernemers zijn bij uitstek goed in het zien en vergroten van waarde,
omdat ze veel meer zijn gericht op de klant, de consument, de gebruiker
180 miljard aan productiewaarde
van schoon water. Daarvan kunnen waterbeheerders leren.
Een zesde van de Nederlandse economie is in sterke mate watergerelateerd: bedrijven die afhankelijk zijn van schoon water of
Extra impuls
functioneren op of aan het water dragen samen meer dan 180
Samenwerking loont. Tussen publieke partijen, maar zeker ook tussen
miljard euro bij aan de productiewaarde van onze economie. Havens
publieke en private partijen. Dat is soms nog een proces van zoeken
en zeevaart natuurlijk, maar denk ook aan waterbouw, recreatie en
en is best spannend. Maar er zijn genoeg voorbeelden die laten
grondstoffenwinning.
zien dat het kan. Ter inspiratie. Om samen een ambitieuze agenda
Nog een paar schoonwaterfeiten: publieke en private partijen
op te zetten voor hernieuwde aandacht voor en investeringen in
spenderen in de periode 2009-2015 samen 13,1 miljard aan
schoon water. Zulke investeringen zijn goed voor de economie, ook
waterkwaliteit. Waterrecreatie vertegenwoordigt in Nederland
door innovaties over de grenzen te verspreiden en andere landen
een waarde van 4 miljard euro per jaar. Ook op de huizenmarkt
te helpen met hun waterkwaliteitsopgaven. Zo is schoon water niet
is water van belang: woningen aan – schoon! – water zijn 5% tot
alleen een erfgoed en een opgave, maar biedt het ook kansen om
15% meer waard. Daarnaast is water voor de industrie een cruciale
onze concurrentiepositie te verstevigen. En daarmee de Nederlandse
productiefactor. Coca-Cola gebruikt wereldwijd jaarlijks 160 miljard
economie en werkgelegenheid een extra impuls te geven. S
liter water, Akzo-Nobel 300 miljard liter. Voor het Limburgse Chemelot
is water zelfs ‘het bloed’ dat door het chemiecomplex stroomt: ‘Als het
Stefan Nijwening is adviseur bij RebelGroup op het gebied van
water niet meer stroomt, ligt Chemelot plat.’
waterstrategie, economie en finance. Samen met Teun Morselt
De afgelopen vijftig jaar is al heel veel bereikt in de verbetering van
(Blueconomy) publiceerde hij het essay De Blauwe Economie. Het
de waterkwaliteit: onze wateren zijn aanzienlijk schoner geworden.
digitale essay is geschreven in opdracht van en in samenwerking met
Maar met name op het gebied van ecologie zijn we er nog niet en de
de KRW-projectleiders van de stroomgebieden Rijn, Maas, Eems en
publieke middelen worden schaarser. Daarom zijn innovaties hard
Schelde.
nodig, vooral gericht op een duurzamere bedrijfsvoering. Het vraagt om
www.kkwekwwekbewb.nl
Essay gratis
downloaden
www.kkwekwwekbewb.nl
www.blueconomy.nl/publicaties
www.kkwekwwekbewb.nl
18
interview
‘We moeten
onze voorsprong
nu uitbuiten’
De internationale groeiambities van Paques-topman Stephan Bocken
De Zuid-Afrikaan Stephan Bocken leidt sinds een half
jaar Nederlands grootste watertechnologiebedrijf
Paques. Als ceo én technisch directeur neemt hij het
bedrijf op de schop om een echte ‘global company’ te
worden. “Er is een enorme groeipotentie.”
Door Arjan Veering
Iedere zondag reist hij vanuit Zuid-Duitsland naar het Friese Balk. Als
De Zuid-Afrikaan Bocken is van huis uit waterspecialist, opgeleid
hij tenminste niet de wereld over vliegt: Zuid-Korea, Verenigde Staten,
en gepromoveerd aan de Universiteit van Kaapstad. Twintig jaar
Brazilië, China, India. Het overladen reisschema van Stephan Bocken,
werkte hij bij chemieconcern Ciba (tegenwoordig Basf), waar hij
sinds oktober vorig jaar topman van Paques, maakt veel duidelijk over
opklom van technoloog tot algemeen directeur van de divisie
de transformatie die het water- en biotechnologiebedrijf doormaakt.
voor papierchemicaliën. Daarna ging hij naar Voith, waar hij de
Hoewel Paques al 90% van zijn omzet in het buitenland boekt, moet
verantwoordelijkheid had over ‘alles behalve de papiermachines zelf,
het bedrijf een echt mondiaal karakter krijgen. “Paques zit midden
onder meer afvalwaterbehandeling’.
in een omslag van een bedrijf met wereldwijde activiteiten naar een
echte ‘global company’. Dat betekent ook dat we op elk continent een
Wereldspeler van formaat
stevige ‘foothold’ moeten hebben”, zegt Bocken.
De combinatie van technische knowhow en ‘executive’ ervaring
“Het bedrijf heeft een enorme groeipotentie, geografisch én
maakte dat Paques bij Bocken uitkwam. Vooral de internationale
technologisch,” zegt hij. Het is ook een van de belangrijkste
ervaring en marktkennis van Bocken, die zowel de functie van ceo als
redenen voor zijn overstap van het Duitse Voith, ’s werelds grootste
cto (chief technology officer) vervult, kan voor Paques zeer belangrijk
papiermachinefabrikant met een omzet van ruim 5 miljard euro, naar
zijn. De onderneming heeft zich ontwikkeld van leverancier van
het veel kleinere Paques. De papierindustrie heeft het al jaren zwaar
afvalwaterbehandelingen tot biotechnologiebedrijf, een koers die door
en Bocken moest reorganisatie na reorganisatie doorvoeren. Bij
oprichter en grootaandeelhouder Jos Pâques is ingezet en die voormalig
Paques ziet hij juist kansen ‘om te bouwen’.
topman Rob Heim vanaf 2007 heeft uitgewerkt. Onder Bockens
19
interview
Zuid-Afrikaan met Belgische roots
Stephan Bocken heeft zowel een Zuid-Afrikaans als Belgisch paspoort. Hij is in 1963
geboren in Zuid-Afrika. Zijn ouders zijn vanuit Belgisch-Congo naar Zuid-Afrika
geëmigreerd. Hij studeerde van 1982 tot 1987 ‘chemical engineering’ aan de Universiteit
van Kaapstad. Hij specialiseerde zich in afvalwaterbehandeling en promoveerde daarop.
Na zijn opleiding vertrok Bocken naar Duitsland waar hij als ingenieur voor chemieconcern
Ciba (nu Basf) ging werken. In bijna twintig jaar werkte hij zich op tot directeur van de
divisie die chemicaliën voor de papierindustrie maakt. Hij haalde tevens zijn MBA aan de
vooraanstaande businessschool IMD in Lausanne. In 2007 stapte hij over naar Voith, ’s
werelds grootste producent van papiermachines, waar hij verantwoordelijk was voor de
divisie ‘fiber & environmental solutions’.
Bocken woont met zijn gezin in Zuid-Duitsland. Met twee kinderen in de laatste jaren van
de middelbare school, zit een verhuizing naar Nederland er nog niet. “Misschien als zij van
school af zijn”, zegt Bocken die een pied-à-terre in Balk heeft. “Maar ik breng sowieso
veel tijd in het vliegtuig door, ik ben niet anders gewend.”
Met zijn Zuid-Afrikaanse achtergrond kan hij Nederlands goed verstaan, maar hij hoopt
de taal snel machtig te zijn. Hij heeft zelfs al een speech in het Nederlands gehouden.
“Maar ik ben bang dat het eigenlijk half-Afrikaans was.”
(foto: Paques)
leiding moet het bedrijf nu de laatste stap zetten tot wereldspeler van
moesten worden opgelost. “Dagelijkse bedrijfsvoering komt helemaal
formaat. Op de achtergrond kijkt de Duitse investeerdersmaatschappij
bij de regio’s te liggen; ‘global’ kan zich dan op strategie, innovatie en
Skion mee die een 20%-belang in Paques heeft.
kostenefficiëntie concentreren.”
Bedrijf opsplitsen
Bruggenhoofd
De overstap van het miljardenbedrijf Voith naar het kleinere Paques
Volgens Bocken is het daarom van belang op ieder continent een
valt Bocken niet tegen. “Integendeel. Bij een groot bedrijf ligt
zelfstandig bruggenhoofd te hebben, naast het netwerk van
van alles vast en kun je als bestuurder eigenlijk niet eens zoveel
agenten, partners en allianties. In China heeft Paques al jaren een
doen. Bij Paques kan ik aan veel meer touwtjes trekken en op
eigen vestiging. Ook in Brazilië, India en Canada is Paques aanwezig.
veel meer terreinen een bijdrage leveren.” In februari kondigde
Geografische expansie is een van Bockens doelstellingen. De
Bocken aan Paques te splitsen in een ‘global’ moederbedrijf en
Verenigde Staten staan hoog op het verlanglijstje. “Dit jaar willen
dochterondernemingen per internationale regio. De regiobedrijven
we daar grote stappen zetten.” Een overname van een Amerikaans
zijn verantwoordelijk voor verkoop, productie en service in hun
bedrijf is een optie, maar Bocken laat zich niet in de kaarten kijken.
gebied. Onder Paques Global vallen onder meer strategie, research
Ook over concrete groeidoelstellingen wil de topman ook weinig kwijt.
& development en marketing. Die scheiding is volgens Bocken
“Ik heb geen vaste target.” Een verdubbeling of verdriedubbeling
noodzakelijk, omdat tot nu toe strategisch belangrijke kwesties
van de omzet dan? “Dat hangt af van de horizon die je kiest”, zegt
soms bleven liggen aangezien urgente sales- of productiezaken eerst
hij cryptisch. In 2012 bedroeg de omzet 65 miljoen euro (nettowinst
AUTHORIZED SERVICE CENTRE
EXCLUSIVE DISTRIBUTOR
- SCHROEFSPINDEL POMPEN
- CENTRIFUGAAL POMPEN
- PROPELLOR POMPEN
- EXCENTRISCHE WORM POMPEN
- SLANGEN POMPEN
- TANDWIEL POMPEN
- MACERATOREN
Sulteq bv - Spinelstraat 45 - Hengelo (o) - Nederland - Tel +31 74 2506408 - Fax +31 74 2506468 - [email protected] - www.sulteq.nl
de vacaturebank voor Water professionals
www.waterjobforum.nl
Bezoek onze vacaturewand op 18, 19 en 20 maart tijdens Aqua Nederland Vakbeurs/Rioleringsvakdagen 2014
21
interview
Luxe van familiebedrijf
Net als de machinefabrikant Voith is Paques een
familieonderneming. Dat heeft grote voordelen, zegt Bocken.
“Beursgenoteerde bedrijven moeten voortdurend naar het
Paques
belang van de aandeelhouders kijken en moeten zich daardoor
Na de verkoop van Norit MT aan het Amerikaanse Pentair is
meer op de korte termijn richten. Familiebedrijven hebben een
Paques het grootste watertechnologiebedrijf van Nederland.
andere horizon, zij hebben de luxe om logische beslissingen te
Het succes is vooral de verdienste van Jos Pâques die zijn vaders
nemen”, zegt Bocken lachend. “Beslissingen die goed zijn voor
silobouwbedrijf sinds de jaren tachtig ombouwde tot wereldleider
de continuïteit op lange termijn.” Die lange adem is een voordeel
in anaerobe waterzuivering, op basis van de door de Nederlandse
in de ontwikkeling van bio- en watertechnologie, die vaak een
wetenschapper Gatze Lettinga ontwikkelde UASB-technologie,
langere ‘time-to-market’ heeft dan in andere sectoren.
waarbij ook biogas wordt geproduceerd. De zuiveringen worden
veel ingezet in de industrie. Ook op de municipale markt is
Investeerder
Paques actief, onder meer in China en Brazilië. De technologie is
In 2012 verkocht Paques 20% van de aandelen aan Skion, de
steeds verder doorontwikkeld en er zijn inmiddels vijf varianten
investeringsmaatschappij van de Duitse zakenvrouw Susanne
van de zogenoemde Biopaq-afvalwaterzuiveringen. Het bedrijf
Klatten. Via Skion investeert Klatten onder meer in bedrijven die
is bovendien gespecialiseerd in biologische ontzwaveling van
duurzame technologieën ontwikkelen. Anders dan veel andere
gas (Thiopaq), energiezuinige stikstofverwijdering (Anammox)
investeerders richt zij zich op de langere termijn. Skion heeft
en terugwinning van fosfaat (Phosfaq) en metalen (Thioteq)
inmiddels een portefeuille met vijf watertechnologiebedrijven.
uit afvalwater. Paques profileert zich meer en meer als
“Razend interessante bedrijven”, zegt Bocken. Ze hebben onderling
biotechnologiebedrijf.
contact, maar van één watergroep onder de vlag van Skion weet
Bocken niets. Volgens hem is Skions interesse veel breder gericht
op innovatieve technologie, zoals windenergie en ontwikkeling van
nieuwe materialen. “Het is een vooruitstrevende investeerder. Het
wil altijd op de plek staan waar de bal gaat komen.”
7,2 miljoen euro). Als de groei van de laatste jaren aanhoudt, moet de
op den duur. Je moet zowel high-end- als low-costsystemen kunnen
omzet al binnen enkele jaren boven de 100 miljoen euro uitkomen.
bieden. Passende technologie wordt belangrijker.”
Balk is en blijft de thuisbasis van het bedrijf. “Daarover bestaat geen
De andere uitdaging is het ontsluiten van nieuwe terreinen, met
enkele discussie.” Ook de research & development zal in Friesland
name op het gebied van water, energie en grondstoffen. Dat
plaatsvinden, afgezien van specifieke technologieën die voor
besparing, hergebruik en terugwinning van energie of nutriënten
bepaalde regio’s worden ontwikkeld. Bocken geeft hoog op van
onontkoombaar is, is bij velen bekend. “Er is veel aandacht voor
de ontwikkeling van watertechnologie in Nederland. Hij wijst op de
methaangas uit zuiveringen als alternatieve bron van energie.
topsector Water en de samenwerking met de universiteiten en met
Of voor efficiënte verwijdering en terugwinning van nutriënten.”
onderzoeksinstituut Wetsus in Leeuwarden. “De nauwe relatie tussen
Bocken ziet echter een veel verdergaande trend. Die sluit aan bij de
technologiebedrijven, universiteiten en de overheid is uniek.”
koers die zijn voorganger Heim al heeft ingezet onder de noemer
Tegelijk waarschuwt hij ervoor niet te veel te leunen op de reputatie
‘revitalizing resources’, beaamt Bocken. “We zitten al in een gunstige
van Nederland als waterland. “Uiteindelijk koopt men niet
uitgangspositie, nu moeten we de voorsprong benutten.”
zomaar spullen omdat er ‘Made in Holland’ op staat. Dan telt toch
Vol vuur spreekt hij van een nieuwe fase. “Er komt een radicale
technologische voorsprong en kosteneffectiviteit. Daarop moeten we
omslag waarbij afval en afvalwater geen reststromen meer zijn,
ons dus scherp blijven ontwikkelen.” Bocken benadrukt daarom dat
maar grondstoffen voor geheel nieuwe producten. Dat gaat veel
Paques in de markten waar het al sterk is, zoals waterbehandeling
verder dan gebruik als energiebron. Ik denk vooral aan bioplastics”,
en biogas, competitief moet blijven. Hij doelt niet alleen op de
zegt Bocken. De waardecreatie ligt daar tien tot twaalf keer hoger
ontwikkeling van hightechsystemen maar ook goedkopere,
dan bij energietoepassingen. “Er ontstaan dus volkomen nieuwe
effectieve technologie. “Als je alleen Rolls-Royces bouwt, krimp je
businessmodellen.”
22
nexus
Zonder water geen energie. En zonder energie
geen water. De ‘nexus’ tussen water en energie zou
moeten worden benut, maar in werkelijkheid staat de
onderlinge verbinding onder druk. Door toenemende
schaarste strijden water en energie om voorrang.
Water- en energiesectoren moeten intensiever samenwerken
Door Esther Rasenberg
Om de groeiende wereldbevolking te voorzien van voedsel, schoon
Overheden moeten er met dat programma
drinkwater en sanitatie is meer synergie tussen ‘water en energie’
voor gaan zorgen dat lokale energie- en
cruciaal. De energieproductie is voor 90% waterintensief, terwijl de
waterbedrijven met elkaar in overleg gaan.
productie van drinkwater (winning, zuivering en transport) weer
sterk afhankelijk is van energie. En die wederzijdse afhankelijkheid
Besparingtools
neemt door de toenemende schaarste aan water en energie alleen
Ook in Brussel wordt het probleem onderkend. In
maar toe. Er is niet alleen steeds meer water nodig om moeilijk
het kader van het European Innovation Partnership
bereikbare fossiele brandstoffen (olie en schaliegas) te winnen, maar
on Water (EIP) is de actiegroep Water for Energy
door de toenemende vervuiling en schaarste van grondwater en
Framework (W4EF) opgericht om te komen tot innovaties die de
oppervlaktewater is ook steeds meer energie nodig om drinkwater
watervoetafdruk van de energieproductie verminderen. Onder leiding
te winnen, te bereiden en te transporteren. De verbinding tussen
van het Franse elektriciteitsbedrijf Electricité de France ontwikkelen
water en energie kan dus makkelijk leiden tot een spagaat, waarbij
belanghebbenden uit de energie- en waterwereld, waaronder Veolia
óf drinkwater óf energie voorrang moet krijgen.
Water, GDF Suez en BP International, praktijkgerichte oplossingen.
Allereerst wil de actiegroep samen met het Water Footprint
Dorstige energie
Network van de Universiteit Twente tools ontwikkelen waarmee
Steeds meer internationale organisaties zijn zich bewust van
energieproducenten hun waterverbruik kunnen optimaliseren.
de heikele relatie tussen water en energie. De Verenigde Naties,
de Wereldbank en de World Business Council for Sustainable
Water footprint van energie
Development (WBSCD) en energieproducenten besteden aandacht
Het Water Footprint Network heeft de mondiale watervoetafdruk van
aan het onderwerp. Shell wijst in zijn toekomstschetsen ‘New Lens
de verschillende vormen van energie bepaald. De scores van fossiele
Scenarios’ al jaren op de spanning die zal ontstaan door de relatie
brandstoffen lopen niet zo ver uiteen. In die categorie is de winning
tussen water, voedsel en energie. Volgens de Wereldbank groeit
van ruwe olie het meest waterverslindend (zie kader). Veruit het
in 2035 de vraag naar energie met 35% en de vraag naar water
meeste water wordt echter verbruikt door brandstoffen op basis van
met 85%. In verband met die explosieve groeiverwachting is de
biomassa. “In de toekomst moeten we zowel de ‘water footprint’ als
Wereldbank vorig jaar gestart met het programma ‘Thirsty Energy’
de ‘carbon footprint’ van onze bedrijvigheid verkleinen en dat wijst
dat overheden helpt bij het zoeken naar adequate oplossingen.
vooral in de richting van zonne- en windenergie”, zegt hoogleraar
23
nexus
watermanagement Arjen Hoekstra van Universiteit Twente.
Leeuwarden op donderdag 20 maart worden de verschillen tussen de
Eind vorig jaar publiceerden onderzoekers van Massachusetts
Nederlandse energie- en watermarkt benoemd. Van samenwerking
Institute of Technology (MIT) een onderzoek ‘Water–CO2 trade-offs
tussen beide sectoren is in Nederland nu amper sprake. De energie-
in electricity generation planning’ naar de samenhang tussen water,
en watersector lijken soms zelfs lijnrecht tegenover elkaar te staan.
energie en de uitstoot van CO2. Tot hun verbazing was er amper
De winning van aardgas en schaliegas zet de verhoudingen op
wetenschappelijk onderzoek gedaan naar die relatie. Onderzoeker
scherp. Waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn bezorgd over
Mort Webster concludeerde na afloop van zijn studie dat als deze drie
de waterveiligheid en de kwaliteit van het drinkwater, terwijl de
aspecten eerder in samenhang waren bekeken er heel andere keuzes
energieproducenten zich voornamelijk lijken te verschuilen achter
voor alternatieve energie waren gemaakt. Inmiddels is duidelijk dat
onderzoeken, procedures en politiek.
de productie van biobrandstoffen niet alleen concurreert met de
Misschien is de onenigheid wel illustratief voor de moeilijke relatie
voedselproductie, maar ook nog eens bijzonder waterintensief is.
tussen water en energie. Cuadrilla, het bedrijf dat in Nederland naar
Helemaal niet zo duurzaam dus.
schaliegas wil gaan boren, kan veel voor de economie betekenen,
maar dan moet Nederland de enorme hoeveelheid water die voor
Samenwerken is de sleutel
de boringen nodig is en het potentieel radioactieve afvalwater op
De aftrap van het VN-jaar ‘water en energie’ vond in januari plaats
de koop toe nemen. Ook in Groningen wordt de aardgaswinning
in het Spaanse Zaragoza. Ruim 120 vertegenwoordigers van
door de NAM door de watersector met argusogen gevolgd. De
international water- en energiebedrijven, overheden en non-
energieproductie levert dilemma’s op die niet zo gemakkelijk op te
gouvernementele organisaties kwamen bijeen om na te denken
lossen zijn.
over mogelijke oplossingen. ‘De water- en energiesector moeten
intensief gaan samenwerken’, concludeerden de deelnemers aan de
Energiezuinige watersector
conferentie. En dat kan wel eens lastig zijn, want de verschillen tussen
Op beleidsniveau zijn er (nog) geen richtlijnen die het maken van
de twee sectoren zijn groot. Ook werd in Spanje duidelijk dat er geen
keuzes kunnen vergemakkelijken. De techniek is wel verder. De
universele oplossing voorhanden is. Lokale partners moeten samen
topsector Water heeft binnen de sector Watertechnologie ‘Water
zoeken naar lokale oplossingen. Die lokale benadering is cruciaal om
en Energie’ tot speerpunt gemaakt. De watersector werkt er ook
succes te hebben.
hard aan om steeds energiezuiniger te opereren. Initiatieven als de
Tijdens de viering van Wereldwaterdag op de Watercampus in
Energiefabriek, de winning van warmte uit afvalwater, slibreductie,
Bedrijfspresentatie van Landustie Sneek, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net
WORLDWIDE
TECHNOLOGY
SINCE 1913
Landustrie Sneek BV
[email protected]
www.landustrie.nl
STANDNUMMER
320
140042 landustrie adv A5.indd 1
24-02-14 12:26
VHL Trainingen
& Cursussen
Trainingen & Cursussen in 2014
VHL Trainingen & Cursussen gaat in het cursusjaar 2014 van start
met de volgende cursussen:
• Integraal Waterbeheer
• Coördinator Grondwatertechniek
• Post HBO cursus Hydrologie
• De ecohydrologie in de landschapsecologie (basis en verdiepingscursus)
• Master Professioneel Project- en Procesmanagement in de groene leefomgeving
• Samen Werken; Durf jij jezelf en jouw team een spiegel voor te houden?
• Geo-Informatica (ArcGis 10)
10-12
Locatie Velp
Bezoekadres
Larensteinselaan 26a
6882 CT Velp
Postadres
Postbus 9001
6880 GB Velp
T: 026-3695640
E: [email protected]
I: www.hogeschoolVHL.nl/tenc
Kijk op www.hogeschoolVHL.nl/tenc voor meer informatie
25
nexus
Hoe verminder je de watervoetafdruk van energie?
Energieproducenten willen hun watervoetafdruk verminderen. Olieproducent BP presenteerde
bij de start van het VN-Jaar voor Water en Energie in Zaragoza vier mogelijke oplossingen voor
verminderd watergebruik in de energiesector.
1. Het vervangen van zoet water door zout water, bijvoorbeeld in koeltorens;
2. Hetzelfde water meerdere keren gebruiken; 3. Recyclen, het water zuiveren voor een andere toepassing;
4. Het watergebruik aanpassen aan de hand van de lokale situatie. De watervoetafdruk van energie
Voor de productie van energie is altijd water nodig, maar de hoeveelheid verschilt. Het
Waterfootprint Network bepaalde per energievorm hoeveel water nodig is voor productie.
Primaire energiedragers
Niet-
hernieuwbaar
Hernieuwbaar
Mondiale gemiddelde water footprint (m3/GJ)
Natuurlijk gas
Kolen
Ruwe olie
Uranium
0,11
0,16
1,06
0,09
Windenergie
Thermische zonne-energie
Waterkracht
Energie uit biomassa 0,00
0,27
22
70 (range: 10-250)
het vervangen van energieslurpende pompen en zuiveringen
kijken. Bij KWR doen we onderzoek hoe samenwerking het beste
verminderen het energieverbruik. In februari van dit jaar begon
gestalte kan krijgen.”
Vitens met de winning van methaangas uit water waarmee het
Er zijn overigens wel voorbeelden van samenwerking. Frijns:
energieverbruik jaarlijks met 40% afneemt.
“Bijvoorbeeld bij warmtelevering van een slibvergister aan een
woonwijk in Apeldoorn waarbij de gemeente, waterschap Vallei
Energieneutrale waterketen
en Veluwe en Essent samenwerken. In Diemen onderzoeken
KWR-teamleider Kennisnetwerken & Toekomstverkenningen
Waternet en Eneco de winning van thermische energie uit de
Jos Frijns voerde voor de waterschappen Regge en Dinkel en
drinkwaterdistributieleiding voor de regeneratie van een warmte-
Groot Salland een onderzoek uit naar een energieneutrale
koude-opslagsysteem.”
stedelijke waterketen. De waterschappen streven ernaar in
Het definiëren van de verschillen tussen de energie- en de
2027 energieneutraal te opereren. Uit de studie blijkt dat een
watersector tijdens de Wereldwaterdag in Leeuwarden kan
energieneutrale waterketen door middel van innovatieve
een belangrijke stap zijn naar meer samenwerking tussen de
besparingen en het terugwinnen van energie haalbaar is. Echter,
verschillende sectoren. Alleen door meer synergie te creëren, kan
maatregelen in de watersector resulteren slechts in 6% reductie
een onmogelijke spagaat in de toekomst worden voorkomen.
van het totale energieverbruik in de stedelijke waterketen. Er moet
ook gekeken worden naar maatregelen buiten de watersector.
Zo gaat 90% van de energie op aan het verwarmen van water in
huishouden, bijvoorbeeld om te douchen.
Wereldwaterdag
Frijns: “De uitdaging is niet zozeer technologisch maar vooral
De VN hebben in het kader van het programma ‘Water for life’ 2014
organisatorisch. Juist in de samenwerking in de waterketen en met
bestempeld tot het jaar van water en energie. Op Wereldwaterdag,
andere sectoren,zoals de energie en afvalsector, stedenbouw en
22 maart, staat dit thema dan ook centraal. In Nederland wordt op 20
projectontwikkelaars, landbouw en industrie, liggen kansen voor
maart op de Watercampus in Leeuwarden een symposium gehouden
substantiële duurzaamheidsverbeteringen. De hamvraag is daarbij;
over water en energie.
wie neemt het voortouw in samenwerking en wie pakt de regie?” Hij
www.wereld-water-dag.nl
voegt toe: “De samenwerking tussen de verschillende sectoren is nu
nog beperkt. De uitdaging ligt echt in het over de eigen sector heen
www.kkwekwwekbewb.nl
Meer over
energie en water
www.kkwekwwekbewb.nl
www.waterforum.net/nexus
www.kkwekwwekbewb.nl
26
interview
Ad van Wijk, ondernemer en hoogleraar
op het gebied van duurzame energie,
heeft verrassende inzichten over water.
Niet in schaalvergroting maar juist in
lokale initiatieven ligt de sleutel. In Delft
brengt hij het concept van een duurzame
campus tot leven, de Green Village.
Ad van Wijk zoekt technologische doorbraak juist in schaalverkleining
Door Loes Elshof
‘Straks maken onze
De ideeën borrelen op bij Ad van Wijk, ook als hij over water praat. Hij
verweven thema’s die een integrale aanpak vragen. In Abu Dhabi
geldt als een van de goeroes op het gebied van duurzame energie
bezocht hij onlangs een energieconferentie, tegelijkertijd werd
en kijkt daarbij graag over de grenzen. Water is dan nooit ver weg.
daarnaast een waterconferentie gehouden. Gezamenlijk werd
“Overal in de wereld wordt met omgekeerde osmose en membranen
een beurs georganiseerd met 30.000 bezoekers. “Gelijkwaardige
water gezuiverd. Zet bij zo’n proces ook osmose in, dat levert energie
evenementen, die het belang en de verwevenheid van de thema’s in
op. Bijvoorbeeld bij het teruginjecteren van zout water in een
het Midden-Oosten aanduiden.”
zoutere bodemlaag”, oppert Van Wijk tijdens het interview op zijn
werkkamer aan de TU Delft, waar hij sinds 2011 hoogleraar ‘future
Gedaanteverwisseling
energy systems’ is.
De hoogleraar, tevens ondernemer, werkt in Delft in een vrijwel
In de grote energievraagstukken ziet hij een belangrijke rol
leegstaand gebouw, met kale gangen, bepaald niet inspirerend.
weggelegd voor water – én in de watervraagstukken voor energie.
Maar straks is dat anders. De omgeving zal een gedaantewisseling
Het thema ‘thirsty energy’ staat wereldwijd in de spotlights en
ondergaan. De voorbereidingen van de Green Village zijn in volle
heeft ook zijn warme belangstelling. Als energieadviseur heeft hij
gang. Samen met ondernemers en wetenschappers, onder wie Mark
bij waterschappen energiebesparende technologie geïntroduceerd.
van Loosdrecht en Jules van Lier, brengt Van Wijk in Delft het concept
“Bij energieproductie is zeer veel water nodig. Neem alleen al
van een duurzame campus tot leven. In de Green Village wordt
schaliegas, dat kan op sommige plekken niet gewonnen worden,
innovatieve technologie toegepast en verder ontwikkeld. Onderdeel
omdat er zo veel water bij nodig is. Kolengestookte energiecentrales
hiervan is dat afval- , water en energiestromen in een kringloop
zijn wijdverbreid, maar ook die gebruiken veel water.”
functioneren. Toiletten zamelen urine en feces gescheiden in. Grijs
Van Wijk, al dertig actief in duurzame energie, prefereert wind-
water wordt gebruikt voor verwarming. De afvalverwerking op de
en zonne-energie, waarvoor geen fossiele brandstof of water
campus zelf levert nieuwe, waardevolle producten op als compost,
nodig is. Voor hem lijdt het geen twijfel: energie en water zijn sterk
biogas, stikstof en fosfaat.
27
interview
Ondernemer-hoogleraar
Ad van Wijk is ondernemer en adviseur in
milieu en duurzame energie. Hij heeft een
achtergrond in wetenschappelijk onderzoek
en onderwijs op het gebied van energie.
In 1984 richtte Van Wijk Ecofys op, een
onderzoeks- en adviesbureau voor duurzame
energie. In 2000 was hij medeoprichter van
het groene-energiebedrijf Econcern op,
dat deels uit Ecofys voortkwam. Econcern
ging in 2009 failliet. Ecofys ging in 2009
op in de Eneco Groep. In 2011 werd Van Wijk
aangesteld als deeltijd hoogleraar Future
Energy Systems aan de TU Delft. De leerstoel
wordt gefinancierd door Eneco.
Auto als energiecentrale
“Waarom zou je voor parkeren betalen, als je ervoor betaald kunt worden?”,
schrijft Ad van Wijk in zijn publicatie ‘Our car as powerplant’. Steeds meer
transportmiddelen gebruiken elektriciteit als brandstof, maar waar haal je
stroom vandaan? Het gebruik van wind- en zonne-energie neemt toe, zodanig
dat grootschalige energiecentrales op kolen of gas straks niet meer nodig
zijn. Maar omdat wind en vooral zon niet altijd voorhanden zijn, moet er een
energiesysteem komen dat zeer flexibel is. Waterstofauto’s kunnen de functie
van een energiecentrale overnemen, en bieden ook de mogelijkheid elektriciteit
op te slaan (in een batterij of als waterstof in een tank). Een parkeergarage met
500 auto’s zou voldoende elektriciteit kunnen opwekken voor 50.000 woningen.
Van Wijk is ervan overtuigd dat ons
energiesysteem op den duur kan overschakelen
op volledig hernieuwbare bronnen. Hij kijkt ook
verder, zoals naar een datanetwerk dat vraag
en aanbod van elektriciteit op elkaar afstemt.
(foto: Loes Elshof )
auto’s drinkwater’
“Neem het rioleringssysteem, dat energie herbergt in zowel
fluctuerende vraag naar elektriciteit voldoen. De ‘overall efficiency’
nutriënten als warmte. Er is te weinig bekend over welke stromen
om met de brandstofcel in de auto’s van gas via waterstof
welke bijdrage leveren in de totale energiebalans. In de Green Village
elektriciteit te maken, is 45%. De gemiddelde efficiëntie van ons
brengen we deze stromen in kaart. Vervolgens kunnen we preciezer
elektriciteitssysteem met gas- en kolengestookte centrales is
uitrekenen wat duurzame voorzieningen kosten en opleveren.”
circa 40 %. Een kolencentrale is niet flexibel, die kun je niet snel
Na tien jaar moet duidelijk zijn wat de werkwijze oplevert. Van
op- en afregelen. Toch worden ze nog gebouwd.” Van Wijk stelt
Wijk verwacht dat toepassingen vooral in het buitenland hun
dat deze vorm van energieopwekking niet past als back-up voor
weg vinden, energie en watersystemen zijn in Nederland relatief
energieopwekking via zonnecellen en windturbines.
efficiënt georganiseerd en drinkwater is nog goedkoop.
Schaalverkleining
Gedemineraliseerd water
De duurzame oplossingen waar de hoogleraar voor ijvert, hebben
Van Wijk zoekt altijd naar oplossingen die op meerdere
een lokale schaal, heel anders dan de schaal waarop industrie en
vlakken energie en hulpbronnen besparen. Een markant
waterbehandeling in Nederland zijn georganiseerd.
voorbeeld is de ‘auto als energiecentrale’. Een auto die met een
“In het klassieke duurzaamheidsdenken wordt telkens naar
waterstofbrandstofcel is uitgerust, kan in parkeerstand zelf energie
schaalvergroting gegrepen, maar eigenlijk is het tegenovergestelde
opwekken. De chemische reactie van waterstof met zuurstof levert
waar. Dankzij technieken waarbij bacteriën en enzymen worden
behalve stroom ook gedemineraliseerd water op als waardevol
ingezet kunnen we juist op kleine schaal werken; dergelijke
bijproduct. Dit zou – na bewerking – zelfs geschikt kunnen zijn als
processen hebben geen grote druk of zware beluchting meer
drinkwater.
nodig. De mogelijkheden voor hergebruik van grondstoffen nemen
“Met brandstofcelauto’s kun je zeer flexibel met een hoge
toe, neem bijvoorbeeld het onderzoek naar de terugwinning van
efficiency elektriciteit maken. Je kunt eenvoudig altijd aan de
alginaat uit korrelslib.”
10 jaar
Jubileumaanbieding:
Magazine
Neem nu een jaarabonnement op WaterForum Media 2014
en betaal € 39,95 ipv € 49,95 ex BTW
en ontvang alle magazines en een persoonlijke inlogcode voor onbeperkt toegang tot het online archief (vanaf 2000) en de dossiers op www.waterforum.net.
Meldt u aan op [email protected]
Bedrijfspresentatie van Verder bv, incl. nieuws, productfolders, foto/video; zie bedrijvenregister Waterforum.net
rs
vakbeu
L
N
A
U
AQ
em
Gorinch art 2014
a
18-20 m
6
2
1
Stand
Verderhus:
efficiënt verpompen
van dikkere vloeistoffen
Hoog rendement
Zeer bestendig tegen
slijtage
Verstoppingsvrije doorlaat
Energiezuinig
ATEX gecertificeerd
Verder B.V.
Tel.: +31 (0) 50 549 59 70
[email protected]
www.verder.nl
Verderhus
Schroefkanaalwaaierpomp
Flow: tot 1100 m3/h
Vaste-stofgehalte: tot 13%
Viscositeit: tot 3000 cP
29
interview
Eitje koken
In zijn publicatie ‘How to boil an egg’ beschrijft Ad van Wijk de
inefficiëntie van onze energiesystemen, zo’n 98% van de energie
‘Energie- en waterstromen kun je
lokaal beter verbinden’
‘Grootste winst is te halen bij de
consument’
wordt verspild. Als voorbeeld geldt het koken van een ei, waarbij het
warme water wordt weggegooid. Bijvoorbeeld een warmtewisselaar in
Green Village
de afvoer kan de warmte terugleiden naar een ‘close-in boiler’. Of wat
In de Green Village wordt geëxperimenteerd met nieuwe
te denken van de mogelijkheid het ei strak te verpakken in een gel en in
energieconcepten, zoals de ‘auto als energiecentrale’. De Green Village
de magnetron te verhitten?
op de TU Delft-campus wordt uitgerust met ‘future labs’, een duurzaam
restaurant en een winkel waarin producten met een 3D-printer met
biomaterialen zelf gemaakt kunnen worden. De gebouwen zijn zo
energiezuinig mogelijk: optimale isolatie, led-verlichting en aan de
zuidzijde vacuümbuizen langs de muren die water verwarmen. En
natuurlijk zonnecellen op het dak, die ook water opvangen.
www.thegreenvillage.org
Waarom mislukt een experiment met bijvoorbeeld een grootschalige
bedenken.” Energie die nodig is voor beluchting bij waterzuivering,
struvietinstallatie? “Vraag en aanbod zijn niet op elkaar afgestemd.
hoeft niet per se van het elektriciteitsbedrijf te komen. Van
Energie- en waterstromen kun je lokaal beter verbinden.”
Wijk is een groot voorstander van de concepten ‘energiefabriek’
en ‘grondstoffenfabriek’ waar de waterschappen nu mee
Integrale systemen
experimenteren (zie ook pagina 30).
Gezien de goede prestaties in de Nederlandse drinkwaterproductie
en afvalwaterbehandeling, verwacht hij komende jaren geen radicale
Consument
veranderingen in de organisatie van onze waterketen. “Voordat
“Waterbeheerders en -behandelaars moeten zich niet beperken
Nederland lokale concepten van energiesystemen tot uitvoering
tot de levering en zuivering van water maar zich ook verdiepen
kan brengen ben je zo twintig of misschien wel meer jaren verder.
in het gebruik door consumenten. De grootste winst is nog te
In het buitenland zullen de concepten eerder ingang vinden.” Maar
behalen in de koppeling met het eindgebruik dat achter de meter
ook Nederland kan al snel efficiëntere energie- en bronnengebruik
gebeurt in de woning.” De omgang met warmte-energie kan veel
inzetten. “Een voorbeeld zijn buitengebieden of eilanden, die snel
efficiënter. “Neem alleen al het koken van een eitje (zie kader).
kunnen overschakelen naar efficiëntere, goedkopere systemen van
Maar er is meer om over na te denken. We kunnen de temperatuur
energieproductie en afvalwaterzuivering.”
van verwarmingswater terugbrengen, als we dit anders de woning
Warmte uit industriële processen verloren laten gaan is volgens
inbrengen: in een pijpleiding binnen de schil van de rioleringsbuis
hem niet meer van deze tijd. De hoogleraar ziet een toenemend
die het huis verlaat. Het is onnodig te wachten tot deze stromen
bewustzijn in de industrie voor hergebruik van warmte, vaak
terugkeren bij de zuivering.”
als warm water. “Energiebedrijven en waterschappen moeten
de koppen bij elkaar steken om geïntegreerde oplossingen te
www.kkwekwwekbewb.nl
Groen experimenteren
en ondernemen
www.kkwekwwekbewb.nl
www.waterforum.net/advanwijk
www.kkwekwwekbewb.nl
30
actueel
De thermodrukhydrolyse-unit is een cruciaal
onderdeel van de energiefabriek op rwzi Tilburg.
(Foto: De Dommel)
Afvalwaterzuivering ontpopt zich tot producent van energie en grondstoffen
Rwzi is nu
een échte fabriek
Door Olav Lammers
De werkzaamheden op de rioolwaterzuivering in Tilburg zijn in volle
gang. Hier verrijst de grootste ‘energiefabriek’ van Nederland tot
Na jaren van onderzoek en ontwikkeling draaien de
eerste ‘energiefabrieken’ op de rioolwaterzuiveringen.
nu toe. “De zuiveringsinstallatie is niet alleen 100% selfsupporting
in energie, maar we houden zelfs netto 3,2 miljoen m3 biogas
over waar we de markt mee opgaan”, vertelt Paul Koemans van
Ondertussen worden steeds meer grondstoffen
waterschap De Dommel. In de nieuwe installatie wordt het slib van
gedolven uit het afvalwater. Maar kunnen we eindeloos
de verschillende rwzi’s van het waterschap bijeengebracht. Met de
blijven putten uit dezelfde bron? ‘De puzzel wordt steeds
voorspelde productie van biogas voorziet het hele waterschap in
complexer.’
één keer voor 55% in de eigen energiebehoefte. “Daar maken wij
een enorme stap, want de landelijke norm ligt in het afgesloten
klimaatakkoord op 40%”, aldus Koemans.
Hij is tevens stuurgroeplid van het samenwerkingsverband
van de waterschappen dat aan het concept van de energieen grondstoffenfabriek werkt. Het idee om rwzi's actief in te
zetten als energieproducent komt voort uit een prijsvraag van
de Unie van Waterschappen in 2007, die onderdeel was van een
herbezinning op de maatschappelijke rol van waterschappen
in de toekomst. De eerste onderzoeken toonden vervolgens
31
energiefabriek
aan dat met bestaande technieken en tegen acceptabele
De hoeveelheid biogas kan ook worden vergroot door meer biomassa
kosten een positieve businesscase én energiewinst kon worden
te vergisten, zoals slib aan te voeren van zuiveringen die niet over een
geboekt. De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa)
slibverwerkingsinstallatie beschikken.
heeft in nauwe samenwerking met het consortium een groot
Ook kunnen er andere materialen aan de biomassa worden
onderzoeksprogramma uitgevoerd. “Onze doelstelling is om tussen
toegevoegd om het gistingsproces extra te voeden. Mest is een
nu en vijf jaar vijftien energiefabrieken operationeel te hebben. Op dit
optie, daarmee zou ook het mest- en nutriëntenprobleem deels
moment zijn dat er al vier”, vertelt Koemans.
kunnen worden aangepakt. Volgens Uijterlinde is mest echter een
De rwzi Apeldoorn ( Waterschap Vallei en Veluwe) werkt al
moeilijk dossier. Stowa heeft eerder een verkenning uitgevoerd en
een periode energieneutraal en levert ook warmte aan een
stuitte op veel juridische en ook politieke beperkingen. Een andere
nabijgelegen woonwijk. In september komt daar een sterk
manier op meer biomassa te krijgen is via de organische afvalstromen
verduurzaamde installatie gereed die de geproduceerde
van bedrijven, die op rwzi’s worden verwerkt. “Niet alle soorten
hoeveelheid biogas in één keer verdubbelt. Ook in Kampen en
afvalwater van bedrijven kunnen aan het energiefabriekconcept
Nijmegen zijn er afvalwaterzuiveringen die bijna energieneutraal
bijdragen. Sommige afvalstromen maken het juist moeilijker”,
draaien. In Olburgen is kort geleden een energiefabriek geopend.
constateert Uijterlinde. “Veel dun afvalwater kost bijvoorbeeld
Behalve Tilburg zijn de voorbereidingen voor een energiefabriek
aanzienlijk meer energie om te zuiveren.”
in volle gang in Den Bosch, Breda, Amersfoort, Hengelo en
Nieuwegein.
Van energie naar grondstoffen
Voortgaande technologische ontwikkeling zal volgens Koemans op
In de laatste jaren is ook de terugwinning van grondstoffen uit
termijn tot nóg efficiëntere energiefabrieken leiden, onder meer
afvalwater steeds meer op de voorgrond getreden. Ontwikkelingen
door meer biogas uit eenzelfde hoeveelheid biomassa te halen.
om allerlei grondstoffen, zoals nutriënten maar ook elementen voor
“Het is de duurzaamste energie die bestaat. Er zijn daarom nu
bioplastics, uit het water te halen volgen elkaar razendsnel op. Al snel
bijvoorbeeld discussies om windmolens bij de energiefabrieken te
werd het idee van de grondstoffenfabriek geboren, vergelijkbaar met
plaatsen en de installatie daar zoveel mogelijk op te laten draaien. Zo
energiefabriek. Sinds dit jaar zijn beide concepten samengevoegd
blijft zoveel mogelijk biogas over voor de levering aan de markt.”
in de Energie- en Grondstoffenfabriek. Een belangrijke impuls
is de ‘Routekaart Afvalwaterketen 2030’, waarin de Unie van
Over vijf jaar moeten
in Nederland zeker
vijftien energiefabrieken
draaien
Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
energie en terugwinning van grondstoffen als belangrijk onderdeel
van hun toekomststrategie hebben aangemerkt.
Fosfaat en stikstof worden op een aantal rwzi’s (en
slibverbrandingsinstallaties) al gewonnen voor de productie van
kunstmest. Elke Nederlander trekt jaarlijks gemiddeld een halve kilo
pure fosfor door het toilet. De fosforverbinding struviet is een van de
Volgens Cora Uijterlinde, programmacoördinator afvalwater­
grondstoffen die boven aan het lijstje staat: die is relatief eenvoudig
zuiveringssystemen bij Stowa, levert het onderzoeksprogramma veel
te winnen tijdens het zuiveren en bijkomend voordeel is zo ook
op. “Om meer energie uit afvalwater te halen, vormt de slibontsluiting
verstoppingen in de slibverwerking beter voorkomen kunnen worden.
een belangrijk element”, zegt Uijterlinde. Zij wijst onder meer op
Het afvalwater bevat daarnaast veel vezels (wc-papier, textiel) en
de ontwikkeling van de voorbehandeling vóór vergisting, zoals
koolhydraten, eiwitten, vetten en andere biologisch afbreekbare
thermodrukhydrolyse (TDH) of thermische slibontsluiting (TSO). De
stoffen uit de voedingsmiddelenindustrie.
voorbehandeling verbetert het gistingsrendement door de cellen in
het zuiveringsslib vóór de vergisting te kraken, waardoor meer biogas
Waardepiramide
uit de gisting vrijkomt.
Maar hoe werken al die terugwinningstechnologieën op elkaar in?
“Rwzi Venlo is daar in de praktijk al mee bezig en elders, zoals in
“Daar begint de puzzel complexer te worden”, erkent Uijterlinde. “Als
Tilburg en Amersfoort, zijn zulke installaties in aanbouw. Voorts wordt
er veel organische grondstoffen uit het slib te halen zijn die elders
vooral gekeken naar de mogelijkheden van thermofiele vergisting
toepasbaar zijn, blijft er minder organische stof over om te kunnen
en ook naar vergassingstechnologie. Al die technieken hebben
omzetten in energie en warmte. Vanuit de ‘waardepiramide’ wordt
uiteindelijk tot doel meer energie uit slib te halen”, aldus Uijterlinde.
eerst gekeken naar de verwaarding van grondstoffen, daarna
32
energiefabriek
komt de toepassing als energiedrager in beeld.” Voor de te winnen
grondstoffen moet daarom businesscase-onderzoek gedaan worden
om te kijken naar de wensen en behoeften van de markt en de
prijsontwikkeling van die grondstoffen.
Cellulose
Drie
voorbeelden
Een van de opties is de winning van cellulose. Een gemiddeld inwoner
van West-Europa gebruikt jaarlijks 10 tot 15 kilo toiletpapier. “Dit
papier vormt maar liefst 30% tot 50% van de totale hoeveelheid
zwevende bestanddelen in het afvalwater dat op de zuivering
aankomt”, vertelt Uijterlinde. “Op enkele locaties zeven we het
afvalwater en beperken we de hoeveelheid cellulosevezels die in
het zuiveringsproces komt. Naar schatting levert dat uiteindelijk 150
Apeldoorn
duizend ton cellulosesubstantie per jaar op. Deze cellulose kan een
De rwzi Apeldoorn bijvoorbeeld (waterschap Vallei en Veluwe)
zeer aantrekkelijk bindmiddel voor de asfaltindustrie zijn.”
draait al langer op ‘eigen energie’ en levert 1300 huishoudens
in de omgeving energie. In september gaat daar een sterk
Alginaat
verduurzaamde installatie van start waarmee beter en meer
Een interessante ontwikkeling is de inzet van biomassa als grondstof
slib verwerkt kan worden. Door de toepassing van onder meer
voor bioplastics, een technologie die nog redelijk pril is. In Friesland
thermodrukhydrolyse valt het slib in kleinere deeltjes uiteen en kan
is begin dit jaar een pilotinstallatie voor biopolymeren geopend. Een
daardoor beter vergist worden. Met de nieuwe installatie neemt
ander voorbeeld is de productie van alginaat, een waardevolle stof
de hoeveelheid biogas toe van 1,5 miljoen m methaangas naar
die nu uit zeewier wordt gewonnen. De stof wordt onder meer in
ruim 3,2 miljoen m waarmee 3000 huishoudens van elektriciteit
de cosmetica-industrie veel gebruikt. Dat alginaat blijkt ook in de
kunnen worden voorzien. Bovendien wordt dan jaarlijks 900 ton
Nereda-afvalwaterzuiveringen te zitten. “Alginaat is gekoppeld aan
kunstmest geproduceerd uit fosfaat dat uit het zuiveringsslib wordt
de aerobe korreltechnologie, de stof die eigenlijk verantwoordelijk
gewonnen.
is voor de vorming van de korrels. Als je het Nereda-concept koppelt
3
3
met de alginaatproductie, kan mogelijk een mooie businesscase
Beverwijk
worden gemaakt. Maar er zitten nu nog veel onzekerheden in”, zegt
In Beverwijk rijden tien auto’s van Hoogheemraadschap Hollands
Uijterlinde voorzichtig.
Noorderkwartier op ‘waterschapsenergie’. Daarnaast worden er
400 huizen verwarmd met groene energie uit rioolwater. De bijna
Ontdekkingstocht
1 miljoen kubieke meter biogas afkomstig uit het Beverwijkse
Door alle technologische ontwikkelingen is de rwzi veel meer
rioolwater, wordt hiervoor omgezet in aardgas en CO2.
geworden dan een zuivering van afvalwater, het is een écht fabriekje
aan het worden: van energie, van grondstoffen of een combinatie.
Amsterdam
“Het zijn steeds weer vertakkingen, er komen steeds nieuwe
Waternet, dat al het rioolwater van Amsterdam zuivert, levert al
puzzelstukjes. Het is een zichzelf versterkend ontdekkingsproces.
jaren biogas aan het hoofdstedelijke Afvalenergiebedrijf (AEB)
Alles hangt met elkaar samen en er moet nog veel onderzoek worden
voor elektriciteit en de Amsterdamse stadsverwarming. Waternet
gedaan om de juiste afwegingen en keuzes te kunnen maken”, aldus
levert nu ruim 11 miljoen m biogas aan AEB en dit zal tot 2020 naar
Uijterlinde.
verwachting toenemen tot circa 20 miljoen m . Beide bedrijven
Paul Koemans wijst erop dat juist die nieuwe ontwikkelingen er
onderzoeken de mogelijkheid van een energiefabriek kan verrijzen
mede de reden van zijn dat waterschappen nog geen langlopende
voor de centrale opwerking van biogas tot groen gas. Behalve
contracten hebben afgesloten voor de levering van energie aan de
Waternet kunnen ook andere biogasproducerende bedrijven in het
markt. “Dat biedt ons de ruimte om gaande het ontwikkelingsproces
havengebied dat gas dan aan deze ‘biogashub’ kwijt. De productie
van de grondstoffenfabriek zelf energie te kunnen steken in het
van de energiefabriek kan dan oplopen tot 40 miljoen m per jaar.
terugwinnen van waardevolle grondstoffen.”
3
3
3
Nieuwe www.kkwekwwekbewb.nl
waarde uit afvalwater
www.kkwekwwekbewb.nl
www.waterforum.net/rwzifabriek
www.kkwekwwekbewb.nl
Gorinchem
18, 19 en 20 maart 2014
Openingstijden:
12.00 - 20.00 uur
Dé nationale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologie
Kennis delen, netwerken en zaken doen
Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren
zich bedrijven gericht op waterbehandeling,
legionella, preventie, desinfectie, pompen en
meet- en regeltechniek. Dit is voor u als bezoeker
hét moment om in een sfeervolle ambiance
te netwerken en zaken te doen.
Kennisprogramma
Ook dit jaar verzorgt branchevereniging Aqua
Nederland een interessant kennisprogramma.
Het thema voor het kennisprogramma is dit jaar
Water & Energie, gerelateerd aan de World Water
Day 2014. Kijk voor de onderwerpen op
www.evenementenhal.nl/gorinchem.
Bezoek Aqua Nederland Vakbeurs!
Registreer u nu via
www.evenementenhal.nl/aquario-go
met onderstaande code en ontvang
twee gratis entreebewijzen.
7140005708
Tijdens Aqua
Nederland Vakbeurs
vindt tegelijkertijd
Riolerings Vakdagen
plaats.
Evenementen
HAL
HARDENBERG
GORINCHEM
VENRAY
Evenementenhal Gorinchem
Franklinweg 2
4207 HZ Gorinchem
T 0183 - 68 06 80
I www.evenementenhal.nl
E [email protected]
@Aqua_Rio_EH
Ons evenement. UW MOMENT.
34
Aqua Nederland vakbeurs/Rioleringsvakdagen
Mobiele technologie heeft de watersector in haar
greep. Smartphones en tablets zijn bijna
onmisbaar geworden voor de waterprofessional. Dat blijkt op de Aqua Nederland
Vakbeurs en Rioleringsvakdagen die in maart in
Gorinchem worden gehouden. En natuurlijk is er
weer een stroom aan noviteiten en innovatieve
producten.
Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen
Mobiele technologie
domineert beursvloer
Door Rob Schoon
Op 18, 19 en 20 maart presenteren veel bedrijven in de
opwerken tot meer waardevolle producten zijn daarbij voorname
Evenementenhal Gorinchem hun (nieuwe) producten, kennis en
aandachtsgebieden.
toepassingen tijdens het gecombineerde evenement de Aqua
Nederland Vakbeurs en de Rioleringsvakdagen. Door de grote overlap
Digitale doorbraak
tussen de werkgebieden komen bij deze combinatie van beurzen
Opvallend is de definitieve doorbraak van smartphone, tablet
exposanten en bezoekers uit de water- en rioleringsbranche aan
en clouddiensten in de water- en rioleringsbranche. Na de
hun trekken. Hoewel zeker ook bedrijven en bezoekers van over
aanvankelijke voorzichtige intrede van mobiele technologie
de grens naar Gorinchem komen, zijn de Aqua Nederland Vakbeurs
worden die hulpmiddelen nu ten volle benut om inzicht en
en de Rioleringsvakdagen de jaarlijkse ontmoetingsplek voor
overzicht te krijgen in het verloop van allerlei (werk)processen en
opdrachtgevers en leveranciers in de Nederlandse water(technologie)
om ook onderhoud en bediening van apparatuur en systemen te
sector.
vereenvoudigen. Vaak met een prachtige visuele ‘interface’ die
gebruiksgemak en -mogelijkheden zeer sterk hebben verbeterd.
Energie blijft prangend thema
Aqua Nederland Vakbeurs en de Rioleringsvakdagen,
In beide werkvelden groeit nog steeds de aandacht voor de
18-20 maart 2014, 12-20 uur, Evenementenhal Gorinchem
energiecomponent, of het nu gaat om besparing, hergebruik of
zelfs productie. Energie en water komt ook als thema terug in het
kennisprogramma, dat gelijktijdig met de beurs wordt gehouden.
Seminars
Onder meer de ontwikkeling van de energie- en grondstoffenfabriek
Naast de vakbeurzen is ook een kennisprogramma
(zie ook pagina 30) staat op de agenda, net als de connectie van
samengesteld met seminars:
energie met de water-, food- en agrosectoren (zie ook pagina 22). De
18 maart: energiefabriek en grondstoffen uit afvalwater
bedrijven die zich bezighouden met (afval)waterzuivering richten zich
18 en 19 maart: buitenlandse markten en het mkb
meer en meer op technologieën die hetzij minder energie gebruiken
19 maart: energie en leidingsystemen
of zelf energie opleveren. Het verwerken van reststromen of het
20 maart: alternatieve technieken legionellapreventie
Meer informatie: www.waterforum.net/agenda
35
noviteiten
Op de Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen brengen exposanten hun nieuwe vindingen
en producten voort het voetlicht. Er zijn zelfs enkele wereldprimeurs. Uit de grote hoeveelheid
inzendingen heeft WaterForum een selectie gemaakt van de opvallendste en niet-te-missen
innovaties. De noviteiten staan alfabetisch op bedrijfsnaam, zodat u deze pagina’s als handige
gids op de beursvloer kunt gebruiken. De beschrijvingen zijn gebaseerd op de door de exposanten
aangeleverde informatie en gegevens.
Gids voor de beursvloer
Noviteiten
OnGuard3H-analyzer voor detective
kalkafzetting
Door condities in warmtewisselaars na
te bootsen heeft Ashland een continue
monitoring ontwikkeld van eventuele
kalkafzettingen. De ultrasone technologie
kan kalkafzetting van 5 micrometer
detecteren. De OnGuard-controller
Bescherming van waterberging
en riolen
waarschuwt automatisch indien een
Overstortzeven van AQA HydraSep
daarmee voor een robuuste en stabiele
maken verbeterde rendementen van
waterbehandeling.
randvoorzieningen mogelijk en voorkomen
Ashland Industries Nederland B.V –
vervuiling van groene bergingen door
Barendrecht
Onlinealarm voor E. coli
het tegenhouden van onopgeloste
Standnummer 160
Nieuw is de onlinebepaling van coli-
afwijking wordt geconstateerd en zorgt
delen. De drijvende overstortdrempel
bacteriën waaronder de E. coli-bacterie; de
OV-FLEX voorkomt wateroverlast
Colifast Alarm.
door een onbelemmerde overstort en
Het bemonsteren, uitvoeren van de
instroming van oppervlaktewater naar
microbiologische analyse en de meting
het riool. De automatisch deblokkerende
van de troebelheid worden automatisch
ADKC-knijpconstructie creëert stuwing
uitgevoerd. De monitor detecteert de
in rioolstelsels zonder gevaar voor
aanwezigheid vanaf 1 E. coli (of totaal
verstopping, zodat het onderhoud afneemt
coliform bacterie). De monitor kan binnen
en de bergingscapaciteit van rioolstelsels
6 tot 14 uur een analyse uitvoeren en
beter wordt benut.
communiceert vervolgens de resultaten.
AQA HydraSep – Alkmaar
Best Instruments – Leek
Standnummer 427
Standnummer 177
36
noviteiten
Inspectiecamera met
zwenk-rotatiekop
Verbeterde en zuinigere
slibontwatering
Wereldprimeur:
ammoniumanalyser voor RWZI/AWZI
Een innovatieve oplossing voor de drink- en
Tijdens de Aqua Nederland 2014
afvalwatermarkt is de Dehydris Twist die
onthult Endress+Hauser zijn nieuwe
Cofely in 2014 in Nederland introduceert.
analysergeneratie Liquiline System CA80,
De slibontwateringsmachine reduceert de
waarmee veel fotometrische parameters met
slibafzet met 30% en bespaart zo grote
dezelfde analyser gemeten kunnen worden.
hoeveelheden energie, CO2 en afzetkosten.
De eerste stap is de Liquiline System
Cofely Zuid-Nederland– Maastricht-Airport
CA80AM, de ammoniumanalyser voor
Standnummer 308
water en afvalwater die in april 2014
het levenslicht ziet. De parameters
De Inspector Steering Unit van Camtronics is
orthofosfaat, nitriet, silica, ijzer, mangaan
een unieke accessoire die de functionaliteit
en aluminium volgen binnen afzienbare tijd.
van de (buis)camera vergroot. Door
Endress+Hauser – Naarden
de Steering Unit is men in staat de
Standnummer 140
inspectiecamera mét zwenkrotatiekop
T-stukken) in te sturen en te inspecteren.
Automatische regeneratie van
waterbronnen
Camtronics – Son
Q-Flow ontwikkelde een volledig
Standnummer 428
geautomatiseerde ontwikkel- en
volledige aftakkingen (zowel Y- als
regeneratieunit voor het onderhoud van
waterbronnen. Uniek aan de nieuwe
installatie is dat die volledig op afstand is uit
te lezen en te bedienen. Voorts is een aantal
andere features toegevoegd waardoor
sneller, efficiënter en milieuvriendelijker
gewerkt kan worden. Bepaalde
handelingen kunnen tot vijf keer sneller
uitgevoerd worden. De mobiele unit wordt
geïnstalleerd op een nieuwe vrachtwagen.
Q-Flow International – Nijverdal
‘Zorgenvrij’ monitoren van
meetnetten
Standnummer 250
Carefree Solutions is een effectief en
App met livebeelden van leidingen
het monitoren, beheren en visualiseren
Nauwkeurig vaste stoffen meten in
het proces
van gegevens over grondwater,
Met het oog op een efficiënter proces
ingebouwde wifi-interface, maakt het
oppervlaktewater, afvalwater, proceswater,
introduceert Elscolab een nieuwe
mogelijk livebeelden via een app direct op
neerslag, debiet, bodemvocht en
onderhoudsvriendelijke droge stofmeting,
smartphones, tablets of pc’s te bekijken,
kwaliteit. De klant geeft aan welke data
de Metso Total Solids Transmitter
vast te leggen en met anderen te delen.
hij wenst en Eijkelkamp verzorgt met zijn
(Metso TS), ontwikkeld op basis van
Het systeem is geschikt voor zowel foto-
Carefree- geheel op maat de inrichting
microgolftechnologie. De meting draagt
als video-opname met zelf nivellerende
van de monitoring voor een goed een
bij aan een schoner milieu en bespaart
hogeresolutiecamera’s. Verder heeft
functionerend meetnet.
bovendien aanzienlijk op de kapitaals- en
de camera ingebouwde sondes om
Eijkelkamp Agrisearch Equipment –
operationele kosten.
locaties te bepalen.
Giesbeek
Elscolab – Terschuur
Opticon Benelux – Naarden
Standnummer 287
Standnummer 152
Standnummer 405
efficiënt concept van Eijkelkamp voor
Het Vivax-camerasysteem, met
37
noviteiten
Spuitkop kijkt mee met
rioolreiniging
KEG Kanaltechnik heeft de ‘Sehende Düse’
(‘ziende spuitkop’) gelanceerd. De spuitkop
met camera is er in twee uitvoeringen; een
grote om realtime mee te kunnen kijken en
een kleinere om opnames te maken bij het
Voorspellende onderhoudssoftware
voor instrumenten ingaan van het te reinigen riool alsook bij
Hach Lange’s nieuwe diagnostische
resultaat van de reiniging te bekijken.
software Prognosys geeft vroegtijdig
KEG Kanalreinigungstechnik – Limbach-
inzicht in de meetbetrouwbaarheid en de
Oberfrohna
servicebehoefte van instrumenten. Op
Standnummer 189
het uitgaan van het riool. Zo is achteraf het
deze wijze is het onderhoud te voorspellen
tegen minimaal onderhoud te garanderen.
Keramisch SiC-membraan voor ­
olie-waterscheiding
Prognosys analyseert meerdere variabelen
Logisticon Water Behandeling presenteert
en signalen van uw instrumenten en
de resultaten van de verwijdering van olie
houdt de gebruiker op de hoogte over
uit water met keramische SiC-membranen.
de prestaties van zijn instrument. Een
Door de structuur en de samenstelling van
eenvoudig dashboard levert een snel en
keramische SiC-membranen blijken goede
duidelijk inzicht in de meetbetrouwbaarheid
verwijderingen te bereiken van stoffen
en servicebehoefte van de instrumenten.
als oliën, diverse vetzuren en DADPM, die
Hach Lange – Tiel
in water aanwezig zijn. Het oppervlak
Standnummer 323
van het SiC-membraan is niet geladen,
en in te plannen om een juiste werking
in tegenstelling tot andere keramische
Waterkwaliteit meten met de
smarTroll
membranen. Hierdoor is de verwijdering
App geeft actueel inzicht
in (afval)waterstelsel
Koenders Instruments introduceert
en bedrijfsvoering eenvoudiger. De
‘handheld’ waterkwaliteitsmonitoring
membranen zijn zeer geschikt voor
H2gO is al jaren via smartphone,
via een smartphone-app. De smarTroll
toepassing met agressieve vloeistoffen bij
tablet en webbrowser te
Handheld combineert toonaangevende
hoge temperaturen en hoge zoutgehalten
gebruiken. Maar nu is een
waterkwaliteitssensoren voor pH, redox,
Logisticon Water Treatment –
H2gO-app ontworpen om
optische zuurstof, ORP, geleidbaarheid,
Groot-Ammers
eenvoudiger beheer van
saliniteit, TDS, temperatuur, waterniveau en
Standnummer 154
de waterketen mogelijk te
luchtdruk met revolutionaire smartphone-
maken voor buitendienstmedewerkers
mobiliteit. De Isitu App is ter plaatse te
en monteurs. Functionaliteiten zijn o.a.
gebruiken voor controles, kalibraties en
lokaliseren en navigeren naar de juiste
datamanagement.
locatie in Google-maps, eenvoudige
Koenders Instruments – Almere
zoekfunctie, overzichtelijke alarmpagina's,
Standnummer 283
inzicht in huidige status en starten en
blokkeren van pompen/installaties. De app
geeft daarmee direct actueel inzicht in
(afval)waterstelsels.
I-Real – Doetinchem
Standnummer 238
beter en daarnaast ook de reinigbaarheid
38
noviteiten
Milieuvriendelijke anti-scalants
voor membranen
Novochem Water Treatment (NWT) heeft
zijn pakket uitgebreid met biologisch
afbreekbare, P-vrije en duurzame antiscalants voor membraansystemen. Deze
producten zijn biologisch stabiel en
Mobiel minilab voor bodemanalyse
inzetbaar bij een groot aantal watertypen.
De Visocolor-analysekoffer met de
Zo zijn er producten voor oppervlakte-
compactfotometer PF-3 Soil werd
en afvalwater, maar ook voor schoon
ontworpen door Machery-Nagel voor een
bron- en leidingwater ten behoeve van
snelle en eenvoudige bodemanalyse in het
bijvoorbeeld stoomketels, industrie- of
laboratorium en/of op locatie. Dit draagbare
drinkwaterproductie. Naast de gebruikelijke
minilab is behalve met de PF-3 Soil ook
kalkstabilisatie zijn er producten die ijzer,
uitgerust met alle noodzakelijke reagentia
sulfaat en fosfaat adequaat in oplossing
en accessoires die ter voorbereiding voor
kunnen houden. Ook organische vervuiling
het maken van bodemextracten en voor
wordt gedispergeerd, waardoor vervuiling
de daaropvolgende analyses nodig zijn.
van het membraanoppervlak wordt
Hierdoor is een nauwkeurige bepaling van
geminimaliseerd .
alle relevante parameters zoals ammonium,
Novochem Water Treatment – Nieuwegein
kalium, nitraat, nitriet, pH, fosfaat mogelijk.
Standnummer 107
Machery-Nagel & Co. – Düren
Standnummer 156
Fosfaten terugwinnen uit
aardappelproceswater
Elektroflotatie verwijdert
olieachtige stoffen
Melspring international en
EnviroChemie heeft recent een nieuwe
aardappelproceswater op en vermarkten
Robuuste, compacte
slangenpompen
elektroflotatie-installatie geïntroduceerd:
deze als duurzame ecologische
Kleine hoeveelheden vloeistoffen
de E-Flo-Dr. Baer. De elektroflotatie
fosfaatmeststof. In de nieuwe fabriek
verpompen is geen probleem meer met de
is geschikt voor het verwijderen van
in Olburgen wordt het struviet met
nieuwe slangenpompen Verderflex Dura
olieachtige stoffen. De installatie
restwarmte gedroogd en verrijkt met
5 & 7. Deze pompen kunnen minder dan
functioneert bij watertemperaturen tot 80
natuurlijke ingrediënten. Deze ingrediënten
1 ltr/uur verwerken bij 5 of 8 bar met een
°C en voorkomt schuimvorming. Een exacte
verbeteren de plantenvoedende werking
door koordlagen verstevigde slang. De
scheiding van het flotaat garandeert een
van het fosfaat sparen het milieu en
compacte peristaltische slangenpompen
hoge reinigende werking zonder verdere
vergemakkelijken het gebruik. Het geurloze
voor ‘hogedruk-laagvolume’-toepassingen
filtratiestappen.
gekorrelde product wordt in binnen- en
zijn uitermate geschikt in brouwerijen,
EnviroChemie – Haarlem
buitenland afgezet in de tuinbouw-, sport-
water-, mijnbouw- en chemische industrie.
Standnummer 174
en groensector.
De pompen zijn breed in te zetten, omdat
Melspring International - Velp
ze moeiteloos ontgassende vloeistoffen
Standnummer 218
zoals hypochloriet verpompen, ongevoelig
Waterstromen waarderen fosfaat uit
zijn voor slijtage bij abrasieve producten
zoals kalkmelk en niet verstoppen door
viscositeitschommelingen. Bovendien
ontstaat er geen kristallisatie van
vloeistoffen door stilstand.
Verder – Groningen
Standnummer 126
39
noviteiten
Alles-in-één pompbesturing met
intuïtief touchscreen
Xylem ontwikkelde een krachtige,
compacte en flexibele gemaalbesturing
voor afvalwatertoepassingen waarin alle
belangrijke functies geïntegreerd zijn in
een ultramodern touchbedieningsscherm.
De nieuwe Flygt APP600- en APP900-
Biofilmverwijdering in
koelwatersystemen
pompbesturingsunit geeft volledige
De in Duitsland ontwikkelde technologie
intuïtieve touchscreen biedt inzicht in alle
BerkeMol, wordt door Veolia Water Solutions
gemaalgegevens en laat die op afstand
geïntroduceerd in de Nederlandse markt.
regelen via smartphone of tablet. Het
Door toepassing van high-performance
touchscreen geeft 24/7 een overzicht van de
Analysesensoren maken
transmitters overbodig
katalysatormateriaal en licht van een
pompstations en toont essentiële prestatie-
Krohne presenteert Smartsens-
specifieke golflengte, worden lokaal
indicatoren direct op het startscherm.
analysesensoren, de eerste serie
hydroxylradicalen geproduceerd. De
Xylem Water Solutions Nederland –
analysesensoren met geïntegreerde
microbiologie wordt aangetrokken door het
Dordrecht
versterkertechnologie. De sensoren
geladen oppervlak van de katalysator, en
Standnummer 198
verminderen de faalkans in de
controle over de afvalwaterinstallaties. Het
afgebroken tot zogenaamde biotensiden,
verbinding tussen de sensor en het
die zorgen voor het oplossen van de
procesbesturingssysteem en zij
biofilm. Door het verwijderen van de biofilm
vergemakkelijken het onderhoud. De
wordt eventuele nagroei effectief en
eerste stap is de introductie van sensoren
milieuvriendelijk tegengegaan.
voor pH, Redox en geleidbaarheid, gevolgd
Veolia Water Solutions & Technologies
door andere parameters.
– Ede
Krohne Nederland – Dordrecht
Standnummer 102
Standnummer 162
Terugwinning en opwerking van
waardevolle producten
Met het Code-concept – Centrale Opwerking
tot Duurzame Eindproducten – werkt
Royal HaskoningDHV aan het optimaal
omzetten van rest- of afvalstromen zoals
dunne fracties van mest en digestaat in
waardevolle bruikbare eindproducten.
Naast biogas en water dat geschikt is
om te lozen of hergebruiken, komen de
Nereda-reactor.
verschillende meststoffen afzonderlijk en
in hoge concentraties beschikbaar. Hierbij
Themista en Ephyra
is de samenstelling van de verschillende
De innovatieve gistingstechnologieën
De in 2012 en 2013 uitgevoerde labtesten
stromen te sturen. RoyalHaskoningDHV
Themista en Ephyra onderscheiden zich
op slib van communale zuiveringen maken
kijkt met Code naar de gehele keten en
door hoge efficiency, robuustheid en
de verwachtingen hoog gespannen. In
combineert op een slimme manier moderne
lage exploitatiekosten. Beide innovaties
2014 is gestart met een pilotonderzoek om
technologieën als de Crystalactor, Nereda,
kunnen als voorbehandeling bij bestaande
businesscases verder te onderbouwen.
Themista en Ephyra, maar ook de AiRO (KWR
vergisters worden ingezet. Ephyra kan ook
Royal HaskoningDHV - Nijmegen
& Evides) of ultrafiltratie.
als zelfstandige gisting worden toegepast.
Standnummer 192
40
over de vloer
met Rob Schoon
De omgekeerde-osmose-installatie is pas twee jaar oud, maar de capaciteit
is al met een derde teruggelopen. Het overkwam een bedrijf voor de opslag
voor olie en vetten. Voordat het eventueel de membranen vervangt, wil
het eerst weten wat er nu eigenlijk aan de hand is. Een detective met een
verrassende uitkomst.
Capaciteit RO-installatie loopt veel te snel terug
Een onvermoede dader
Het bedrijf
als er meer verwarming nodig is, leidde dit
De onderneming – die alleen anoniem aan
tot problemen met de beschikbaarheid
dit artikel wil meewerken – slaat oliën en
van goed ketelvoedingswater. Met de
vetten op. Het bedrijf kan ruim 700.000
leverancier van de installatie is geprobeerd
m aan olie en vet opslaan, die het door
de werking weer te verbeteren, maar
verwarming met stoom vloeibaar houdt.
ondanks een tussentijdse reiniging
Voordat leidingwater in stoomketels
van de membranen bleef de capaciteit
wordt verhit, wordt het behandeld in een
onvoldoende. De leverancier adviseerde de
omgekeerde-osmose-installatie. Het bedrijf
membranen te vervangen, maar het bedrijf
heeft twee jaar geleden een RO-installatie
wilde eerst een ‘second opinion’. Het won
aangeschaft voor de bereiding van het
onafhankelijk advies over de oorzaken van
ketelvoedingswater. Om de RO niet te zwaar
de teruglopende capaciteit. En natuurlijk
te belasten, ondergaat het water eerst een
een suggestie voor de aanpak.
3
onthardingsstap.
Lage watertemperatuur
Het probleem
De leverancier van de waterbehandelings­
Al binnen een jaar na ingebruikname
installatie wees microbiologische vervuiling
merkte het bedrijf dat de capaciteit van
van de membranen als voornaamste
de RO-installatie daalde van 20 m /uur
oorzaak van de capaciteitsafname
naar circa 13 m3/uur. Met name in de winter,
aan. Bijkomend probleem, zo voerde de
3
41
leverancier aan, was de lage temperatuur
maakt dat het hars minder magnesium en
eerst moet immers de onthardingsinstallatie
van het binnenkomende leidingwater.
calcium kan opnemen, waardoor regelmatig
optimaal werken, om te voorkomen dat
Uit informatie van het drinkwaterbedrijf
onvoldoende onthard water naar de
de membranen opnieuw vervuilen. Het
bleek het water inderdaad soms erg koud,
RO-installatie is gegaan. Een tijdelijke
aanwezige organische slib wordt verwijderd
met een minimum van 4 C. Aangezien
maatregel om het capaciteitstekort van
en het harsbed wordt aangevuld. Daarbij
de temperatuur van invloed is op de
de RO op te lossen, heeft het probleem
verdient het spoel- en regeneratieproces
werking van een RO-installatie – de
nog verergerd: er werd een omloopleiding
extra aandacht, zodat er niet opnieuw
membraanleverancier stelt dat de capaciteit
gemaakt vanaf de ontharder naar de
slib in de kolommen van de ontharder kan
per 1 C circa 3% afneemt – besloot het olie-
stoomketel. Maar de aansluiting was
achterblijven. De voor de RO-installatie
en vetopslagbedrijf het leidingwater al in
vóór de watermeter geplaatst die het
aanwezige loogdosering – bedoeld om
de opslagbuffer van het stoomketelhuis
regeneratieproces– de reiniging van het
koolzuur beter te verwijderen – is gestaakt,
te verwarmen tot 15oC. Deze aanpassing
harsbed – aanstuurt. Daardoor werd er veel
omdat die een nadelige invloed heeft als
had echter niet de gehoopte uitwerking.
meer water over de ontharders geleid dan
er (eventueel) toch sprake zou zijn van
De capaciteit van installatie bleef nog ver
die eigenlijk aankunnen. Daardoor is er te
aanvoer van hard water.
verwijderd van de ontwerpwaarde van 20
veel hard water naar de RO gegaan.
m3/uur.
De onthardingsinstallatie heeft daardoor
Membranen reinigen of vervangen
o
o
waarschijnlijk een grote rol heeft gespeeld
De tweede stap is het optimaal laten
Microbiologie
bij de snel teruglopende capaciteit van de
functioneren van de RO-installatie. De
Volgende stap was de aanpak van de
omgekeerde osmose. Er is hardheidsscaling
vraag is of de aanwezige membranen
microbiologie in het te behandelen water.
ontstaan en die is moeilijk te verwijderen.
nog dusdanig zijn te reinigen dat ze
Door de ruime hoeveelheid voedingsstoffen
Daarvoor is een zure reiniging van de
weer optimaal kunnen functioneren. De
groeit de microbiologie waardoor de poriën
membranen noodzakelijk.
aanwezige vervuiling met microbiologie én
van de membranen verstoppen. Daardoor
hardheid is waarschijnlijk wel te verwijderen,
gaat de capaciteit van de RO-installatie
Scenario
maar wat is dan restlevensduur van de
omlaag. Het beperken van de microbiologie,
Door een gebrek aan (historische) gegevens
membranen en hoe lang is een goede
en verbeterde instellingen voor het
is de exacte oorzaak van de teruggelopen
gegarandeerd? Daar wordt nu nader
terugspoelen van de membranen, moesten
capaciteit niet meer met zekerheid te
onderzoek naar gedaan, voordat het bedrijf
de aangroei binnen de perken houden. Dit
achterhalen, maar het waarschijnlijkste
uiteindelijk een beslissing zal nemen.
bleek echter geen soelaas te bieden, vooral
scenario is dat de membranen vervuild zijn
Het kan toch resulteren in een – kostbare
omdat er veel microbiologie in de ontharders
door een combinatie van microbiologische
– vervanging van de membranen, maar de
werd aangetroffen.
fouling en hardheidsscaling. De
voorwaarden voor een goede werking van
vervuilingen zorgen voor een verminderde
de complete waterbehandelingsinstallatie
Ontharder
doorlaatbaarheid en daarmee een lagere
zijn nu aanwezig. Zo zal de installatie na
Dan naar de ontharders. Water dat in
capaciteit. De onvermoede ‘dader’ was de
de laatste ingreep weer doen waar hij voor
een RO-installatie wordt behandeld
ontharder. Die functioneerde niet optimaal
ontworpen is, namelijk het produceren van
mag niet te hard zijn, omdat zich anders
waardoor er te hard water – dat bovendien
hoge kwaliteit ketelvoedingwater voor de
kalkafzetting op de membranen vormt,
vol microbiologie zat – naar de RO is gegaan.
stoomvoorziening.
zogenoemde scaling. Op het harsbed
van de ontharder bleek onverwachts een
En dan de aanpak
laag microbiologisch slib te liggen. Het slib
Er is gekozen voor een stapsgewijze aanpak:
Meer bedrijfsbezoeken van Rob?
www.waterforum.net/overdevloer
42
Bedrijf in beeld
let’s aquanize!
Hoezeer de werelden van waterschappen en drink­water­bedrijven ook van elkaar
verschillen, ze hebben een ­belangrijke ontwikkeling gemeen. De traditionele
­monodisciplinaire aanpak van projecten maakt plaats voor een integrale
multidisciplinaire benadering. Immers, een gezamenlijke invulling van Design, Build & Maintain door alle betrokken
disciplines, leidt tot meer innovatieve oplossingen. En dus tot betere kwaliteit,
duurzaamheid en kostenefficiency (TCO) van installaties.
Binnen het TBI concern opereren vier ondernemingen met jarenlange ervaring in de
drinkwater- en afvalwatersector: Croon, Eekels, Mobilis en Wolter & Dros. Zij bundelen
hun elkaar aanvullende specialismen in het platform Aquanize.
Door dit unieke samenwerkingsverband worden de disciplines werktuigbouwkunde,
civiele bouw, procesautomatisering , informatisering en elektrotechniek multidisciplinair
en integraal gecombineerd. Via Aquanize kunnen waterschappen en drinkwaterbedrijven
zich volledig focussen op hun kerntaak: het winnen en distribueren van drinkwater
respectievelijk het verzamelen en zuiveren van afvalwater
Automatisering, onderhoud, verduurzaming en beveiliging
Via AquaNize worden vier producten en diensten aangeboden. AquaVision, een
uniek informatie- en rapportagesysteem dat inmiddels geldt als dé standaard
binnen de communale afvalwaterzuivering in ons land. Een Maintenance methodiek,
waarin werktuigbouwkunde, procesautomatisering, installatietechniek én civiele
techniek worden meegenomen. Innovatieve Verduurzamingsoplossingen, waaronder
nutriëntenterugwinning uit afvalwater en benutting van de energetische waarde van
afvalstoffen, waardoor zuiveringsinstallaties energieneutraal of zelfs met energiewinst
kunnen draaien. En tot slot een reeks fysieke en digitale Security oplossingen.
Contactgegevens
Wout Ram
locatie Eindhoven
+31 88 923 55 01
Jan Hurenkamp
locatie Apeldoorn
+31 88 923 44 34
[email protected]
Kijk voor meer informatie
op www.aquanize.nl
Winst op alle fronten
AquaNize brengt alle noodzakelijke disciplines bij elkaar. Dat betekent voor
opdrachtgevers belangrijke winst in termen van tijd, kwaliteit, innovatiekracht en Total
Cost of Ownership.
43
internationaal
Bedrijven en hulporganisaties
werken steeds vaker samen
om schoon water en sanitatie
beschikbaar te maken in
ontwikkelingslanden. Daar komen
ze nieuwe problemen tegen. ‘Dit
vraagt om andere strategieën.’ De start-up SmartLife in het Keniase Nairobi verkoopt schoon drinkwater in
jerrycans, zowel via abonnementen als via losse verkoop. Het bedrijf is onder
meer met steun van WSUP opgezet (foto: WSUP)
Ontwikkelingsorganisaties en bedrijven zoeken samen andere wegen voor waterhulp
Waterwinkel in plaats
van waterput
Door Jac van Tuijn
De waterput is hét icoon van ontwikkelingshulp. Bij ontwikkelingshulp
zochten hulporganisaties nadrukkelijker naar nieuwe
denkt iedereen aan het slaan van waterputten en de bouw van
financieringsmogelijkheden. Zo kwamen ze bij het bedrijfsleven
toiletten. Dat gebeurt nog steeds maar Nederlandse organisaties
terecht. Dat is – in zijn zoektocht naar nieuwe afzetmogelijkheden –
richten zich nu ook op de dienstverlening: het leveren van drinkwater en
geïnteresseerd in manieren om ook de onderkant van de markt
het bieden van veilige sanitatie. Een andere verschuiving is de opkomst
('bottom-of-the-piramyd') te bereiken. Een voorbeeld hiervan is de
van sociaal ondernemen.
samenwerking tussen de Amsterdamse stichting Global Alliance for
De precieze oorzaak voor de huidige stille revolutie rond waterprojecten
Improved Nutrition (Gain) en Unilever in de sloppenwijken van Nairobi.
in ontwikkelingslanden is moeilijk aan te wijzen. Is het de bezuiniging
Gain is een hulporganisatie die zich sterk richt op het terugdringen
op ontwikkelingshulp? Of komt het door het groeiende besef dat
van kindersterfte en daarbij veel sanitatieprojecten uitvoert.
klassieke waterprojecten in ontwikkelingslanden niet op eigen benen
Hygiëne blijkt echter moeilijk uit te leggen. Mensen kopen vaak
kunnen staan en 'instorten' zodra de Nederlanders weggaan?
liever een telefoonkaart waarmee ze direct kunnen bellen dan een
Feit is dat er een andere kijk is op ontwikkelingshulp: de arme
toiletvoorziening waarvan ze de beloofde gezondheidsverbetering
hulpbehoevende medemens heeft plaatsgemaakt voor consumenten
niet meteen meekrijgen.
die erin slagen met weinig geld rond te komen. Vier miljard mensen
leven van minder dan 4 dollar per dag. Bij hun uitgaven hoort vaak
Nairobi
ook het kopen van schoon water en de toegang tot een publiek toilet.
Gain en Unilever zijn, samen met de Engelse organisatie Water &
De watervoorziening als product. Het centraal stellen van betaalde
Sanitation for the Urban Poor (WSUP), twee winkels begonnen
dienstverlening heeft als groot voordeel dat de watervoorziening
in de sloppenwijken van Nairobi. Daar worden schoon water,
gewoon doorgaat als het ontwikkelingshulpproject afloopt.
voedselsupplementen, vitamines en zeep verkocht. Samen leren hoe
ze er betaalbare producten kunnen verkopen en hoe ze klanten het
Marketing in sloppenwijken
belang van persoonlijke gezondheid kunnen bijbrengen.
Door de aangekondigde bezuinigingen op ontwikkelingshulp
Traditionele waterprojecten kunnen iets opdringerigs hebben.
actueel
In het programma Football for Water, onder meer gesteund door de KNVB, geven coaches les over gezonde sanitatie en hygiëne (foto: Football for Water)
Innovatieve samenwerkingsverbanden
Financiering met CO2-rechten
Waterwinkel in sloppenwijk Nairobi
Het samenwerkingsverband 300in6 van bevlogen personen wil
De hulporganisaties Gain en WSUP zijn met Unilever twee ‘smart
de grootschalige verspreiding van huishoudelijke waterapparaten
life’-winkels begonnen in de sloppenwijken van Nairobi. De
zoals huishoudwaterfilters, wateropslag en waterbehandeling
klandizie ontstaat door schoon water aan te bieden en in de winkel
voor consumenten bevorderen. Het initiatief richt zich vooral op het
worden consumenten in contact gebracht met producten voor
creëren van een marktvraag. Een nieuwe financiële bron die 300in6
hygiënische verzorging en verantwoorde voeding. De winkel beoogt
daarvoor wil aanboren, zijn de ‘carbon credit funds’. Door schoner
een gedragsverandering. Als mensen zich bewuster zijn van het
water te leveren, hoeven huishoudens minder hout te stoken om
belang van een goede hygiëne – voorkomen van ziektes – gaan ze
hun (vervuild) drinkwater eerst te koken voor gebruik. Door de
producten zoals zeep waarderen en zijn bereid daarvoor te betalen.
vermeden CO2-uitstoot kunnen ook waterprojecten in aanmerking
komen voor verhandelbare emissierechten.
Vermarkten van regenwaterconcept
Een samenwerkingsverband tussen Nederlandse bedrijven en
Financiering door industrieel watergebruikers
hulporganisaties – Acacia Water, Rain Foundation, MetMeta en
Het bedrijf Esteam Work is een initiatief gestart om – naar
Aqua for All – die samen het 3R-concept Recharge-Retention-Reuse
analogie van verhandelbare CO2-emissierechten – een systeem
op de markt willen brengen in landen die met droogte kampen of
op te zetten voor de compensatie van watergebruik. Het idee is
met overstromingen door hevige regenval. Het 3R-concept biedt
om samen te werken met grootverbruikers die hun watergebruik
ook een antwoord op de toenemende verzilting van grondwater in
‘compenseren’ door geld te storten in een waterfonds. Met dat
dichtbevolkte kustgebieden.
geld kunnen waterprojecten worden gefinancierd in gebieden met
waterschaarste.
Football for Water
Een samenwerkingsverband tussen KNVB, Unicef, Simavi, VEI, Akvo
Managementsteun aan drinkwaterbedrijven
en Aqua for All /SNV. De KNVB verzorgt voetballessen op scholen in
Er zijn samenwerkingsverbanden van Nederlandse
ontwikkelingslanden en heeft daarvoor 'world coaches' opgeleid
drinkwaterbedrijven met collega-bedrijven in ontwikkelingslanden,
die de scholieren ook onderrichten in 'life skills' waaronder de
waarbij ze hun managementexpertise beschikbaar stellen.
hygiënische verzorging. De hulporganisaties zorgen ervoor dat de
Nederlandse managers staan hun collega's in ontwikkelingslanden
scholen over goede voorzieningen voor water- en sanitatie kunnen
bij. Dit gaat bijvoorbeeld om het terugdringen van lekverliezen in
beschikken.
het distributiesysteem of het verbeteren van de facturering en het
incassobeleid.
45
internationaal
De arme mensen in ontwikkelingslanden hebben geen schoon
Het tweede punt is het verdienmodel. Om succesvol te zijn moet
drinkwater of toiletten en daar komen westerse instanties iets
een leverancier volgens Ernes meer participeren in het gebruik van
aan doen. De lokale bevolking ziet niet altijd het nut van de nieuwe
zijn apparaat. “Het verdienmodel zit minder in de verkoop van het
voorzieningen, laat staan van het onderhoud. Dat het anders kan,
apparaat maar veel meer in een goed marktconcept.” Het gaat
bewijst het samenwerkingsverband Football for Water. De KNVB
ook om financiering, onderhoud, servicegarantie. “Dat vraagt om
heeft voetbalcoaches gestald op scholen in ontwikkelingslanden
investeerders die oog hebben voor een gezonde cashflow en waarde
die jongeren levensvaardigheden bijbrengen. Naast voetbal krijgen
hechten aan de positieve maatschappelijke impact zoals op milieu,
voorlichting over alcohol en drugs en zaken als hygiëne met schoon
gezondheid en werkgelegenheid.”
water veel aandacht. Vaak voorzien Nederlandse hulporganisaties de
school van een goede watervoorziening en toiletten.
Mkb
Een mooie combinatie van twee Nederlandse handelsmerken: voetbal
Ook voor Aleid Diepeveen, director business development van het
en schoon water. Het project is in 2012 begonnen en nu doen al meer
Netherlands Water Partnership (NWP), constateert dat een klassieke
dan honderd scholen in Ghana, Kenia en Mozambique mee. Bij deze
marktbenadering in ontwikkelingslanden niet werkt. “De markten
samenwerking draait het vooral om de ‘world coaches’ van de KNVB,
zijn in een ander stadium van ontwikkeling. Dat vraagt om andere
zoals oud-Ajacied Aron Winter, die de boodschap van veilig drinkwater
strategieën en andere samenwerkingen. De koppeling van duurzame
en goede hygiëne als geen ander onder de aandacht kunnen brengen.
ontwikkeling en geld verdienen is een voorbeeld daarvan.” Diepeveen
is dan ook blij te zien dat de oude tegenstelling tussen bedrijfsleven
Aron Winter brengt de boodschap van
veilig drinkwater en goede hygiëne
en hulporganisaties plaatsmaakt voor samenwerking.
Tegelijk ziet ze dat de Nederlandse watertechnologiebedrijven
vaak klein zijn en het avontuur niet gemakkelijk aangaan. Daarom
is zij positief over het Fonds Duurzaam Water waaruit dit soort
De stille revolutie voltrekt zich ook onder invloed van het
samenwerkingen financieel gesteund worden. “Ik hoop dat bij de
topsectorenbeleid dat beoogt hulp en handel te combineren.
nieuwe ronde dit jaar meer projectvoorstellen worden ingediend waar
Het nieuwe beleid voor ontwikkelingshulp is erop gericht bij
ook technologiebedrijven, en met name het mkb, aan meedoen.” Het
waterprojecten hulporganisaties samen te laten optrekken met
NWP gaat daarom bijeenkomsten organiseren over watermarkten in
Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen. Het zichtbaarst is dit
ontwikkelingslanden en opkomende economieën. “Het draait vooral
beleid in de regeling Fonds Duurzaam Water. Dit jaar wordt naar
om lokale samenwerking en dat is voor mkb-bedrijven niet eenvoudig,
verwachting 30 miljoen euro beschikbaar gesteld voor waterprojecten
daarom willen wij ze graag een handje helpen.”
waarbij een publieke partij, een bedrijf en een kennisinstelling
samenwerken. Vooral in Ghana, Ethiopië, Kenia en Indonesië blijken
publieke en private partijen elkaar goed te kunnen vinden.
Fonds Duurzaam Water: 30 miljoen
Hulporganisaties weten bedrijven al te vinden bij samenwerking in
Overheidspartijen, bedrijfsleven, hulporganisaties of
financiering en marktgericht denken. Andersom gaat de revolutie
kennisinstellingen die een partnerschap sluiten om een
minder snel. Vooral leveranciers van waterbehandelingsapparatuur
waterproject in een ontwikkelingsland te realiseren kunnen in
komen moeilijk los van de klassieke verkoop van hun producten. Veel
aanmerking komen voor een bijdrage tot 60% in hun kosten
Nederlandse watertechnologie is hightech en in ontwikkelingslanden
vanuit de regeling Fonds Duurzaam Water.
te duur in aanschaf. Maar zelfs de verkoop van goedkope
Het partnerschap moet bestaan uit ten minste één publieke
huishoudelijke waterfilters stuit op moeilijk te doorgronden culturele
instelling en een bedrijf. Daarnaast is
en locatiegebonden barrières.
betrokkenheid van een ngo of kennisinstelling verplicht. Van
Voor een succesvolle verkoop van Nederlandse
alle deelnemende partijen is ten minste één partij afkomstig uit
waterbehandelingsapparatuur in ontwikkelingslanden zijn
Nederland en één partij afkomstig uit het land waar de activiteit
volgens directeur Sjef Ernes van de stichting Aqua for All twee
voor is opgezet. De regeling geldt voor ruim zestig landen.
zaken belangrijk. Allereerst moet je beseffen dat er ook een
Voor 2014 is 30 miljoen euro beschikbaar en de sluitingsdatum is
gedragsverandering nodig is. Dit vraagt om een andere marketing.
30 juni 2014.
“De consument moet eerst overtuigd worden zijn spaarzaam geld uit
Meer informatie: www.rvo.nl
te geven aan sanitatie en veilig water. Dit moet vervolgens hand in
hand gaan met het aanbieden van betaalbare producten en service.”
46
Mens in beeld
Directeur Joost Buntsma zoekt met Stowa antwoorden ‘op vragen van morgen en overmorgen’
‘Natuurlijk
moeten wij
eigenwijs zijn’
CV Joost Buntsma
1982 Afgestudeerd in civiele techniek, TU Delft
1983 Beleidsmedewerker, Provincie Zeeland
1985 Beleidsmedewerker - Plv. Afdelingshoofd, Provincie Noord-Holland
1991 Senior Beleidsmedewerker, Rijkswaterstaat, ministerie van Verkeer en Waterstaat
2001 Plv. hoofdinspecteur Inspectie Verkeer en Waterstaat, divisie Water i.o.
2002 Programmamanager DG(R)W, ministerie Infrastructuur en Milieu
2011 Secretaris Adviescommissie Water
2013 Directeur Stowa
47
mens in beeld
Niet lang na het afscheid van Willem-Alexander als voorzitter van de
Adviescommissie Water (ACW) maakte ook secretaris Joost Buntsma
een overstap. Hij is nu directeur van Stowa, het kenniscentrum van de
waterschappen. ‘Ik was er na drie tellen uit.’
Door Olav Lammers
Willem-Alexander stapte op als
handen uit de mouwen. Ik heb de
mogelijke ontwikkelingen verkent, ook
voorzitter en kort daarna vertrok u
waterschappen in mijn werkzame leven
als het resultaat onzeker is. We hebben
ook. Wat zegt dat over de ACW?
enorm zien veranderen, van zoals toen
een gezamenlijke uitdaging en ik wil ertoe
“Ha, Helemaal niets! Ik was al aan het
wel gezegd werd ‘boerenrepublieken’ naar
bijdragen dat de Stowa haar sterke positie
solliciteren, nog voor de Prins van Oranje
grote,professionele organisaties.”
behoudt.”
aanvaarden. Ik was op zoek naar een
U heeft ook bij provincies gewerkt.
Uw voorganger Jacques Leenen
andere uitdaging.”
Hoe bekijkt u de discussie om de
spreekt nog steeds over zijn ‘warme
waterschappen daar onder te
familie’. Hoe ervaart u Stowa?
Stowa zocht een ‘directeur met lef’.
brengen?
“Jacques heeft absoluut gelijk. Eerlijk
“Ja, en dan vraag je je direct af: ben ik er
“Het gaat alleen maar over geld en
gezegd was ik wel een beetje bang als
een met lef? Ik ben wel gewend om waar
efficiency. De discussie moet op basis
nieuweling binnen te komen in een relatief
nodig mijn nek uit te steken. Toen ik de
van argumenten gevoerd worden. Alles
kleine club waar iedereen al zo lang met
advertentie zag, dacht ik eerst even tot
mag ter discussie staan, maar wel op
elkaar samenwerkt, maar ik werd er direct
tien te tellen. Maar bij drie was ik er al
het moment dat je met een beter model
in opgenomen. Dat tekent de club.”
uit: dit is op mijn lijf geschreven. Omdat ik
kunt komen. Ik ken niet zo een-twee-drie
al geruime tijd op beleidsniveau werkte,
een beter model, ik zie bovendien een
zocht ik naar een andere functie in het
uitvoeringsorganisatie van de omvang van
water, een functie waarin ik voor de inhoud
een waterschap niet zo snel passen bij een
zou kunnen gaan en ook een beetje de
beleidsmatig georiënteerde organisatie als
bestuurlijke kant ervan kon verdedigen.
de provincie.”
aangaf dat hij ‘zijn nieuwe functie’ zou
Het werk gaat om innovatie, dus het
is bijna altijd leuk. Ik kan mijn netwerk
Bent u dienstbaar en eigenwijs
inbrengen en dat ook verder uitbreiden.”
zoals Stowa zichzelf in de nieuwe
strategienota ziet?
Kent u de waterschappen wel goed
“Ik doe pas mijn mond open als ik ook
genoeg?
dingen weet. Je mag altijd een tikkeltje
“Ik heb er nooit gewerkt, maar vanuit
eigenwijs zijn, vind ik, en voor Stowa is dat
al mijn functies wel met ze te maken
zeker belangrijk. Wij werken vraaggestuurd
gehad. Maar ken ik ze goed genoeg?
en moeten naast het oplossen van de
Eerlijk: nee. Maar dat ben ik nu dus aan
problemen van vandaag ook kijken naar
het leren en waarnemen. Qua cultuur
die van morgen en overmorgen. Dan
passen de waterschappen wel bij het
mogen we best eigenwijs zijn, in de zin
ministerie van Infrastructuur en Milieu:
dat je samen met de waterschappen
‘Ik heb de
waterschappen
enorm zien
veranderen, van
“boerenrepublieken”
naar grote,
professionele
organisaties’
48
bedrijvenregister
CimPro BV
Smederijstraat 2, 4814 DB Breda
www.cimpro.com, [email protected]
T:+31 76 5317788, F: +31 76 5317799
Waterbeheer, Telemetriesystemen, Telemetrie, Stedelijk
waterbeheer, Rioolpompstations, Procesbesturingsinstallaties, Meet- & Regeltechniek, Energiebeheer,
Bewakingssystemen, Automatisering
Deltares
Postbus 177, 2600 MH Delft
www.deltares.nl, [email protected]
T: +31(0)88 3358273, F: +31(0)88 3358582
Advisering, Delfstoffenwinning, Engineering, Funderingssystemen, Grondwater, Onderzoek, Regenwatermanagement, Stedelijk waterbeheer, Waterkeringen,
Watermanagement
Enviro-Chemie bv
Waarderweg 52c, 2031 BP Haarlem
www.envirochemie.nl, [email protected]
T: +31 23 5345405, F: +31 23 5345741
Membraantechnologie, MBR (Membraan Bio Reactoren), Flotatie-installaties en tanks, Emulsiesplitsers,
Chemische waterbehandeling, Biologische reiniging
grondwater/lucht, Afvalwaterbehandeling
Evides Industriewater Postbus 4472, 3006 AL Rotterdam
www.evides.nl, [email protected]
T: +31 (0)10-2935172, F: +31 (0)10 - 2935980
Waterzuivering, Membraanfiltratie, Ionenwisselaars,
Industriële installaties, Drinkwatervoorziening, Afvalwaterbehandeling, afvalwaterzuivering, Proceswater, Industriewater,
waterhergebruik
HKV lijn in water
Postbus 2120, 8203 AC Lelystad
www.hkv.nl, [email protected]
T: +31 (0)320 294242, F: +31 (0)320 253901
Watermanagement, Waterkeringen, Waterbeheer,
Remote Sensing, Opleidingen, Ingenieursbureaus,
Grondwater, GIS (Geografische Informatie Systemen),
Gespecialiseerd advies, Advisering
Imbema Denso B.V.
Nijverheidsweg 5-7, 2031 CN Haarlem
www.imbemadenso.nl , [email protected]
+31 (0)23 5172424 , +31 (0)23 5317433
I-Real BV
Postbus 593, 7000 AN Doetinchem
www.i-real.nl, [email protected]
T: +31 (0)314366600 F: +31 (0)314 363410
Watermanagement, Waterbeheer, Telemetrie, Stedelijk
waterbeheer, Riolering, Regenwatermanagement,
Meet- & Regeltechniek, Grondwater, Automatisering,
Afvalwaterbeheer
Jongia N.V.
James Wattstraat 8, 8912 AS Leeuwarden
www.jongia.com, [email protected]
T: +31582139715, F: +31582129787
Slibbehandeling, Procestechnologie, Procesindustrie,
Mixers, Mengketels, Mechanische waterbehandeling,
Biotechnologie, Beluchters, MBR, Anaërobe
gistingssystemen, Afvalwaterbehandeling
Klay Instruments
Nijverheidsweg 5, 7991 CZ Dwingeloo
www.klay.nl, [email protected]
T: +31 (0)521 591550, F: +31 (0)521 592046
Vloeistofniveau- /registreerinstrumenten, Sensoren,
Niveaumeting, Meet/regel-/beveiligingsinstrumenten,
Meet- & Regeltechniek, Flowmeters
Krohne Nederland B.V.
Kerkeplaat 14, 3313 LC Dordrecht
www.krohne.com , [email protected]
+31 (0)78 630 6200 , +31 (0)78 630 6405
Watermetingen, Watermeters, Wateranalyse apparatuur, Procesindustrie, Niveaumeting, Meters, Meet- &
Regeltechniek, Flowmeters
KSB Nederland B.V.
Wilgenlaan 68, 1161 JN Zwanenburg
www.ksb.com, [email protected]
T: +31 (0)20 4079800, F: +31 (0)20 4079801
Waterpompen, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Proceswaterbehandeling, Pompen, Polderbemalingsinstallaties, Oppervlaktewater zuivering , Onderhoud en reiniging, Koelwaterbehandeling, Grondwater, Drinkwatervoorziening
Landustrie Sneek B.V.
Pieter Zeemanstraat 6, 8600 AD Sneek
www.landustrie.nl , [email protected]
+31 (0)51 548 6888 , +31 (0)51 541 2398
Roosterreinigers, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Rioolpompstations, Pompen, Beluchtingssystemen, Afvalwaterbehandeling, Afvalwaterbeheer, Afvalwatertransport,
afvalwaterzuivering, Polderbemalingsinstallaties
Metawater Co., Ltd. Europe Rep. Office
Westerbachstrasse 32, D-61476 Kronberg im Taunus / Duitsland
T: +49 617 3993126, F: +49 617 3993206
www.metawater.co.jp/eng, [email protected]
Filtratie, Membraanfiltratie, Membraantechnologie, Ozonisatieinstallaties, Waterbehandeling
NWP (Netherlands Water Partnership)
Bezuidenhoutseweg 2, 2594 AV Den Haag
www.nwp.nl, [email protected]
T: 070-3043700 , F: 070-3043737
Branche-organisaties, Watermanagement, Netwerkorganisatie
Logisticon Water Treatment B.V.
Energieweg 2, 2964 LE Groot Ammers
www.logisticon.com, [email protected]
T: +31 (0)184 608260, F: +31 (0)184 608280
Zware metalen verwijdering, Waterzuivering, Waterbehandelingsinstallaties, Waterbehandeling, Ultrafiltratie,
Proceswaterbehandeling, Ontijzering, Omgekeerde osmose installaties, Mobiele drinkwaterinstallaties, Membraanfiltratie
Koppelingen, Hydrants, Flenzen, Fittingen, Corrosie preventiemiddelen, Controle apparatuur/systemen, Buis- en kabeldoorvoeringen, Afsluiters, Afdichtingen, Aanboortoestellen
Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar [email protected] of bel 015 361 7433
49
bedrijvenregister
Nijhuis Water Technology
Innovatieweg 4, 7007 CD Doetinchem
www.nijhuis-water.com, [email protected]
T: +31 (0) 314 749 049, F: +31 (0) 314 749 000
Waterbehandelingsinstallaties, Terugwinninginstallaties, Slibbehandeling, Flotatie-installaties en tanks, Afvalwaterbehandeling,
Waterzuivering, Ozonisatie-installaties, Legionella - behandelingsapparatuur, Biogas installaties, Biologische afvalwaterzuivering
Ondeo Industrial Solutions
Willem Barentszweg 4 , 5928 LM Venlo
www.ondeo-is.nl, [email protected]
T: +31 (0)6 136 55 664 F: +31 (0)77 3231230
Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling,
Ontzouting, Ontijzering, Ontharding, Onderhoud en beheer,
Omgekeerde osmose waterbehandeling, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Membraanfiltratie
ProMinent Verder B.V.
Postbus 12, 3450 AA Vleuten
www.prominent.nl, [email protected]
T: +31 (0)30 6779280, F: +31 (0)30 6779288
Chloordioxide installaties, Desinfectie/oxidatie installaties,
Doseringsapparatuur, Drinkwaterbehandeling, Meet- &
Regeltechniek, Ozonisatie-installaties, Pompen, Tanks,
UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties
Royal Haskoning DHV
Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort
www.royalhaskoningdhv.com, [email protected]
T: +31 (0)88 3482000, F: +31 (0)88 3482801
Waterzuivering, Watermanagement, Vaarwegen, Stedelijk
waterbeheer, Integraal Waterbeheer, Ingenieursbureaus,
Hoogwaterbescherming, Havens, Engineering, Drinkwater-
Rood Wit Blauw watergroep (RWB)
Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo
www.rwbalmelo.nl, [email protected]
T: +31 54 6545020, F: +31 54 6545030
Aannemers, Apparatenbouw, Constructie, Demineralisatie,
Drinkwaterbehandeling, Engineering, Filtratie, Oppervlaktewater
zuivering, Projectbegeleiding, Toegepast onderzoek
Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO)
Postbus 5048, 2600 GA Delft
www.pao.tudelft.nl, [email protected]
T: +31 15 2784618, F: +31 15 2784619
Afvalwaterbeheer, Bouwmiddelen/materialen, Drinkwater
Grondwater, Havens, Onderhoud en beheer, Opleidingen,
Riolering, Waterbeheer, Waterkeringen
Wateropleidingen, Stichting
Postbus 1410, 3430 BK Nieuwegein
www.wateropleidingen.nl, [email protected]
T: +31 (0)30 6069400, F: +31 (0)30 6069401
Afvalwaterbeheer, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Legionella - beheersplan opstellen,
Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Stedelijk
waterbeheer, Waterbeheer, Waterzuivering
Stowa
Postbus 2180, 3800 CD Amersfoort
http://www.stowa.nl, [email protected]
T: +31 (0)33 4603200, F: +31 30 2321766
Onderzoek, Voorlichting
Unie van Waterschappen
Postbus 93218, 2509 AE Den Haag
[email protected]
T: +31 70 3519751, F: +31 70 3544642
Voorlichting
VISSER waterbeheer
De Beeringen 22, 6681 JH Bemmel
www.visserwaterbeheer.com, [email protected]
T: +31 6 21206760
Waterschappen, Watermanagement, Waterbeheer, Ruimtelijke
Water Alliance
Postbus 7560 , 8903 JN Leeuwarden
www.wateralliance.nl, [email protected]
T: +31 (0)58 2849044
Waterzuivering, Watermanagement, Waterbehandeling,
Netwerkorganisatie, Branche-organisaties, Afvalwaterbehandeling
Koninklijk Nederlands Waternetwerk
Binckhorstlaan 36, 2516 BE Den Haag
http://www.waternetwerk.nl, [email protected]
T: +31 70 3222765
Afvalwaterbeheer, Netwerkorganisatie, Oppervlaktewater zuivering, Proceswaterbehandeling,
Rioolwaterszuiveringsinstallaties, Vakbladen, Waterbehandeling, Waterbeheer, Watermanagement, Watervoorziening
Wetsus
Xylem Water Solutions Nederland B.V.
Pieter Zeemanweg 240, 3316 GZ Dordrecht
www.xylemwatersolutions.com/nl ,
[email protected]
T: +31 (0)78 6548400, F: +31 (0)78 6510936
Waterbehandelingsinstallaties, UV-bestralingsinstallaties,
Scada, Rioolpompstations, Pompen, Ozonisatie-installaties,
Onderhoud en beheer, Desinfectie/oxidatie installaties
behandeling
Ordening - Interactieve planvorming, Overheid, Organisaties,
Oppervlaktewaterinname, Ingenieursbureaus, Freelancers,
Advies- en ontwerpbureaus
A Division of Watts Water Technologies Inc.
Watts Industries Netherlands bv
Postbus 98, 6960 AB Eerbeek
www.wattsindustries.nl, [email protected]
T: +31 (0)313 673750 F: +31 (0) 313 652073
Sanitaire en drinkwaterinstallaties, Ontluchters, Meet- & Regeltechniek, Legionella - installatietechniek, Kleppen, Gietijzeren
appendages, Flowmeters, Buissystemen, Afsluiters
Postbus 1113, 8900 CC Leeuwarden
www.wetsus.nl, [email protected]
T: +31 (0)58 2843000 F: +31 (0)58 2843001
Toegepast onderzoek, Sensoren, Proceswaterbehandeling,
Onderzoek, Milieutechnologie, Membraantechnologie,
Membraanbioreactor - kenniscentra, Drinkwaterbehandeling, Biotechnologie, Afvalwaterbehandeling
Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar [email protected] of bel 015 361 7433
50
column
door Jac van Tuijn
Britse scenario’s
in Nederland
Zes weken stond het poldergebied ten zuiden van Bristol al onder
maatregelen als daarmee 8 pond schade kan worden voorkomen.
water, toen Londen zich ermee ging bemoeien. Met een spijkerharde
Zo'n norm leidt er automatisch toe dat steden beter beschermd
aanval op de Labour-gezinde directeur Chris Smith van het
worden dan het platteland.
Environment Agency schudde het conservatieve parlementslid Ian
Liddell-Grainger de nationale politici wakker: het milieuagentschap
Verafgelegen, verwaarloosd en vergeten
zou te veel zijn oren laten hangen naar de ecologen in de eigen
In Nederland is waterveiligheid de laatste decennia nauwelijks een
organisatie en zich te weinig bekommeren om de waterveiligheid. Zo
politiek beladen onderwerp geweest, tenminste niet op landelijk
gaat het altijd: na een waterramp wordt gewezen naar de geringe
niveau. Zonder enig mankeren stemde de Tweede Kamer in met
daadkracht van de autoriteiten.
verhoging van het nationale waterveiligheidsbudget tot 1 miljard
euro per jaar. Maar toch, hoe zouden wij reageren als bijvoorbeeld
Waterveiligheid is eigenlijk niet zo ingewikkeld. Lokale water-
dunbevolkt gebied in Groningen zou overstromen? Waarschijnlijk
autoriteiten weten maar al te goed wat de zwakke schakels zijn
klinkt dan ook scherpe kritiek dat er te weinig aandacht is voor de
en de plannen om die aan te pakken liggen klaar. Het probleem zit
‘verafgelegen, verwaarloosde en vergeten’ gebieden.
in de politieke afwegingen met andere belangen. Uiteraard gaat
het dan om het toekennen van voldoende financiële middelen.
Zijn die Britse scenario’s ondenkbaar voor Nederland? Niet helemaal.
Maar minstens zo belangrijk is de besluitvorming in de ruimtelijke
In september komt namelijk deltacommissaris Wim Kuijken met een
ordening. Lokaal verzet door steden, bedrijven, natuurorganisaties
voorstel voor een nieuw normstelsel voor waterveiligheid. De normen
en boeren blijkt over de hele wereld verlammend te werken.
zullen – anders dan de huidige – gebaseerd zijn op de mogelijke
gevolgen van een overstroming. Op het risico: het aantal mogelijke
Vooral het platteland kreeg de klap
slachtoffers, de potentiële schade en de economische ontwrichting.
Ondanks de niet aflatende regenval en de opeenvolgende
Als het voorstel van de deltacommissaris wordt overgenomen, zullen
zuidwesterstormen die in het Kanaal van Bristol meerdere keren
ook Nederlandse stedelingen in de toekomst meer bescherming
extreem hoogwater veroorzaakten, bleven steden als Bridgwater
krijgen dan bewoners van het platteland. Hoe gezegend we in
en Taunton gespaard. In voorgaande jaren waren die steden ook
Nederland ook mogen zijn met onze apolitieke cultuur als het gaat
onder water gelopen, waarna het Environment Agency maatregelen
om waterveiligheid, dit is mijns inziens wel een pittig debat waard.
heeft getroffen. De steden bleven dit jaar droog, maar de kleine
Het kan toch niet zo zijn dat we keringen gaan bouwen die een stad
plattelandsdorpjes en de boeren kregen het water te verwerken.
drooghouden en een plattelandsdorp laten onderlopen.
Waarom worden stedelingen beter beschermd dan mensen op
Jac van Tuijn is oud-hoofdredacteur en medeoprichter van
het platteland? In Engeland is dit gevolg van het belang van de
WaterForum Online. Hij werkt nu als freelance journalist en
verzekeraars. Die dringen bij de Britse overheid aan op de ‘norm
moderator, met name op het gebied van (internationaal)
van 1:8’: de regering moet 1 Britse pond uitgeven aan preventieve
watermanagement.
Hoe zouden wij reageren als dunbevolkt gebied in Groningen overstroomt?
Kent u ons
bedrijvenregister
Uw bedrijf
op één van de best bekeken sites
in de waterwereld met
46.000 pageviews per maand
en een wekelijkse nieuwsbrief
naar 8.000 waterprofessionals
www.waterforum.net
LOGISTICON WATER TREATMENT
Demiwater
Afvalwater
DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!
Koelwater
Olie/Water separatie
Condensaat polishing
Een zuivere samenwerking
Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst,
Logisticon levert u:
Klant specifieke installaties
Ontwerpen in 3D
Procesontwerp en Werktuigbouw/Elektrotechniek
in één hand
Optie huur (pilot)installatie
Bel of mail gerust en maak gebruik van onze
expertise in water.
Logisticon Water Treatment b.v.
Postbus 38, 2964 ZG
Groot-Ammers, Nederland
Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60
Website: www.logisticon.com

Download het overlijdensbericht (in PDF-formaat)

WN Programma op hoofdlijnen - Sportvisserij Zuidwest Nederland

Aan de leden-waterschappen 13 augustus 2014 73498/EV drs. J. de

Lees meer - Aquarama

3b Beantwoording vragen HWH 2.0

Inbreng AO Waterveiligheid

Inbreng AO Waterkwaliteit

Maatschappelijke doelen centraal stedelijk waterbeheer

JS Consultancy

(81 KB) projectomschrijving