Verslag bijeenkomst 5 juni 2014 IKEA effect

Het effect van de inrichting van de openbare ruimte
Verslag bijeenkomst 5 juni 2014, Utrecht
Wat doet de openbare ruimte met ons. Gemeenten besteden veel zorg aan de openbare ruimte.
Zo worden er eisen gesteld die betrekking hebben op zowel het proces als op bijvoorbeeld het
ontwerp, materiaalkeuze, beheersaspecten en het eindresultaat. Wat doet een bepaalde
inrichting of materiaalkeuze nu met mensen? Wat betekent dit voor de beleving van de
openbare ruimte en welk reactie roept het op? In drie inspiratieworkshops kijken we naar
aspecten in de openbare ruimte die bijdragen aan een positief of negatief gedrag met
betrekking tot zwerfafval.
In een anonieme omgeving ontbreekt de druk van sociale regels. Daarmee wordt het
makkelijker om afval te laten slingeren. Er is niemand die het ziet of er iets van zegt. In deze
eerste inspiratieworkshop “het IKEA-effect in de openbare ruimte’ is het onderwerp
anonimiteit van de omgeving nader bekeken. Aan de hand van foto’s van de openbare ruimte
heeft Paulette Dicker van Royal Haskoning DHV ons laten zien wat anonimiteit oproept en
hoe je dit doormiddel van inrichting kunt verminderen.
Anonimiteit
Anonimiteit is een van de aspecten die invloed hebben op gedrag van mensen. Een omgeving
die van niemand is of waarin je je anoniem waant nodig meer uit tot ongewenst gedrag.
Hieronder volgt een opsomming van aspecten die aan de hand van de foto’s aanbod zijn
gekomen.
Aspecten die anonimiteit bevorderen.
- Grote drukte, je gaat op in de massa en als je weg bent weet niemand dat het van jouw
was. Als een omgeving als te druk wordt ervaren vindt men dit niet meer prettig en
sluit men zich af.
- Grote leegte, men voelt zich alleen, er is geen intimiteit
- Snelle passage, je bent er maar even en wat je achter laat zie je niet meer
- Grote open vlakte, men voelt zich niet verbonden met de plek je kunt nergens heen.
- Ontbreken van de menselijke maat
- Lawaai, mensen sluiten zich af voor het lawaai en daarmee voor hun omgeving.
- Geen duidelijke eigenaar zichtbaar, er is weinig sociale controle voelbaar (plek is vaak
enigszins verwaarloosd).
- Harde overgangen van privé terrein naar openbare ruimte.
Maatregelen die anonimiteit kunnen verminderen
- Tussen drukte en leegte zit een ergens een optimum. Voor gezelligheid heb je een x
aantal mensen per m2 nodig. Het optimum hangt sterk samen met waarvoor mensen
ergens komen, of te wel hoe wordt deze ruimte gebruikt
- Verpersoonlijking van de omgeving
o Muren en hoekjes mooi maken, muur schildering, grappig aankleden. Ook wel
stadsacupunctuur genoemd.
o Suggestie wekken dat het van iemand is, bijv. fake door met naambordje
o Duidelijk laten zien dat het wel van iemand is, hekje oid.
o suggestie dat je gezien wordt (ogen), vorm van sociale controle voelen.
-
-
-
-
-
Creëren van hybride zones waardoor de overgang tussen privé en publieke ruimte
minder scherp wordt. Zo komt er ruimte voor contact en een gevoel van
eigenaarschap.
o Voortuintjes of geveltuintjes maken de overgangszone minder strak.
o Doorgang creëren, hierdoor krijg je onbewust het gevoel op het terrein van
iemand te komen. Dit door bijvoorbeeld pilaren of een ‘open hek’ aan het
begin van een buurt.
Placemaking (van huis naar een thuis) Let op, door Nederlandse bedrijfjes wordt dit
aspect vaak anders ingevuld dan hier bedoeld.
o De ruimte is wat je er zelf van maakt. Ook wel IKEA-effect/ of magie-effect,
een beetje van mezelf, genoemd. Succesfactoren hierbij zijn, dat het moet gaan
om iets waar behoefte aan is, het moet passen in de omgeving, blijf er zelf ook
energie in steken met bijvoorbeeld aanplanting en (faciliteren van) reiniging.
o Bied mensen de ruimte om zelf enige invulling te geven aan hun straat. bijv.
met geveltuinjes, adoptie van groen.
o Ontwerp de basis en laat verder de inrichting aan de gebruiker over. Een
voorbeeld hiervan is Schiphol. Zij vraag een strakke kale ruimte, waar
vervolgens door interieurarchitecten om de zoveel tijd een andere sfeer
gecreëerd wordt.
Inrichten op de menselijke maat zodat mensen hun omgeving waarnemen. Dus niet
gebaseerd op vrachtwagens, veegwagens of auto’s.
o 5 km/uur vs 60 km/uur
o Open vs gesloten
o Interactie vs passief
o Interessant vs saai
o Gevarieerd vs uniform
o Verticaal vs horizontaal
Oude steden worden vaak als veel gezelliger gevonden. In Amsterdam bijvoorbeeld
krijgen ondernemers subsidie om de grote reclame borden van de gevels te halen en de
veelal oude authentieke gevels weer te herstellen en te laten zien.
Een fontein, drukt het omgevingslawaai weg.
Verlichten
Zet een ondergrondsecontainer niet in een anoniem hoekje
De volgende inspiratie workshop gaat over ‘Omdenken’. In deze workshop kijken we
opnieuw naar inrichtingsaspecten en analyseren we waarom deze nu afval aantrekken. Dit is
vervolgens kennis die we kunnen gebruiken voor de oplossing van het probleem.
Bekende vormen van omdenken zijn ‘afval is grondstof’, omgekeerd inzamelen (je brengt het
restafval weg en het gescheiden afval wordt opgehaald), de peukentegel enz.
Datum en locatie zijn de ochtend van 18 september, bij Gemeente Schoon op de Croeselaan
15 te Utrecht. Alleen gemeenten die deelnemen aan Gemeente Schoon kunnen zich
aanmelden.

Download Report