het verhaal 20 DE STANDAARD HET VERHAAL 21 DE STANDAARD DINSDAG 18 FEBRUARI 2014 DINSDAG 18 FEBRUARI 2014 Engeland duikt onder drie procent Holland bleek een maatje te klein om het centrum van de wereld te blijven. Op het einde van de zeventiende eeuw moest het de fakkel doorgeven aan Engeland. Het eiland had bij de oprichting van de Bank of England in 1694 (foto) nauwelijks een financieel systeem, maar speelde leentjebuur bij de voormalige wereldcentra. Uit Venetië kopieerde Engeland het bankensysteem, de manier van schulduitgifte leende Engeland uit Holland. Zodra de oorlog met de Franse koning Lodewijk XIV voorbij was, kon Engeland zich verzekeren van makkelijk geld. Het land leende toen aan ongezien lage rentevoeten van minder dan drie procent. 20,00% 1440 Turken verslaan Venetianen 1467 17,39% Opeenvolging van oorlogen tegen de Turken verzwakken stelselmatig het rijke Venetië Detail uit het westelijk portaal van de San Marco basiliek (1250) in Venetië. Oorlog van Chioggia (tegen Genua) Oorlog van de Heilige Liga (1508 - 1516) 1385 1509 13,16% Rente 12,50% Amsterdamse goudsmeden geschilderd door Thomas de Keyser, 1596/97-1667. op langlopende staatsschuld Oorlogen tegen Lodewijk XIV Oorlog Venetië-Genua Levenslange lijfrentes (Nederland) 1299 8,38% Gemiddelde rente sinds 1285: 1701 80-jarige oorlog (1568- 1648) Terugbetaling van Oorlog de Amerikaanse van 1812 schuld in 1790 9,92% Rampjaar Invasie van Frankrijk en Engeland 1572 8,13% Amerikaanse Revolutie 1672 6,50% 7,64% +7% Tweede oliecrisis 1981 15,84% Geen stabiliteit Door de industriële revolutie, zette Engeland zich nog nadrukkelijker op de kaart als wereldmacht. Maar sinds de onafhankelijkheid van de VS in 1783 kreeg het wel een te duchten concurrent. Na de Eerste Wereldoorlog nam New York definitief de rol van Londen over. De financiële markten namen explosief toe. Maar dat leidde opmerkelijk genoeg niet tot stabiele interestvoeten, integendeel. Door de oliecrisis hadden de VS tussen 1979 en 1981 af te rekenen met dubbelcijferige inflatie. De overheid probeerde die compromisloos de kop in te drukken, en liet daarvoor de rente tot meer dan 15 procent stijgen. Een dergelijk renteniveau was toen in meer dan 500 jaar niet meer vertoond. Burgeroorlog 1861 8,45% 1784 Eerste Wereldoorlog 1920 Zevenjarige oorlog 5,32% 6,63% 1285 1814 De oliecrisis van 1973 in de VS. Eerste verhandelde obligaties 4,88% 1344 VENETIË 1300 1350 1761 6,17% 5,97% 1570 1423 5,67% 4,51% 4,25% Venetië: Een verplichte investering Hollandse discipline De handelsstad Venetië ontpopte zich in de middeleeuwen tot het wereldse financiële centrum. De stad ontleende geld van zijn burgers met prestiti, wat Italiaans is voor leningen. Echte investeringen waren dat niet, want rijke burgers werden verplicht om in de overheidspapieren te beleggen. Venetië betaalde een vaste rente van 5 procent per jaar, de looptijd van de prestiti was niet bepaald. In 1285 werden ze voor het eerst op de markt verhandeld, en zo was het ook mogelijk om de eerste rente te bepalen. Aangezien kopers slechts 75 procent van de verschuldige som moesten betalen, bedroeg de werkelijke rente in 1285 6,83 procent. Venetië raakte op het einde van de vijftiende eeuw verstrikt in een reeks oorlogen met de Turken. Brugge en later Antwerpen werden de nieuwe financiële centra, maar in de tweede helft van de zestiende eeuw nam Amsterdam hun plaats in. Het Venetiaanse kredietsysteem steunde vooral op commerciële bankiers, zoals de Medici. In Holland 1400 1450 1500 HOLLAND 1550 1679 3% gaven de provincies en steden zelf hun schuldpapier uit. De Hollanders deden dat erg gedisciplineerd. Ze vochten geen dure buitenlandse oorlogen uit, en profiteerden van de internationale handel. Zo tekenden ze voor een van de stabielste renteperiodes in de geschiedenis, waarbij ze de overheidsrente herhaaldelijk konden laten zakken. 1600 1650 3,31% 2,81% 1791 1737 1824 2,13% 1889 Grote Depressie 1,85% 1941 1,38% 2012 Tweede Wereldoorlog ENGELAND 1700 1750 VS 1800 1850 1900 Financiële Crisis 1950 2000 Rente op laagste peil in geschiedenis Nooit was de rente zo laag als vandaag in de VS – ook als we vergelijken met de financiële centra uit het (heel verre) verleden. VAN ONZE REDACTEUR DRIES DE SMET BRUSSEL | Journalisten, be leidsmaker en economen gooien nogal snel met superlatieven. Zo wordt beweerd dat de rente op overheidspapier in 2012 zijn laag ste peil ooit bereikte. Dat klopt voor de Verenigde Staten, maar dat land is, in het licht van de ge schiedenis, een erg jong land. Wat als we de rente niet op honderd of tweehonderd jaar bekijken, maar op zevenhonderd jaar? Dat is de vraag die Bryan Taylor, hoofdeconoom van Global Finan cial Data, zich stelde. Hij combi neerde in één grafiek de rente van de opeenvolgende financiële cen tra in de wereld: Venetië, Holland, Engeland en de VS. Dat levert niet alleen een prachtige grafiek op, maar leert ons heel wat over de evolutie van de rente door de eeu wen heen. 1. Het zijn uitzonderlijke tijden In 2012 was de rente op tienjarig Amerikaans overheidspapier tot onder 1,4 procent gezakt, en dat is echt historisch laag. Ondertussen bedraagt de rente opnieuw het dubbele, maar dat doet niets af aan de bijzondere situatie. ‘Het is een zeer uitzonderlijke toestand’, stelt Erik Buyst, professor econo mische geschiedenis (KU Leuven). ‘De reden daarvoor is gekend. Er zijn wereldwijd monetaire injec ties, waardoor de wereld zwemt in de liquiditeiten. Dat drukt het rendement op overheidspapier.’ Volgens Buyst wordt het tijd om op te schuiven naar normalere rentevoeten. ‘De komende jaren moet de monetaire liquiditeit af gebouwd worden. Zoniet zullen opnieuw zeepbellen ontstaan.’ 2. Altijd maar lager Stabiel was de rente op overheids obligaties de voorbije honderden jaren allerminst. Maar duidelijk is wel dat de trend neerwaarts is. Sinds 1285, toen Venetiaans over heidspapier voor het eerst verhan deld werd en we dus de eerste marktrente kenden, was de ge middelde rentevoet 6,5 procent. Na 1600 daalde dat gemiddelde naar 4 procent. Taylor ziet maar één reden voor die dalende rentes: ‘dit is duidelijk toe te schrijven aan het lagere risico op niet terug betalen.’ Buyst wijst op het inhe rente verschil tussen Venetië en de VS. ‘We vergelijken hier een stadstaat met een land met 300 miljoen inwoners. Venetië werd autoritair geleid. Telkens als een andere fractie aan de macht kwam, was je niet meer zeker dat je terugbetaald zou worden. Bo vendien zijn de markten steeds li quider geworden, wat ook voor la gere rentes zorgt.’ 3. Oorlog doet pieken In de loop van de geschiedenis schoten rentevoeten vaak in en kele maanden tijd pijlsnel de hoogte in, en het is geen toeval dat dit telkens in tijden van oor log was. Oorlogen waren erg kos telijk, en dus moest er veel ge leend worden. Maar de sterke pie ken in het Venetiaanse tijdperk, werden niet gevoeld door de stad. De rente die Venetië betaalde, bleef ongewijzigd op vijf procent. Maar bij oorlog dumpten de in woners hun obligaties aan spot prijzen op de markt, uit vrees dat ze helemaal niets meer waard zouden zijn. Daardoor scheerde de impliciete rente ongeziene toppen. 4. Correctie: oorlog deed pieken 5. Sterren komen, sterren gaan Ook de Napoleontische oorlogen, de burgeroorlog in de VS en We reldoorlog I dreven de rente naar piekniveaus. Maar sinds de Twee de Wereldoorlog beïnvloedt oor log de rente niet meer. ‘Oorlogen kosten verschrikkelijk veel geld, maar nu worden die min of meer normaal gefinancierd’, stelt Buyst. Toch is ook de enorme rentepiek in 1981 terug te leiden tot een oor log. Door onrust in het Midden Oosten stegen de olieprijzen zo sterk dat ze dubbelcijferige infla tie uitlokten. Om die inflatie dood te knijpen, dreef toenmalig Fed voorzitter Paul Volcker de rente op tot een peil dat in meer dan vijf honderd jaar niet meer gezien was. Na de Eerste Wereldoorlog nam New York de fakkel van Londen over als het financiële centrum van de wereld. Door in dat cen trum te zitten, kunnen de Verenig de Staten goedkoper geld ontle nen. Maar hoe lang kunnen de VS die positie nog vasthouden? ‘Het is duidelijk dat het economisch zwaartepunt verschuift, weg van het westen. De grondstofprijzen worden nu al bepaald door wat in ZuidoostAzië gebeurd. Als China blijft evolueren zoals het dat de laatste dertig jaar deed, wordt het willens nillens het volgende finan cieel centrum’, stelt Buyst. ‘Als China blijft evolueren zoals het dat de laatste dertig jaar deed, wordt het willens nillens het volgende finan cieel centrum’
© Copyright 2024 ExpyDoc
