pagina haaien - Dutch Shark Society

4 BUITEN
BUITEN 5
WOENSDAG 4 JUNI 2014
Noodklok luidt voor historische kerken
Bedreigd erfgoed
D
Historische schuren, unieke
waterputten en oude bakketen.
Veel cultureel erfgoed in Zeeland
wordt bedreigd. In deze serie laten
we zien wat er dreigt te verdwijnen.
Beelden van kerken die aantonen dat het onderhoud al
enige tijd niet meer is uitgevoerd.
foto’s Monumentenwacht
Zeeland
oor terugloop van het ledental van
plaatselijke kerkgemeenschappen,
zullen ze om te overleven moeten samenwerken om vervolgens samen te zullen gaan, dus fuseren. Hierdoor worden de
komende tijd steeds meer historische kerken, vaak ook nog Rijksmonumenten, overbodig en moeten daarom worden gesloten
voor het reguliere, kerkelijke gebruik. Daarnaast kost het open houden cq. het gebruik
van deze grote(re) kerkgebouwen eigenaren heel veel geld, waar niet of nauwelijks
inkomsten tegenover staan. Al langere tijd
is het reguliere onderhoud van deze markante gebouwen op een lager pitje gezet.
Maar nu de inkomsten nog verder teruglopen en de fusies geëffectueerd worden,
moeten ze sluiten en wordt het reguliere
onderhoud geheel gestaakt. Niet alleen vanwege een gebrek aan financiële middelen
maar ook met het oog op de aanstaande en
nabije verkoop ervan. ‘Je gaat toch geen onderhoudskosten maken als de verkoop aanstaande is?’ In veel gevallen laat echter een
nieuwe eigenaar heel lang op zich wachten, met alle nadelige gevolgen van dien,
de onderhouds- en restauratiekosten lopen
daardoor razendsnel op. Op een gegeven
moment is de schade aan deze gebouwen
zo groot, dat slechts één mogelijkheid rest,
namelijk de sloop ervan. Deze kerkgebouwen zijn niet voor niets Rijksmonumenten, dit omdat wij met zijn allen vinden
dat deze gebouwen (cultuurhistorisch en
voor de identiteit van deze dorpskern en
haar bewoners) van grote waarde zijn en
voor de toekomst behouden moeten worden. Ook staan deze gebouwen veelal in
oudere dorpskernen, en maken ze in het gebruik (onder)deel uit van het dagelijks le-
ven van deze plaatselijke leefgemeenschap.
Deze gebouwen anders bestemmen of nog
erger, ze slopen en vervangen door andere
(modernere) gebouwen zal van grote en
vooral negatieve invloed zijn op de leefbaarheid en het typische van de betreffende
kernen.
Ook vormen deze grote kerken, samen met
historische molens, de specifieke bakens in
en van het Zeeuwse landschap en zijn daardoor de dorpskernen door inwoners van
Zeeland en haar vaste bezoekers van veraf
al goed te duiden.
Dit is geen specifiek Zeeuws probleem, zeker waar het krimp betreft van de plaatselijke bevolking. Hierdoor zijn op verschillende plaatsen in het land al initiatieven gaande om aan deze neerwaartse spiraal een
halt toe te roepen en waar mogelijk deze
zelfs om te buigen. Deze ontwikkeling is
ook al gaande in Zeeland, zo loopt het project ‘Kerk, Krimp en Kans’ binnen de gemeente Sluis, waar de SCEZ uitvoering aan
geeft. Ook is een aantal grote kerken al ‘herbestemd’, zoals de Grote Kerk in Zierikzee
en de Westerkerk in Goes. Zaak is dat wij
met zijn allen als gemeenschap (burgers én
overheden samen met vrijwilligers en professionelen) dit probleem ook gezamenlijk
moeten aanpakken en oplossen. Wel moeten er er rekening mee houden dat er een
aantal grote kerken letterlijk verloren zal
gaan.
Tony Veenstra
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
Wie vervallen of vergeten waardevol erfgoed tegenkomt doet er goed aan dit door te geven
aan het Meldpunt Erfgoed Zeeland (MEZ),
www.Meldpunterfgoedzeeland.nl
Paaien onder water
Haaien in de Oosterschelde. Ze zullen niet zo gauw in je tenen bijten. En ook
niet ergens anders in. Maar wat moet je weten, zelfs als je deze zomer níet
voor anker ligt en van je achterplecht afduikt?
Dat films als Jaws onzin zijn. Dat wij niet bij haaien op het menu staan. Dat ze
hier onbedoeld in de netten van vissers hangen. En in sommige werelddelen
uitsterven. Vanwege vervuiling. Of economisch gewin: dan drijven hun vinnen
in de soep. Omdat niet iedereen doordrongen is van al dit haaienleed, maakt
Dutch Shark Society de bevindingen voor een breed publiek toegankelijk.
door Jacoline Vlaander
R
uim twintig jaar geleden ontmoetten zij
elkaar tijdens een
duiksessie in Egypte.
De vonk sloeg knetterend over. Sindsdien verkennen zij
als geliefden wereldwijd ook de
diepten van de oceanen: ,,Eigenlijk is het leven onder de waterspiegel onze passie”, lacht Georgina Wiersma (55). ,,Kleurrijk en
fascinerend. De kracht ervan is
groot. Net als de energie en eeu-
ZEELAND
Het Wereld Natuur Fonds en ARK
Natuurontwikkeling laten met de serie
Zeeland, wilder dan je denkt zien dat
Nederland een unieke delta heeft. De reeks
artikelen neemt u mee op een reis langs
veertien bijzondere en spannende
diersoorten. Het gaat steeds beter met de
natuurlijke rijkdom van ons land. Allerlei
diersoorten komen terug, ook in Zeeland.
Het Wereld Natuur Fonds en ARK zetten
zich in voor een natuurlijke,
klimaatbestendige en economisch vitale
delta. De Nederlandse delta kan een
voorbeeld zijn voor delta’s wereldwijd wat
betreft de problematiek rondom veiligheid
en natuurlijk herstel.
Georgina Wiersma zwemt met een engelhaai. Deze soort is in onze wateren officieel uitgestorven verklaard.
wigdurende beweging.” En met
de haaien die ze er leren kennen,
en waar zij in vol ornaat tussendoor zwemmen, ook als er tweehonderd om hen heen cirkelen,
voelen zij zich vertrouwd: ,,Uiterst elegant en een en al souplesse”, zegt Peter Verhoog (59). Als
fotograaf verzorgt hij exclusive onderwaterfotografie en legt het
spectaculair vast: „Schitterend gestroomlijnd, een perfecte lichaamsbouw. Ze zijn nieuwsgierig, lenig en sterk.”
Wereldwijd zijn er meer dan 400
soorten haaien. Als top-predators
in het waterrijk staan ze bovenaan de voedselketen. Ze hebben
een kraakbenen skelet, een lange,
vooruitstekende snuit, onbedekte
kieuwopeningen, vlezige, niet samenvouwbare vinnen en asymmetrische staartvinnen. Met opgetrokken lippen en rijen flinke tanden lijken zij grijnzend de evolutie al miljoenen jaren de baas.
Maar net als hun krachtige biotoop zijn ze kwetsbaar; het merendeel van de soorten prijkt op de
Rode Lijst. Werden ze in het verleden gehaat en gedood vanwege
diepgewortelde afkeer en onwetendheid, tegenwoordig spelen
vooral economische belangen een
rol, en betekenen vervuiling, overbevissing, recreatie en oprukkende bebouwing langs de oevers
hun einde.
Het gaat Verhoog en Wiersma
aan het hart. Daarom hebben zij
in 2012 de Dutch Shark Society opgericht. Met deze kleine, wendbare non-profit organisatie zijn zij
de schakel tussen wetenschap en
publiek, met het steunen en zichtbaar maken van onderzoek en het
ontwikkelen van media-initiatieven door fotografie en film. Daarbij streeft Dutch Shark Society
naar een brede samenwerking
met andere instanties en instituten, alsook met de duikindustrie,
de professionele en recreatieve visserij. En met succes.
In 2010 startten Sportvisserij Nederland en IMARES Wageningen
(Institute for Marine Resources &
Ecosystem Studies) het onderzoeksproject SharkATtag, gericht
op de populatie gladde haaien in
de Noordzee. De met een hengel
gevangen dieren kregen een merk-
je, om zo een goede inschatting te
kunnen maken van de populatie
gevlekte gladde haaien en het via terugvangst - in kaart brengen
van hun verspreiding in de Europese wateren. Dutch Shark Society brengt dit allemaal in beeld.
Wiersma: ,,In augustus vorig jaar
konden wij mee aan boord. We
hebben Nederlandse haaienvissers gesproken en het onderzoek
vastgelegd. Een geweldige ervaring. We waren onder de indruk
van hun kennis en enthousiasme,
en van de zorgvuldige omgang
met dieren.” Verhoog vult aan:
,,Het onderzoek is belangrijk omdat haaien gevoelig zijn voor overbevissing, vanwege hun langzame
voortplanting en het kleine aantal jongen. Sportvisserij Nederland bepleit beschermende maatregelen door het verplicht terugzetten na de vangst. Dat juichen
wij natuurlijk toe.” Zestien soorten haaien komen in de Noordzee
voor. Daarvan zwemmen de
hondshaai, de kathaai, de gladde
haai, de ruwe haai en gladde gevlekte haai ook wel eens via de ke-
ring Zeeland binnen. Het onderscheid tussen deze soorten is echter niet altijd even duidelijk te
zien, vertelt Wiersma: ,,De hondshaai
(Scyliorhinus
canicula)
wordt maximaal tachtig centimeter lang en jaagt ’s nachts op vissen, kreeftachtigen en weekdieren, tot een diepte van ongeveer
85 meter. Hij is hier een typische
zomergast vanuit het warmere
zuiden.” In tegenstelling tot de
hondshaai komt de anderhalve
meter lange kathaai (Scyliorhinus
stallaris) wél voor op de Rode
Lijst. Verhoog: ,,Naast consumptie
werd hij vroeger veel om het economisch gebruik van zijn schuurpapieren huid gedood. Hij leeft
vooral tussen rotsen en wieren en
jaagt ’s nachts op beenvissen,
schaaldieren en inktvisachtigen.”
Wie deze zomer benieuwd is of
er haaien in de buurt zijn, kan
langs de Noordzeestranden lege
eikapsels zoeken. Glad, lichtbruin, met ribbels, en zo’n vijf bij
twee centimeter groot. De hoeken hebben stugge opgekrulde
draden, waarmee ze in groepjes
in elkaar gedraaid zijn. Wiersma:
,,Als je weet waarop je moet letten, zie je ze ook wel ’s binnendijks, tussen de basaltblokken.”
Het zijn de sporen van een wereld die nog lang niet iedereen
heeft leren kennen, maar waarin
de vele verleidelijke foto’s en filmpjes op de websites een fascinerend kijkje bieden: het leven onder water.
Meer informatie:
www.dutchsharksociety.org
www.peterverhoog.com
Weervisser laat een zojuist
gemerkte haai vrij.
foto’s Peter Verhoog

Download Report