Ik zie, - Jozefien Haagen Welkom

Ik zie,
zie wat jij niet
ik
C O N F E R E N T I E
M E N S E N H A N D E L
•
R E G I O
Verslag
...
ziet
A R N H E M
Ruim honderdtwintig professionals bezochten op 30 januari 2014 in Arnhem het werkcongres over mensenhandel.
Inzet van de bijeenkomst was bewustwording van de complexiteit van dit thema, het delen van ervaringen en elkaar
leren kennen als netwerkpartner. De bijeenkomst werd georganiseerd door gemeente Arnhem, in samenwerking met
Veiligheidshuis regio Arnhem, Openbaar Ministerie, Politie Gelderland-Midden, Moviera, RIEC-ON en CoMensha.
‘Samen door het vuur’
Mensenhandel duikt overal op, in de stad maar ook daarbuiten. Voordat je de signalen hebt gezien, zijn ze al weer weg.
Mensenhandel is een multi-multi probleem dat we samen moeten aanpakken. Organiseer de keten van mensen die dit
moeten oplossen. Ken elkaar, kijk elkaar in de ogen en neem je verantwoordelijkheid. Stuur niemand meer met een kluitje
in het riet. Dan kunnen we veel menselijk leed voorkomen. Ik sta volledig achter u en als er problemen zijn ga ik samen
met u door het vuur. Want de slachtoffers móeten worden geholpen.
Herman Kaiser, burgemeester Arnhem
‘Laat je niet op voorhand belemmeren’
“Vaak hoor ik dat mensen last hebben van handelingsverlegenheid. Ze vragen zich dan af: met wie en
wanneer kan ik praten? Laat je niet op voorhand
belemmeren door strikte voorschriften over het delen
van informatie, want er is heel veel mogelijk zolang je
zorgvuldig handelt.” Met deze stimulerende woorden
opende voorzitter Marcia Albrecht het congres.
Marcia Albrecht (zelfstandig professional) spreekt uit ervaring, want
ze was in verschillende gemeenten
als ketenregisseur betrokken bij het
opzetten van samenwerkingsverbanden op het gebied van prostitutie en mensenhandel. Ze stond uitgebreid stil bij de wettelijke kaders
voor professionals die informatie
met collega’s willen delen.
Allereerst ging ze in op Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Daarin zijn de belangrijkste regels voor de
omgang met persoonsgegevens vastgelegd. Vervolgens
belichtte ze de beroepscode, waar het beroepsgeheim
onderdeel van is. “Een beroepscode is een samenhangend geheel van principes en regels die gelden voor de
uitoefening van een beroep. Met voorschriften over wat
een beroepskracht doet en nalaat ten aanzien van cliënten/patiënten, collega’s en anderen.”
Het beroepsgeheim (geheimhoudingsplicht ofwel zwijgplicht) is de plicht om te zwijgen over feiten en gegevens
van cliënten of patiënten. De beroepskracht mag geen
gegevens over de cliënt of patiënt aan anderen verstrekken. Schending van het beroepsgeheim is strafbaar. “Het
beroepsgeheim is een belangrijk fundament in onze samenleving. Het waarborgt dat zorg en hulp toegankelijk
en betrouwbaar zijn.”
Tegenover het beroepsgeheim staat de zorgplicht:
de verantwoordelijkheid om zorg en hulp te verlenen aan
cliënten of patiënten en zorgvuldig om te gaan met hun
belangen. De zorgplicht kan maken dat een professional onder bepaalde omstandigheden het beroepsgeheim
moet doorbreken. “Dit wordt een conflict van plichten
genoemd. Bijvoorbeeld als de veiligheid van de cliënt in
het geding is, zoals dat in een situatie van mensenhandel
dikwijls het geval is”, verduidelijkte Marcia Albrecht.
Arnhem
Duiven
Doesburg
“Het doel van het doorbreken van het beroepsgeheim is
altijd de bescherming van een cliënt of een ander. De beroepskracht zet de stappen die ertoe leiden dat de cliënt
of een ander wordt beschermd. De algemene regel is dat
je altijd eerst om toestemming van de cliënt moet vragen
om anderen in te schakelen en dat je je tot het uiterste
inspant om die toestemming te krijgen.”
Lingewaard
Renkum
Rheden
Rijnwaarden
Soms kan de beroepskracht echter alleen door te spreken
zijn cliënt of patiënt helpen. Het doen van een melding
kan dan een zwaarwegend belang zijn, ook als hiervoor
geen toestemming is verkregen. “Het doel is immers dat
de dwang, de uitbuiting en/of het geweld stopt en de
cliënt of patiënt veilig is. Daarvoor moet je dan wellicht
anderen inschakelen. Bijvoorbeeld de politie om een
slachtoffer in vrijheid te stellen of een opvanghuis voor
een veilig onderkomen.”
Rozendaal
Overbetuwe
Westervoort
Zevenaar
“Het gaat om het maken van een zorgvuldige afweging.
Dat is een vorm van evenwichtskunst. Zorg dat je altijd
een checklist met vragen bij de hand hebt. Dan kun je die
afweging maken”, benadrukte Marcia Albrecht.
Na deze uitvoerige schets van de wettelijke kaders ging
ze uitgebreid in op het Stappenplan, een onderdeel van
de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.
Dit stappenplan is ook in gevallen van mensenhandel behulpzaam. Het beschrijft alle concrete handelingen die
uitgevoerd moeten worden; van de allereerste signalering
tot en met de melding en/of hulpverlening. “Volg al die
stappen heel erg zorgvuldig!”
Contactgegevens Marcia Albrecht:
[email protected]
Tel. 06 14 32 28 87
pag. 1
‘In een vroeg stadium signalen met elkaar
uitwisselen’
In een kort vraaggesprek schetste Nathalie Verstege van
Moviera een beeld van haar werk als zorgcoördinator
voor slachtoffers van mensenhandel. “Mijn opdracht is
onder meer het opzetten en verbreden van de ketensamenwerking, het geven van informatie of voorlichting
aan hulpverleners en het coördineren van hulp in individuele cases. Daarnaast is registratie een belangrijk onderdeel in mijn werk.”
“Natuurlijk heb ik ook een taak in het signaleren van
ontwikkelingen of nieuwe tendensen. Ik neem deel aan
landelijke, regionale en lokale overleggen. Daarnaast
houd ik me vanuit Moviera ook bezig met de ontwikkeling van een methodiek gericht op terugkeer naar het
land van herkomst. Dit betreft buitenlandse slachtoffers
van mensenhandel en slachtoffers van huiselijk geweld
of eer gerelateerd geweld met een onzekere of geen verblijfsvergunning.”
“Ik heb inmiddels kennisgemaakt met verscheidene ketenpartners, maar zeker nog niet alle, en een begin gemaakt met het in kaart brengen van de samenwerkingsbehoeften. Ik heb hierdoor een beter beeld gekregen van
wat er in het Arnhemse gebeurt. Wat mij opvalt is dat
mensenhandel niet overal als zodanig herkend wordt,
waardoor registraties niet altijd volledig zijn.”
“Partijen moeten zicht krijgen op hun eigen rol en daarnaast zicht krijgen op andere partners binnen het netwerk. Het is belangrijk dat eenieder een brede kijk heeft
en zijn of haar eigen deel in het proces ziet. En de samenwerking opzoekt in het proces met de partners die
daarvoor en erna zitten.”
“Waar het om gaat is: leren kijken, leren zien en handelen. Als zorgcoördinator kan ik ondersteunend zijn bij het
maken van afwegingen en het nemen van beslissingen.
Elke hulpverlener, leraar of ambtenaar die twijfelt en een
bepaald onderbuik-gevoel heeft of denkt ‘hier klopt iets
niet‘ kan met mij sparren. Zeker omdat het vaak om een
grijs gebied gaat, probeer ik de vraag helder te krijgen en
denk ik mee.”
“Als er een slachtoffer in beeld is, kijk ik allereerst naar de
veiligheid. Vaak gaat het echter ook om signalen of vermoedens van mensenhandel en bied ik ondersteuning in
het maken van een afweging. Afhankelijk van de uitkomst
volgen verdere concrete stappen, zoals het organiseren
van passende hulpverlening en toeleiding van een cliënt
naar hulp, het geven van informatie over het verblijfrecht
en het zoeken van een gespecialiseerde advocaat. Zo kan
een buitenlands slachtoffer van mensenhandel aanspraak
maken op de B8-procedure (bedenktijd) of kan er een
verzoek liggen rond schadevergoeding.”
“Daarnaast kan ook de opvang aan meiden tussen de 18
en 23 jaar een probleem vormen. Vaak zijn deze meiden niet zelfstandig genoeg voor reguliere opvang en/of
er spelen andere specifieke problemen mee. Zoals een
verstandelijke beperking, verslaving of een psychiatrische
component. Dit maakt passende opvang moeilijk.”
Nathalie Verstege vertelde dat ze nog niet te maken heeft
gehad met mannelijke slachtoffers van mensenhandel.
Vaak gaat het dan om arbeidsuitbuiting in de land- en
tuinbouwsector, horeca, schoonmaak, enzovoorts. “Een
van de vragen van de gemeente Arnhem is waar deze
slachtoffers verblijven, met als onderzoeksvraag of er behoefte is aan mannenopvang. Er is nog weinig zicht op
overige arbeidsuitbuiting. Veel mensenhandel-zaken spelen zich in een grijs gebied af.”
Nathalie Verstege
Zorgcoördinator mensenhandel regio’s Arnhem en
Achterhoek
Nathalie, werkzaam bij Moviera, werd in september 2013
voor een jaar aangesteld als zorgcoördinator voor de
slachtoffers van mensenhandel in de regio’s Arnhem en
Achterhoek. Die taak vervult ze in nauwe samenwerking
met de politie en met Comensha, het landelijke Coördinatiecentrum Mensenhandel. Ook werkt ze intensief samen
met Hans Kleinrouweler, ketenregisseur jeugdoverlast en
mensenhandel bij de gemeente Arnhem.
Vroegsignalering
“Ik wil de kennismaking met iedereen in het werkveld
graag voortzetten en kijken waar ik aanvullend kan zijn
als het gaat om specifieke kennis over het onderwerp
mensenhandel. Daarbij wil ik onderzoeken hoe we bij
elkaar kunnen aansluiten en waar de lacunes zitten. Ook
zou ik graag naar een vorm van vroegsignalering toe willen.”
Contactgegevens Nathalie Verstege:
[email protected]
Tel. 026 35 25 810 / 06 83 39 34 61
Meer informatie:
www.moviera.nl
www.mensenhandel.nl
pag. 2
De conferentie deed een actief beroep op de deelnemers door middel van tafelgesprekken. De gesprekspartners bogen zich over twee concrete casussen.
Gedwongen prostitutie als betaling voor ‘reis’
naar Europa
De 24-jarige Gloria uit Nigeria belandt door mensenhandel met haar zoontje in Europa en moet de reis via
gedwongen prostitutie terugbetalen. Ze ontvlucht de
woning waar ze al drie jaar opgesloten zit en komt bij
de politie en vervolgens bij de crisisopvang van Moviera
terecht.
Aan de tafel met voornamelijk hulpverleners ontspon
zich een levendig gesprek over de gewenste aanpak.
“Deze zaak is ontstaan in Nigeria. Hoe kunnen we samenwerken met het buitenland? Daar is nog veel te halen”, betoogde een advocaat.
Weggelopen en verkocht als prostituee
De zestienjarige Mandy (laag IQ, schizofreen, hechtingsstoornis) loopt weg uit een gesloten instelling en komt in
handen van twee mannen die haar tot prostitutie dwingen. Als ze vernemen dat de politie hen op het spoor
is, verkopen ze haar aan een vriend in Rotterdam. Na
onderzoek treft het Mensenhandel-team Mandy aan op
een zolder.
Een zware en complexe zaak, klonk het aan de tafel met
vertegenwoordigers van gemeente Arnhem, Slachtofferhulp, MEE, het Rode Kruis en het team Mensenhandel
van de politie. Een kleine greep uit een intensief gesprek:
• “Dit zijn de echte weglopers. Hoe kun je hen een
veilige haven bieden?”
• “Er zijn weinig andere mogelijkheden voor dit meisje, tenzij je haar helemaal opsluit.”
• “Doordat het om thuisprostitutie gaat, blijft de casus verborgen. Dat maakt dit meisje extra kwetsbaar.”
• “Wat me verbaast is dat de instelling voor jeugdzorg haar als vermist opgeeft. Doen ze dat, omdat ze dan na twee weken een bed vrij hebben?”
Ondanks de complexiteit van de casus werden ook lichtpuntjes verzameld:
• “Eerder signaleren. Dat is de enige plek om nog winst te boeken.”
Een ander bracht in dat Gloria een psychologisch onderzoek nodig heeft. “Ze heeft zoveel gezien en meegemaakt. Misschien heeft ze PTSS. Kan ze nog wel voor
haar kind zorgen ?” En een derde stelde een vraag over de
operatie van het zoontje toen hij tien maanden oud was.
“Ging het misschien om orgaanhandel?”
De ene vraag lokte de andere uit:
“Klopt het verhaal? Is het wel haar kind? Moet er geen
DNA-onderzoek worden gedaan?”
“Heeft ze al een verblijfsvergunning?”
“Lukt het haar om een sociaal leven op te bouwen?” Deze
vraag leverde direct een concrete tip op. “In jongerencentrum De Madser in Arnhem-Zuid zijn speciale activiteiten
voor tienermoeders”, lichtte een vertegenwoordiger van
welzijnsorganisatie Rijnstad toe. Vervolgens kwam de regievoering over deze casus ter sprake. Deze tafel koos
eenstemmig voor de politie en Moviera.
•
•
“Vanuit het Rode Kruis zou een buddy langdurig met haar mee kunnen lopen.”
“Voor dit soort meisjes zou een kleinschalige opvang moeten komen.”
De leden van de andere gesprekstafels voegden hun eigen
bevindingen toe tijdens de plenaire inventarisatie. Dat varieerde van belastingheffing, weerbaarheidstraining voor
het meisje, het aanhouden van klanten vanwege seks met
minderjarigen tot het stopzetten van de Wajong-uitkering
bij één dader.
‘Waar het om gaat: zie jij hetzelfde als ik?’
“Prachtig dat zoveel mensen bij elkaar zijn gekomen.
Het is voor het eerst dat professionals en partners vanuit justitie, politie, bestuur en zorg rond het onderwerp
mensenhandel elkaar op deze wijze ontmoeten. Deze
bijeenkomst is een eerste aanzet voor kennismaking,
maar er is zeker behoefte aan een blijvende vorm. We
moeten zoeken naar een manier waarop alle betrokkenen
informatie met elkaar kunnen delen om mensenhandel
bespreekbaar te maken. Want daar gaat het om: zie jij
hetzelfde als ik?”
‘E-portal voor signalen mensenhandel’
“We kunnen al veel oppikken als we de signalen herkennen en weten wat we daarmee moeten doen. Sluit aan
bij bestaande structuren en maak heldere afspraken met
ketenpartners. In Sittard hebben ze dat praktisch aangepakt met een E-portal onder de vlag van het Veiligheidshuis. Daar komen alle signalen binnen. De ervaring leert
dat er altijd iets aan de hand is; of het nu een klein of
groot signaal is. Waar ik erg benieuwd naar ben is hoe
de gemeenten vanaf 2015, als ze verantwoordelijk worden voor de jeugdzorg, de opvang en behandeling van
loverboys-slachtoffers gaan regelen. Veel slachtoffers zijn
nog geen achttien.”
(Nathalie Verstege, zorgcoördinator mensenhandel
Moviera)
(Marike van Deventer, projectleider Centrum
Criminaliteitspreventie Veiligheid)
pag. 3
‘Wijkagenten leren waar ze op moeten letten’
“Het fenomeen mensenhandel speelt heel erg onder de
oppervlakte, het is niet zo zichtbaar. We moeten het met
elkaar verkennen en boven water zien te krijgen. Dat is
niet zo makkelijk. Je komt pas achter een zaak als je heel
veel signaaltjes bij elkaar legt. Voor ons betekent dit dat
we de wijkagenten handvatten geven, zodat ze weten
waar ze op moeten letten. Vaak gaat het om een ad hoc
verhaal waarbij je op je intuïtie af moet gaan. Die bewustwording proberen we te stimuleren. In de veelheid
aan prioriteiten binnen ons werk is dat een echte uitdaging.”
(Marijn Lampio, unithoofd Arnhem-Zuid Politieregio
Midden-Gelderland)
‘Onderwerp in eigen organisatie op agenda zetten’
“Wat ik zo leuk vond waren de ontzettend levendige
discussies die ik overal zag. Het viel me op dat vanuit
verschillende invalshoeken over het onderwerp werd
gesproken. En dat is ook nodig. De oplossing voor dit
probleem moet vanuit verschillende disciplines komen
en dat vraagt om een bredere kijk; van iedereen. Niet
alleen daders opsporen, maar ook de slachtoffers zorg
verlenen en veiligheid bieden. Ik merkte vanmiddag dat
er behoefte is om dieper op het onderwerp in te gaan.
Een belangrijke vervolgstap. Ook is het van belang dat de
deelnemers het onderwerp binnen de eigen organisatie
op de agenda zetten.”
(Anne-Mieke Penders, Beleid & Regie Gemeente Arnhem)
‘Naast casusoverleg ook gestructureerd zorgoverleg’
“De twee casussen die we vandaag hebben besproken
zijn voorbeelden van de complexe zaken die ik dagelijks
meemaak. Hoe gaan we daar mee om? Wat kan iedereen? Welke organisaties zijn er? Wat kun je doen vanuit
je eigen optiek en wat doe je samen? In navolging van
het bestaande casusoverleg in het RIEC zouden we een
georganiseerd zorgoverleg kunnen opzetten met Bureau
Jeugdzorg, Moviera, Pactum en andere organisaties. Met
contactpersonen die elkaar kennen en samen informatie
uitwisselen. Ketenregisseur Hans Kleinrouweler van het
Veiligheidshuis Arnhem kan dan het aanspreekpunt voor
de zorgpartners zijn.”
(Els Martens, officier van justitie mensenhandel)
‘Laten we de deur nog verder openzetten’
‘Ik zie ik zie wat jij niet ziet’, voldeed duidelijk aan een
behoefte, aldus ketenregisseur mensenhandel en organisator van de conferentie, Hans Klein Rouweler. Ruim
honderdtwintig mensen deden mee aan deze bewustwordingsbijeenkomst. Door de publiciteit meldden zich ook
partners aan waar we in eerste instantie niet aan gedacht
of op gerekend hadden. Er waren met name veel zorgpartners aanwezig.
De reacties waren vrijwel allemaal erg positief.
Vooral de interactieve werkvorm en het open gesprek dat
plaatsvond met (mogelijke) ketenpartners werden erg gewaardeerd. Door die uitwisseling kwamen de deelnemers
op thema’s die ze nooit eerder hadden besproken en werden ze op het spoor van nieuwe oplossingen gezet. ‘Goh,
daar heb ik nooit aan gedacht’, klonk het vaak.
Sommigen hadden graag meer stil willen staan bij andere vormen van arbeidsuitbuiting, zoals orgaanhandel.
Orgaanhandel komt ook in Nederland voor. Pas geleden
hoorde ik daar meer over. Eén ding is zeker: orgaanhandel
komt ook in Nederland voor. Aangezien het verboden is,
gaan mensen naar het buitenland en nemen ze de (gezondheids-)risico’s voor lief.
Hoe nu verder?
Naast complimenten heb ik ook veel vragen gehad over
hoe we verder gaan. In een evaluatie met de andere organisatoren gaan we de richting bepalen. Zelf zou ik graag
gehoor willen geven aan diverse verzoeken om op kleinere schaal soortgelijke bijeenkomsten te organiseren.
Tijdens de bijeenkomst zijn al mooie contacten gelegd.
Bijvoorbeeld tussen MEE, Driestroom en Moviera. Ook
BJZ wil meer informatie van zorgcoördinator Nathalie
Verstege. Bijzonder vond ik ook het gezamenlijke initiatief van de Dienst Nationale Recherche van de Nationale
politie en een verzekeringsmaatschappij: het opzetten
van een voorlichtingscampagne voor onderzoekers van
de verzekeringmaatschappij.
De deur staat open, laten we hem verder openzetten en
op ontdekking gaan. In het belang van de slachtoffers. Er
is nog heel veel te doen.
Hans Kleinrouweler, ketenregisseur mensenhandel
gemeente Arnhem & Veiligheidshuis regio Arnhem
Contactgegevens:
[email protected]
Tel. 026 377 24 87
PS: Inmiddels is de netwerklijst van het mini-congres verspreid. Die proberen we zo actueel mogelijk te houden.
Vriendelijk verzoek om wijzigingen door te geven via
[email protected].
Colofon
Deze nieuwsbrief is een verslag van de conferentie ‘Ik zie ik zie wat jij niet ziet’ op 30 januari 2014 in Arnhem.
Redactie en ontwerp: Gemeente Arnhem
Tekst: Jozefien Haagen (www.jozefienhaagen.nl)
pag. 4

Download Report