Download - Landschapsbeheer Groningen

#3
Nieuwsbrief
sept. 2014
Foto: André Eijkenaar
Samen houden we het landschap mooi!
Landschapskunst
in de Blauwe stad Veiligheid centraal Tips voor de herfst
2
3
4
Op stap
Positieve impuls wierden
Middag-Humsterland
Natuurwerkdag
5
6
7
Landschapskunst in de Blauwe stad
Landschapsbeheer legt hagen aan
in Triadeem
Een belevingskunstwerk dat uitnodigt om
er in en op te spelen. Dat was het idee van
kunstenaar Derk den Boer bij de Triadeem
op het strand van Blauwestad. Afgelopen
zomer kon aan die uitnodiging volop gehoor
worden gegeven. Landschapsbeheer legde de
hagen aan voor dit landschapskunstwerk. In
totaal plantte zij 2600 struiken aan; een mix
van Meidoorn, Haagbeuk, Veldesdoorn, Vlier,
Liguster en Kardinaalsmuts.
Erven, oude landgoederen, kerkterreinen en lanen, Landschapsbeheer werkt op veel verschillende locaties. Maar
een bijdrage aan een landschapskunstwerk leverde zij niet
eerder. Een bijzonder project dus voor de buitendienst, dit
kunstwerk waarvoor onder meer gebruik is gemaakt van
de zwerfkeien die uit de bouwput van het Groninger Forum
kwamen. Het centrum wordt gevormd door een 1,75 meter
hoge zandheuvel met op de top een 18 ton zware zwerfkei.
Door het kunstwerk stroomt het water uit het Oldambtmeer.
Landschapsbeheer verzorgde de bosschages die zijn aangebracht rond de triquetra, een oude keltische vorm, waaraan
het kunstwerk zijn naam ontleent.
Het Triadeem kwam tot stand in een samenwerking tussen gemeente Oldambt, de provincie Groningen en projectbureau Blauwe Stad.
‘Het landschap ben je zelf’
Op 10 oktober organiseert onze landelijke
koepelorganisatie haar jaarlijkse symposium
‘Het landschap ben je zelf’. Het thema dit jaar
is ‘Burgerkracht en Landschap’. Een actueel
thema, waaraan we ook in Groningen op
heel veel verschillende manieren werken. We
kijken voortdurend wat wij als Landschapsbeheer, met onze ruime ervaring in het begeleiden van vrijwilligers en burgerinitiatieven,
in Groningen betekenen voor burgers die zelf
verantwoordelijkheid willen nemen.
Het antwoord op die vraag vullen we vaak heel praktisch in.
Met cursussen, lezingen, uitleen van gereedschap, deskundige begeleiding van vrijwilligersgroepen en inhoudelijk
advies. Maar ook bijvoorbeeld door dit jaar, alweer voor de
veertiende keer, de Natuurwerkdag te organiseren. Daarnaast werken we met en voor burgers in tal van aansprekende projecten, waarin wij hen faciliteren zodat zij hun eigen
leefomgeving kunnen verbeteren. Kerken in het Groen blijft
hiervan een heel mooi voorbeeld en dat geldt ook voor de
Ommetjes, de B(l)oeiende Bosranden en Groen Knopen,
Rode Draden.
De halvering van het budget voor Groen en Doen leert dat
de rijksoverheid wel steeds meer van burgers verwacht,
2
maar daar weinig middelen tegenover wil stellen. Lobbyen
voor groene burgerinitiatieven en de facilitering hiervan
blijft daarmee heel hard nodig. Achter de schermen zetten
wij ons in om groene burgerinitiatieven ook in de toekomst
mogelijk te maken. We blijven aandacht vragen voor het
belang van natuur en een mooi cultuurlandschap en zetten
daarin de rol van de burger centraal.
Achter de schermen zetten we ons in om
burgerinitiatieven ook in de toekomst mogelijk te maken
Wij doen dit onder meer door overheden die zich op een
positieve manier onderscheiden in het zonnetje te zetten.
Zo hebben we met veel plezier gemeente De Marne genomineerd voor de Juichwilg. Deze trofee reikt Landschapsbeheer Nederland tijdens het symposium ‘Het Landschap ben
je Zelf’ uit aan een gemeente die veel heeft bereikt op het
gebied van ‘Burgerkracht en Landschap’.
Jacqueline de Milliano,
directeur
Landschapsbeheer Groningen
Kerkuilenwerkgroep heeft het druk
Goed muizenjaar zorgt voor veel uilskuikens
Dat 2014 een enorm goed muizenjaar is, merken boeren en erfeigenaren aan een ware geboortegof onder kerkuilen. De kerkuilenwerkgroep van Landschapsbeheer Groningen heeft het er druk
mee. Waar een nest normaal vier tot zes jongen telt, zijn zeven of acht jongen dit jaar zeker geen
uitzondering. Dit leverde een hoop trotse ‘eigenaren’ op. In de buurt van Stedum troffen de vrijwilligers zelfs een nest met elf uilskuikens aan! Fotografie: Albert-Erik de Winter
Familie Kuiper, Fransumervoorwerk
Hein Woldring, Ellerhuizen
Boerderij Eenkemaheerd, Huizinge
Kerkuilbeschermers Anno Gallema
en Carel Leemhuis met de elf
kerkuilenjongen bij Stedum
Boerderij Nienhuis, Wolddijk
Siem van der Vis, Dorkwerd
Landschapsbeheer stelt veiligheid centraal
Een ongeluk zit in een klein hoekje. Maar wanneer je zoals de buitendienst van Landschapsbeheer
met zwaar materieel en soms vlijmscherpe machines werkt, kunnen de gevolgen groot zijn. De
afgelopen jaren is de aandacht voor veilig werken steeds groter geworden.
“Veiligheid komt altijd op de eerste plaats”, vertelt Rikus Hagenauw, hoofd van de buitendienst. “Niemand doet werk waarvoor hij
niet is gecertificeerd en alle materieel wordt regelmatig gecontroleerd. En voordat we aan een klus beginnen, worden de eventuele veiligheidsrisico’s door de ploeg langsgelopen en besproken.”
Ook vrijwilligers die voor Landschapsbeheer in het groen werken, worden goed geïnformeerd over veiligheid. Gereedschappen
worden bijvoorbeeld alleen uitgeleend met veiligheidsinstructies. En op 21 oktober organiseert Landschapsbeheer een workshop
over veilig werken voor alle coördinatoren van de Natuurwerkdag in Groningen. Ook geïnteresseerde vrijwilligers zijn welkom (zie
www.landschapsbeheergroningen.nl/agenda).
3
TIP!
Kna
dier agen e
gif n
De winter van 2013 – 2014 was
erg zacht. In combinatie met
een grote hoeveelheid zaden en
noten veroorzaakte dit een ware
muizenexplosie. Dat is geweldig voor
roofvogels en uilen. De broedresultaten voor dit
jaar zijn dan ook spectaculair (zie ook de foto’s op
de vorige pagina).
De aanwezigheid van muizen en ratten zal echter ook de mens niet zijn ontgaan. Vaak wordt er
gegrepen naar gif om ervan af te komen. Minder
bekend is dat op deze manier ook roofvogels en
uilen worden vergiftigd. Het gif wordt niet afgebroken en na het eten van een aantal muizen sterft ook
de vogel.
Twee muizen met Klerat in hun
lichaam is voor een kerkuil al
dodelijk (één muis al voor de
steenuil). Bij het lang doorvoeren met de an-
dere korrels treden bloedingen op en gaat de conditie van uilen sterk achteruit.
Er gebeuren nog veel meer dingen, omdat we niet alles
uitgebreid in de nieuwsbrief kunnen plaatsen, volgt hieronder een aantal korte berichtjes. Voor meer informatie
over deze onderwerpen kunt u kijken op onze website. Wilt
u op de hoogte blijven? Like dan ook onze Facebookpagina!
LandschappenNL Tijdens een feestelijke bijeenkomst in Dalfsen presenteerden Landschapsbeheer Nederland en De12Landschappen hun
nieuwe, gezamenlijke organisatie:
LandschappenNL.
Compleet overzicht bedient wandelaar op maat. Wie wil wandelen in
Groningen hoeft voortaan niet meer
te zoeken. De nieuwe website www.
wandelen.groningen.nl biedt een
compleet overzicht van alle bekende
routes en paden in de provincie.
De veiligste methode om knaagdieren te bestrijden én roofvogels te sparen is nog altijd de
mechanische val. Moet er echter toch
Struweelwacht zet aanplant vrij
Vorig jaar zijn op de Middendijk
(Noord-Groningen) en bij Tussenklappen
(Oost-Groningen)
struweeltjes aangelegd en beplant.
Deze moeten geschikt worden voor
zangvogels en patrijs. Daarvoor
moeten ze twee keer per jaar ingekort worden. Dit werk wordt
gedaan door de struweelbrigade.
Er is ook ervaring opgedaan met
uilvriendelijke gifbakken voor
muizen. Deze bakken bestaan uit twee com-
Groningen 3 en 5 bij nationale zeiskampioenschappen
met gif worden gewerkt, dan is het belangrijk dat
de korrels niet open en bloot in de schuur worden
gelegd, maar in speciaal hiervoor bestemde afsluitbare voerkisten.
partimenten (zie tekening). In het deel met de
openingen worden het gif en graan gelegd, in het
gesloten deel hooi, waarin de muizen kunnen wegkruipen. Zet in het eerste compartiment een bakje
water, zodat dorstige muizen de gifbak niet hoeven verlaten. Het principe is dat de muizen die van
het gif hebben gegeten in de bak blijven en zo geen
prooi meer vormen. Verwijder vergiftigde muizen
regelmatig.
4
En ondertussen...
Veel oefenen en versterking van de zeisploeg met echte talenten, verklaren volgens Menso Martens het Groninger succes in
Arnhem. Ook kregen de zeisers veel tips, over de techniek van
het maaien en over het haren en stellen van de zeis. “Ouderen
geven het ambacht graag door. En wij luisteren goed, want juist
dat maakt het zeisen zo leuk.”
Op Stap:
7
Emo’s Ommetje
N
rweg
huizing
dem
izin
sm
e
hu
west
erem
de
aw
eg
5
!
ge
rw
eg
erweg
!6
!1
2
!
Huizinge
Legenda
!
!
sha
ven
weg
S
!
!
"
i
5
!
elu
bbe
n
swe
g
!3
eem
!4
infopunt
startpunt
parkeerplaats
bankje
wandelroute
open op zondagmiddag
0
150
Meters
300
±
Routebeschrijvingen van alle ommetjes zijn te vinden in onze webwinkel op www.landschapsbeheergroningen.nl.
Abt Emo
Emo was de eerste abt van het klooster Bloemhof in Wittewierum. De kroniek van het klooster vermeldt een ommetje
in Huizinge dat de abt maakte met zijn vriend Hendrik de
bouwmeester.
Emo’s Ommetje is een initiatief van de bewoners van
Huizinge. Het werd mogelijk gemaakt door Loket Levende
Dorpen, SNS Fonds Middelstum, NAM, Rabobank NoordGroningen Stimuleringsfonds en de gemeente Loppersum.
Ook een goed idee voor een ommetje in uw dorp? We begeleiden u graag bij de realisatie.
Haventje
Emo (1170 – 1237) studeerde met zijn broer in Oxford,
Parijs en Orléans, waarna hij zijn kerkelijke loopbaan begon
in Huizinge. Het haventje in dit wierdedorp werd in 1917 gegraven om de vruchtbare wierdegrond af te kunnen voeren
naar minder vruchtbare gronden in veen- en zandgebieden.
Kerk
De kerk van Huizinge werd rond 1250 gebouwd. Het
romanogotische kerkje heeft een opvallende halfronde
koorsluiting en een lage, forse toren, met twee klokken, één
uit 1452 en één uit 1950. Het uurwerk stamt uit 1661. De
muren en meloenvormige gewelven van de kerk zijn gedecoreerd met middeleeuwse schilderingen.
Fotografie: www.jooptap.nl
Het Maar
De kroniek van het klooster vertelt niet hoe abt Emo en
Hendrik op hun rondje het Huizingermaar overstaken. De
ommetjeswerkgroep van het dorp bedacht zelf een oplossing. Met een voetgangersbrug van hergebruikt hout over de
oude waterloop ging een oude wens van de dorpsbewoners
in vervulling. Het maakt een historisch rondje om het dorp in
de voetsporen van de abt mogelijk.
5
De mooiste archieven van het landschap
Wierden in Middag-Humsterland krijgen
positieve impuls
Dit najaar gaat in Ezinge en Saaksum de uitvoering van twee wierdenprojecten van start. In de twee
dorpen in Middag Humsterland worden het oorspronkelijke karakter en de structuur van de wierde
versterkt.
Een bijzonder verhaal
Er zijn weinig landschapselementen zo identiteitsbepalend
als de wierden, met hun oeroude boerderijen en stoere kerkjes. Ze vertellen een geschiedenis van honderden jaren en
zijn letterlijk de archieven van het kleigebied. In het project
‘Herstel en Versterking Wierden in Middag-Humsterland’
werkt Landschapsbeheer Groningen samen met bewoners
aan het zichtbaar en beleefbaar maken van die geschiedenis.
Betrokken bewoners
In een aantal dorpsbijeenkomsten konden bewoners hun
ideeën en wensen kenbaar maken. Daarna zijn de plannen in een werkgroep verder vorm gegeven. De Rijksdienst
voor Cultureel Erfgoed dacht en keek mee om aan te geven
welke maatregelen wenselijk zijn om de identiteit van het
landschap en dorpen te behouden of te versterken. De uitkomsten van deze voorbereidingsfase worden nu uitgewerkt
in uitvoeringsplannen. Dit najaar wordt een begin gemaakt
met het uitvoeren van de beplantingsplannen.
Ook in het Waddengebied werkt Landschapsbeheer Groningen aan het versterken van de identiteit van het wierdenlandschap. Hier is zij net van start gegaan met de eerste fase
van het Waddenfondsproject ‘Terpen- en wierdenland, een
verhaal in ontwikkeling’. Bewoners van Warffum, Godlinze en
Ulrum brengen samen met archeologen en andere deskundigen het verhaal van hun wierde in kaart. Met deze informatie
wordt gekeken welke maatregelen mogelijk zijn.
De verhalen worden per dorp opgetekend en gedeeld met
bewoners en bezoekers. Daarnaast worden alle verhalen
samen gebruikt om het grotere verhaal van het ontstaan van
het terpen- en wierdenlandschap en zijn bewoners te vertellen en in te zetten voor regiomarketing. Het doel is uiteindelijk een groot aantal terpen en wierden in het Waddengebied
op deze wijze te herstellen en behouden.
Dorpsgezicht
Om de wierde van Saaksum beter zichtbaar te maken, wordt
de terugkerende opslag van de beplanting langs de Roodehaansterweg verwijderd. Ook aan de andere zijde van het
dorp wordt een deel van de beplanting weggehaald om zicht
op het dorp te krijgen. Daarnaast krijgt het erf van het centraal op de wierde gelegen dorpshuis een flinke opknapbeurt,
zodat het beter past in de historische omgeving. In samenwerking met gemeente Zuidhorn en Waterschap Noorderzijlvest wordt het ‘haventje’ van Saaksum opgeknapt.
De plannen in Ezinge verkeren in de conceptfase. Er wordt
gedacht aan het beter zichtbaar maken van de steilrand van
de wierde langs de ijsbaan en het consolideren van de steilrand van een huisperceel. Bij de ingang van het dorp wordt
het haventerrein aangepakt met nieuwe trappen en steigers,
zodat er een aantrekkelijk terrein en entree voor het dorp
ontstaat. Als het financieel mogelijk is, wordt er ook een
verbinding gelegd tussen het Museum Wierdenland en de
dorpsentree. Daarnaast komt er op diverse plekken in de
historische dorpskern nieuwe aanplant.
Bezoekersinformatie
Beide wierdedorpen krijgen informatieborden om bezoekers
bekend te maken met hun geschiedenis. In Ezinge kunnen
bezoekers straks ook informatie ophalen via de QR-codes
die op een aantal woningen in de Torenstraat worden aangebracht. Er wordt nog onderzocht of het mogelijk is een wandelpad tussen Saaksum en Ezinge te realiseren; een grote
wens van de bewoners van beide dorpen.
Het project ‘Herstel en Versterking Wierden in Middag-Humsterland’ wordt mogelijk gemaakt door de provincie Groningen, gemeenten Winsum
en Zuidhorn en Regio Groningen - Assen.
6
ng
evi
g
m
o
w
Jou
Natuurwerkdag 2014
De r zit weer in de maand en dat betekent dat de Natuurwerkdag al weer lekker dichtbij komt. Op zaterdag
1 november is het zover. Dan gaat heel Nederland aan
de slag tijdens de grote herfstschoonmaak van het landschap. Bomen snoeien, wilgen knotten, slootkanten
opschonen; er is genoeg te doen voor iedereen. Op
natuurwerkdag.nl zie je op welke bijzondere locaties je
dit jaar de natuur een handje kunt helpen. Ook nieuwe
werkplekken kunnen nog worden aangemeld.
Agenda
Natuurwerkdag
za
1
nov
Elke eerste zaterdag van november vindt de Natuurwerkdag plaats. Jong
en oud kan die dag werken aan het behoud en herstel van natuur en
landschap. Het is eigenlijk een opknapbeurt van het landschap.
Meer informatie of je opgeven? Ga naar www.natuurwerkdag.nl.
za
1
nov
wo
za
02
1
nov
apr
za
1
nov
leRoygebiedgebied, Lewenborg, Groningen.
Onder deskundige leiding snoeien van fruitbomen. We gaan aan het
werk in één van de boomgaardjes die zijn aangelegd. Na de lunch gaan
we het fruit dat we gevonden hebben, en dat wat mensen inbrengen
van elders, proberen te determineren.
Stedum, Stedumer bos
Vorig jaar zijn er bolletjes geplant. Dit jaar gaan we verder met het bosrandenbeheer en het onderhoud aan de paden. Je kunt naar hartelust
meehelpen met bomen zagen, takken snoeien en takkenrillen maken.
Slochteren, Landgoed Fraeylemaborg
In het bos op het landgoed moet altijd veel worden gesnoeid, gedund en
esdoornopslag worden verwijderd. Langs de paden kunnen de bomen
worden opgekroond. De slootkanten kunnen worden opgeschoond en
er kan hout uit de gracht gehaald worden.
Wil je ook een groene activiteit onder de aandacht brengen? Laat het ons weten. We plaatsen hem graag in de groene agenda op onze website.
Nieuw! Marktbrigade:
t landschap en bij ons
Ben jij betrokken bij he
om dat uit te dragen
werk en lijkt het je leuk
t je dan aan bij onze
en door te geven? Slui
nieuwe marktbrigade.
7
Like onze facebookpagina en blijf
altijd op de hoogte!
Als eerste onze nieuwtjes weten, mee doen aan leuke
wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook
uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons
delen :)
Daarom: Landschapsbeheer
Wierdenherstel Middag-Humsterland
“Het samenwerkingsverband Regio Groningen - Assen maakt zich sterk voor behoud en versterking
van de kwaliteit van stad en land. Het karakteristieke gebied Middag-Humsterland is een van de
waardevolle parels in de regio. Daarom stellen we voor dit initiatief graag wat geld beschikbaar.”
Gedeputeerde Henk Staghouwer namens Regio Groningen - Assen.
Colofon
Redactie
Uitgegeven door:
Fotografie: Lanschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.
Nieuwsbrief 22e jaargang
nummer 2/2014
ISSN 1388-0861
Landschapsbeheer Groningen
Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen
tel.: (050) 534 51 99
www.landschapsbeheergroningen.nl
Riek Guikema
Schrijfburo
Andre Eijkenaar
Eindredactie:
Joke Schaapman
Vormgeving:
www.hehallohoi.com
Ontvangt u de nieuwsbrief voortaan liever digitaal? Mail dan uw
gegevens naar [email protected].

Download Report