20140117_NRC_brussel vindt dat het te hard waait

meer”, zegt Egenhofer. „Want rond lunchtijd
komt zonne-energie ook goed op gang.”
Bijkomend probleem is dat Europa op dit moment wordt overspoeld met goedkope kolen uit
de Verenigde Staten, waar de schaliegasrevolutie
de kolenprijs flink heeft gedrukt. Dat maakt de
gasinstallaties nog duurder. Energiegigant GDF
Suez sloot de afgelopen jaren tientallen gascentrales, waaronder vier in Nederland.
Wat doe je als een nieuwe wereld je eigen oude
omver blaast? Je beklag doen in Brussel. „Energiemolochs zijn gewend aan eenrichtingsverkeer van producent naar consument, aan absolute macht”, zegt Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks). „Maar in Duitsland en Denemarken is die gebroken: daar zijn groene energiecoöperaties opgestaan. Dat kunnen de traditionele leveranciers daar niet tegenhouden, dus
gaan ze naar Brussel.” Niet naar Hedegaard,
maar naar haar tegenspelers in dit dossier, de eurocommissarissen Günther Oettinger (Energie)
en Antonio Tajani (Industrie).
Het
waait
te hard,
vindt
Brussel
Rem duurzame energie
De afgelopen maanden werd de Europese Commissie bedolven met pleidooien om een rem te
zetten op duurzame energie of er in ieder geval
een nieuw, minder dwingend beleid voor te ontwikkelen. Die druk lijkt te hebben gewerkt. In
2008 werd afgesproken dat de CO2-uitstoot in
2020 gemiddeld met 20 procent moet zijn teruggebracht en dat ‘duurzaam’ tegen die tijd 20 procent van de Europese energiemix moet uitmaken. Voor 2030 wordt die laatste nu niet bindend, zeggen ingewijden die de voorstellen van
de commissie hebben ingezien. Bovendien
wordt de doelstelling Europees: lidstaten krijgen
geen eigen nationale doelstelling meer, zoals nu
het geval is.
Volgens Eickhout wordt het succes van duurzame energie daarmee afgestraft. „Klassieke
energiebedrijven voelen zich bedreigd”, zegt de
politicus. Ook Hedegaard had het graag anders
gezien. De afgelopen dagen brak de eurocommissaris met een klein Twitteroffensief een lans
voor meer ambitieuze doelstellingen, niet alleen
omwille van het klimaat, maar ook omdat het
economisch hout snijdt. „Wist u dat met de Europese import van fossiele brandstoffen in 2012 545
miljard euro gemoeid was, het bbp van Finland,
Hongarije, Portugal en Slowakije tezamen?”
Tegelijkertijd vindt Hedegaard de tekst die nu
op tafel ligt zo slecht nog niet: even zag het er namelijk naar uit dat er slechts één doelstelling zou
komen, voor CO2-uitstoot, en níets voor duurzame energie. Vooral Oettinger van Energie zou
zich hiervoor sterk hebben gemaakt.
Mede door ingrijpen van acht Europese milieuministers lijkt dat idee van de baan: die schreven vorige week een brief aan de commissie met
K lim aatb eleid M in d er gew aagd
Volgende week presenteert de
Europese Commissie de nieuwe
klimaatdoelstellingen voor 2030.
Die worden naar verwachting
minder ambitieus. Want het succes
van duurzame energie trekt een
spoor van vernieling door de
klassieke energiesector.
„Duurzaam wordt afgestraft.”
Door onze correspondent
Stéphane Alonso
B RU SS E L
og vijf dagen heeft ze om het Europese
klimaatbeleid te redden. Dat de ambities in het nieuwe klimaatpakket dat
Brussel volgende week presenteert
omlaag gaan, staat voor eurocommissaris Connie Hedegaard (Klimaatactie) al wel vast. „Politiek gezien is er simpelweg niet meer haalbaar”,
zeggen haar ambtenaren. De vraag is: hoever
gaan ze omlaag? „Sommige ideeën die op tafel
liggen klinken een beetje als niets doen. Dat willen we voorkomen.”
Op 22 januari komt Brussel met nieuwe klimaatdoelstellingen voor 2030, die voortborduren op de huidige voor 2020. De discussie hierover is nog gaande en buitengewoon fel, ook binnen de Europese Commissie. En dat is niet zo
raar: de energierevolutie die in Europa woedt,
met zonnepanelen en windmolens in de avant
garde, trekt een spoor van ‘vernieling’ door de
traditionele energiesector. Die ziet zich door de
snelle opkomst van duurzame energie zelfs voor
een nieuw – bizar – fenomeen gesteld: negatieve
stroomprijzen.
Tijdens de kerstperiode deed de combinatie
van ‘zachte’ temperaturen en harde stormen de
prijzen van reguliere energie hard kelderen, temeer omdat ooit is afgesproken dat ‘groen’ altijd
voorrang heeft. Franse kerncentrales, die niet
kunnen worden uitgezet, moesten er geld op
toeleggen om van hun energie af te komen. „De
markt wordt op zulke momenten niet bepaald
door vraag en aanbod, maar door wind en zon”,
zegt energie-expert Christian Egenhofer van het
Brusselse onderzoeksinstituut CEPS. „Door God
dus.”
Volgens Egenhofer liggen gasgestookte centrales in Frankrijk en Duitsland steeds vaker en langer stil, omdat de verwachtingen waarmee ze
ooit zijn gebouwd simpelweg niet meer kloppen:
idealiter verdienen ze het meeste geld midden
op de dag, wanneer de vraag het grootst is en de
prijs het hoogst. „Die piek is er nu vaak niet
N
C O 2 -U IT ST O O T
Spelregels Europese
em issiehandelaangepast
ILLU STR ATIE R H O N A LD B LO M M ESTIJN
In het nieuw e klim aatpakket w aarm ee d e
Europese C om m issie volg end e w eek
kom t,zitten ook voorstellen om het niet
w erkend e Europese em issiehand elssysteem (ET S) nieuw leven in te b lazen.E TS,
w aarbijbedrijven vervuiling kunnen afkopen,w erd in 20 0 5 ingesteld,in de verw achting dat het zou leiden tot m eer m ilieuvriendelijke productie.M aar doordat er teveel
em issierechten in om loop zijn,ligt de prijs
van een em issierecht heellaag,rond de 5
euro.M ede hierdoor is het stoken van kolen
en bruinkoolw eer aantrekkelijk gew orden.
Volgens experts is een prijs van rond de 30
euro nodig om het gew enste effect te sorteren.Een em issiecertificaat geeft recht op de
uitstoot van 1 ton C O 2.
D e com m issie w il een m echanism e instellen w aarb ijhet aantal rechten autom atisch om laag g aat in econom isch
slechte tijd en,w anneer d e C O 2-uitstoot
vanzelfal m ind er w ord t.Trekt de groei
w eer aan,dan kom en er ook w eer m eer
rechten in om loop.Eerder besloot de com m issie alom een geplande veiling van 90 0
m iljoen rechten uit te stellen.Volgens analisten kan de em issieprijs tegen het einde van
20 15 hierdoor verdubbelen.
de oproep voor stevige ambities op het gebied
van duurzame energie. Bindend hoeft de doelstelling niet te zijn van de ministers, als hij er
maar komt: het achterwege laten daarvan zou
een koude douche zijn voor deze prille industrie,
waarin jaarlijks 130 miljard euro wordt omgezet,
al ruim een miljoen mensen werkzaam zijn en de
werkgelegenheid snel groeit.
Hoe verkeerd een plotselinge koerswijziging
kan uitpakken, blijkt in Spanje. Dat besloot vorig
jaar de subsidies op zonnepanelen drastisch te
verlagen. Bestaande investeerders kwamen in de
problemen. Nieuwe geldschieters laten zich er
voorlopig niet meer zien.
Het Europees Parlement sprak vorige week
wél een voorkeur uit voor een bindende doelstelling. „Anders bied je geen enkele zekerheid aan
een opkomende industrie, waardoor na 2020 de
kans groot is dat investeringen stokken in landen
waar duurzame energie nog in de kinderschoenen staat”, zegt Eickhout. Hedegaarde twitterde
meteen: „Heel blij dat er sterke steun is voor klimaatambities.”
Dat duurzame energie de toekomst heeft,
wordt in weinig hoofdsteden bestreden, zegt
Egenhofer. Fossiele brandstoffen zijn nu eenmaal eindig. Het probleem is dat de energietransitie onder invloed van subsidies en goedkope
Chinese zonnepanelen zo hard gaat dat het terugverdienen van de vaak reusachtige investeringen in de ‘oude wereld’ veel moeilijker is geworden. „Op de lange termijn zullen traditionele
bedrijven fundamenteel veranderen of zelfs in
hun huidige vorm verdwijnen”, zegt Egenhofer.
Het nieuwe, minder dwingende klimaatbeleid
van de Europese Commissie moet dat proces in
feite minder pijnlijk maken.
Het was de Duitse bondskanselier Angela Merkel die in 2008 het bindende doel voor duurzame energie er doorheen drukte bij haar collega’s
– Duitsland was dankzij massale subsidies op
zonnepanelen toen al bezig aan een Energiewende. Het leek toen een goed idee. Maar daarna
kwamen de problemen: veel lidstaten bleken
niet goed voorbereid. Zo had het zonnige Spanje
al snel overcapaciteit, maar die kon zo de ‘prullenbak’ in omdat het Spaanse elektriciteitsnetwerk niet of onvoldoende op de rest van Europa
was aangesloten.
Goedkope Duitse zonne-energie
Bovendien ondergroef duurzame energie bestaande bedrijfsmodellen. Zo kreeg de Nederlandse energiesector een klap door goedkope
Duitse zonne-energie. Nederland was vorige
week dan ook geen mede-ondertekenaar van de
door milieuministers geschreven brief. Ook van
Den Haag mag het beleid minder dwingend.
De Europese Commissie zal volgende week
naar verwachting een ‘revolutie van onderaf ’ bepleiten: geen bindende doelstelling, maar wel
maatregelen om de ‘interconnectie’ tussen landen te verbeteren en opslagcapaciteit te bouwen.
Ook moet het principe van ‘de vervuiler betaalt’ weer van kracht worden door het op dit
moment volstrekt niet werkende systeem van
emissiehandel (ETS) te hervormen (zie inzet).
„We willen de omstandigheden scheppen waarin
duurzame energie kan gedijen en lidstaten tegelijkertijd meer keuzevrijheid bieden”, zegt een
ingewijde. Lidstaten krijgen straks één bindende
doelstelling, voor het terugdringen van uitstoot,
maar mogen zelf bepalen hoe ze die invullen.
Daarmee krijgen klassieke bedrijven volgens
Eickhout hun zin.
Ook over die CO2-doelstelling is het laatste
woord nog niet gezegd. De EU wil in 2050 ‘energieneutraal’ zijn, dat wil zeggen: de uitstoot
moet dan met minstens 80 procent zijn teruggebracht, als bijdrage tegen de opwarming van de
aarde. In 2011 werd becijferd dat hiervoor een reductie van tenminste 40 procent nodig is in
2030. De druk om daar 35 procent van te maken
is echter groot. Hedegaard vindt dat te weinig:
zonder veel extra inspanning ligt zo’n reductie
nu al binnen handbereik.
Mede door de krimp waarmee vrijwel alle Europese economieën in de afgelopen jaren te
kampen hadden, is het terugdringen van broeikasgassen harder gegaan dan verwacht. De doelstelling van 20 procent reductie in 2020 wordt
waarschijnlijk eenvoudig gehaald. Daardoor is
het ambitieniveau van lidstaten verminderd.
Voor het klimaat was de crisis op korte termijn
misschien een zegen. Voor het Europese klimaatbeleid is het dat niet.

Download Report