RIB Definitief besluit tot aanwijzing van een locatie voor Skaeve Huse

A
gemeente Eindhoven
Raadsnummer
14R5804
Registratienummer
14bst00569
Dossiernummer
14.12.501
18 maart 2014
Raads informatiebrief
Onderwerp: definitief besluit tot aanwijzing van een locatie voor
Skaeve Huse.
Inleiding
Op 19 november 2013 hebben wij ons voorgenomen om een locatie aan Croy aan te
wijzen voor de permanente vestiging van Skaeve Huse.
Sindsdien zijn omwonenden en ondernemers geïnformeerd over de plannen en
gevolgen. Dit heeft op meerdere momenten en op verschillende manieren een
veelheid aan reacties opgeroepen. Op grond daarvan hebben wij een definitief
besluit genomen.
a Actueel maatschappelijk onderwerp/probleem
Coalitieafspraak
b
Skaeve Huse maken deel uit van het Stedelijk Kompas Eindhoven, de integrale
aanpak voor zorg en begeleiding van kwetsbare personen, ter voorkoming van
dak- en thuisloosheid en van de daaruit voorkomende overlast in de stad.
a Motie/amendement/toezegging
a Anders, namelijk
Besluit van college van burgemeester en wethouders
1. Kennis nemen van de reacties van omwonenden en ondernemers op het
voornemen om Skaeve Huse te bouwen aan Croy.
2. De locatie aan Croy definitief aanwijzen voor permanente vestiging van Skaeve
Huse.
3. De organisatie opdragen om een bestemmingsplanherziening voor te bereiden
ten behoeve van maximaal 12 Skaeve Huse op de locatie aan Croy.
4. De organisatie opdragen om in samenwerking met Trudo een beheerplan op te
stellen, waarmee de leefbaarheid en veiligheid rond de Skaeve Huse optimaal
wordt geborgd en dat door zo veel mogelijk betrokkenen onderschreven wordt.
Argumenten
1.1 Omwonenden en bedrijven zijn uitgebreid geïnformeerd, over de locatiekeuze, de
doelgroep van Skaeve Huse, de mogelijke inrichting en het beheer van de locatie
en over de te volgen procedures.
Raadsnummer
14R5804
1.2 Er is uitgebreid gebruik gemaakt om te reageren. Inhoudelijk betreffen de reacties
vrees voor verslechtering van de leefbaarheid en de veiligheid in de woonwijk en
op het bedrijventerrein. Ook is er kritiek op het besluitvormingsproces:
omwonenden en ondernemers zien zich voor een voldongen feit geplaatst.
1.3 Bewoners vrezen voor onveilige plekken in het gebied langs het talud van de
A2/N2. Ondernemers vinden de locatiekeuze niet passen bij de Brainport Avenue.
1.4 Omwonenden en vooral ondernemers vrezen voor waardevermindering van
nabijgelegen panden.
2.1 De locatie voldoet aan de criteria die de raad heeft meegegeven en in de reacties
van bewoners en ondernemers zijn geen signalen afgegeven die vooraf niet
waren voorzien.
3.1 Een bestemmingsplanherziening biedt nog flexibiliteit voor de inrichting van het
terrein, maar tegelijk zekerheid over het aantal Skaeve Huse.
4.1 De ervaring bij eerdere projecten uit het Stedelijk Kompas is dat in een beheerplan
goede afspraken zijn te maken tussen alle belanghebbenden over beheer,
veiligheid, klachtenafhandeling, huisregels, plekken in de omgeving met speciale
aandacht etc.
De uitwerking van de argumenten is opgenomen in de bijlage.
Kanttekeningen
2.1 Permanente vestiging biedt meer kwaliteit en meer duidelijkheid dan een
tijdelijke, zoals in Tilburg.
3.1 Er moeten nog (aanvullende) onderzoeken worden gedaan ter onderbouwing van
het bestemmingsplan.
4.1 Sommige bewoners en ondernemers zijn pertinent tegen de komst van Skaeve
Huse aan Croy. Als toch wordt besloten de Skaeve Huse hier te vestigen, moeten er
maatregelen worden genomen om overlast tegen te gaan. Gemeente en Trudo zijn
hiervoor verantwoordelijk.
De uitwerking van de kanttekeningen is opgenomen in de bijlage.
Kosten en dekking
In de samenwerkingsovereenkomst met Trudo is opgenomen dat de gemeente zorgt
voor het inrichten van de locatie (bouw- en woonrijpmaken) en dat Trudo zorgt voor
de gebouwen.
2
Raadsnummer
14R5804
De gemeente neemt ook de kosten van projectmanagement, communicatie en
planologische procedures voor haar rekening. Deze worden geraamd op € 90.000,en zijn opgenomen in de begroting 2014.
De kosten voor het dagelijks beheer (geraamd op € 30.000,- per jaar) worden deels
gedekt uit de servicekosten en voor de rest 50/50 gedeeld tussen Trudo en de
gemeente. Daarnaast zijn er de gebruikelijke gemeentelijke kosten voor het beheer
van de openbare ruimte.
De kosten voor het inrichten van de locatie zijn voorlopig geraamd op 3 ton excl.
BTW. De ondergrond van de woonunits zal aan Trudo worden verkocht.
De grondopbrengsten daarvan zijn relatief laag, omdat het om kleine woningen gaat
en omdat de grondprijs voor sociale woningbouw wordt gehanteerd. Trudo verhuurt
de wooneenheden aan de bewoners van de Skaeve Huse tegen sociale huurprijzen.
De grondopbrengsten worden geraamd op ca. 1,75 ton.
Bij de verdere uitwerkingen moet blijken in welke mate de opbrengsten uit verkoop
dekkend zijn voor de kosten. De opgave is om bij de aanleg en inrichting van de
locatie kostenbesparend te werk te gaan.
Afhankelijk daarvan wordt een financieringsvoorstel voor het college gemaakt.
Ter inzage gelegde stukken
b ruim 90 reactieformulieren + een samenvatting van de reacties;
b nieuwsbrief Skaeve Huse nr. 1, januari 2014;
b rapportage van de rondgang met wethouder Scholten op 25 januari 2014;
b samenvatting van de bijeenkomst op 26 februari 2014;
b profielschets toekomstige bewoners Skaeve Huse;
b brief van Ondernemerskontakt De Hurk d.d. 31 januari 2014;
b rapport risicotoets planschade, bureau SAOZ, oktober 2013;
b advies van Trefpunt Groen Eindhoven, 5 februari 2014;
Burgemeester en wethouders van Eindhoven,
secretaris
3
A
gemeente Eindhoven
Bijlage bij de raadsinformatiebrief over het definitief besluit tot aanwijzing van
een locatie voor Skaeve Huse.
Toelichting bij argumenten
Omwonenden en bedrijven zijn uitgebreid geïnformeerd, over de locatiekeuze, de
doelgroep van Skaeve Huse, de mogelijke inrichting en het beheer van de locatie en
over de te volgen procedures:
• via uitzendingen van Studio040 en Omroep Brabant naar aanleiding van de
persbijeenkomst op 26 november 2013;
• via artikelen in het Eindhovens Dagblad naar aanleiding van het persbericht van
26 november 2013;
• via Eindhoven Dichterbij, de gemeentelijke pagina’s in het huis-aan-huisblad
Groot Eindhoven, en een nieuwsbericht op de homepage van
www.eindhoven.nl;
• met bewonersbrieven en ondernemersbrieven, meteen na het bekendmaken van
het voornemen;
• tijdens inloopavonden op 2 en 4 december voor bewoners en voor ondernemers;
• via een nieuwsbrief die in een wijde omtrek van de beoogde locatie is verspreid;
• tijdens een rondgang door de wijk en over het bedrijventerrein met wethouder
Scholten op 25 januari 2014;
• tijdens een informatiebijeenkomst op 26 februari 2014, als vervolg op de
rondgang;
• via de themapagina www.eindhoven.nl/dakloos, waar ook een online
reactieformulier ingevuld kon worden.
Er is uitgebreid gebruik gemaakt om te reageren. Inhoudelijk betreffen de reacties
vrees voor verslechtering van de leefbaarheid en de veiligheid in de woonwijk en op
het bedrijventerrein. Ook is er kritiek op het besluitvormingsproces: omwonenden en
ondernemers zien zich voor een voldongen feit geplaatst.
De reacties + samenvatting en de eerste uitgave van een speciale nieuwsbrief liggen
ter inzage. Dat geldt ook de rapportage van de rondgang op 25 januari 2014 en een
samenvatting van de bijeenkomst op 26 februari 2014.
Niemand staat te juichen bij de mededeling dat in zijn/haar buurt een
maatschappelijke voorziening gevestigd wordt. Vrijwel altijd heeft dat te maken met
een beeld dat men heeft van de populatie van zo’n voorziening; in dit geval de
bewoners van Skaeve Huse. Er is veel weerstand tegen de locatiekeuze. Sommige
bewoners zijn boos of zelfs emotioneel.
Tijdens de rondgang op 25 januari 2014 en de bijeenkomst op 26 februari 2014 is
uitgebreid toegelicht welke personen in aanmerking komen om in Skaeve Huse te
gaan wonen. Zo is onder meer aangegeven dat het in de regel alleenstaanden betreft
en dat het nadrukkelijk niet om (ex-)zedendelinquenten of TBS’ers gaat.
14R5804
Raadsnummer
Ook het perspectief van Skaeve Huse-bewoners is geschetst. Het is hun laatste kans
op zelfstandig wonen. Een kans die ze niet gauw zullen verspelen, omdat ze anders
op straat belanden.
Een beschrijving van het bewonersprofiel ligt ter inzage.
Bewoners vrezen voor onveilige plekken in het gebied langs het talud van de A2/N2.
Ondernemers vinden de locatiekeuze niet passen bij de Brainport Avenue.
Langs de sloot onder het talud van de A2/N2 loopt een informeel pad, dat gebruikt
wordt door wandelaars en bewoners die honden uitlaten. Omwonenden vrezen dat
er ongenode gasten via die onoverzichtelijke route naar de Skaeve Huse komen.
Echter, afsluiten van dit informele pad ontneemt mensen hun wandelroute. Hier
kunnen goede beheerafspraken soelaas bieden.
In ieder geval is direct na de rondgang op 25 januari 2014 een opruimactie
uitgevoerd in de openbare ruimte rond de beoogde locatie voor Skaeve Huse.
Het ondernemerskontakt De Hurk vindt een locatiekeuze voor Skaeve Huse langs de
A2/N2 afbreuk doen aan de inrichting van een Brainport Avenue, waaraan veel geld
wordt besteed.
Aan dit deel van de A2/N2 zijn geen projecten verbonden vanwege Brainport
Avenue.
De opzet van Brainport Avenue is dat een groot gebied wordt getransformeerd tot
een internationaal concurrerend vestigingsmilieu voor de hightech industrie. Het
beeld bij ondernemers is dat Skaeve Huse dit in de weg staat, omdat de locatie er
rommelig en bedreigend uit zou gaan zien. Dat is nadrukkelijk niet de bedoeling. In
de eerste plaats ligt de locatie letterlijk verborgen vanaf de A2/N2. Door de
bestaande geluidsschermen en door de begroeiing zijn de Skaeve Huse niet vanaf de
A2/N2 te zien. Trudo wil van de Skaeve Huse volwaardige gebouwtjes met een
verzorgd uiterlijk maken. De inrichting van het complex, met veel groen, kan dit nog
versterken.
tekening: locatie Croy en omgeving
ER
OY
OD E
U IN EN
SCH ELL
NIJ ENR
OUDAEN
R LA
HE
CR
DE
NIJENRO
OD
NIJENR
E
TEIN
OUDAEN
GOU DES
OUDAEN
U RG
DOO RNB
CR OY
Gend er
UW
NIE
H
ER
K
OE
CR OY
P
N
OUDAE
H
ER
KENB
ST ER
U RG
ICK
EIMER
STERKENBURG
WEERT
NBUR
KE
EIMERI
HOO GEN
W IC
G
D
LISWEER
WICKENBUR
OUD AME
BOUVIGNE
CR OY
Woonzorgcentrum
ICK
EIMER
K
OE
TEIN
OUDAEN
NST EIN
DR AKE
UW
NIE
GOU DES
EN
BERG
MO ERS
CK
Sporthal
G
CR OY
KASTELE
E
Z
R
KA
EL
DE
G
RO
TE
LA
RIDD ERZAAL
EIN
ENPL
KASTEL
N
IG
UV
POO T VAN MET
BO
CR OY
AN
NPL EIN
Bibli otheek
d er
G en
P
KAST
ELENPL
EIN
Gemeenschapshui s
AL
ERZA
RIDD
P
AL
ERZA
RIDD
E
IGN
BOUV
A2
E25
d er
G en
School
KLI NG
L
ENDAA
ELBEEK
DO DD
5
Raadsnummer
14R5804
Omwonenden en vooral ondernemers vrezen voor waardevermindering van
nabijgelegen panden.
In de brief van Ondernemerskontakt De Hurk (ligt ter inzage) wordt gesteld dat door
de komst van Skaeve Huse de beleggingswaarde van de omliggende panden,
geschat op € 25 miljoen, met 10 tot 20 procent zal dalen.
Of en in welke mate er al of niet sprake is van een vermindering van de
beleggingswaarde van de omliggende panden, is lastig te beoordelen.
Er is wel onderzocht of er sprake is van planschade als bedoeld in de Wro.
Voorafgaand aan het besluit tot voorlopige aanwijzing van de locatie is in opdracht
van de gemeente door een gespecialiseerd en onafhankelijk adviesbureau een
risicotoets planschade uitgevoerd. Daarbij is zowel geredeneerd vanuit het huidige
bestemmingsplan voor het gebied (Gestelse Ontginning 1993) als vanuit het
ontwerp-bestemmingsplan Bedrijventerrein De Hurk – Croy 2013.
De conclusie is dat realisering van Skaeve Huse geen van de in de nabijheid gelegen
bedrijfsobjecten aantast in hun mogelijkheden van bedrijfsvoering.
Het rapport van adviesbureau SAOZ ligt ter inzage. Gezien de conclusie was er geen
aanleiding om het rapport eerder te betrekken bij de besluitvorming en de
communicatie.
In de gesprekken met omwonenden is de vraag gesteld of ervaringen elders in het
land zijn met de waardeontwikkeling van panden in de buurt van gerealiseerde
Skaeve Huse. Bij SEV (opsteller van de evaluatie Skaeve Huse in 2010), Platform 31,
gemeente Tilburg en een woningcorporatie in Utrecht is navraag gedaan naar
gegevens hierover. Geen van die partijen beschikt over die gegevens. In Tilburg is bij
de WOZ-taxaties geen rekening gehouden met de komst of aanwezigheid van de
Skaeve Huse. Evenmin zijn er bezwaren gemaakt met dit argument.
De locatie voldoet aan de criteria die de raad heeft meegegeven en in de reacties van
bewoners en ondernemers zijn geen signalen afgegeven die vooraf niet waren
voorzien.
Volgens de spelregels van het Stedelijk Kompas stellen we één locatie voor die moet
voldoen aan de criteria. Er is geen sprake van een afweging tussen meerdere locaties.
De locatie aan Croy voldoet aan alle criteria:
- geen enkele buurt is uitgesloten, ook al is daar al een prioritaire voorziening;
- niet in een bestaande of toekomstige woonbuurt;
- goede voorlichting en communicatie, meteen vanaf het moment dat de
locatiekeuze door het college is gemaakt;
- geen directe nabijheid van kwetsbare voorzieningen (zoals scholen);
- nabijheid van dagelijkse voorzieningen t.b.v. bewoners (zoals winkels,
gezondheidszorg);
- een positief veiligheidsadvies van de politie;
- voor alle partijen financieel acceptabel;
- locatie in eigendom van gemeente;
6
Raadsnummer
-
14R5804
oppervlakte van het gehele complex is ca. 3000 m2;
directe toegang vanaf de openbare weg;
nabijheid van nutsvoorzieningen (vanwege kosten);
(auto)toegankelijkheid voor hulpdiensten en politie;
herziening bestemmingsplan ten behoeve van de functie wonen, met de daarbij
behorende wettelijke voorwaarden (zoals milieu).
De vrees bij omwonenden en bedrijven voor verslechtering van leefbaarheid en
veiligheid is begrijpelijk. Het gaat om een stedelijke voorziening die niemand graag
in zijn nabijheid wil hebben, maar die in de stad wel nodig is om overlastsituaties in
tal van woonwijken op te lossen.
De manier waarop de locatiekeuze tot stand is gekomen, stuit op (felle) kritiek en
onbegrip. Sommige bewoners en ondernemers vinden het onbegrijpelijk dat er geen
keuze is uit meerdere (geschikte) locaties of dat er geen onderzoeksresultaten zijn
van het keuzeproces.
Er is uitgelegd dat dit een weloverwogen werkwijze is, mede op basis van ervaringen
elders. Elke locatie die aan de criteria voldoet, levert protest op. Daarom heeft de
raad op voorhand criteria vastgesteld, waar één locatie aan moet voldoen.
In het advies bij het voorgenomen besluit werd uitgegaan van een loopafstand van
de locatie voor de Skaeve Huse tot de dichtstbijzijnde woningen van 400 meter. Dat
is onjuist. Tijdens de inloopbijeenkomst is door bewoners gewezen op een voetpad
tussen Croy en Bouvigne. Via dat voetpad is de kortste loopafstand tot de
dichtstbijzijnde huizen 270 meter. Dat blijft nog ruim binnen de criteria, die een
minimale afstand van 100 meter vereisen tussen de Skaeve Huse en de
dichtstbijzijnde woningen (politieadvies).
Ondernemers hebben verbaasd gereageerd op de plannen voor Skaeve Huse, terwijl
elders op bedrijventerrein De Hurk de woonboten via een uitsterfconstructie worden
gesaneerd.
De verklaring hiervoor is dat er in het ontwerp-bestemmingsplan “Bedrijventerrein
De Hurk–Croy 2013” een verschil zit tussen het deel De Hurk en het deel Croy. De
Hurk is een gezoneerd industrieterrein, wat onder meer inhoudt dat voor
geluidgevoelige objecten (waaronder woningen) geen bescherming is tegen
geluidhinder van omliggende bedrijven. Daarnaast zijn op De Hurk bedrijven in de
categorieën 4 en 5 toegestaan. Dat verdraagt zich niet met een woonfunctie.
De zonegrens ligt tussen de delen De Hurk en Croy. Op het bedrijventerrein Croy,
waar de locatie voor Skaeve Huse is gedacht, zijn bedrijven tot en met de categorie
3.2 toegestaan. Wonen, i.c. Skaeve Huse, is toegestaan, mits een gepaste afstand tot
de bedrijven wordt aangehouden. Die afstand is hier 50 meter.
Een bestemmingsplanherziening biedt nog flexibiliteit voor de inrichting van het
terrein, maar tegelijk zekerheid over het aantal Skaeve Huse.
7
Raadsnummer
14R5804
De huidige bestemming voor het gebied waar de Skaeve Huse worden gedacht is
’gemengde doeleinden’.
In het ontwerp-bestemmingsplan “Bedrijventerrein De Hurk-Croy 2013” is de
bestemming ‘groen’: het bestaande gebruik is in dit bestemmingsplan vastgelegd.
In alle gevallen moet dus een bestemmingsplanherziening worden doorlopen.
De Wro-procedure biedt eenieder de mogelijkheid om zienswijzen in te dienen. In de
reacties op het voorgenomen besluit is geregeld aan ons gevraagd of er een
mogelijkheid is om bezwaar te maken tegen de komst van Skaeve Huse.
Die mogelijkheid was er niet bij het voorgenomen besluit en is er evenmin bij een
definitief besluit tot aanwijzing van een locatie, omdat het niet om een beslissing
volgens de AWB gaat.
Omwonenden hebben gevraagd naar de garantie dat er niet meer dan 12 Skaeve
Huse komen. Dit kan worden opgenomen in de bestemmingsplanregels.
Overigens is het sowieso niet gewenst om de locatie met meer dan 12 Skaeve Huse te
bebouwen, vanwege beheersbaarheid en beslotenheid.
De doorlooptijd van een bestemmingsplanherziening is circa 10 maanden tot en met
vaststelling door de raad.
Omdat het over meer dan 11 woningen gaat, is de Crisis- en herstelwet (CHW) van
toepassing. Dat betekent dat direct beroep kan/moet worden ingesteld bij de Raad
van State. De doorlooptijd daarvan is maximaal 8 maanden, vanaf het moment van
ter inzage legging van het vastgestelde bestemmingsplan.
De ervaring bij eerdere projecten uit het Stedelijk Kompas is dat in een beheerplan
goede afspraken zijn te maken tussen alle belanghebbenden over beheer, veiligheid,
klachtenafhandeling, huisregels, plekken in de omgeving met speciale aandacht etc.
Voor prioritaire voorzieningen aan de Hoogstraat (Ritahuis), aan de Boschdijk
(woonvoorziening chronisch verslaafden) en in de Kwartelstraat (zorghotel) zijn
goede ervaringen opgedaan met het gezamenlijk opstellen van een beheerplan en
het monitoren van de hierin gemaakte afspraken. Alle betrokken partijen gaan een
commitment aan en kunnen elkaar hierop aanspreken. Ontstaan er problemen, dan is
op voorhand duidelijk wie die moet aanpakken en hoe de terugkoppeling verloopt
naar de belanghebbenden.
Omwonenden kunnen meedenken over de inhoud van het beheerplan en op de
hoogte blijven van de uitwerking van de afspraken.
En ze kunnen meedenken over de inrichting van de locatie, zoals al is gebeurd tijdens
de rondwandeling op 25 januari, wat heeft geresulteerd in nieuwe inzichten over
bijvoorbeeld de plaatsing van een beheerdersunit.
Ook koepels zoals Trefpunt Groen Eindhoven zijn en worden betrokken. TGE heeft al
aangegeven Skaeve Huse te beschouwen als een maatschappelijk gewenste
ontwikkeling. TGE heeft ook al suggesties gedaan voor de inrichting van de locatie.
De brief van TGE ligt ter inzage.
8
Raadsnummer
14R5804
Toelichting bij kanttekeningen.
Permanente vestiging biedt meer kwaliteit en meer duidelijkheid dan een tijdelijke,
zoals in Tilburg.
Sommige bewoners pleiten voor een tijdelijke vestiging, zodat na bijvoorbeeld 5 jaar
kan worden bezien of het project moet doorgaan of niet.
In Tilburg is een tijdelijke vestiging voor Skaeve Huse. Die moet nu worden
verplaatst. De zoektocht naar een definitieve locatie heeft veel voeten in de aarde
gehad, terwijl de tijdelijke locatie naar tevredenheid functioneert. Maar die moet
wijken omdat er tijdelijkheid was afgesproken.
De kosten voor een tijdelijke voorzieningen zijn relatief hoog, vanwege de korte
afschrijvingsperiode. Het ligt dan voor de hand dat dan wordt gekozen voor minder
kwaliteit. Dat kan gevolgen hebben voor het succes van het project.
Er moeten nog (aanvullende) onderzoeken worden gedaan ter onderbouwing van het
bestemmingsplan.
Voorafgaand aan het voorgenomen besluit zijn al diverse onderzoeken gedaan
(geluid, lucht, kabels en leidingen, externe veiligheid, historisch bodem- en
groenonderzoek). Er zijn nog aanvullende onderzoeken en rapportages nodig, zoals
quick scan flora en fauna, bomeneffectanalyse en feitelijk bodemonderzoek.
Deze worden uitgezet zodra een besluit over de locatie is genomen. De uitkomst van
deze onderzoeken is bepalend voor het vervolg, zowel ruimtelijk (inrichting locatie)
als financieel.
Sommige bewoners en ondernemers zijn pertinent tegen de komst van Skaeve Huse
aan Croy. Als toch wordt besloten de Skaeve Huse hier te vestigen, moeten er
maatregelen worden genomen om overlast tegen te gaan. Gemeente en Trudo zijn
hiervoor verantwoordelijk.
Tijdens de rondgang op 25 januari 2014 en de bijeenkomst op 26 februari 2104 is
ingegaan op vragen van bewoners en ondernemers over het bewonersprofiel van
Skaeve Huse en op de ervaringen in Tilburg met het beheer.
Dat was enigszins voorbarig. Sommige bewoners en het Ondernemerskontakt zijn
pertinent tegen de komst van Skaeve Huse in hun buurt. Informatie over het
bewonersprofiel en beheer is voor hen (nog) niet aan de orde. Een filmpje over de
ervaringen in Tilburg werd door sommigen zelfs al manipulerend opgevat.
Als toch wordt besloten de Skaeve Huse aan Croy te vestigen, zijn er nu al bewoners
en ondernemers die bereid zijn in een beheergroep gezamenlijk afspraken te maken
over leefbaarheid, veiligheid, overlastbeperking, klachtenprocedure, monitoring etc.
De initiatiefnemers, gemeente en Trudo, moeten het voortouw nemen bij de
opstelling van een beheerplan.
9