Nieuwsbrief 16 van RAVON Afdeling Utrecht Mei 2014

Nieuwsbrief 16 van
RAVON Afdeling
Utrecht
Mei 2014
Contactpersoon RAVON Utrecht
Wim de Wild
[email protected]
tel. 030-6963771
RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een nieuwsbrief naar de RAVON waarnemers en donateurs
in de provincie met kort nieuws en de actuele agenda. Voor meer info, zie ook de website
www.ravon.nl.
Komende activiteiten
23 mei Excursie rugstreeppad Eemland
Dit zal een avondexcursie zijn. We zullen diverse lokaties in het Eemland aandoen en
luisteren naar de aanwezigheid van Rugstreeppad en Groene kikkers. We hopen daarbij
één of meerdere hokken van het verspreidingsonderzoek af te ronden.
We verzamelen om 20:30 uur bij de vogelplasjes bij de Westdijk nabij BunschotenSpakenburg. De excursie gaat alleen door bij goed weer.
Voor de route, kijk op http://goo.gl/maps/pExgG
Graag opgeven via [email protected]
Verdere agenda RAVON Utrecht
13 juli de Stulp + Pluismeer
24 aug Bosscherwaarden bij Wijk bij Duurstede (onder voorbehoud)
14 sept Kromme Rijn tussen Werkhoven en Cothen, nevengeul en poelen
En verder staan nog excursies/inventarisaties in de Lopikerwaard, Vinkeveen (ringslang)
en de Ridderoordse bossen op ons verlanglijstje.
Ander nieuws
Amerongense padden in het licht
Vroege Vogels heeft een item uitgezonden over onderzoek naar padden en licht, gefilmd
in Amerongen. Je kunt het filmfragment op hun site bekijken:
http://vroegevogels.vara.nl/Fragment.202.0.html?tx_ttnews[tt_news]=368390&cHash=f
6dfbeb4d1f985d40a0c524f0530b962
Roots
In de mei-editie van Roots staat een artikel over de ringslangen in Nieuw Wulven. Leuk
dat de Utrechtse herpetofauna landelijk in de media aandacht krijgt!
Voor een impressie van Nieuw Wulven, kijk eens op
http://www.youtube.com/watch?v=W6sxEf997iM
Heikikkers
De eerste fase van het seizoen is al weer voorbij. Padden, bruine kikkers en heikikkers
hebben hun eieren afgezet en zijn niet meer roepend waar te nemen. Toch betekent dit
niet dat je een soort als de Heikikker niet meer kunt inventariseren. In Schubben en
Slijm van april 2014 kun je een artikel lezen over het inventariseren van Heikikkers in
het veenweidegebied. Hierbij wordt ingegaan op een alternatieve methode om Heikikkers
te spotten, namelijk het zoeken naar dieren in de nazomer langs slootkanten. Juist in
1
onze provincie komen Heikikkers voornamelijk voor in veenweidegebieden en sloten in
het Kromme Rijngebied. Deze zoektechniek kan dus leuke resultaten opleveren en een
schat aan gegevens.
Lijkt het je wat om op een rustige zomeravond de slootkanten af te gaan, dan volgen
hier wat tips voor zoekgebieden:
‐ Kromme Rijngebied. Heikikkers zijn bekend uit het gebied rond de
Langbroekerwetering, in hakhoutbosjes en langs sloten. Daarnaast zijn ze vroeger
gemeld uit het Wijkerbroek bij Wijk bij Duurstede, en het gebied grofweg tussen
Houten/Werhoven/Odijk/ ’t Goy. Ook in de slootjes in de buurt van Schalkwijk
komen Heikikkers voor.
‐ Eempolders
‐ West-Utrecht, bijvoorbeeld de omgeving van Oudewater, Woerden, Lopik
‐ Laagveengebied tussen Utrecht en Hilversum
Schubben en Slijm kun je digitaal lezen op
http://www.ravon.nl/Publicaties/Nieuwsbrief/tabid/564/Default.aspx
Verslag van een activiteit
Visinventarisatie Landgoed Oostbroek 24 november 2013
Door: Willie van Emmerik
Op zondag 24 november is door RAVON Utrecht een visinventarisatie gedaan van de
wateren op landgoed Oostbroek te Utrecht. De wateren zijn op 6 plaatsen (zie nummers
op het kaartje) bemonsterd met enkele schepnetten en een draagbaar elektrovisapparaat. Per locatie werd ongeveer een half uur gevist. Hieronder worden de vangsten
per locatie besproken.
Vangsten
1)
Broekbos
Ondiep, zeer veel stinkend rottend blad
en takken
 6 tiendoornige stekelbaarzen
2)
Kwelsloot
 12 tiendoornige stekelbaarzen
 1 middelste groene kikker
Broekbos
Kwelsloot
2
3)
4)
Meander
 1 larve van een groene kikker
 ca. 60 tiendoornige stekelbaarzen
Vijver/sloot ten zuiden van het landhuis
Veel bladafval
 2 jonge snoekjes van 15 en 25 cm
 1 bruine kikker
De Meander
5)
6)
Vijver/sloot ten zuiden van het landhuis
Wetering aan de noordzijde van het landhuis
Veel blad in het water, ook kranswier waargenomen
 1 groene kikker
Één van de sloten nabij het winkeltje
 helemaal niets gevangen!
Een van de sloten nabij het winkeltje
Jong snoekje, gevangen in de vijver bij het
landhuis
Bespreking
Ondanks de redelijk grote vangstinspanning waren de vangsten heel erg beperkt tijdens
de inventarisatie. Er werden slechts 2 vissoorten gevangen. Daarnaast werden enkele
groene kikkers en een bruine kikker aangetroffen.
De in het verleden wel (vrij veel) aangetroffen grote modderkruiper (De Jong et al.,
2001) werd niet gevangen.
Veel wateren op het landgoed zijn ondiep en hebben of een dikke baggerlaag of een
dikke laag bladeren op de bodem. Door het zuurstofverbruik van de afbraakprocessen
maakt dit dat de zuurstofconcentratie in het water laag is, waardoor het voor de meeste
vissoorten niet geschikt is.
3
De ondiepte maakt het water bovendien kwetsbaar: in de zomer omdat het (grotendeels)
kan droogvallen, in de winter omdat het volledig kan dichtvriezen. In beide gevallen
zullen de meeste aanwezige vissen het niet overleven.
De langdurige droogte deze zomer en de laatste 2 strenge winters kunnen een verklaring
zijn waarom er nauwelijks vis aanwezig is.
Grote modderkruiper, een uitzonderlijke vissoort
Hoewel de grote modderkruiper niet werd aangetroffen tijdens de inventarisatie kan hij
toch wel aanwezig zijn. Deze soort heeft namelijk de gewoonte zich in de winter diep in
de modder in te graven, waardoor hij niet of met moeite gevangen kan worden. In het
voorjaar is de kans om deze soort te vangen groter is omdat hij dan actiever is.
De grote modderkruiper is van de weinige soorten die is aangepast aan zuurstofarme
omstandigheden omdat hij behalve kieuwademhaling ook huid- en darmademhaling
vertoont (Van Beek, 2003).
Ook perioden van grote droogte, waarin de watertemperatuur behoorlijk kan oplopen of
het water zelfs droogvalt, kunnen door de grote modderkruiper overleefd worden. In de
bodem ingegraven wacht hij dan op gunstigere leefomstandigheden.
Broekbos, met veel rottend blad en bagger
Sloot ten zuiden van het landhuis met veel
blad en takken
Utrechts Landschap heeft het voornemen om de wateren op Landgoed Oostbroek te gaan
baggeren in 2014. Omdat de grote modderkruiper hier mogelijk aanwezig kan zijn wordt
aangeraden bij het baggeren rekening te houden met deze beschermde soort.
Verdere adviezen:

Keuze van de methode van baggeren – de meest diervriendelijke methode is
handmatig baggeren. Meestal is dit geen optie vanwege de bewerkelijkheid. Dan
wordt machinaal baggeren met baggerzuigboot of baggerpomp geadviseerd, met
fasering in tijd en ruimte (Van Beek, 2003). Voor zover aanwezig wordt geadviseerd
een deel van de vegetatie te sparen, daar deze belangrijk habitat vormt.

Periode van baggeren - voor de grote modderkruiper is de beste periode om te
baggeren augustus -september, evt. oktober (De Jong, 2002; Van Beek, 2003). Ook
de andere voorkomende vissoorten en amfibieën is het najaar de meeste geschikte
tijd voor beheer.

Uitvoering - Niet naar het doodlopende eind van watergangen toe baggeren, maar
altijd er van af. De bagger op de kanten deponeren en direct op uit het water
geschepte vissen, amfibieën en andere dieren controleren.
Zie voor meer toelichting de onder genoemde achtergrondinformatie.
We willen Markus Feijen en Joris Hellevoort van Utrechts Landschap bedanken voor de verstrekte
informatie en de ontheffing voor het vissen.
4
De foto’s zijn van Marcel Hospers, waarvoor dank.
De veldwerkers waren: Jos Spier, Wim en Angela de Wild, Marcel Hospers, Maarten Bruns, Pim
Vugteveen, Richard Lausberg, Bert Geerdes, Arthur en Tijs Hoffmann, Ron en Tristan Hanisch en
Willie van Emmerik.
Achtergrondinformatie
De Jong, Th., R. Beenen & P. Heuts. 2001 Atlas van de Utrechtse Vissorten. Provincie Utrecht/
Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden.
De Jong, Th., Amfibieën, Vissen en Baggeren. 2002. Richtlijnen voor het baggeren van wateren
met betrekking op het voorkomen van kwetsbare en bedreigde amfibieën en vissen. Bureau
Viridis in opdracht van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.
http://www.hdsr.nl/aspx/download.aspx?File=/contents/library/8/rapportbaggerrichtlijnen.pdf
Van Beek, G.C.W., 2003. Kennisdocument grote modderkruiper (Misgurnus fossilis).
Kennisdocument 1. OVB / Sportvisserij Nederland, Bilthoven.
http://www.sportvisserijnederland.nl/vis_en_water/vissoorten/default.asp?t=1&vissoort=grote
%20modderkruiper
http://soortprotocollenflora-enfaunawet.stowa.nl/documents/soortprotocollenfloraenfaunawet/grotemodderkruiper.pdf
http://hetlnvloket.nl/actueel/document/fileitem/2202131/gedragscode-flora-en-faunawet-voorwaterschappen
===
RAVON Utrecht heeft ook een facebook pagina! – zie hier
Mocht je deze nieuwsbrief ook of juist niet meer willen ontvangen, meld dat dan even bij [email protected]
(Willie van Emmerik). Oude nieuwsbrieven en excursieverslagen kun je terugvinden op de RAVON website, zie
hier.
5

Download Report