Presentatie IPR Normag - Gemeente Heerhugowaard

Waarderweg 33B-10 haarlem, postbus 2016 2002 la haarlem, t 023 5319141, e [email protected].
© IPR Normag
Onderzoek: formele, feitelijke en wenselijke
sturingsrelatie HVC en deelnemende gemeenten
Heerhugowaard, 29 september 2014
Drs. ing. Paul de Bruin (directeur)
M.F. Boels MSc (onderzoeker)
Inhoud
1.
Aanleiding en context
2.
Opzet van het onderzoek
3.
Bevindingen
4.
Bestuurlijke aandachtspunten
29 sept. 2014
2
© IPR Normag
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Achtergrond en aanleiding
Jaren ’80-’90: gemeenten en provincies moeten zorgen voor voldoende
verwerkingscapaciteit
HVC opgericht in 1991
Van gereguleerde situatie (regionale zelfvoorziening) naar vrije markt:
29 sept. 2014
3
© IPR Normag
Overheidsbedrijven én (steeds meer) private spelers
Markmechanisme en prijsvorming: over- en ondercapaciteit
Aanleiding. Hoe zit het eigenlijk? Heeft de raad nog grip?
48 gemeenten en 6 waterschappen
Aandeelhouderschap Heerhugowaard via GR VuilVerbrandingsInstallatie
VVI: Alkmaar, Castricum, Langedijk, Bergen, Schermer, Graft-De Rijp, Wormerland, Uitgeest,
Heerhugowaard en Heiloo
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Gezamenlijk onderzoek naar de relatie gemeente – HVC
In welke hoedanigheid en in welke mate zijn gemeenten (college, raad, ambt.)
betrokken bij besluitvorming (visie / investeringsbeslissingen) HVC
Beoordeel invloed en zeggenschap van aandeelhouders op ‘risicoprofiel bepalende
besluiten’ in het licht van:
De verplichtingen/risico’s
Het (be)sturen van overheidsorganisaties
C
Door stakeholders
gewenste of verwachte
governance
D
A
Good governance
(best practices)
Analyse
Dialoog
Feitelijke governance
(in praktijk bewerkstelligd)
29 sept. 2014
4
Formele governance
(wettelijk, statuten,
reglementen, etc.)
Advies
© IPR Normag
B
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Gemeenschappelijk en lokaal onderzoek
29 sept. 2014
5
© IPR Normag
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Projectstructuur : 17 RKC’s / 19 gemeenten
Bergen
Beverwijk
Castricum
Den Helder
Heerhugowaard
Heiloo
Lelystad
Noordoostpolder
Purmerend
Smallingerland
Schagen
Stede Broec
Enkhuizen
Drechterland
Texel
Urk
Velsen
Wormerland
Zaanstad
Stuurgroep
afvaardiging per RKC/Rekenkamer
Projectgroep
6 leden
29 sept. 2014
6
© IPR Normag
Onderzoeksteam IPR Normag
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Onderzoek in een ‘glazen huis’
29 sept. 2014
7
© IPR Normag
Stuurgroep
Raadsleden, externe deskundigen, onderzoekers van rekenkamers
Betrokken bij alle fases: voorbereiding, opzet, uitvoering onderzoek, analyse
bevindingen en bestuurlijke aandachtspunten
Constructief kritische dialoog met oog voor de (samenwerking)setting
Onderzoeksopzet en methodische keuzes
Normenkader
Interviews: afweging en bewuste keuze focus deelnemende RKC’s
Te onderzoeken casussen
Rapport is gezamenlijk product
Formeel een rapport van uw rekenkamercommissie
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Hoe werkt het besturingsmodel in de praktijk 1/2
Gemeente
Heerhugowaard
Kader stellend aan
Gecontroleerd door
Gemeenteraad
College (lid AB)
GR VVI
Algemeen Bestuur
Overige gemeenten
GR VVI
Gemeenteraad
Dagelijks Bestuur
(voorzitter =
aandeelhouder)
HVC
AVA
College (lid AB)
RvC
Directie
Overige
gemeenten
29 sept. 2014
8
© IPR Normag
Gemeenteraad
College
(aandeelhouder)
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Hoe werkt het besturingsmodel in de praktijk 2/2
College vertegenwoordigd in AB. Wethouder gemandateerd.
Voorbereiding AvA van HVC:
© IPR Normag
College besluit over in te nemen standpunt om VVI (kenbaar via besluitenlijst)
Wethouder brengt standpunt in AB VVI
Bestuur VVI brengt standpunt in in AvA
Raad geïnformeerd conform BBV en financiële verordening (art. 212
gemeentewet) en begroting/rekening VVI
Primair financieel via begroting en rekening achteraf
Stukken AvA (via intranet) ter inzage beschikbaar
Raad staat in bestuurlijk opzicht op grote afstand van overheidsbedrijf
HVC
Discrepantie doelomschrijving GR VVI (focus op afvalverwerking) in
relatie tot koers, strategie en activiteiten HVC (duurzaamheid)
29 sept. 2014
9
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
HVC is geen ‘gewone’ verbonden partij
Voor de meeste deelnemingen / verbonden partijen volstaat dit, maar…
HVC is een bijzondere deelneming/verbonden partij
Ballotage overeenkomst:
artikel 7: negatief saldo baten en lasten HVC ten laste van gemeenten
(onderdeel van beoordeling kredietwaardigheid door bank bij verstrekken lening)
Artikel 9: gemeenten staan garant voor rente en aflossing leningen
aangegaan door HVC (gemaximeerd)
Tarieven afvalverwerking vastgesteld door directie/RvC
Structuurvennootschap: verschuiving bevoegdheden AvA naar RvC
Echter, uittreding onder normale condities moeilijk (art. 4 en 5 ball.ovk)
Profiel HVC is breder dan “behartiging belang inzake verwerking afvalstoffen”
(doelomschrijvng GR VVI)
29 sept. 2014
10
© IPR Normag
De informatie aan de raad over (onderliggende) risico’s en ontwikkelingen
aan de zijde van HVC is ‘minimaal’ en achteraf
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Leidt meer informatie tot meer kennis en inzicht?
Er zijn (meer) gegevens beschikbaar:
Context analyse door HVC
Alle (AvA) stukken via Intranet HVC
Algemene nieuwsbrief HVC
…. worden beperkt actief gedeeld met raad (ook op initiatief HVC zelf)
29 sept. 2014
11
© IPR Normag
Informatie overflow. Meer gegevens leiden niet automatisch tot meer
inzicht en kennis
Meer duiding, hoe interpreteren, wat zijn consequenties?
Vraagstukken gaan in toekomst over diverse typen projecten,
waarbij besluit over wel/niet participeren aan de orde is
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Veranderd speelveld: complexer en meer risico’s
Besturingsmodel
en betrokkenheid
Niet gewijzigd:
• Rol en invloed gemeente(raad)
• Verplichtingen (o.m. art. 7 en 9)
• Vertegenwoordigende rol VVI:
focus afvalbeheertaken
• Verbondenheid
© IPR Normag
Wel gewijzigd:
• Strategie HVC
• Verhouding publiek – markt
• Dynamiek
• Risicoprofiel
“Het gaat toch steeds beter (zwarte cijfers verwacht), risico’s zijn niet groter
geworden (per aandeel), er is voldoende restafval gecontracteerd” etc.
Dit is echter niet de strekking van de uitkomsten rekenkameronderzoek:
De context is wezenlijk veranderd, en er is sprake van een tendens. Complexer
en meer risico’s
Bias of paradigmaverschuiving?
Creëer ruimte voor bespreking. U bent mogelijk nog lang aan elkaar verbonden
Neem ervaringen mee bij toekomstige relaties met verbonden partijen
29 sept. 2014
12
Balans?
HVC onderneming
en verbonden partij
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Terzijde
29 sept. 2014
13
© IPR Normag
Rekenkamer onderzoek ziet op periode tot medio 2013
Volgordelijkheid: wat je ziet:
Enerzijds: strategiewijziging en herhaalde bevestiging
Anderzijds: gevoelde noodzaak om rol, betrokkenheid en verbondenheid gemeenten te
(her)overwegen
Diverse maatregelen in voorbereiding of inmiddels besloten
Structuur volgt strategie? Gewenste volgorde:
1.
Besturingsmodel dat recht doet aan de controlerende en kaderstellende rol van de
gemeenteraad
2.
Behandeling strategische vraagstukken en profiel-bepalende besluiten
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Samenvatting conclusies (hoofdlijnen)
1.
Spanning ongewijzigd besturingsmodel strategie HVC
2.
Gemeenteraden: weinig invloed, maar wel groot belang
Geldt des te meer voor raadsbetrokkenheid en aandeelhouderstandpuntbepaling in gemeenschappelijke regeling
29 sept. 2014
14
© IPR Normag
3.
Wenselijk: actief aandeelhouderschap met expliciete
kaderstellende en controlerende rol van de raad
4.
Toezichthoudende taak Raad van Commissarissen
Benoeming 5 van 9 door clusters aandeelhouders
Verwevenheid: toezicht, advies en behartigen belangen
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Samenvatting conclusies (hoofdlijnen)
Besturingsmodel functioneert (grotendeels) zoals afgesproken
Tevredenheid of niet-tevredenheid verschilt
De betekenis van de uitkomsten kunnen verschillen per aandeelhouder
Verschillende ‘typen’ aandeelhouders:
29 sept. 2014
15
© IPR Normag
Afzonderlijk aandeelhouder
Aandeelhouder overgedragen aan een GR zoals Heerhugowaard
Aandeelhouders van het eerste uur of recent toegetreden o.b.v. afweging
en inzicht
U zult zich hier dus een eigen weg in moeten vinden
Afstemming met andere aandeelhouders wenselijk
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Bestuurlijke aandachtspunten invalshoek 1 strategie
Heroriëntatie koers en strategie indien gewenst
Breng in lijn met publieke taak (keuzes)
29 sept. 2014
16
© IPR Normag
Overweeg of bredere duurzaamheidsdoelstellingen aansluiten
bij het doel van de gemeenschappelijke regeling* (en
gemeente)
Zo ja: formuleer heldere en toetsbare doelstellingen
Is ondertussen in VVI-verband opgepakt (brief VVI 14 sept 2014):
Onderscheid in
Aangelegenheden inzake wettelijke afvalbeheerstaken via VVI
Overige aangelegenheden direct richting (autonome) gemeente
*aandeelhouderschap Heerhugowaard is formeel belegd bij VVI.
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Bestuurlijke aandachtspunten invalshoek 2 optimalisatie
Ontwikkeling rol, invloed en betrokkenheid gemeenten (raden) in het
besturingsmodel
Verkrijg inzicht werking van het besturingsmodel. Bewaar kennis. (ook voor
de inrichting van relaties met verbonden partijen in de toekomst)
29 sept. 2014
17
© IPR Normag
Breng rol, invloed en betrokkenheid in lijn: optimalisatie
Maak (werk)afspraken over betrokkenheid raad bij standpuntbepaling
gemeente – VVI - AvA
Maak (werk)afspraken over betrokkenheid raad bij onderwerpen die niet
(meer) via VVI worden behandeld
Richt een concrete informatiestructuur in, als aanvulling (verrijking) van de
financiële (correcte) verantwoording
Stel als raad vooraf duidelijke(r) kaders t.a.v. financiën, risico’s en
(strategisch) profiel
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -
Terzijde
Bestuurlijke reacties college:
8 april 2014: “… hoewel wij niet alle bevindingen, conclusies en aandachtspunten één op
één onderschrijven zijn deze wel zakelijk en helder van aard”
Procedure afspraak:
alle bestuurlijke reacties (ook HVC) verwerkt in eindrapport 7 mei 2014.
29 sept. 2014
18
© IPR Normag
3 september 2014: “…er is niet zondermeer sprake van een objectief rapport” en diverse
inhoudelijke reacties over het (financieel) functioneren, marktontwikkelingen en de
duiding / nuancering van risico’s
Duiding van financiële situatie aanwezige risico’s zijn niet de strekking en bedoeling van het
rekenkameronderzoek. Wel, de context is wezenlijk veranderd en er sprake van een tendens:
complexer en meer risico’s.
Proces van hoor- en wederhoor moet ruimte (blijven) bieden voor constructieve en open
bespreking door, met en tussen: raad, college, VVI, AvA en HVC.
Open bespreking; niet ‘zwart wit’ en geen vertroebelde en ongeleide discussie. Coördinatie en
begeleiding waar gewenst. Ook samen met andere gemeenten/aandeelhouders.
Toelichting rekenkameronderzoek HVC – raadscommissie gemeente Heerhugowaard -

Download Report