Download File

Sociaal-emotionele ontwikkeling
Ontwikkelen sociale vaardigheden
reader bij de oudergespreksgroep voor hoogbegaafde kinderen
Wat is nodig voor sociaal aanvaardbaar gedrag?
1. ToM (Theory of Mind)
2. Ontwikkeling in de vorm van sociale relaties
3. Ontwikkeling ego
Ad 1. ToM
•
•
ToM = “Theory of Mind”, leren om vanuit perspectief van een ander te kijken:
– Kunnen toeschrijven gedachten, gevoelens, intenties aan jezelf en anderen
– op basis daarvan anticiperen op het gedrag van anderen.
Ontwikkeling ToM:
– 0-3 jaar doen alsof spel
Voorstellen van iets wat je niet concreet ziet/hypothetische situaties
Dit is de eerste vorm van inleven in een ander (bijv. onzichtbaar ijsje eten )
– 4 jaar: verplaatsen in ander op basis van eigen ervaringen. Kopiëer gedrag
Bijv. kind krijgt altijd kusje bij pijn -> moeder krijgt kusje van het kind als ze zich stoot
– 4-6 jaar : Causale verbanden zien in sociale werkelijkheid
• first-order belief: je voorstellen waarom een ander iets doet (bijv iemand
draagt een muts omdat hij het koud heeft ).
• False belief (rond 6 jaar): begrijpen dat de ander niet dezelfde info heeft als
jijzelf, dat de ander iets anders denkt dan jij
Na 6-8 jaar: het kind kan zich een voorstelling maken van wát die ander denkt: “Ik
denk dat jij denkt dat ik boos ben”
• Hoe werkt ToM bij sociale relaties:
1. Verplaatsen in de ander op basis van eigen vergelijkbare opgedane ervaringen.
2. Passende reactie bepalen: wat passend is wordt bepaald door
o ervaringen uit het verleden,
o contact met anderen,
o zelfreflectie
Conclusie: ToM is een cognitieve vaardigheid die gebruikt maakt van opslaan van ervaringen
ervaringen, analyseren van situaties, combineren van ervaringen.
Dit kan een HB-er (met name verbaal sterk kind) dus juist heel goed!
Ad 2. Ontwikkeling in de vorm van sociale relaties
Een kind doorloopt hierbij 5 stadia:
1. Voorstadium (0-3) – kind is zich bewust van anderen, geen samenspel
2. Egocentrisch stadium (3-7) - naast elkaar spelen, zelfde activiteit, ander moet in spel van pas
komen. Kan communicatie starten maar nog niet reageren op een ander
3. Wederzijdsebehoeftebevrediging (3-7): kind heeft vriendschappen die in behoefte voorzien:
liever samen dan alleen. Vandaag mijn vriend, morgen niet meer.
4. Wederzijdsheid, v.a. ca 6 jaar, kind kan meerdere perspectieven zien, zich
aanpassen aan andere partij. Moet wel eerlijk gaan!
5. Intimiteit , ca 9 jaar – delen van ervaringen, iets delen, groepsdier.
Onderzoek toont aan: Verbaal sterke kinderen doorlopen deze stadia sneller!
• Een HB kind heeft al op jonge leeftijd: Wederkerigheid, rechtvaardigheidsgevoel,
loyaliteit, afspraken
Ad 3. Ego ontwikkeling
• Impulsief stadium (6-9 jaar): impulsiviteit, kwetsbaarheid en afhankelijkheid.
– Beheerst door impulsen,
– volgt eigen behoefte, moet meteen vervuld worden.
– Weinig reflectie op motieven en gevoelens.
• Zelfbeschermend: (10–13 jaar)
– eerste pogingen om eigen impulsen te beheersen,
– eigenbelang staat voorop
– wijt zijn fouten liever aan andere mensen of omstandigheden.
• Conformistisch stadium (V.a. ca 14 jaar) :
– impulscontrole wordt gestuurd door sociale aanvaarding en angst voor afwijzing
– Globale emoties (bijvoorbeeld lief en gelukkig of gemeen en verdrietig)
Bij HB kinderen is deze ontwikkeling niet aantoonbaar anders (sneller of langzamer) dan bij andere
kinderen
Conclusie: HB kinderen lopen vaak voor in ontwikkeling ToM en sociale relaties; de
ontwikkeling van het ego is op leeftijdsniveau
Wat maakt de sociale ontwikkeling dan toch moeilijk?
Nodig voor ToM en sociaal gedrag: ervaringen/leermomenten! Maar die heeft een HB kind vaak
minder als gevolg van
• andere ontwikkeling dan leeftijdsgenootjes:
– Weinig overlap leefwereld/interesses
– complex taalgebruik
– Andere vriendschapsverwachtingen
– Hoger niveau van spelen, regels hanteren
– Goed geheugen: extra gevoelig voor negatieve ervaringen
– Niet willen/kunnen samenwerken/spelen a.g.v. de andere ontwikkeling
– Weinig belangstelling om te spelen
– Persoonlijkheid: introverte HB kinderen oefenen minder hun sociale vaardigheden
– Minder verbaal georienteerde HB kinderen zoeken minder het contact op
• Mentaal ouder dan lichaam (vgl 14 jarige met intelligentie van 8 jarige). Wil graag met
oudere kinderen spelen voor betere aansluiting qua cognitie, maar kan het motorisch niet
aan
• Veel zelfreflectie, legt de lat hoog
• Omgeving (denk aan goede bevestiging!)
– Negatieve reacties/onbegrepen voelen vanuit omgeving
– Overbescherming door omgeving
– Te weinig zelfstandigheid – teveel bemoeienis ouders
Wat zijn mogelijke oorzaken van moeilijk gedrag?
•
•
•
•
•
Te weinig oefening met sociale vaardigheden (zie: wat maakt het moeilijk?)
Kind is in impulsief stadium of zelfbeschermend ego stadium: (eigen belang voorop)
Teveel negatieve ervaringen (kind gooit handdoek in de ring)
Verkeerde/te weinig bevestiging -> gedrag is poging om toch gewaardeerd te worden (zie
reader bij eerste ochtend over bevestiging)
Te weinig discipline – Aangeleerd gedrag. Een HB kind is vaak verbaal erg sterk en komt met
goede argumenten waardoor omgeving geneigd is teveel toe te geven. Kind merkt dat het
werkt en wordt niet gecorrigeerd. Het kind mist hierdoor het basisgevoel van veiligheid en
krijgt verantwoordelijkheden waar het nog niet aan toe is, wat het gedrag weer versterkt.
Wat helpt?
•
•
•
•
•
•
Neem je kind serieus en bespreek zijn gedrag en zijn ervaringen en gevoelens
Probeer (samen met je kind) te ontdekken welke achterliggende (onvervulde) basisbehoefte
het kind heeft. Help hem om een andere strategie te ontdekken om zijn basisbehoefte te
bevredigen.
Geef goede bevestiging! (zie reader over goede bevestiging), zodat een kind lekker in zijn vel
kan zitten en niet op zoek hoeft naar andere manieren om geaccepteerd/geliefd/gezien te
worden.
Hanteer duidelijke regels over gedrag, spreek van te voren consequenties af en ga daar niet
over in discussie op het moment dat de consequentie toegepast moet worden (discipline)
Stimuleer sociale contactmomenten.
– Zorg voor momenten van contact met ontwikkelingsgelijken. Voordelen:
• Zichzelf kunnen zijn
• Eigen grenzen ontdekken
• Begrepen worden
• Karaktervorming: je bent geen uitzondering
• Delen van interesses
• Voorkomen narcisme- “zie je wel, ik had toch gelijk” houding.
– Laat je kind spelen met andere kinderen op neutraal terrein, kies een niet cognitief
spel
Oefen met empathie. Gebruik hierbij vragen als
– Hoe voel je je daardoor?
– Weet je dat ik ook wel eens bang ben?
– Hoe zou je broer/zus/vriend zich hierdoor voelen?
– Wat denk je dat X voelde?
– Waarom denk je dat hij/zij dit deed?
– Welke emotie is dat?
– Als je superkrachten had, hoe zou je die gebruiken om X te helpen?
– Hoe was jij toen je X jaar oud was?

Download Report