Instructie Maasheggen vlechten: Uitgangspunten

Instructie Maasheggen vlechten:
Uitgangspunten Maasheggenstijl:
-
-
-
-
Ieder team, bestaande uit minimaal 2 personen, vlecht volgens de traditionele
Maasheggenstijl (zie ook tekening). De belangrijkste kenmerken van deze stijl zijn de levende
staanders en liggers waarbij:
De Staanders zorgen voor de stevigheid van de heg en het vlechtwerk. Voor extra
ondoordringbaarheid en stevigheid van het vlechtwerk wordt ook met het bovenste gedeelte
van de staanders gevlochten. 1 staander per 120-130 cm met een hoogte van 110-120 cm.
De Liggers zorgen voor de ondoordringbaar van de heg en worden tussen de staanders
gevlochten. Hiermee bereiken we een goede vervlechting en goede hergroei in het onderste
gedeelte van de heg. Buigpunt liggers op 5-15 cm hoogte, schuin oplopend.
De volgorde en wijze van werken is belangrijk voor een sterk en ondoordringbaar vlechtwerk.
Let op veiligheid voor jezelf en anderen (hulpmiddelen: brillen, handschoenen en stevige
kleding).
Alleen vlechten met levend materiaal en werken met handgereedschap
Het vlechten bestaat uit 3 werkgangen. Dit geeft een optimaal resultaat.
- opsnoeien
- vlechten onderste niveau
- vlechten bovenste niveau
1. Opsnoeien van de toegewezen strook heg en kiezen staanders:
-
Voldoende opsnoeien om ‘zicht’ te krijgen en goed te kunnen vlechten tussen de stammen.
De te snoeien takken niet helemaal afknippen maar een flinke stomp laten staan. Deze vorken of
stompen doen dienst als “kapstok” om de liggende stammen in te haken voor een steviger
vlechtwerk. Te lange zijtakken kunnen later nog altijd gesnoeid worden.
-
-
-
-
Kies als staander niet als regel de dikke stammen. Dunnere stammen (ca. 5 cm dik) kunnen
uitstekend dienst doen als staander. Dunnere stammen zijn makkelijker in te zagen en in het
boven nivo te leggen en in te vlechten. Dikkere stammen in het onderste niveau hebben veel
groeikracht en zullen vanuit de basis van de heg krachtige scheuten vormen die de heg van
basis tot top dichter maken. Liggers worden gelegd onder een hoek van ca. 120 graden. Ze zijn
dus minder kwetsbaar dan gelegde stammen van de staanders (bovenste nivo) die onder een
hoek van 90 graden gelegd worden. Het gebruik van een klein spanzaagje (driehoekzaagje) is
aan te bevelen.
Markeer de staanders met de hiep, krijtje of wasko. Wanneer je de staander markeert met de
hiep, doe dit ruim boven het punt waarop je hem gaat omleggen. Een veel gemaakte fout is
namelijk precies op het buigpunt de heg te markeren. Hierdoor mis je daar het stukje
cambium wat weggehakt is, waardoor de heg niet door kan groeien. Doe het ook aan de
andere zijde van het buigpunt. Zodoende zorg je ervoor dat de sapstroom door kan lopen aan
die zijde.
Knip of zaag de doorgaande scheuten of takken van te vlechten stammen niet te kort af. Laat
de scheuten zo lang mogelijk en knip ze pas af op ca. 1,5 cm doorsnede. Met deze afmeting
van scheuten kun je nog prima vlechten en het vlechtwerk wordt hierdoor sterker en dichter.
Laat ook een aantal dunne twijgjes van de top (< 1 cm) aan de takken staan. Ze geven nog wat
bloesem in het voorjaar.
Laat niet te veel twijgjes staan want hierdoor wordt de struik minder gestimuleerd om nieuwe
scheuten aan te maken (snoeien doet groeien). Dit laatste zorgt voor meer vitaliteit en
dichtheid van de heg na een of meerdere groeiseizoenen. Uit ervaring van afgelopen jaren is
gebleken dat flink gesnoeide heggen na enkele jaren van het juiste beheer prachtig breed en
dicht worden met veel nieuwe en krachtige scheuten aan de zijkanten en vanuit de basis
vormen.
2. Vlechten onderste niveau, de liggers
-
-
-
-
De vlechtrichting wordt vooraf door de organisatie opgegeven.
Probeer vóór het inzagen de stam al zoveel mogelijk vrij te maken en in de juiste richting te trekken.
Dit voorkomt dat je na het inzagen nog veel met het kwetsbare inzaagpunt moet buigen en trekken.
Zaag de liggers schuin (verhouding ca. 1 : 3 = stamdoorsnede : lengte stamstuk van inzaagpunt tot
buigpunt) in, te beginnen op ca 15-20cm hoogte. Het buigpunt komt dan te liggen op 5-15 cm
hoogte. Te ondiep inzagen veroorzaakt opscheuren van de stammen. Bij te ver inzagen loop je het
risico van afscheuren van de stammen.
Gebruik zoveel mogelijk liggers (in de praktijk 3 tot 4 liggers per meter), maar laat zoveel staanders
staan als nodig voor stevigheid en goed vlechtwerk (in de praktijk 1 staander per 120-130 cm).
De stam voorzichtig buigen en het buigen begeleiden met de hand en/of hiep in zaagsnede.
Vlecht vervolgens tussen de nog staande stammen. Laat de liggende stammen iets schuin (ca 10)
oplopen. De hak (de punt die blijft staan na het inzagen) schuin naar beneden afzagen om
inrotten te voorkomen.
Veel verbindingen (ingezaagde of ingekapte deel) tussen staande en gelegde stam gemaakt in
2013 zijn te dun en te lang. Dit heeft tot gevolg dat verbindingen van gelegde stammen
afscheuren of onvoldoende vaten bevatten voor het transport en in het groeiseizoen afsterven.
De dikte van de stam bepaalt de lengte van de snede. Voor een goed gebogen (gelegde stam) heb
je al gauw 15 cm kap-/zaagsnede nodig. Durf een lange zaag-/kapvlak ter maken, dat leidt je
namelijk geleidelijk naar het punt waarop de stam kan buigen. Verbindingen dienen minimaal 1,52 cm dik, niet langer dan ca. 25 cm en niet gebroken te zijn.
Het gebruik van een hiep is een prachtig oud ambacht. Maar het hanteren van een hiep vereist
veel oefening en gevoel. In het groeiseizoen 2013 is gebleken dat bij enkele teams die tijdens het
NK gebruik gemaakt hebben van de hiep veel gelegde stammen afgestorven zijn. Voor minder
geoefende heggenvlechters is het aan te raden om gebruik te maken van een zaagje tijdens
wedstrijden en instructiedagen en het oefenen met de hiep te beperken tot bijvoorbeeld de
liggers omdat die minder kwetsbaar zijn dan staanders. Zelfs bij geoefende “hiepers” gaat het
inhakken van staanders wel eens mis en sterft de gelegde stam af.
3. Vlechten bovenste niveau, de staanders
-
-
-
-
Vlecht tussen de nog staande stammen. De stammen schuin (verhouding ca. 1 : 3) inzagen.
Beginnen met inzagen op ca 120-130cm hoogte (dikkere stammen wat hoger beginnen met
inzagen (130 cm) omdat zij een langere zaagsnede hebben, dunne stammen inzagen op ca 120 cm
hoogte). Staanders mogen na het inzagen niet korter zijn dan 1 meter
Te ondiep inzagen veroorzaakt opscheuren van de stammen. Bij te ver inzagen loop je het risico
van afscheuren van de stammen. De gebogen stammen, indien mogelijk, vastzetten in vorken of
onder kapstokken (extra stevigheid). De hak schuin afzagen.
De heg afwerken door uitstekende scheuten in te korten.
Dikke stammen. Gebruik indien mogelijk dikke stammen als liggers en niet als staander. Liggers
worden gelegd onder een hoek van ca. 120 graden en hebben meer steun in het vlechtwerk. Ze
zijn dus minder kwetsbaar dan gelegde stammen van de staanders (bovenste nivo) die onder een
hoek van 90 graden gelegd worden. Een andere mogelijkheid is om een deel van de dikke
stammen (bij voldoende dichtheid van stammen) op een hoogte van ca 10 cm schuin af te zagen.
Deze struiken schieten weer uit en maken de heg aan de onderkant dichter.
Maak de te vlechten heg niet te breed. De basis van de struik van een brede heg krijgt anders
geen of te weinig licht. Nieuwe scheuten vanuit de buigpunten aan de basis zullen daardoor
slecht groeien en minder vitaal zijn en niet meer boven de heg uitkomen. Brede heggen zien er
wel mooi uit na het vlechten maar zijn dus minder goed voor de hergroei vanuit de hegbasis. Uit
ervaring van afgelopen jaren is gebleken dat smal gevlochten heggen na enkele jaren van het
juiste beheer prachtig breed worden met veel nieuwe en krachtige scheuten aan de zijkanten en
vanuit de basis vormen.
Gereedschap
Een heg vlecht je met een scherpe hiep (of billhook), een takkenzaag, een takkenschaar en voor
gevorderden een bijl. Snoeischaren en timmermanszagen e.d. horen niet bij het assortiment.
Brabantse Hiep
Billhook
Takkenzaag
Takkenschaar met papegaaienbek – voor jong en levend hout
Takkenschaar met aambeeld – voor snoeien hard ouder hout
Telescoop takkenschaar – voor hoge takken
S- haak met telescoop stok – voor hoge takken af te knippen en struiken naar beneden te trekken.
Scherp goed gereedschap is essentieel. Scherp en veilig zijn eerder elkaars vrienden dan vijanden.
Met bot gereedschap kun je geen goed werk afleveren en bovendien is het gevaarlijk omdat je meer
kracht moet zetten en de hiep of zaag onverwacht kunnen uitschieten.

Download Report