Een meer circulaire economie kan jaarlijks ruim 7 miljard euro aan

De circulaire
inkoper denkt
innovatief mee
Duurzame Leverancier en Kirkman Company, de deelnemers. Het aantal ondertekenaars staat inmiddels op zo’n dertig. Onder
hen, naast de rijksoverheid en een aantal provincies en grote gemeenten, enkele banken
en nutsbedrijven en industriële bedrijven als
Philips, Vanderlande Industries en TBI.
In het denken over duurzaamheid is de laatste jaren het
Circulair spoor
begrip circulaire economie opgekomen. Dit gaat een stap Een van circulaire voortrekkers is Cas van
verder dan een duurzaam ontwerp van producten. Circulaire Arendonk, managing partner van adviesbubusinessmodellen vragen om een inkoper die afspraken kan reau Kirkman Company. Hij stond mede
aan de wieg van de Green Deal en is met
maken over nieuwe vormen van exploitatie. Kirkman nauw betrokken bij het Circle
tekst: Hans van Eerden
D
e circulaire economie staat voor hergebruik, recycling, productservicesystemen, afval als grondstof. Dat is beduidend meer dan het duurzaam
(lees: energie- en grondstofzuinig) ontwerpen van producten. Juist het
model voor het gebruik van die producten moet duurzaam zijn. Het lineaire
‘kopen, gebruiken en afdanken’ heeft afgedaan.
Het circulaire denken is niet alleen een noodzaak vanuit duurzaamheidsperspectief (dreigende grondstoffenschaarste, energieproblematiek), maar ook een
economische kans. Vorig jaar toonde onderzoeksinstituut TNO aan dat een
meer circulaire invulling van de Nederlandse economie naast 8 procent minder
CO2-uitstoot en een kwart minder grondstoffeninvoer jaarlijks ruim 7 miljard
euro aan economische besparingen en baten kan opleveren.
Goede voornemens
Aan overheidsbeleid en goede voornemens ontbreekt het niet, uiteindelijk komt
het aan op de vraag uit de markt. Het gedachtegoed van de circulaire economie heeft op inkoopgebied concreet vorm gekregen in de Wegwijzer Circulair
Inkopen. Deze wegwijzer gaat niet alleen in op wat, waarom en hoe, maar diept
ook circulaire inkooproutes (pay-per-use, koop/terugkoop en inzameling van
verbruiksartikelen) uit en biedt praktijkvoorbeelden en documentatie aan. Deze
coproductie van NEVI, PIANOo, Turntoo en Kirkman Company kwam tot
stand onder de vlag van MVO Nederland, met inbreng uit andere disciplines
als verkoop en productontwikkeling.
Tevens inspireerde het circulaire denken tot het afsluiten van de Green Deal
Circulair Inkopen. Ruim twintig publieke en private partijen en de overheid
spraken vorig najaar af de circulaire economie te zullen aanjagen met hun
inkoopbeleid. Zij beloofden elk twee circulaire inkooptrajecten te starten om
van elkaars ervaringen te leren en uiterlijk in 2016 circulair inkopen in hun
beleid te integreren. De Green Deal is een initiatief van MVO Nederland,
NEVI, Circle Economy en PIANOo. Deze partijen faciliteren, samen met
18
mei 2014
Economy-platform. Projecten van Kirkman zijn onder meer de centrale bibliotheek
in Utrecht, waarvan de inrichting circulair
moet worden ingekocht, en ProRail. Kirkman zette leveranciers en technisch dienstverleners om tafel om met ProRail invulling
te geven aan een concept ‘circulair spoor’.
Van Arendonk: “Concreet gaat het erom
welke producten en materialen zich daarvoor lenen, hoe het onderhoud over de hele
levensduur moet worden georganiseerd en
hoe ze uiteindelijk terug naar de leveranciers
gaan.” Die samenwerking, alle partijen erbij betrekken, is ook een boodschap van de
training voor circulair inkopen die Kirkman
ontwikkelde en die inmiddels mede namens
NEVI in de markt wordt gezet. “Bij circulair
inkopen draait het vooral om samenwerken,
Een meer
circulaire economie
kan jaarlijks ruim
7 miljard euro
aan economische
besparingen en
baten opleveren
De demontagestraat
bij BMA Ergonomics, dat
duurzame en ergonomisch verantwoorde
bureaustoelen ontwikkelt en produceert.
Grondstoffen
Fabrikant
Fabrikant
het vooral om samenwerken, niet alleen met
de keten, maar ook intern.”
niet alleen met de keten, maar ook intern.
Na het afsluiten van een deal wordt het stokje intern overgedragen aan de operationeel
manager en daarna bij einde levensduur aan
de verantwoordelijke voor disposal, dat wil
zeggen hergebruik of retourstroom.”
Die functionarissen moeten weten waar ze
aan toe zijn, willen ze kunnen bijdragen aan
een duurzame inzet van de ingekochte goederen. Het gaat immers om de total cost of
usage, voor inkoop, operatie en disposal. Circulair inkopen beslaat de hele levensduur, en
dus gaat het om langdurige relaties, concludeert Van Arendonk. “Ook omdat je over
een paar jaar meer weet over circulariteit en
bijbehorende innovatie en die dan eenvoudiger kunt toepassen.”
Revitaliseren
Duurzaamheid is een kwestie van lange
adem, weet ook BMA Ergonomics in Zwolle, dat duurzame en ergonomisch verantwoorde bureaustoelen ontwikkelt en produceert. Een kleine twintig jaar geleden
introduceerde BMA al een stoel volgens design for disassembly. In een demontagestraat
worden stoelen compleet uit elkaar gehaald.
Groothandel
Kostenopbouw
Cas van Arendonk: “Bij circulair inkopen draait
Grondstoffen
Groothandel
Bouwer
Bouwer
Eindgebruiker
Eindgebruiker
Afval
Afval
De circulaire economie in financieel perspectief.
In de traditionele, lineaire keten voor de machinebouw
(links) worden bij elke stap kosten toegevoegd (+).
In de circulaire keten (rechts) worden bij elke retourstap
kosten bespaard (–). Illustratie: PartTracker
Onderdelen worden hergebruikt in nieuwe stoelen of gaan terug naar de leverancier voor verwerking tot nieuwe onderdelen.
Anno 2014 behoort BMA tot de ondertekenaars van de Green Deal. Directeur
Operations Sonja van der Voort: “Het mooiste is natuurlijk als je gebruikte
stoelen weer helemaal kunt opknappen en geschikt maken voor hergebruik. We
onderzoeken hoe we de levensduur van een stoel nog verder kunnen oprekken.
Sinds vijf jaar werken we met statiegeld, zodat we stoelen kunnen terughalen en
een tweede leven kunnen geven. Hiervoor hebben we een webshop geopend.”
Daarnaast kan BMA bij de klant in huis stoelen ‘revitaliseren’ door ze te controleren en van nieuwe kussens (modern) en armleggers (volgens de meest recente
technieken) te voorzien. “In 2020 willen we de levensduur van onze producten
verdubbeld hebben; uiteindelijk moet alles dus weer bij ons terugkomen.”
à
mei 2014
19
VED BY
O
R
PR
NA
LS
AP
P
Havep moe.t. TEL MAAR OP!
je hebben.
OFESS
IO
Ralph
Hoofd Inkoop
Goede prijskwaliteit
Leverbetrouwbaar
Duurzaam
Visitekaartje
voor bedrijf
Voor mij is er geen twijfel mogelijk
SILVER
als
het
om
werkkleding
gaat.
Mijn
collega’s werken er elke dag in, dus
de 1e
is
K
R
O
REW
oenen
HaVeP® yclebare kat rd
rec
rtificee
e
c
volledig
e
G
.
ding
le to
werkkle zilveren Crad
t
t.
met he
rtificaa
e
c
®
le
Crad
MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?
KIJK OP WWW.HAVEP.COM /INKOPER
T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E [email protected]
zij
weten
waar
ze
het
over
hebben.
Ik wil zo min mogelijk gedoe. Als ik
alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar
optel en ook kijk naar prijs, service en
levering, kom ik tot maar één conclusie:
HaVeP moet je hebben.
Retourproducten
Met zijn producten heeft BMA Ergonomics er natuurlijk alle belang bij dat het
thema duurzaam inkopen hoog op de politieke en corporate agenda komt te
staan. Tegelijk ziet het bedrijf kansen om zijn eigen inkoop verder te verduurzamen en daarvoor zoekt het inspiratie in de Green Deal-bijeenkomsten, zo
verklaart Van der Voort.
“Bij ons gaat het om materialen als staal, schuim en stof. Dat vraagt toch een
ander soort gesprekken dan wij met afnemers hebben over stoelen die zij aan
ons retourneren. We doen nu een pilot met een stofleverancier die van oude
stofdelen complete zittingen kan maken. Het oude schuim wordt dan verwerkt
tot isolatiemateriaal voor verkoop in bouwmarkten. Zo hebben we continu één
of twee projecten onder handen. Leveranciers staan open voor goede ideeën
over materiaalhergebruik en retourstromen. Maar betalen voor gebruik in plaats
van kopen, een andere optie in de circulaire economie, daar staan ze niet om te
springen. Je mag het product of materiaal bij hen terugbrengen, maar moet het
wel eerst kopen.”
Het probleem is volgens Van der Voort de voorfinanciering die leveranciers niet
willen en kunnen opbrengen. Daarnaast denken ze geen klanten te kunnen vinden voor de speciaal voor BMA gemaakte retourproducten.
Zonde
Andere ondernemers zien daar juist een kans in, het vinden van nieuwe klanten
voor (on)gebruikte producten. Zoals Alex van Dam van PartTracker Industrial,
die als projectinkoper voor een elektrotechnisch bedrijf bij een magazijnopruiming ongebruikte voorraden in de container zag verdwijnen. Daar moest toch
nog een markt voor zijn. Hij begon voor zichzelf met een simpele website, Lost
Parts, en dat groeide in 2009 uit tot PartTracker, dat online overtollige voorraden verkoopt, bijvoorbeeld van groothandels die te veel klantspecifieke componenten hebben ingekocht.
Drie argumenten spelen mee bij aanbieders, weet Van Dam. “Ten eerste kunnen
ze via ons nog geld vangen voor wat ze al afgeschreven hebben, daarnaast hebben ze hun dure magazijnruimte nodig voor de snellopende artikelen, en er leeft
toch het bewustzijn dat het zonde is om die spullen in de container te gooien.”
PartTracker koopt de voorraden niet op en houdt ze ook niet zelf in magazijn,
maar verzorgt de verkoop en de logistiek. Het kan ook de garantie overnemen
en reparaties verzorgen. Van Dam: “Wij werken hierin zeer transparant. Aanbieder en afnemer weten wat wij eraan verdienen. We bieden de producten voor
ongeveer 50 procent van de brutonieuwprijs aan en de aanbieder houdt zo’n 30
procent over.”
Internet of Things
Van Dams ambitie is om in sectoren als elektrotechniek, machinebouw en installatietechniek het circulaire denken te versterken. “Wij kunnen bedrijven bijvoorbeeld helpen met de retourlogistiek.” Eenvoudig is het niet, want groothandels
zijn nog veelal gericht op omzet genereren met de initiële afzet van hun producten. De bal ligt dus vooral bij de afnemer, de inkoper. Van Dam bepleit een
omslag van verbruik naar gebruik, met retourstromen of constructies als lease
of huurkoop, en voert de autobranche als voorbeeld op. Daar is retour (inruil)
standaard en heeft elke auto een onderhoudsboekje waarin de (in)koper de status kan checken. “Dat zouden we in de industrie ook met e-producten moeten
Er leeft toch het
bewustzijn dat het zonde
is om die spullen in de
container te gooien
doen.” Van Dam verwijst naar het Internet
of Things, waarbij uiteenlopende apparaten
en objecten met internet verbonden zijn.
Als bijvoorbeeld een elektromotor wordt
voorzien van sensoren met communicatiechips, dan is via internet het functioneren
continu te monitoren. Uit de grote hoeveelheid gebruiksgegevens (het onderhoudsboekje) is veel informatie te halen en dat maakt
die elektromotor geschikt voor inruil of
nieuwe exploitatievormen, zoals pay-per-use.
Businessmodelinnovatie
Het circulaire denken draait dus ook om
businessmodelinnovatie. BMA Ergonomics
bijvoorbeeld, heeft er nieuwe exploitatiemodellen voor. Inkopers kunnen stoelen leasen
of betalen voor het gebruik, per zituur. Daarvoor heeft BMA de zogeheten Smart Chair
ontwikkeld, die met sensoren registreert hoeveel uren er op een stoel wordt gezeten en de
gegevens doorstuurt naar de cloud. De aanleiding voor het ontwikkelen van de Smart
Chair lag in een ander idee, namelijk het
(eventueel verkeerde) zitgedrag van gebruikers monitoren en signaleren.
Sonja van der Voort: “Dat past ook in ons
duurzaamheidsdenken: mensen die beter zitten, zijn aan het einde van de dag immers
fitter.” Zo zijn de grote trends – gezondheid,
duurzaamheid, Internet of Things – met elkaar verbonden. En de circulaire inkoper
trekt mede aan de touwtjes. £
Onderzoek
Tilburg University en NEVI willen samen onderzoek doen
naar de rol van inkoop in een circulaire economie. De Green
Deal Circulair Inkopen gaat fungeren als klankbord en
leverancier van best cases. Centrale onderzoeksvraag: hoe
laten nieuwe circulaire businessmodellen zich vertalen in de
inkoopstrategie, het inkoopproces, de leveranciersrelaties en
een bijpassende inrichting van de keten als geheel?
mei 2014
21

Download Report