Meer nieuws op www.eoswetenschap.eu TECHNOLOGIE/ONDERZOEK Half plant, half machine Amerikaanse wetenschappers zijn erin geslaagd een plant efficiënter te maken door koolstofnanobuisjes in de bladeren te monteren. ‘Cyborgplanten’ zouden ooit kunnen dienen als zelfhelende en biologisch afbreekbare zonnecellen of meetapparatuur. De onderzoekers monteerden koolstofnanobuisjes in de bladgroenkorrels van een plantencel, die een belangrijke rol spelen bij de omzetting van zonlicht in nuttige energie (de fotosynthese). Planten gebruiken ongeveer tien procent van het beschikbare zonlicht. De nanobuisjes fungeren als antennes om ook het anders onbeschikbare ultraviolette, groene en nabij-infrarode licht op te vangen, en drijven zo de absorptie van lichtenergie met bijna een derde op. Hoewel een directe toepassing nog ver weg is, hopen de onderzoekers dat hun cyborgplantjes nieuwe wegen openen richting zelfhelende, biologisch afbreekbare en uiterst efficiënte zonnecellen. Ook meettoestellen behoren tot de mogelijkheden. Zo bouwden de onderzoekers in een tweede experiment een plant om tot een sensor om stikstof te meten, een maat voor luchtvervuiling. Volgens de wetenschappers zijn planten een dankbaar platform om toestellen op te bouwen: ze herstellen zichzelf, zijn bestand tegen wisselende weersomstandigheden en voorzien zichzelf van energie. – KV Foto-vingerafdruk ontmaskert cybercriminelen Onuitwisbare informatie in digitale foto’s kan de maker van de foto’s identificeren. Eenvoudig gezegd zet een digitaal fototoestel invallend licht om in digitale informatie. Kleine variaties in camerasensoren uit silicium zorgen ervoor dat het licht net iets anders wordt opgevangen, en dat is in die digitale informatie zichtbaar als een unieke ‘vingerafdruk’. Daarmee kan een foto gelinkt worden aan het fototoestel waarmee hij is gemaakt. De vingerafdruk kan niet worden gewist en blijft aanwezig, zelfs als de foto wordt bewerkt of opgeladen op sociale media. Die eigenschappen maken van de vingerafdruk een handige tool voor cybermisdaadbestrijders. Zo kan de vingerafdruk anonieme verspreiders van kinderporno ontmaskeren, of kunnen smartphonedieven zichzelf verraden als ze foto’s die ze met een gestolen mobieltje hebben gemaakt op het internet zetten. Europese onderzoekers analyseerden 2.896 foto’s die ze downloadden van 15 verschillende sociale netwerken of blogs. De foto’s werden in de helft van de gevallen aan een specifieke camera gelinkt, en een verzameling foto’s werd in 90 procent van de gevallen gegroepeerd volgens de camera waarmee ze waren gemaakt. Dergelijke cijfers hebben onvoldoende bewijskracht om in een rechtszaak te gebruiken, maar de techniek kan helpen om verdachten op te sporen. – WG BRON: European Commission Joint Research Center ▲ De koolstofnanobuisjes in de bladgroenkorrels fungeren als antennes die ultraviolet, groen en nabij-infrarood licht opvangen. BRON: Massachusetts Institute of Technology (MIT), VS Magnetenlab vestigt wereldrecord Een nieuwe magneet wekt een continu magneetveld op van 38 tesla. Dat is een record voor niet-supergeleidende magneten. Er bestaan supergeleidende spoelen die een nog zwaarder magneetveld uitlokken, maar die zijn veel duurder. Materiaalonderzoekers gebruiken extreme magneetvelden om nieuwe materialen te bestuderen. Hoe sterker het magneetveld, hoe makkelijker eigenschappen zijn op te helderen. In het recordmagneetveld van 38 tesla zijn sommige effecten bijvoorbeeld honderd keer beter te zien dan in een veld van 33 tesla, het vorige maximum in het Nijmeegse magnetenlab. De ontwikkelaars verwachten daarom dat de recordmagneet de materiaalinnovatie een enorme boost zal geven. Er is drie jaar gewerkt aan de magneet, voor een totale kostprijs van 1,5 miljoen euro. De grootste kost is echter het stroomverbruik: ongeveer een miljoen euro per jaar. – KV BRON: Radboud Universiteit Nijmegen 1 6 Eos Kleine variaties in een camerasensor laten een uniek ruispatroon achter. Dat kan gelinkt worden aan de camera die de foto maakte. Varende warmte Industriële restwarmte uit Zeeland kan per schip worden vervoerd naar verder weg gelegen stadswijken. ‘Zonder leidingen ben je flexibeler’, zegt Egbert Klop van adviesbureau DWA, dat het idee uitwerkte. ‘Je hoeft de restwarmte niet constant van hetzelfde bedrijf af te nemen en ze hoeft niet altijd naar dezelfde plek vervoerd te worden.’ Hoe werkt dat? Warmte koelt toch af, zou je denken. Niet als je gebruikmaakt van faseovergangsmateriaal, zoals suikeralcoholen, vetzuren en paraffines. Die stoffen hebben de eigenschap warmte op te nemen, vast te houden en weer af te geven. Bij de overgang van de vaste fase naar vloeistof (smelten) wordt warmte opgeslagen. Tijdens het stollen gebeurt het omgekeerde en komt de vastgehouden warmte weer vrij. Het overgangsmateriaal zit in goed geïsoleerde tanks, gemonteerd in duwbakken. Met varende warmte kunnen volgens Klop straks 3.500 tot 10.000 woningen worden verwarmd. Klop: ‘Voor een woonwijk van 3.500 woningen zijn per jaar ongeveer 110 duwbakken nodig. Dat is iedere drie tot vijf dagen één duwbak met warmte die op en neer vaart. ’s Winters uiteraard meer dan in de zomermaanden.’ DWA heeft in opdracht van de provincie Zeeland een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Daaruit bleek dat het idee zowel technisch als economisch uitvoerbaar is. Volgend jaar wil DWA samen met het Energieonderzoek Centrum Nederland een proefproject starten. – PdJ BRON: Egbert Klop, adviesbureau DWA OPROEP Welke expert wil u spreken? Op 6 november 2014 verzamelen 60 topspecialisten uit wetenschap, politiek, economie, sport en kunst in het Antwerpse kunstencentrum Monty. U kan er een tête-à-tête boeken met een expert naar keuze, en u praat en luistert, vraagt honderduit, gaat in gesprek. Over alles wat u wilde weten. Uit eerste hand en unplugged. De lijst met specialisten oogt al indrukwekkend, maar is nog niet compleet. U kunt nog namen toevoegen. Welke wetenschapper wil u op 6 november spreken? Deel ons uw favorieten mee op www.facebook.com/eosmagazine of www.eoswetenschap.eu. KENNIS IS MACHT is een project van Kultuurfaktorij Monty. Cadeau! Eos schenkt onder de inzendingen een jaarabonnement weg! E o s 17