PROGRAmmA - De Bijloke

de
puur muziek
de
17.10.14 | 20:00 | CONCERTZAAL
Ensemble Garage
Muziekcentrum
Gent
Lynch Meets mozart
Programma
Uitvoerders
Enno Poppe (°1969)
Tekst: Marcel Beyer
Wespe
ENSEMBLE GARAGE
Daniel Gloger | contratenor
Klaus Nicola Holderbaum | Louis-Ferdinand (Branng!)
Kris Helincks | Lili La Voyeuse (Branng!)
Raphaël Cendo (°1975)
Scratch Data
Constanze Passin | Gerty (Wer zum Teufel ist Gerty?)
Katharina Schwarz | Gerty-Double, sopraan (Wer zum
Teufel ist Gerty?)
Thomas Hupfer | Leopold Bloom (Wer zum Teufel ist
Gerty?)
Fabian Hemmelmann | Double-Leopold Bloom, tenor
(Wer zum Teufel ist Gerty?)
Simon Steen-Andersen (°1976)
Rerendered
Michael Beil (°1963)
Tekst: Louis-Ferdinand Céline (uit: Rigodon)
Branng!
Pauze
Mariano Chiacchiarini | dirigent
Thierry Bruehl | regie en vormgeving
Brigitta Muntendorf | artistieke leiding
Claudia Jung | kostuums
Robin Bös | klankktechniek
Michael Beil
Wie jetzt?
Manos Tsangaris (°1956)
Molto Molto
Brigitta Muntendorf (°1982)
Tekst: James Joyce (uit: Ulysses)
Wer zum Teufel ist Gerty?
NIEUW! 24 uur voor en na het concert
Vind snel meer achtergrondinfo.
Bereken je route naar De Bijloke.
Deel je mening over dit concert.
debijloke.be/nu
2
Ensemble Garage
Lynch meets mozart
De nieuwe reeks Muziek en Scène komt
niet zomaar uit de lucht vallen. Op de
internationale nieuwe muziekscène is
er een hele beweging aan de gang die
intensief zoekt naar fusiemogelijkheden
tussen muziek en andere kunstvormen,
naar nieuwe concertvormen. Er heerst
momenteel zelfs een stevige polemiek
tussen – nu stellen we het grof – verdedigers van de ‘klassieke’ componeerpraktijk
en zij die met andere media en nieuwe
concepten experimenteren. Dat doet wel
enigszins denken aan de heftige discussies die indertijd gevoerd werden tussen
de kringen van Richard Wagner en Johannes Brahms. Die eerste stond voor het
ontwikkelen van nieuwe muziektheaterconcepten, het Gesamtkunstwerk. Muziek,
theater, machinerieën, literaire teksten en
vleugjes politiek werden verenigd in een
haast immersieve kunstvorm die verschillende zintuigen en belevingscategorieën
moest bespelen. Brahms stond dan weer
voor een veeleer klassieke stijl van componeren: symfonieën, kamermuziek- en
pianowerken – puur muziek, met inbegrip
van technieken van zijn illustere voorgangers, steunend op een stevige traditie. Hij
werd door de Wagnerclan nog al eens als
conservatief bestempeld. Beide kanten
hadden uiterst heftige, ideologisch gemotiveerde verdedigers, vaak muziekjournalisten, musicologen en filosofen die zich
toen al smeten op de vraag wat muziek, of
kunst in het algemeen, nu moet zijn.
De Duitse muziekfilosoof, Harrie Lehmann, spreekt over een recente Gehaltästhetische Wende. Moeilijk vertaalbaar,
we wagen ons er maar niet aan. Van een
nieuw conceptualisme wordt ook wel eens
gewaagd, dat zich vaak afspeelt in een
multimediaal kader. Waarom? Sommigen
geloven gewoon in een kunst die gebruik
maakt van de middelen van haar tijd, verwijst naar de contemporaine belevingswereld en technologie; daarbij horen vandaag
natuurlijk nieuwe media en communicatievormen terwijl de instrumenten van
een strijkkwartet eeuwenoude tuigen zijn.
Een meer extreme visie gewaagt van de
onmogelijkheid om op een puur muzikaal
niveau nog nieuwe dingen te doen, andere,
frisse muzikale structuren te ontwikkelen.
Alles is gedaan. Punt. En de rest is herhaling, variatie op variaties. Vluchtwegen
uit de impasse zijn te zoeken in nieuwe
concepten en media, in het herdenken
van ideeën zoals ‘het muziekstuk’ of ‘het
concert’. En dan is er ook nog de festivalcurator of programmator die zich afvraagt
welke meerwaarde het concert biedt
boven de alom aanwezige topopnames
en hoogkwalitatieve weergaveapparatuur.
Sommige van de componisten die zich op
het multimediale domein begeven, doen
dat ook vanuit een invraagstelling van de
relevantie van ‘nieuwe kunstmuziek van-
3
ons nieuwe festival ear_to_the_ground.
Beil is docent elektronische muziek in
Keulen alwaar ook de muziekstudio van
de hogeschool onder zijn leiding staat. In
zijn recente werk gebruikt hij vaak elektronische klanken naast live musici op
de scène. Soms worden de live opgenomen klanken van het ensemble op scène
door een computer getransformeerd en
via luidsprekers in de concertruimte afgespeeld. Beil kiest er echter ook vaak voor
om opnames van bekende, vaak klassieke
repertoirewerken als uitgangsmateriaal
te gebruiken. In Wie Jetzt? weerklinkt
muziek van Jacques Offenbach, in Branng!
de beroemde aria van de Koningin van de
Nacht uit Mozarts Zauberflöte. De elektronische bewerkingen veroorzaken een
bevreemdende muzikale atmosfeer die
nog versterkt wordt door de stem van de
rijzige contratenor Daniel Gloger die als
een soort reus van Magritte over de scène
marcheert. De gereciteerde teksten zijn
dan weer afkomstig uit de roman Rigodon
van Louis-Ferdinand Céline.
daag’. Ze willen meer uitdrukken dan een
muzikale structuur en een nauwere aansluiting vinden bij de belevingswereld van
het, of beter een breder publiek. Regelmatig ligt er (bij de jonge garde) een bepaald
‘politiek’ of ‘maatschappelijk’ engagement
aan de basis van hun werk. Daarvoor
integreren ze buitenmuzikale concepten
in hun werk zoals moderne communicatievormen (bvb. Brigitta Muntendorf,
Jagoda Szmytka), de relatie tussen mens
en machine (bvb. Stefan Prins), kapitalisme en machtsstructuren (bvb. Johannes Kreidler) of sociale structuren (bvb.
Simon Steen-Andersen, Hannes Seidl).
Bij nieuwe reeksen, horen wat langere
inleidingen. Maar voorgaande paragrafen duiden ook de context waarin het
Keulse Ensemble Garage werkzaam is.
Zij profileren zich duidelijk als vertegenwoordigers van een nieuwe, multimediale
concertpraktijk zonder daarom afstand te
doen van ‘klassiek’ musiceerwerk. Voor
De Bijloke ontwierpen ze een programma
dat zich afspeelt tussen verschillende artistieke werelden, met een stevig aandeel van
buitenmuzikale elementen op een fundament van sterke muziek.
Inderdaad, Michael Beil wil geen puur
muzikaal kunstwerk maken – daarom
werkt hij ook al jarenlang intens samen
met regisseur Thierry Bruehl (°1968).
Zij creëren kleine voorstellingen waarin
ze meerdere media combineren om er
een (vaak) vreemde, unheimliche atmosfeer mee op roepen. Dat kan uiteraard
met beelden maar ook met klanken. Zo
houdt Beil ervan om klankopnames om
te keren, een effect dat vaak gebruik werd
en wordt in griezelfilms, in Poltergeist, om
een klassieker te noemen. Het geluid blijft
Michael Beil
Van de Duitse ‘multimediale’ componist
Michael Beil (°1963) staan er dit seizoen
ook heel wat werken op ons podium. Tijdens Voyages au bout du piano worden zijn
fantastische multimediale pianowerken
Mach Sieben en Doppel uitgevoerd en zijn
ronduit indrukwekkende en fel bejubelde
Exit to Enter staat op het programma van
4
zo wel herkenbaar maar klinkt niet meer
‘natuurlijk’, wel bevreemdend, misschien
laten deze ‘effecten’ zelfs een spoor van
kippenvel na. Waarom? Geritsel in een bos
maakt ons onrustig, net zoals een onzichtbaar gegrom. Dat hebben we geërfd, het
zit na millennia ingebakken in de menselijke natuur. Beil werkt met veel recentere
associatiekaders, maar ze zijn daarom niet
minder sterk. De cinema van het Unheimliche, magisch realistische, van horror en
het bovennatuurlijke heeft doorheen de
voorbije eeuw haar eigen symbolenkader
ontwikkeld, een spel van beeld, licht en
klank dat een fantastische realiteit construeert. Oude en nieuwe angsten, verhalen en suggestie zijn zo gematerialiseerd,
ze hebben een quasi mondiaal gedeelde
vorm aangenomen, verspreid door (populaire) massamedia. De symbolen van de
cinema werden herhaald en herhaald tot
ze cultuur werden.
sen ook al een tijd samen met Bruehl én
is artistiek leidster van Ensemble Garage.
Net als Beil zoekt ze naar een fusie tussen
artistieke media en doet dat met succes.
Dit jaar nog kreeg ze daarvoor nog de felbegeerde Ernst Von Siemens Förderpreis,
een stevige eer voor jonge componisten. Haar ‘pocketopera’ Wer zum Teufel
ist Gerty? speelt zich af in een compleet
andere sfeer dan de werken van Beil. Hier
gaat het immers om erotiek en een spel
van verleiding tussen twee onbekenden.
Leopold Bloom en Gerty Mc Dowell ontmoeten elkaar in een passage uit één van
de bekendste twintigste-eeuwse romans,
Ulysses van James Joyce. Beide personages
worden vertolkt door een actrice/acteur
én een zanger/zangeres. Muntendorf vertrekt immers volledig vanuit de gesproken (Duitse) tekst, een spraakgestiek die
een muzikaal verloop wordt. De zangers
vormen daarbij een soort ‘spil’ tussen de
acteurs en het ensemble, dat een belangrijke rol speelt in muzikale kleuren, elaboreren en dramatiseren van het tekstverloop.
Beil en Bruehl spelen graag met dat referentiekader, lichten er elementen uit en
plaatsen ze in een andere context – de
televisiescène uit Poltergeist had duidelijk
een auditieve invloed op Branng! hoewel
de inhoud van het stuk er sterk van verschilt. David Lynch komt trouwens zowel
in Branng! als Wie Jetzt? om het hoekje
piepen. En eigenlijk doet Beil iets gelijkaardigs met de muziek uit (lang) vervlogen tijden die hij uit haar ‘natuurlijke’ context licht en transformeert tot iets nieuws.
Enno Poppe / Raphaël Cendo
Wespe van Enno Poppe (°1975) en Scratch
Data van Raphaël Cendo (°1969) zijn
‘gewone’ concertstukken. Wespe, uitgevoerd door contratenor Daniel Gloger,
wordt voor de gelegenheid geënsceneerd
door Thierry Bruehl. Scratch Data is op
zich al een bijzonder ‘fysiek’ werk. De virtuoze en energetische slagwerkpartij moet
uiterst precies uitgevoerd worden want ze
moet exact synchroon uitgevoerd worden
met een elektronische partij die door de
Brigitta Muntendorf
Brigitta Muntendorf (°1982) is een voormalige leerlinge van Beil, werkt ondertus-
5
luidsprekers wordt afgespeeld. De muzikale structuur verraadt echter wel degelijk
een programma. Het muzikale uitgangsmateriaal wordt het hele stuk door verder
ontwikkeld. Op zich is dat een vrij ‘traditionele’ manier van werken. Cendo verstoort echter de muzikale stroom constant
– vaak lijkt het zelfs alsof het geluid afkomstig is van een vinylplaat waarop krassen
staan waardoor de naald terugspringt en
er kraakjes in de muziek doordringen.
voor in het werk van Steen-Andersen.
Het visuele aspect van de uitvoering is
haast even belangrijk als het auditieve. Zo
werkt Steen-Andersen in het laatste deel
van de compositie met wat hij ‘anti-klanken’ of ‘anti-acties’ noemt. Een voorbeeld
daarvan is dat er klanken geproduceerd
worden door loslaten van de toetsen in
plaats van het aanslaan. En verder is er
natuurlijk de choreografie van speelgestes die de drie musici moeten uitvoeren
om tot een bevredigend klankresultaat te
komen. Eenvoudig is dat niet omdat ze
op hetzelfde instrument spelen en elke
kleinste beweging in overeenstemming
moet zijn met wat de andere uitvoerders
doen. Steen-Andersen wilde met deze
compositie dan ook een soort ‘sociale’ of
‘collectieve’ muziek maken. Rerendered is
een experiment waarin het principe van
samenwerking tussen musici niet enkel
cruciaal is voor het ontstaan van een gecoördineerd samenspel tussen instrumenten
maar waarbij elke afzonderlijke klank een
product is van het collectief.
Simon Steen-Andersen
Op dit ogenblik wordt Buenos Aires, het
recentste muziektheater van Simon SteenAndersen (°1976), op verschillende grote
festivals in Europa uitgevoerd. Hij wordt
momenteel immers beschouwd als één
van de meest getalenteerde en interessante
componisten van zijn generatie. Zijn werk
getuigt van een geweldige symbiose tussen
een boeiend muzikaal discours en een fris
gebruik van visuele elementen. Rerendered
is een kamermuziekwerk voor één instrument, de piano. De pianist wordt namelijk
bijgestaan door twee assistenten die de
snaren bespelen met microfoons waardoor minuscuul zachte klanken auditief
uitvergroot worden als door een sonore
microscoop; die werkwijze komt wel vaker
6
LOD
SPECTRA
IL FONDAMENTO
GERDA DENDOOVEN
LES SIÈCLES & VLAAMS RADIO KOOR
ENSEMBLE ADAPTER
FESTIVAL
PARADISE
LOST
04 -13 DEC 2014
ONTDEK HET VOLLEDIGE PROGRAMMA OP WWW.DEBIJLOKE.BE - 09 269 92 92
binnenkort
ZA | 18.10.14 | 20:00 | Concertzaal
Brussels Philharmonic
Beethoven, Britten, Brahms
di | 04.11.14 | 20:15 | Handelsbeurs
Kelemen Quartet
Brahms, Bartók
WO | 05.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Mikhail Rudy
Moessorgski, Janácek & multimedia
dO | 06.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Medeski, Scofield, Martin & Wood
Jazz
VR | 14.11.14 | 20:00 | Kraakhuis
Red Hill Orchestra (Jozef Dumoulin, Ellery Eskelin
& Dan Weiss), Brussels Vocal Project
Jazz
ZO | 16.11.14
Kunstendag voor Kinderen
Met Karbido & Joke van Leeuwen
WO | 19.11.14 | 20:00 | Concertzaal
European Union Baroque Orchestra
Bach, Vivaldi
ZA | 22.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Asko|Schönberg
Louis Andriessen
VR | 07.11.14 | 20:00 | Concertzaal
deFilharmonie, Edo de Waart (muzikale leiding);
Michaela Buzkova (hoorn)
Smetana, Stich, Dvorák
ZO | 23.11.14 | 13:00 (workshop) & 16:00 (concert)
deFilharmonie & tg Lazarus
KIDconcert: Stuk Stroganoff (6+)
WO | 12.11.14 | 20:00 | Kraakhuis
Vitaly Samoshko, Erwin Deleux, Luc Van Loo
Nuyts’ pianosonates
WO | 26.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Nederlands Kamerkoor
Regnard, Van Weerbeke, Caron
Concert met de steun van
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent
Colofon
J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent
Tekst programmaboekje | Maarten Quanten
Ma - vr 10:00 - 17:00
v.u. | Daan Bauwens
09 269 92 92 | [email protected] | www.debijloke.be
© Muziekcentrum De Bijloke Gent
Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

Download Report