programma - De Bijloke

de
puur muziek
26.11.14 | 20:00 | CONCERTZAAL
Nederlands
Kamerkoor
de
Muziekcentrum
Gent
Triptiek uit Vlaamse Kringen
PROGRAMMA
François Regnart (ca. 1530-1600)
Super flumina Babylonis
Las je me plains
Et factum est postquam in captivitatem
Gaspar van Weerbeke (1445 - ca.1518)
Lamentationes Jeremiae Prophetae
Officium Papale: Sanctus & Benedictus
Officium Papale: Agnus Dei
Pauze
Firminus Caron (ca. 1440 - ca. 1490)
Corps contre corps
Gloria uit de mis Jesus autem transiens
Agnus uit de mis Accueilly m’a la belle
Hélas! que pourra devenir mon cueur
Uitvoerders
Nederlands Kamerkoor
Muzikale leiding | Paul Van Nevel
Tenoren | Stefan Berghammer, Alberto ter Doest, Guy
Cutting, William Knight, João Moreira, Endrik Üksvärav
Sopranen | Annet Lans, Mónica Monteiro, Maria Valdmaa
Bassen | Gilad Nezer, Jasper Schweppe, Matthew Baker,
Mitchell Sandler
Alten | Dorien Lievers, Peter de Groot
Nederlands Kamerkoor
triptiek uit Vlaamse Kringen
De drie componisten die deze avond
worden voorgesteld waren in hun tijd
beroemde polyfonisten, maar zijn in de
moderne tijden totaal in de vergetelheid
gesukkeld. Misschien doet de naam van
Gaspar van Weerbeke hier en daar nog een
lichtje twinkelen, maar bij François Regnart
en Firminus Caron doven de lichten meestal
helemaal.
François Regnart
François Regnart werd rond 1530 in Dowaai
(tegenwoordig Douai, Noord-Frankrijk)
geboren. Dowaai was toentertijd een filiaal
van de Leuvense universiteit. Hij kreeg
er zijn muzikale opleiding, was zanger
en kapelmeester aan de kathedraal van
Doornik (Tournai) en verliet dus nooit
zijn geboortestreek, in tegenstelling tot
zijn beroemdere broer Jacob die zanger
en componist was aan de keizerlijke kapel
van Wenen en Praag. Een aantal werken is
verloren gegaan (onder andere een bundel
missen), maar motetten en chansons zijn
van François Regnart bewaard gebleven in
Dowaaise drukken van 1579 en 1590. Zijn
chansons zijn haast alle gecomponeerd op
teksten van Pierre Ronsard, en tonen een
miniaturistische, tot in de details verzorgde
intieme stijl die vergelijkbaar is met die van
Claude Le Jeune. Zijn motetten tonen een
heel ander gelaat, met rijke imitatieve schakeringen en een harmonische behandeling
die meer naar tonaliteit dan naar modaliteit neigt, en zodoende een schakel vormt
tussen het oeuvre van Gombert en Lassus.
Gaspar van Weerbeke
Het verhaal van Gaspar van Weerbeke
heeft een totaal ander karakter. Geboren in
Oudenaarde heeft Gaspar van Weerbeke,
zoals zovele Vlaamse polyfonisten, carrière
gemaakt in Italië. Hij was zanger en kapelmeester bij de Sforza’s in Milaan (in zijn
geboortestad werd hij ‘de sanckmeester uit
Melanen’ genoemd) om later tot cantor cappellae papalis in Rome te worden benoemd.
Het oeuvre van Gaspar van Weerbeke is
uitermate rijk en gevariëerd en beslaat
zowat alle geestelijke en wereldlijke vormen.
In het oog springend is de virtuoze manier
waarop hij zowel de doorimitaties als de
zuivere homofone schrijfwijze hanteert. De
lamentaties die wij deze avond uitvoeren
en geschreven werden voor de Sixtijnse
Kapel zijn zo in haast zuiver homofone
stijl geschreven, in tegenstelling tot zijn
pauselijke mis waarin hij in een grootse
architectuur cantus-firmus technieken en
doorimitaties combineert.
Firminus Caron
De gegevens over het leven van Firminus
Caron zijn, zoals bij velen van zijn vijftiende
eeuwse collega’s, fragmentarisch, tegenstrijdig en met vele archivarische en repertoire
lacunes. Om te beginnen met de identificatie van de componist zelf: het is slechts
in de laatste jaren duidelijk geworden dat
de componist wiens werken wij deze avond
uitvoeren wel degelijk Firminus Caron is.
Deze Firminus moet onderscheiden worden
van de zanger Philippe Caron (ca. 14651509) die o.a. werkzaam was in Cambrai en
in de entourage van het Bourgondische hof
van het Brusselse paleis Coudenberg. Ook
Philippe’s vader, Jean Caron, sommelier aan
hetzelfde Bourgondische hof, heeft uiteraard
niets te maken met Firminus Caron.
Firminus Caron werd geboren in Amiens
en droeg niet toevallig zijn voornaam: de
patroonheilige van Amiens is de martelaar
l’Évêque Saint Firmin. In 1459 is Caron
Maître des petites écoles in Amiens en in
de zestiger jaren is hij primus musicus aan
de kathedraal van dezelfde stad. Iets vóór
1472 is hij er Magister in artibus. Het is
paradoxaal te noemen dat nà deze jaren
men nauwelijks biografische gegevens kent
over Firminus Caron, een componist die
in zijn tijd manifest een beroemd, dikwijls
geciteerd en zeer gereputeerd zanger is
geweest en die “…l’un des compositeurs les
plus importantes et les plus influents de sa
génération…” (David Fallows) is geweest.
Zijn waarde werd reeds onderkend door F.J.
Fétis (1784-1871) die licht euforisch in zijn
Biographie Universelle des Musiciens (1860)
schreef: “On trouve dans ses morceaux des
traces d’élégance dans le mouvement des
parties: sous ce rapport, Caron est supérieur
à Ockeghem et à Busnois.” Aan de hand van
enkele schaarse gegevens in verband met de
vele handschriften waarin zijn werken zijn
genoteerd, en rekening houdend met citaten
in diverse traktaten (voornamelijk die van
zijn tijdgenoot Johannes Tinctoris) en vermeldingen in teksten van composities van
tijdgenoten (Loyset Compère) kan men met
enige voorzichtigheid afleiden dat Firminus
Caron na zijn Amiens-tijd werkzaam is
geweest in Italië en bekend was in de kring
van Antoine Busnois (ca.1435- 1492) en in
de Bourgondische kapel van Karel de Stoute.
Plaats en datum van zijn overlijden zijn tot
nader orde in duisternis gehuld.
Het nog bewaarde oeuvre van Firminus
Caron bestaat uit vijf vierstemmige cantusfirmus missen. Zij zijn bewaard in o.a.
centrale Vaticaanse koorboeken (Cappella
Sistina codices 14 en 51). Zijn profaan
repertoire bevat eenentwintig chansons,
meestal rondeaux die weelderig verspreid
zijn over meer dan twintig handschriften.
Wij zingen deze avond o.a. Helas que pourra
devenir mon cueur, één van de populairste rondeaux van de tweede helft van de
vijftiende eeuw. Het werk staat in licht
verschillende versies genoteerd in maar
liefst tweeëntwintig bronnen. De tenor- en
contra-tenorpartij worden door Tinctoris
in zijn Liber de arte contrapuncti (1477)
als voorbeeld aangehaald voor het gebruik
van verminderde kwinten (tweede boek,
hoofdstuk 33). Heinrich Ysaac parafraseert
het chanson; nog in 1525 wordt het rondeau
aangehaald in Pietro Aaron’s Trattato della
natura et cognitione di tutti gli tuoni di
canto figurato en Gonzalo de Baena noteert
het chanson een kwart lager in zijn Arte
Novamente inventada pera aprender a tanger
(1540!).
De beroemdheid van Firminus Caron valt
gemakkelijk af te lezen uit het groot aantal
bronnen dat zijn werken heeft bewaard.
Veelbetekenend voor zijn bekendheid is ook
het feit dat een aantal collega’s vertrouwd
was met zijn oeuvre: Alexander Agricola
(1446-1506) gebruikt de superius van
Caron’s rondeau Le despourvue infortuné
als tenor in zijn tweestemmig contrafact
Arce sedet Bacchus; hetzelfde chanson wordt
door Francesco Spinacino in tabulatuur
gezet (1507) en Jacob Obrecht (ca. 14571505) neemt de tenor van Caron’s chanson
Rose playsante als cantus-firmus voor zijn
gelijknamige mis. Wellicht het mooiste eerbetoon dat Caron kon te beurt vallen is zijn
vermelding als Magister cantilenarum tussen
collega’s zoals Ockeghem, Busnois en Regis
in het Prière pour les musiciens van zijn
tijdgenoot Loyset Compère in diens motet
Omnium bonorum plena.
Agenda
DO | 27.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Elias String Quartet
Beethoven, Haydn
VR | 28.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Steve Swallow Quintet
Jazz
ZA | 29.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Symfonieorkest Vlaanderen
Copland, Beethoven, Moessorgski
DO | 04.12.14 | 20:00 | Concertzaal
LOD Muziektheater
Lâchez tout! | françois sarhan
VR | 05.12.14 | 20:00 | Concertzaal
SPECTRA
kubrick’s bone | Francesconi, Janssens, Mundry
DI | 09.12.14 | 20:00 | Kraakhuis
Bram De Looze Septych
Jazz
NIEUW! debijloke.be/nu
24 uur voor en na het concert.
Vind snel meer achtergrondinfo.
Bereken je route naar de bijloke.
Deel je mening over dit concert.
WO & ZA | 10 & 13.12.14 | 15:00 | Kraakhuis
GERDA DENDOOVEN & rudi genbrugge
HET VERLOREN PARADIJS: MUZIKALE VERTELLING VOOR
KINDEREN (10+)
WO | 10.12.14 | 20:15 | Handelsbeurs
Belcea Quartet
Beethoven, Brahms
DO | 11.12.14 | 20:00 | Concertzaal
LES SIÈCLES & VLAAMS RADIOKOOR
Félicien David | christophe colomb
VR | 12.12.14 | 20:00 | Concertzaal
Ensemble Adapter & arend pinoy
Longitude
ZA | 13.12.14 | 20:00 | Concertzaal
Il Fondamento
Francisco Antonio De Almeida | la giuditta
Bespreekbureau
Muziekcentrum De Bijloke Gent
J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent
MA – vr 10:00 – 17:00
09 269 92 92 / [email protected] / www.debijloke.be
Colofon
Tekst programmaboekje Paul Van Nevel / v.u. Daan Bauwens
© Muziekcentrum De Bijloke Gent
Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

Download Report