ARCHITECTUUR DOOR PIET SWIMBERGHE In de Sint-Jakobuskerk in Utrecht ‘plantten’ Zecc Architecten een loftwoning. DE KERK HERLEEFT Kerken, kastelen, fabrieken, brouwerijen of silo’s een nieuwe bestemming geven. Waarom niet? ’t Gravensteen werd ooit een spinnerij, het Parthenon een kruithuis. Hergebruik past perfect in de ecologische visie van duurzaamheid. Zes voorbeelden uit binnen- en buitenland. 67 ARCHITECTUUR 1 VAN KERK TOT HIPPE WONING Tegenwoordig is er veel te doen rond de herbestemming van kerken, kloosters en kapellen, want er komen er heel wat vrij in ons land. Soms wordt daar heel creatief mee omgesprongen. In Maastricht bijvoorbeeld, heb je de schitterende boekhandel Polare, in de zeven eeuwen oude Dominicanenkerk. Ook in Utrecht vonden we een inspirerend voorbeeld. Daar realiseerden de Zecc Architecten de Woonkerk XL in de Sint-Jakobuskerk uit 1870. Zecc is vrij actief bezig met herbestemming, op de site zie je woningen in een gymzaal, in een archief, een kapel en een watertoren. In deze woonkerk, waarvan het schip veertien meter hoog is, staat een twee verdiepingen hoge, hedendaagse loftwoning. Het contrast tussen interieur en exterieur, oud en nieuw is verfrissend. FRANK HANSWIJK Info : www.zecc.nl en www.woonkerkxl.nl. Het contrast tussen het exterieur van de ‘woonkerk’ en het hedendaagse interieur is verfrissend. LUIS FERREIRA ALVES ARCHITECTUUR Door de strenge architectuur lijkt dit eeuwenoude Portugese klooster een hedendaags bouwwerk. Het werd gerenoveerd door de fameuze architect Eduardo Souto de Moura. 2 VAN KLOOSTER TOT HOTEL Doorheen de hele geschiedenis werden kloosters en abdijen herdoopt tot kazerne, fabriek of hotel. Het waren grote robuuste gebouwen die zelden werden afgebroken en makkelijk een nieuwe bestemming kregen – weliswaar iets minder nobel of godsvruchtig. Zo ook het schitterende Convento das Bernardas in Tavira aan de Golf van Cadiz in Portugal. Het Convento werd ruim vijfhonderd jaar geleden gebouwd en in de negentiende eeuw omgevormd tot fabriek. Het werd ontdaan van alle decoratie, maar de schitterende hoofdstructuur – het lijkt wel een hedendaags bouwwerk – bleef bewaard. Enkele jaren geleden werd het convento gerenoveerd tot hotel door niemand minder dan Eduardo Souto de Moura, een van de beroemdste architecten van Portugal en winnaar van de Pritzkerprijs. Nu is het een belevenis om op deze meditatieve plek te logeren. www.conventodasbernardas.com. 69 THOMAS WILLEMSEN ARCHITECTUUR FRANK VINKEN/STIFTUNG ZOLLVEREIN. Zeche Zollverein, ooit een van de grootste mijnen van Europa, nu het culturele hart van de Ruhr. 3 VAN KOLENMIJN TOT CULTUURCENTRUM Hoewel het Ruhrgebied maar net over de grens ligt, is het bij ons een vrij onbekende en cultureel sterk onderschatte regio. Er is nochtans heel wat hedendaagse architectuur en industriële archeologie te vinden. Parel in de kroon is het kolenmijn- en industriecomplex Zeche Zollverein in Essen. Volgens insiders ‘de mooiste kolenmijn ter wereld’. Het complex, deels in Bauhausstijl opgetrokken, tussen 1928 en 1932, ontsnapte aan de oorlog. De laatste kolen werden bovengehaald in 1986. In 1993 wilde men de installaties verschepen naar China, maar acht jaar later stond de Zollverein op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Vandaag is het een cultureel complex, met een designmuseum, expositiezalen, restaurant, enz. ’s Winters kun je er zelfs tussen de installaties schaatsen.... Dit is nu het culturele hart van de Ruhr! www.zollverein.de. 70 ARCHITECTUUR 4 De monumentale brouwerij De Klok kreeg een nieuw leven als woontoren met lofts. VAN BROUWERIJ TOT LOFTFLATS Bij De Klok in Zottegem is de geur van bier al lang vervlogen, de brouwerij sloot de deuren in 1952 en stond meer dan een halve eeuw leeg. Het gebouw werd langzaam overwoekerd en was klaar voor de sloop, maar het werd in 1999 op de valreep beschermd. Het gebouw zelf is iets meer dan een eeuw oud, de basis werd opgetrokken in 1898. In de jaren 1930 kreeg het een facelift, waarbij onder meer de fraaie koperen klok op het dak van de brouwtoren werd geïnstalleerd. In 2011 vatte eigenaar Adrien Madou de restauratie aan, samen met architect Piet Steyaert en ontwerper Dirk Depuydt. Interieurvormgever Ben Depuydt verzorgde het interieur. Er werd zo veel mogelijk behouden. Nu herbergt De Klok acht schitterende lofts. DEPUYDT EN ERF-GOED.BE Info : www.imore.be 71 ARCHITECTUUR Gasometer City in Wenen: naast een antieke gastank bouwde het bureau Coop Himmelb(l)au deze woontoren. VAN GASTANKS TOT DORP IN DE STAD Wenen mag dan een klassieke stad zijn, het Gasometer-project zet de Oostenrijkse hoofdstad op de kaart van de moderne architectuur. Gasometer City is een hedendaags dorp in de stad, gebouwd in en rond vier gastanks van rond 1890. Vier architectenbureaus ‘bezielden’ elk één tank: Jean Nouvel, Coop Himmelb(l)au, Manfred Wehdorn en Wilhelm Holzbauer. Op de foto zien we de realisatie van Himmelb(l)au, dat een deconstructivistische toren bouwde naast de tank. Gasometer City omvat veel woningen, winkels, een theater, een cinemazaal... Kortom alles voor een nieuw dorp in de stad. Dit is een beetje een hedendaagse versie van het paleis van Diocletianus in het Kroatische Split, een Romeins bouwwerk dat ingenomen werd door woningen. www.gasometer.at DUCCIO MALAGAMBA 5 72 ARCHITECTUUR Elke kamer in de voormalige gevangenis bestaat uit drie cellen. Overnachten in Het Arresthuis geeft een veilig gevoel! 6 VAN GEVANGENISCEL TOT SUITE Logeren in een oude gevangenis spreekt tot de verbeelding. Het kan in het centrum van Roermond waar de gevangenis uit 1863 een nieuw leven kreeg als hotel Het Arresthuis. Het gaat om de stervormige gevangenis met een voormalig gerechtsgebouw, beide in gebruik tot 2006. Het gebouw werd beschermd en voorbeeldig gerenoveerd door Engelman Architecten. De open gangen bleven bewaard, zelfs de celdeuren, veel tralies en de ommuring. Van drie cellen werd telkens één hotelsuite gemaakt. GF www.hetarresthuis.nl. 73