Provincie laat regie los Gemeenten gaan hun gang

DECEMBER 2014 | nummer 125 | jaargang 31 | nr. 3
Provincie laat regie los
Gemeenten gaan hun gang
Projectontwikkelaars grijpen hun kans
Recreatieve
wildgroei
aan de kust
Column
Verscheurd?
Een heerlijke zomerdag aan het strand. Ik dacht eraan tijdens
de discussie over de verrommeling van onze kusten en stranden. Zelf houd ik niet van volgebouwde kusten, maar de oude
en nieuwe boulevards zijn -wat je er ook van vindt- karakteristiek.
Ondertussen gaat de discussie over de verrommeling door.
Vísie moet er komen en ook het lef om nee te zeggen tegen
het zondermeer verder volbouwen van duingebieden en
stranden. Ja, dacht ik, dat is wel zo, maar wie bepaalt dan
wat mooi of passend is? En waarom mag je dan niet genieten
van de schitterende stranden in Zeeland in duurzame slaaphuisjes? Per slot van rekening zijn dankzij Natura 2000 de
kwetsbare duingebieden en stranden toch beschermd? Of
niet? Een dilemma!
Het debat verscherpte, maar er kwam een oplossing: wat
als we in gesprek gaan, aandacht vragen voor de keerzijdes
en slim samenwerken. Maar ja, dan moeten partijen elkaar
ook ruimte geven. En dat betekent toch inleveren. Het verscheurde me.
Loes de Jong
www.loesdejongfotografie.nl
Colofon
DECEMBER 2014 | nummer 125 | jaargang 31 | nr. 3
Het wantij is de plaats waar vloedstromen elkaar ontmoeten. Wantij is een uitgave van
de ZMf. Het blad verschijnt drie maal per jaar en wordt naar de leden van de ZMf verstuurd. Lidmaatschap van de ZMf kost € 24,- per jaar. Bijdragen kunnen in overleg met
de eindredacteur worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van
hun artikel. Plaatsing in dit blad hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen het
inzicht van de redactie, het bureau of het bestuur van de ZMf weergeven.
Redactie:
Elly Geelhoed (secretariaat), Rob Kregting, Peter Maas, Gerda Spaander, Leo Vorthoren
(gastredacteur) en Willem de Weert (eindredactie).
2
wantij | december 2014
Redactiesecretariaat:
ZMf
Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes
T. (0113) 230075 | E. [email protected]
Vormgeving en productie:
Nilsson communicatiekunstenaars, Goes
Voorpagina:
Strandhuizen op het voormalige Sophiastrand,
nu de Van Koeveringeboulevard.
(Foto: Loes de Jong)
Vorige Wantij: In plaats van Wantij nr. 124 is op
18 oktober 2014 een bijlage van de ZMf/PZC
verschenen over de Nacht van de nacht.
Bouw van het Ecohotel met villa’s
in de duinen (Foto: Gert de Groot)
Inhoud
2
Verscheurd?
Loes de Jong
Recreatieve wildgroei
3
aan de kust
Willem de Weert
Brouwersdam:
8
van icoon tot pretpark
Gerda Spaander
Bezwaren maken,
visie ontwikkelen
en samenwerken
9
10
Willem de Weert
Spurensicherung
Rob Kregting
Belgische kust in
12
beton gegoten
Rob Kregting
Recreanten raken
14
ongeschonden strand
en duinzicht kwijt
Peter Maas
De keerzijde van
16
de Blauwe Vlag
Recreatieve
wildgroei aan
de kust
Willem de Weert
Peter Maas
Het strand leeft en
8
1
19
heeft geleefd
Harry Raad
Berichten
Saskia Freericks
Carla Schönknecht
20
Provincie laat regie los,
gemeenten gaan hun gang,
projectontwikkelaars grijpen
hun kans
geeft ondernemers
graag de ruimte
Gerda Spaander
Het is een schrikbeeld voor velen: de Zeeuwse
(en Zuid-Hollandse) kust die op veel plaatsen
een Belgisch aanzien krijgt en op sommige
plekken verandert in een tweede Benidorm.
Leo Vorthoren, beleidsmedewerker Ecologie
en Ruimte bij de ZMf, telde de volumes op van
de plannen die in de afgelopen twee jaar in
gang zijn gezet om aan de kust te bouwen.
Hij kwam uit op meer dan veertig projecten
en zijn opsomming is nog niet compleet.
Dit is een eerste inventarisatie die hij bij elkaar schraapte door informatie in te
winnen bij de gemeenten en door websites van projectontwikkelaars te bezoeken. De Zeeuwse kip met de gouden eieren - rust, openheid en ruimte - dreigt
te worden geslacht. Bestaat er geen overzicht dan? Nee, sinds de Provincie de
wantij | december 2014
3
‘Maar men weet het niet
En zwijgt van wat men hoort en ziet
Hier aan de kust, de Zeeuwse kust
Waar de zomer onbewust
Met een noodgang wordt genoten
En waar wild en onverdroten
Iedereen zijn gang kan gaan
Tot men zat is en voldaan’
Bløf Ecohotel in de duinen
(Foto: Gert de Groot)
regie heeft laten varen, gaan de gemeenten hun eigen gang. De projectontwikkelaars laten zich deze kans niet ontnemen
en slaan toe. De Provincie kijkt toe onder
de noemer van decentralisatie en liberalisering. De bouwwoede stopt niet bij
de provinciegrens. Ook op het Zuid-Hollandse Goeree zijn de remmen los. Bij
Cadzand steekt de Belgische betonkust de
grens over, slechts gescheiden van Knokke
door Het Zwin.
is. Het gekke is dat er nauwelijks draagvlak
is voor het gebouw, niet bij de omwonenden, noch bij de naburige recreatieondernemers, noch bij de natuurbescherming.
Wie de exposities over de natuur gaat verzorgen, blijft voorlopig in het ongewisse.
Toch zet het Natuur- en Recreatieschap
De Grevelingen het plan door, met steun
van de Provincies Zeeland, Zuid-Holland
en de Europese Unie. De subsidie van
€ 3.250.000 mocht niet verloren gaan.
openbare ruimte? Heb je niet meer het
gevoel in de voortuin te liggen? Om nog te
zwijgen van het autoverkeer dat het hotel
aantrekt en het verlies aan duisternis als
’s avonds en ‘s nachts de lampen branden.
Het waterschap brandt zich desgevraagd
niet aan de doorbreking van het taboe op
het bouwen langs de vloedlijn en houdt
zich op de vlakte: ‘Als de veiligheid van de
kust maar niet in het geding is.’
Inspiratiecentrum
Brouwersdam
Hotel op strand
Op de grens van twee provincies, maar
nog net in Zuid-Holland, wordt nog een
hotel gebouwd: Ecohotel De Punt. Er
komen 20 hotelsuites, 72 strandvilla’s,
een wellnesscentrum en een beach club.
Dat alles gebouwd rond een kunstmatige
baai in het Grevelingmeer. Het idee achter
het hotel klinkt goed: duurzaam gebouwd,
een groen dak, zonnepanelen. Maar de
locatie is fout. Het project verrijst in een
natte duinvallei waar de orchideeën bloeiden. Bloeiden inderdaad, want ze zijn met
de shovel verplaatst naar een aangrenzend gebied. Daar kregen ze de doodsteek
omdat het terrein met compost ‘verrijkt’
werd. Wat rest is een grasvlakte met duinriet.
Van Hellevoetsluis tot Cadzand-Bad wordt
er volop gebouwd. Vorthoren kwam op
het spoor door de perikelen rond het
‘Inspiratiecentrum’ op de Brouwersdam.
Daar verrijst midden op de dam een bijna
dertig meter hoge uitzichttoren die ‘als
ijkpunt voor de omgeving gaat fungeren’
en ‘uitzicht biedt over grote delen van
Zuid-Holland en Zeeland’. De drie verdiepingen moeten gevuld worden met horeca
en exposities over de natuur. Het uitzicht
vanaf de toren zal mooi zijn. Andersom is
het gezicht op de toren volgens Vorthoren
funest voor de beleving van het tot voor
kort open en vlakke landschap van het
Grevelingenmeer en het duinlandschap
op de Kop van Schouwen en Goeree. Het
nieuwe centrum moet per jaar honderdduizend bezoekers gaan trekken (het oude
kwam niet verder dan 30.000). Een deel
daarvan zal een kop koffie en een tentoonstelling niet voldoende vinden en de
(kwetsbare) natuur intrekken. De rechtszaak die de natuurbeschermingsorganisaties aanspanden, ging verloren ondanks
het feit dat de aangrenzende Kabbelaarsbank voor een deel Natura 2000-gebied
4
wantij | december 2014
We blijven op Zuid-Hollands grondgebied,
want de gemeente Goeree-Overflakkee
heeft de smaak te pakken en ziet met drie
grote bouwprojecten de zilvervloot binnenvaren. Strandpark Duynhille, een villapark met 205 duinvilla’s, Ouddorp Duin,
realisatie van 234 bungalows met faciliteiten, en, de klap op de vuurpijl, het Strandhotel Noordzeestrand, ‘exclusief en uniek
in Nederland’: gebouwd op het strand.
Vorthoren noemt het ‘een ontheiliging
van de openbare ruimte’. Tot voor kort
was het onbespreekbaar dat er ergens
op een strand gebouwd mocht worden.
Op Walcheren staan er van maart tot
oktober strandhuisjes, maar die moeten
in de herfst en winter weer van het strand
af en gaan dan naar de stalling.
Openbare ruimte
Het strand was van iedereen. Maar dat
lijkt afgelopen, de omslag in het denken
is gemaakt. Natuurlijk zijn er toeristen die
graag in luxe baden en op het strand willen
slapen. Daar is een markt voor. Maar hoe
beleeft de recreant die niet in het hotel te
gast is de bebouwing op het strand? Voelt
een strand met een hotel erop nog als
Ecohotel
Brouwerseiland
We passeren de provinciegrens om te
zien wat er in de eigen provincie gebeurt.
We zijn op Schouwen-Duiveland. Het eerste project dat we op Schouwen-Duiveland tegenkomen is Brouwerseiland. Een
Dubai-achtig geheel van nieuw op te spuiten eilanden, ook in het Grevelingenmeer,
met 450 exclusieve vakantievilla’s, 125
hotellofts, horeca, winkels en een gloednieuwe jachthaven met 700 ligplaatsen.
Van Koeveringeboulevard, Noord-Beveland
(Foto: Loes de Jong)
Met zo’n project kun je als ontwikkelaar
thuis komen. Of toch niet? Want het Brouwerseiland ligt in Natura 2000-gebied. De
ecologische toets moet nog plaatsvinden.
Maar de uitspraak van de rechter over het
wat verderop gelegen Inspiratiecentrum
geeft voor de natuurbescherming geen
gerust gevoel. Het is al eerder aangetoond
dat de aanwijzing tot Natura 2000-gebied
geen slot op de deur is (zie kader).
Van Koeveringe
Bij leven en welzijn een straat naar je vernoemd krijgen, is maar voor weinig mensen weggelegd. Deze eer gaat naar Henk
van Koeveringe, inmiddels gepensioneerd
directeur van De Roompot. Het blad
Quote legt uit hoe het allemaal begon: ‘De
schoonvader van Van Koeveringe dreef
ooit een camping in Zeeland. Schoonzoonlief nam het grasveldje over, ging
de projectontwikkeling in, en mag zich
geestelijk vader van Roompot Holidays
noemen. Inmiddels beheert het bedrijf
circa 250 bungalowparken, 21 campings
en 5 hotels in binnen- en buitenland en
zet het 239 miljoen euro om (2012). Van
Koeveringe zelf staat in de Quote 500 op
de 95ste plaats met een geschat vermogen van 180 miljoen euro (bron: NRC, 26
november 2014).
Sophiastrand
Met een minimale aankondiging in het
Noord-Bevelands nieuws- en advertentieblad, gaf de gemeente kennis van het plan
om op het Sophiastrand veertig villa’s te
bouwen, met een optie op nog eens twintig. Er werd zo min mogelijk ruchtbaarheid aan gegeven: de ZMf en Het Zeeuws
Landschap werden bijvoorbeeld niet geïn-
formeerd. Procedures inzake de Natuurbeschermingswet werden niet al te nauw
genomen, of zoals Gedeputeerde Staten
eufemistisch toegaf ‘hadden zorgvuldiger
gekund’. Intussen is het leed geschied en
is het Sophiastrand officieel omgedoopt
tot de Van Koeveringeboulevard. Overigens waren de villa’s in een vloek en een
zucht verkocht en is de aanvraag voor de
volgende portie in voorbereiding. Nu is er
wel overleg met de ZMf en Het Zeeuwse
Landschap. Het laatste nieuws is dat De
Roompot denkt aan het oprichten van een
fonds voor natuurcompensatie. Wordt
vervolgd.
Hoogste hotel van Nederland
Ketsen er ook wel eens plannen af? Gelukkig wel. Een voorbeeld is het plan om in
het Veerse Meer het hoogste hotel van
Nederland te bouwen: ‘165 meter hoog;
met helder weer zie je Engeland liggen’.
De aanleiding was dat het restaurant
Vrouwe in de Polder plaats moet maken
voor een renovatie van de Veersegatdam, gekoppeld aan een uitbreiding van
de duinen. Niet meer dan normaal dus
dat de ondernemer ergens in de buurt de
ruimte krijgt voor een nieuwe zaak. Het
eerste idee was een drijvend hotel-restaurant. Het bouwwerk mocht destijds
volgens de provinciale voorschriften niet
boven de dijk uitsteken. ‘Maar een hotel
zonder penthouses die uitzicht bieden
over de dijk, maakt het plan financieel
niet haalbaar’, aldus de ondernemer. Toen
de maximale bouwhoogte in het nieuwe
Omgevingsplan van de Provincie werd
losgelaten, presenteerde hij het plan voor
een 165 meter hoge wolkenkrabber in de
vorm van een glazen piramide. Het bouw-
werk zou precies over de gemeentegrens
van Veere, op Noord-Bevelands grondgebied komen. Het idee daarachter was
waarschijnlijk dat de gemeente Noord-Beveland inschikkelijker is dan Veere. De
gemeente Veere kwam inderdaad in het
geweer: ‘Zo ‘n immense toren past niet
bij het Veerse DNA, maar ook niet bij het
DNA van Noord-Beveland of dat van de
kust. Hoogbouw is absoluut ongewenst
op die plek.’
Rijksadviseur
Om toch de zichtlijnen op Veere te behouden, werd het voorstel om het gebouw
op palen te zetten, zodat je eronder door
kon kijken (en er ook nog wat jachten
kwijt kon). Het college van Noord-Beveland sloeg aan het twijfelen en stelde de
raad voor een onderzoek te doen naar de
relatie met de omgeving en het effect op
de kust. Het onderzoek moest gebeuren
door de Rijksadviseurs voor Landschap
en Water en voor het Cultureel Erfgoed,
gezien de nabijheid van het monumentale Veere. De Rijksadviseur maakte korte
metten met de plannen, waardoor het
college de bouwplannen terugbracht tot
de aanvankelijke proporties: niet boven
de dijkhoogte. Hiermee is de ondernemer
terug bij af en is de kans op de komst van
het hotel flink afgenomen.
Compagnie Het Zoute
Er kan een Wantij gevuld worden met
alle projecten die op stapel staan. Nog
twee voorbeelden: op Walcheren komt
bij Dishoek Noordzee Residence met 67
recreatievilla’s en 12 hotelappartementen. En steken we de Westerschelde over,
dan zien we in Cadzand-Bad een initiatief
wantij | december 2014
5
‘Nieuwe’ duinen tussen de vakantievilla’s in Ouddorp
(Foto: Gert de Groot)
voor een nieuw park met 450 woningen
en uitbreiding van de bestaande bebouwing met 60 recreatie-appartementen,
30 recreatiewoningen en een jachthaven
met 130 ligplaatsen. De laatste plannen
komen uit de gezamenlijke koker van De
Roompot en Compagnie Het Zoute. Het
laatstgenoemde bedrijf heeft onder leiding van graaf Lippens de kust bij Knokke-Heist volgebouwd en ziet nu kansen in
Nederland. Wat de droom was van Leopold Lippens om Het Zoute van een jachthaven te voorzien, zal nu in Cadzand-Bad
realiteit worden. Wie de laatste tijd regelmatig in de zuidelijkste badplaats van
Nederland komt, ziet de metamorfose.
Projectontwikkelaars
‘De vraag is in hoeverre je projectontwikkelaars iets kwalijk kunt nemen,’ zegt
Vorthoren. ‘Mag je van hen enig esthetisch besef verwachten? Zij zijn uit op
zakelijk gewin en grijpen de kansen die
geboden worden. Het is geen toeval dat
vanaf de dag dat de Provincie de regie
liet varen, een stortvloed van plannen
werd ingediend. Aan de andere kant zitten de projectontwikkelaars er ook niet
op te wachten dat er tegen ieder plan
door de natuurbeschermingsorganisaties
een zienswijze of een beroepsprocedure
wordt ingediend. Dat schiet voor hen
natuurlijk ook niet op.’
Recron
Advertentie Kustpark Zeebad Breskens en advertentie projecten Roompot in BNDeStem
6
wantij | december 2014
Hij voegt eraan toe: ‘Opmerkelijk is dat
Recron, de organisatie van ondernemers
in de recreatie, weinig heil ziet in alle
nieuwbouwplannen. Zij zien het gevaar
dat de balans tussen natuur en recreatie,
verstoord wordt. Steeds meer Belgische
toeristen bijvoorbeeld ontvluchten hun
eigen kust voor de charme van de nabijgelegen Zeeuwse kust met open stranden en
duingebieden. Deze volbouwen is de kip
met de gouden eieren slachten. Recron
ziet meer in renovatie van bestaande parken.’ (zie pagina 14).
Inventarisatie nieuwe recreatieve
ontwikkelingen in de Delta.
(Bron: ZMf)
Gemeenten
De beleidsmedewerker van de ZMf heeft
zelfs (een beetje) begrip voor de gemeenten. ‘Zij zien door de decentralisatie heel
wat op hun afkomen zoals de jeugd- en
ouderenzorg. Die kosten handenvol geld.
Geld dat binnengehaald kan worden met
grondverkoop, leges voor bouwvergunningen, onroerend zaakbelastingen en
toeristenbelastingen. De projectontwikkelaars houden de gemeenten een pot met
goud voor. Vaak ontbreekt het de gemeenten aan voldoende kennis van zaken om
tegenwicht te bieden. Landschap, natuur
en milieu zijn bij veel gemeenten een
ondergeschoven kindje. Voeg daaraan toe
dat werkgelegenheid altijd welkom is en
dat gemeenten niet verder dan hun eigen
grenzen kijken, en je begrijpt dat ze voor
de verlokkingen bezwijken.’
Provincie
Vorthoren legt de bal bij de Provincie:
‘Het nieuwe Omgevingsplan is uitgekleed
en flinterdun. Een deel van het ambtenarenapparaat dat met landschap, natuur
en ecologie bezig was, is wegens de bezuinigingen met pensioen gestuurd. De Provincie heeft de regie volledig losgelaten
waardoor de kust nu belaagd wordt.’ Er is
volgens hem met spoed een heldere visie
op de kust nodig. ‘Het is een misverstand
dat de ZMf de kust op slot wil doen, ’zegt
Vorthoren. ‘Je kunt en je wilt ook niet alles
tegenhouden, want er zijn ook positieve
ontwikkelingen.’ Als voorbeeld noemt hij
het plan Waterdunen langs de ZeeuwsVlaamse kust. ‘Daar gaan kustverdediging,
aanleg van natuur en uitbreidingsmogelijkheden voor de recreatie hand in hand.
Maar nu wordt de ZMf in een defensieve
rol gedrongen en is het onze taak tegen
elk fout plan te ageren.’
Willem de Weert is eindredacteur
van Wantij
Natura 2000 gebied: er kan meer dan je denkt
Het is een misverstand dat er in een gebied dat onder de bescherming van Natura
2000 valt, niets kan of niets zou mogen. Voorafgaand aan een project in of nabij
Natura 2000- gebied dient er een ‘natuurtoets’ plaats te vinden. Als deze toets uitwijst dat er geen ‘significant negatief’ effect te verwachten is op de natuur, mag het
project doorgaan. De praktijk leert dat er tegenwoordig allerlei adviesbureaus op
verzoek, en tegen betaling, voor gemeenten en ondernemers rapporten schrijven,
waaruit blijkt dat er negatieve effecten zijn, maar dat die zeker ‘niet significant’
zijn. U vraagt, wij draaien.
Toets
Als significant negatieve effecten niet zijn uit te sluiten, is een zogenaamde ADCtoets verplicht (Alternatieven, Dwingende redenen van groot openbaar belang en
Compenserende maatregelen). Maar ook daar is een ontsnappingsroute bedacht:
als de negatieve effecten met mitigerende (herstel) maatregelen op te heffen zijn,
mag het plan toch doorgaan. Dit heet tegenwoordig: ‘natuurinclusief ontwerpen’.
Bij het plan zit bij voorbaat een voorstel om de schade aan de natuur op een plaats
in de buurt te compenseren. Twistpunt bij de rechter is of het om precies dezelfde
natuur moet gaan. Als er door de aanleg van een jachthaven watervogels verdwijnen, mag je dat dan compenseren met een kunstmatig duinlandschap waar andere
soorten vogels leven? Kun je bijvoorbeeld decennia oud struweel vervangen door
een strookje met nieuwe aanplant elders? Rechters blijken in de praktijk vaak aanmerkelijk meer toe te staan, dan wat uit het oogpunt van de natuurbescherming
wenselijk is. (WdW)
wantij | december 2014
7
Cultuurhistorische waarde in gedrang
Brouwersdam:
van icoon tot pretpark
Gerda Spaander
Blauwe Kamer, vakblad voor landschapsarchitectuur en stedenbouw,
besteedt onder de noemer ‘icoon in
gevaar’ aandacht aan de Deltawerken,
en dan met name aan de Brouwersdam.
‘De weergaloze eenheid tussen techniek
en landschap die de Deltadienst er bij
de bouw inlegde, raakt steeds verder uit
zicht,’ stelt planoloog Peter Paul Witsen
in zijn artikel.
Misschien staat niet iedere Zeeuw er bij
stil, maar de Deltawerken zijn meer dan
een aantal dijken en dammen die het
water onder controle moeten houden.
Met name de Brouwersdam is bijzonder omdat deze dam het eerste Deltawerk is waaraan landschapsarchitecten
meewerkten. Ze hadden een ‘natuuren recreatiegebied met internationale
allure’ voor ogen. Ze ontwierpen een
dam die eigenlijk vrij laag is, maar wel
heel breed. Daardoor kan je vanaf alle
rijbanen het panorama rondom zien,
zonder dat je in de gaten hebt dat je op
een waterkering zit.
Droomlandschappen
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
heeft onderzoek laten doen naar de cultuurhistorische kwaliteiten van de Deltawerken, opdat er met deze waarden
rekening wordt gehouden bij de ‘ruimtelijke planvorming rondom waterveiligheid’. Die waarden staan onder druk.
De ontwikkelingen rondom de Brouwersdam zijn daarvan een duidelijk voorbeeld. In het artikel worden verschillende
voorbeelden genoemd die we inmiddels
al kennen. Maar we weten waarschijnlijk
niet dat de Deltadienst de overgangen
van de Brouwersdam naar Goeree en
Schouwen wilde minimaliseren, terwijl
de landschapsarchitect die daar nu parkeerplaatsen ontwerpt daar juist een
contrast wil maken. Er wordt ook verwezen naar Zeelenbergs ‘Duurzame jachthaven voor de Toekomst’, die heel wat
meer behelst dan alleen een jachthaven.
De ontwerper ziet ‘droomlandschappen,
refererend aan zonnige oorden. Baaien,
eilanden en schiereilanden’.
Zichtlijn
Deze droomlandschappen blokkeren de
zichtlijn van de Brouwersdam op Scharendijke, een zichtlijn die ooit bewust is
gecreëerd. ‘Een paar honderd mensen
krijgen hun paradijsje, maar dat gaat ten
koste van het plezier voor iedereen: het
vrije zicht over het water, het verhaal van
de Grevelingen die van zeearm een binnenwater werd’, aldus Witsen.
Blauwe Kamer
Blauwe Kamer is een vakjournalistiek
tijdschrift voor stedenbouw en landschapsontwikkeling dat elke twee
maanden verschijnt bij de Stichting
Lijn in Landschap te Wageningen.
Het artikel over de Brouwersdam
staat in het oktobernummer 2014,
blz. 30 t/m 36.
Voor meer informatie:
www.blauwekamer.nl
Gerda Spaander is lid van de
Wantijredactie
8
wantij | december 2014
(Foto Gert de Groot)
ONDER DE LEDEN
Bezwaren maken,
visie ontwikkelen
en samenwerken
Op de ZMf-ledenvergadering van 4 november jl. was
de recreatieve wildgroei aan de kust onderwerp van
gesprek. Vertegenwoordigers van ’t Duumpje, KNNV
Walcheren, Natuur- en Vogelwacht SchouwenDuiveland en de Zuid-Hollandse Milieufederatie
gaven hun visie.
Willem de Weert
Déjà vu
Beroep op ZMf
Gert-Jan Buth van de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland heeft een
déjà vu van de jaren tachtig. Ook toen
was er een economische crisis en was
het adagium dat de natuurbescherming
maar een toontje lager moest zingen en
het landschap even in de wachtkamer
kon. ‘Werkgelegenheid gaat voor. Deze
keer moet het geld in de recreatiesector
verdiend worden.’ Hij ziet hoe de projectontwikkelaars bij de gemeenten in- en
uitlopen, maar de recreatiesector zelf verdeeld is. Hij vindt dat de natuur- en milieubescherming zichzelf bij de gemeenten
aan tafel moet uitnodigen, net als vroeger. Hij zit niet te wachten op het indienen van bezwaarschriften, maar zo lang er
geen visie is, moet dat noodgedwongen.
Buth hekelt het decentralisatiebeleid van
de Provincie waardoor veel kennis over
natuur en landschap bij de overheid verdwenen is.
Hans Eckhardt schetst dat de KNNV een
vereniging is die voornamelijk aan natuurstudie doet; veel veldwerk dus en inventarisaties. Op basis van deze kennis overlegt
de afdeling Walcheren met overheden
en ondernemingen en zo nodig worden
bezwaarschriften ingediend. Maar voor
het voeren van rechtszaken ontbreekt het
de vereniging aan middelen. Daarvoor
wil de KNNV een beroep blijven doen
op de ZMf. Hans riep het bestuur van de
ZMf op om, naast de adviestaak, ook de
ideologische en actiepoot door middel
van gerechtelijke procedures te bewaken. ‘Op één gewonnen procedure kun je
jaren afdwingen dat er naar je adviezen
wordt geluisterd.’ De KNNV draagt met
haar natuurkennis graag een steentje bij
om bezwaren en rechtszaken tegen een
of ander villadorp in de duinen te ondersteunen.
Samenwerken
Er zijn ook positieve ontwikkelingen.
Geertje van der Krogt van ’t Duumpje in
Zeeuws-Vlaanderen noemt Plan Waterdunen een voorbeeld van het samengaan van uitbreiding van de natuur, van
de recreatie en van economische groei.
’t Duumpje praat met de recreatiebedrijven over nieuwe ontwikkelingen aan de
Zeeuws-Vlaamse kust en biedt dan samen
met de ondernemers een plan aan bij de
gemeente. Dat werkt: als er in stenen,
rood, geïnvesteerd wordt, gaat er automatisch geld naar natuur, groen. Naar
haar mening moeten natuurbeschermingsverenigingen samenwerken met de
gevestigde en welwillende recreatieondernemers.
Offensief
Alex Ouwehand van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland schetst de ontwikkelingen bij Ouddorp. ‘De stranden
van Goeree zijn nu nog open en weids,
maar hoe lang nog?’ Hij wil graag dat de
Zuid-Hollandse en ZMf samen een kustvisie ontwerpen en daarmee de boer op
gaan. Hij oppert dat de milieufederaties
een vaste zetel als adviseur in het Recreatieschap moeten bedingen. ‘We moeten
vooraan in het spel zitten. Nu lopen we te
vaak achter de feiten aan.’
Willem de Weert is eindredacteur
van Wantij
wantij | december 2014
9
ZEELAND VERBEELD
Uitzicht van boerderij Flickweerd naar de
Slikkenburgseweg (Foto: Hajo Hoffmann)
Spurensicherung
Hajo Hoffmann is geboren in Frankfurt an der Oder,
zo’n 80 km van Berlijn. Hij woont sinds 2001 in het
centrum van Hoofdplaat en werkt er samen met Elsje
van Ree onder de naam Studio 24Photo.nl. (Elsje van
Ree’s werk kwam eerder aan bod in deze rubriek.)
Rob Kregting
‘In 2001 zijn we verhuisd vanuit Midden-Nederland. We zochten naar de
combinatie van veel ruimte, rust en een
achterland met mogelijkheden tot cultuurbeleving. We kenden Cadzand en
omgeving al van wintervakanties. Eigen-
10
wantij | december 2014
lijk ben ik van opleiding ingenieur en
bedrijfseconoom. Tot 1997 was ik CEO in
de sector Meet- en Regeltechniek verantwoordelijk voor Benelux, Spanje, Portugal
en Noord-Afrika. Maar ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in fotografie. Daarom
heb ik ook de fotovakschool in Apeldoorn
gevolgd. Als kind was ik al vaak met de
camera op pad. Het was daarom een logische stap dat ik in 1997 begonnen ben als
professioneel fotograaf en kunstenaar. Ik
heb me gespecialiseerd in reisfotografie,
architectuur-, documentaire- en creatieve
fotografie. Ik richt me vooral op de verbeelding van de subjectieve interpretatie
van de werkelijkheid. Door te zoeken naar
de kern krijgt de werkelijkheid nieuwe
betekenis. Als je vraagt naar mijn inspiratiebronnen kan ik het best verwijzen naar
mijn tekst Spurensicherung:
Mensen en dingen laten
sporen na die na verloop van
tijd verdwijnen. Zolang er
concrete sporen zichtbaar zijn
is een mens niet verdwenen,
ook al leeft hij of zij niet
meer. Wie nog verder leeft
in de gedachten van anderen
is weliswaar niet zichtbaar,
maar nog wel aanwezig.
Zichtbare en tastbare
sporen kunnen duidelijk
en afleesbaar zijn. Maar na
verloop van tijd verliezen zij
hun eenduidige betekenis en
worden her interpretabel.
(...)
Al in de zeventiger jaren legde Hajo Hoff
mann letterlijk zijn eigen sporen vast op
wandelingen door de Provence tijdens
conceptuele landart acties. Met aluminiumfolie werden de sporen gemarkeerd,
wat overbleef zijn de foto’s. De wandelingen werden gevolgd door markeringen
van plaatsen waar gevonden afval werd
verzameld, tot sculpturen samengevoegd
en ter plaatse achtergelaten in de natuur.
Jaar na jaar heeft Hajo Hoffmann de afvalsculpturen gefotografeerd tot zij waren
vergaan.
Hajo Hoffmann nam recentelijk deel
aan de tentoonstelling in de Raadskelder Sluis met de titel ‘Landschap
in Beweging’, gewijd aan het gebied
waar het project Waterdunen wordt
gerealiseerd.
www.24photo.nl
Rob Kregting is lid van de
Wantijredactie
Spurensicherung III (Foto: Hajo Hoffmann)
Zeeuws-Vlaamse kust verandert in toeristische
opeenhoping
Over het thema van deze Wantij heeft Hajo Hoffmann ook wel wat te zeggen: ‘Ik
ben speciaal de kust van Cadzand-Bad tot Breskens met de auto afgereden en hier
en daar uitgestapt. De verrommeling is er al lang gaande, zowel binnen als buiten
de duinen. Van Groede tot Cadzand–Bad staan strandhuisjes en diverse strandpaviljoens. Er zijn weinig plaatsen waar geen bebouwing door vakantiewoningen
en campings te vinden is. Een besef voor de waarde van historische groeiprocessen ontbreekt. Wij wonen in Zeeuws-Vlaanderen sinds 2001. Sindsdien zien wij de
kuststreek in hoog tempo veranderen van een aantrekkelijke streek in een toeristische opeenhoping van bungalows, huisjes, hutjes, parkeerterreinen en smakeloze
monsterlijke appartementsgebouwen.’
wantij | december 2014
11
Foto’s: Loes de Jong
Belgische kust in beton gegoten
Krien Hansen is beleidsmedewerker van Natuurpunt Vlaanderen. Zij zegt:
‘Wij noemen onze kustlijn ook wel spottend de Atlantic Wall.’ De Atlantic
Wall is de serie bunkers die de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog langs de
kust van West-Europa bouwden om een invasie tegen te houden. De huidige
lintbebouwing van de Belgische kust doet niet onder voor deze verdedigingslinie.
De kust is van Knokke tot de Franse grens in beton gegoten. Niet alleen lelijk
(smaken verschillen), maar ook weinig natuurvriendelijk en niet bestendig tegen
de klimaatverandering.
Rob Kregting
In mei van dit jaar waren er verkiezingen
voor een nieuw Vlaams en federaal parlement. Natuurpunt heeft toen een speciaal
nummer over de kust gemaakt, het Kustmemorandum genaamd. ‘In dat nummer
tonen we aan dat onze zorg over de Belgische kust niet alleen om de natuur gaat.
De klimaatverandering heeft gevolgen
voor de zeespiegel en zorgt bijvoorbeeld
voor meer stormen. Wij willen onze kust
daartegen beschermen, onder andere
door vergroting van de natuurlijke ecosystemen. Op langere termijn is dat ook
gewoon goedkoper.’
Verstedelijking
‘Tot 1850 was het kustgebied, van Duinkerken tot aan de IJzer, één grote landschappelijke eenheid, van het strand, de
duinen tot ver in de polder. Maar de mens
heeft deze weidse eenheid verknipt en
12
wantij | december 2014
verstard. Kusthabitats zijn in Vlaanderen
uiterst zeldzaam geworden. Onze kust
wordt gekenmerkt door een lineaire verstedelijking. Daarmee bedoelen we dat de
gebouwen, vaak hoogbouw, een stenen
muur langs de kustlijn vormen. En het is
waarschijnlijk nog niet afgelopen met de
verstedelijking. Migratiepatronen, vooral
van zestigplussers wijzen erop dat de kust
nog steeds in trek is. De vraag naar vakantiewoningen, tweede verblijven, blijft
stijgen.’ Volgens Hansen geeft het groeiende gebruik van de smalle kuststrook en
het Belgisch deel van de Noordzee voor
allerlei functies zoals wonen, recreatie,
havens en visserij, een groeiende druk op
het kwetsbare ecosysteem. ‘Zonder een
goede bescherming van dit ecosysteem,
zal de draagkracht ervan verder overschreden worden.’
Verschillende overheden
Volgens haar is het een typisch Belgisch
probleem dat er voor de kust diverse
overheden bevoegd zijn. Ze noemt enkele
voorbeelden: ‘Vlaanderen is bevoegd op
Vlaams grondgebied voor leefmilieu en
de visserij. Maar de federale overheid
neemt zandwinning en de bescherming
van het mariene milieu voor haar rekening. De economische activiteiten zijn dan
weer verdeeld. De natuur zelf kent geen
bevoegdheidsverdelingen. De overgangszone tussen land en zee, is een dynamische zone, die de verwevenheid tussen
land en zee illustreert. Dit vergt een goede
coördinatie en samenwerking tussen de
verschillende bevoegde overheden, die
helaas tot nu toe in België ontbreken.’
Storm
Natuurpunt maakt zich zorgen om de
klimaatverandering die ook voor de Belgische kust gevolgen zal hebben. Als voorbeeld noemt Hansen de grote storm van
5 december 2013. Het water stond toen
bij Oostende maar net onder de kritische
grens van overstromingsgevaar. ‘Om de
gevolgen van klimaatverandering aan te
kunnen, moet de natuur aan onze kust
versterkt worden. Onze 67 kilometer kustlijn is niet overal even robuust en veerkrachtig. De zwakke schakels zijn juist die
plaatsen waar de natuur verdwenen is.
Voor Natuurpunt is de oplossing duidelijk:
werken met natuurlijke klimaatbuffers,
of ‘ecosysteem based adaptation’. Dat is
de kracht van de natuur gebruiken om
de mens en maatschappij te helpen zich
aan te passen aan de gevolgen van de
zeespiegelstijging. Dit omvat het duurzaam beheer, behoud en herstel van die
ecosystemen.
Simpel gezegd: In de praktijk betekent
dit méér natuur, ook op plekken waar
je die niet direct verwacht. De Belgische
betonkust is achterhaald en moet nodig
vergroend worden.’
Rob Kregting is lid van de
Wantijredactie
Wat is Natuurpunt?
Natuurpunt is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor natuurbehoud in
Vlaanderen. Gesteund door 90.000 leden zetten meer dan 6.000 vrijwilligers zich
dagelijks in om bedreigde planten, dieren, biotopen en landschappen te beschermen. Daartoe koopt en beheert Natuurpunt honderden natuurgebieden, brengen
de staat van de natuur in kaart en treden in dialoog met beleidsmakers. Natuurpunt brengt mensen in contact met de schoonheid van en kennis over de natuur
via vorming en publieksacties. Jaarlijks komen er meer dan 2 miljoen bezoekers in
de natuurgebieden.
www.natuurpunt.be
Belgen vallen voor groen en ruimte aan
de Nederlandse kust
Nederland vakantieland wint al jaren terrein onder Belgische vakantiegangers. Het
aantal Belgen dat naar het noorden reist voor een korte vakantie is in tien jaar
verdubbeld. Als het op overnachtingen aankomt, hebben ze de Britten zelfs van de
tweede plaats gestoten. Vooral de Hollandse en Zeeuwse stranden mogen rekenen
op de komst van onze zuiderburen. René van Ewijk (45) uit Sint-Martens-Latem
weet met zijn vrouw en vier jonge kinderen de Nederlandse kust al zijn hele leven
te waarderen. ‘De Nederlandse kust is veel mooier dan de Vlaamse. Bij ons denken
ze bij elk open plekje: ‘bouw maar vol met beton’, terwijl je aan de Nederlandse
kust veel open ruimte en groen hebt.’
Bron: www.metronieuws.nl
wantij | december 2014
13
Voorzitter recreatieondernemers
Ed Troost:
‘Recreanten raken
ongeschonden strand en
duinzicht kwijt’
Dishoek (Foto Pim Wolf)
Langs een prachtige eikenhouten trap ga ik naar
boven en wordt ontvangen in zijn werkkamer.
Hij zorgt voor koffie, zet zich aan de tafel en
begint te praten. Ed Troost, voorzitter van de
recreatieonderneming Recron, is duidelijk een man
met visie. Gedreven om zijn boodschap uit te dragen
naar alles en iedereen die het maar wil horen.
Peter Maas
Troost heeft zelf ook een aantal vakantieparken in eigendom en beheer. Onlangs
kwam hij in het nieuws doordat hij
namens de Recron een brief had geschreven aan de gemeente Schouwen-Duiveland, waarin hij waarschuwde om niet
de kip met de gouden eieren te slachten.
Troost: ‘Toerisme en recreatie zijn belangrijk voor Zeeland. Natuurlijk, zeker ook
14
wantij | december 2014
voor een streek als deze, waar verder
alleen nog de agrarische sector wat in de
melk te brokkelen heeft. Maar er zijn nu
eenmaal grenzen. Laten we vooral niet
een Belgische kust worden! Waarom denk
je dat al die Belgen nu juist naar Zeeland
uitwijken? De kustzone bij onze zuiderburen is helemaal naar de donder geholpen,
de campings zijn er dramatisch en het
hele gebied is versteend. Mensen willen
beslist méér dan alleen maar een strookje
zand langs de zee.’
Belang
Maar klinkt het niet een beetje verdacht,
de recreatieondernemer die waarschuwt
om niet nog meer andere recreatieondernemers toe te laten. Troost: ‘Maar om wie
zijn belang gaat het nu? We moeten samen
toch zorgen voor een goed product. Op
dit moment liggen de goedkope recreatiebungalows goed in de markt. Die worden
door particulieren gekocht en opgeknapt.
Daar zit dus wel een kwaliteitsimpuls aan
te komen. Voor het overige moeten we er
de schouders onder zetten om het recreatieve product op te waarderen naar de
huidige normen.’
Drieduizend tot vierduizend
Er zijn op dit moment tal van plannen in
voorbereiding voor meer recreatiewoningen. Troost weet zonder meer de cijfers
Recronvoorzitter
Ed Troost
te benoemen: ‘Reken op drieduizend tot
vierduizend eenheden tussen Cadzand en
Goeree. Iedere gemeente op zich is bang
om de slag te missen en allemaal denken
ze: ‘Als we niets doen, gaan we achteruit
of gaat de buurman er mee aan de haal’.
Dit geldt ook voor de jachthavens. Nú al
is er zo’n 25% overschot; dat is een dramatisch percentage! Veel jachten staan
te koop of gaan voor een prikkie naar het
buitenland. Bovendien: de jeugd heeft
helemaal geen tijd of zin meer om zelf een
jacht te onderhouden. Het is niet meer
‘hebben’, maar ‘kunnen gebruiken’. Het is
een soort ‘surfgedrag’ geworden. Dat zou
ook voor de auto kunnen. Waarom moeten we eigenlijk allemaal een eigen auto
hebben? Kan dat niet slimmer?’ Hij noemt
ook het voorbeeld van de strandhuisjes.
Dat geeft plezier voor enkele tientallen
mensen die er logeren. Natuurlijk is dat
voor hen prachtig, maar de 10.000 recreanten in de directe omgeving zijn wel hun
ongeschonden strand- en duinzicht kwijt!’
Zorghotel Schelphoek
Een ander voorbeeld dat hij noemt is het
Zorghotel bij Schelphoek. Het bevat meer
eenheden dan er inwoners zijn in het dorp
zelf. Wat niet als zorghotel wordt ingevuld, mag vervolgens recreatief worden
gebruikt. ‘Laten we alsjeblieft consolideren wat we hebben. Het is in het belang
van de branche zelf én van de recreant om
niet alles te laten verpauperen. Want dat
is wat er gebeurt wanneer je inzet op veel
nieuwe ontwikkelingen.’
USP
Niet nieuwbouw, maar een kwaliteitsimpuls, dat is wat Troost propageert. Op
Schouwen hebben we het over onze 5x
USP (Unique Selling Point): frisse lucht,
strand, natuur, rust en authenticiteit.
Daar moéten en daar kúnnen we het mee
doen. Gemeenten moeten meer samenwerken en over hun grenzen heen durven
kijken. Vroeger had natuurlijk de Provincie Zeeland de regie in handen via het
Streekplan. Het huidige Omgevingsplan
geeft veel ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Er zijn ‘hot spots’ benoemd, regionale ontwikkelingszones en ruimte voor
meer hotels. Op papier praat de Provincie
nog mee, in de praktijk zijn de plaatselijke
wethouders erg gevoelig voor de mooie
praatjes van de projectontwikkelaars”.
Volgens Troost ligt de uitdaging bij de
gemeenten: ‘De verschillende gemeenten moeten samen aan tafel: Sluis,
Veere, Noord-Beveland, Schouwen-Duiveland. Het gaat om samenwerking en
zaken goed op elkaar afstemmen. Vanuit
Recron zullen we dat in elk geval stimuleren.’
Peter Maas is lid van de
Wantijredactie
wantij | december 2014
15
OVER HET BELANG VAN EEN
ONGESCHONDEN STRAND
De keerzijde
van de Blauwe Vlag
Peter Maas
Vogelaars van een zwaar kaliber zijn het: de jongens van Delta Project
Management (DPM): Pim Wolf, Floor Arts, Rob Strucker en Mark Hoekstein
(Sander Lilipaly was afwezig vandaag). Ik ontmoet hen in hun onderkomen in het
oude PZEM-gebouw in Vlissingen. Van hieruit doen ze al jarenlang onderzoek
naar vooral kustbroedvogels, watervogels en zeehonden in het Deltagebied en
zeevogels en zeezoogdieren op de Noordzee. Veel rapporten zijn verschenen.
Ze vertegenwoordigen een indrukwekkende bak aan kennis en inzicht en wat ze
me vertellen, stemt niet vrolijk.
Arts is meteen fel als hij hoort over het
thema van deze Wantij. ‘Kustverrommeling, dat is juist nodig!’, zegt hij. Maar
hij bedoelt wat anders dan wat er in dit
nummer onder verrommeling van de
kust verstaan wordt. Hij stoort zich eraan
dat alle ‘aanspoellijnen’ op het strand
tegenwoordig opgeruimd worden. ‘Ze
vormen de habitat voor bijvoorbeeld
verschillende soorten strandvliegen die
op hun beurt weer als voedsel dienen
voor steltlopers. Gemeenten doen er
alles aan om de Blauwe Vlag binnen te
halen. Onder het mom van een ‘schoon
strand’ worden op deze manier hele ecosystemen vernietigd.’
Opgespoten strand
Maar dit is misschien nog niet eens het
ergste. Wolf vult aan: ‘Ooit is afgesproken om de kustlijn zoals die er was in het
jaar 2000 te consolideren. In de praktijk
betekent dit dat nagenoeg de gehele
16
wantij | december 2014
Zeeuwse strandvlakte in een cyclus van
vier jaar wordt opgespoten. Zandsuppletie heet dat. Het zand dat afkomstig
is uit grote diepten van ver voor de kust,
verstikt het bodemleven. Er ontstaat een
dode strandvlakte waar voor strandvogels na de suppletie helemaal niets
meer te halen valt. Je voelt het ook aan
je voeten als je over zo’n pas opgespoten
strandvlakte loopt. De beleving van het
strand is zoek.’
Gekookt
Waar vroeger het strand broedgelegenheid bood aan dwergsterns of strandplevieren, is er nu voor deze soorten geen
plaats meer. Als ik aan Hoekstein vraag
of er ergens nog stille stukjes strand
in Zeeland te vinden zijn, moet hij lang
nadenken: ‘Misschien in het noordwesten van Walcheren bij Oranjezon of op
Schouwen in de buurt van de Verklikkerduinen.’ Wolf: ‘Een Tweede Pinksterdag
met mooi weer kan dramatisch zijn voor
broedvogels. Door de drukte zijn eieren door verstoring van het nest te lang
onbeschermd. Ze liggen te lang in de zon
en worden letterlijk gekookt. Té warm is
voor een nest met eieren veel gevaarlijker dan té koud. De jaarrond aanwezige recreanten en de daarmee gepaard
gaande verstoring is overal enorm. Denk
aan mensen met honden, watersporters,
hardlopers, wandelaars, vliegeraars, vissers. Rob Strucker vult aan: ‘Het effect
van kitesurfers is groot omdat ze zo
nadrukkelijk aanwezig zijn. De grote, in
de lucht dansende kites zijn voor vogels
zeer bedreigend. Vissers op hun beurt
zijn vooral heel erg lang aanwezig.
Om zeep geholpen
Hoe erg is dit alles? Wolf: ‘We hebben
het niet alleen over Zeeland. Werkelijk
de gehele Nederlandse kust is op deze
manier om zeep geholpen. Het effect op
Zware machines maken het strand schoon
(Foto: DPM)
Aangeharkt strand verliest natuurwaarde (Foto: DPM)
de Noord-Atlantische vogelpopulaties
is nauwelijks in te schatten. We zien nu
al een gedragsverandering ontstaan. Er
zijn maar enkele grote hoogwatervluchtplaatsen meer in Zeeland, waar er vroeger veel meer waren. Dit kost de vogels
extra vliegenergie. De meeste soorten
zijn trekvogels die enkele duizenden kilometers moeten vliegen tussen broed- en
overwinteringsgebieden. Het aansterken
aan de Nederlandse kust is daarbij voor
hen onontbeerlijk!’ Arts: ‘De typische
vogelsoorten voor het strand worden
meer en meer teruggedrongen naar bijvoorbeeld de zandplaten in de Voordelta.
Dáár zie je tegenwoordig nog wel drieteenstrandlopers. Steenlopers en paarse
strandlopers moeten het hebben van de
enkele stukken strand waar ook basaltblokken liggen en paalhoofden staan.’
Verstoring
Gezamenlijk komen we tot een trieste
conclusie: het strand als ecosysteem kent
géén bescherming! Zolang de kustverdediging op orde is, zijn het waterschap en
Rijkswaterstaat tevreden. De zandsuppletie ter discussie stellen heeft weinig kans. Daarnaast is het economisch
belang van recreatie dusdanig groot, dat
je niet moet denken ooit flinke stukken
strand te kunnen afsluiten. Dus de verstoring blijft overal en altijd.
Lichtpuntjes
Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes?
Wolf: ‘Hier en daar een stukje strand
afsluiten in het broedseizoen, is met
veel moeite misschien te doen. Denk aan
het Topshuisstrandje op Neeltje Jans.
Daarbij moet je drie dingen regelen: er
moet vriendelijk toezicht zijn, duidelijke
informatie én een sympathieke afsluiting
van het gebied (zie filmpje Vogelbescherming!).’ Arts: ‘Het schoonmaken van het
strand kan genuanceerder. Gemeenten
kunnen daarbij het voortouw nemen. Het
systeem van ‘De Blauwe Vlag’ moet met
meer aandacht voor bovengenoemde
zaken uitgevoerd worden.
Kijk bijvoorbeeld ook naar het initiatief
‘Doe mee, verlos de zee!’ Dat stimuleert
mensen om zelf het strand op te ruimen.
Op tal van plaatsen zijn daarvoor al speciale afvalbakken geplaatst en het werkt.
Het machinaal schonen kan dan achterwege blijven.
Peter Maas is lid van de
Wantijredactie
Voor meer informatie:
www.blauwevlag.nl
www.deltamilieu.nl/delta/rapporten
www.verlosdezee.nl
www.vogelbescherming.nl/
vogels_beschermen/strandbroeders
wantij | december 2014
17
Foto: Alice Krull-Kalkman
NATUURLIJK
Steenlopers op de aanspoellijn
(Foto: Floor Arts)
Vers aanspoelsel
Het strand blijkt een rijkdom aan natuur
te herbergen, voor wie er oog voor heeft.
Dat zal voornamelijk aanspoelsel met
dood spul zijn in de pas afgezette vloedlijn
en de oude vloedlijnen hogerop. Lager, op
het natte strand, is er ook nog aanspoelsel
in de luwte van strandhoofd en zandbank.
Aan het gedrag van strandvogels is te zien
dat in dat aanspoelsel een en ander is
te eten: aas, en kleine beestjes die daar
ook op afkomen. Wat rommelen met een
stok in het wier laat het wegschieten van
die nietige beestjes zien. Een hele leefgemeenschap: arm aan soorten, maar rijk
aan individuen. Vooral strandvlooien en
strandvliegen kom je er tegen. Het zijn de
specialisten van het vloedmerk, geharnast
tegen een onverwachte kwak zeewater
en, anderzijds, de droogte bij laag tij.
Bloemen en zeebeesten
Bij een hoge, oude vloedlijn verschijnen er
ook specialisten uit de plantenwereld, die
daar van vocht en meststoffen in het deels
overstoven en verteerde aanspoelsel profiteren. Het is als een lintvormig perk met
18
wantij | december 2014
Het strand leeft
en heeft geleefd
Het lijkt allemaal zo normaal, een aaneengesloten
zandige kust van Calais tot ergens in Denemarken.
Toch is dat op wereldschaal een schaars goed.
Harry Raad
soms vertederend fraaie bloemetjes,
bijvoorbeeld de zeeraket. Strandmelde
spreekt minder tot de verbeelding. De
strandvogels zoeken ook voedsel op het
kale, natte strand. In dat zand leven wormen en ander klein grut, het zijn echte
zeebeesten. Bij vloed is het voor hen
etenstijd, ze vangen hun prooi of filteren
allerlei eetbaars uit het water.
Fossielen
Dan is er speciaal op het Zeeuwse strand
nog een waardevol natuuraspect waar
veel liefhebbers voor warmlopen: fossiele
resten van zeebeesten. Hele volksstammen gaan erop uit om een tandje van een
haai te vinden; minder is dat het geval bij
botten en schelpen, maar ook daar volop
liefhebbers. De mensen van de levende
natuur gaan daar wel eens schouderop-
halend aan voorbij. Onterecht!, want het
Zeeuwse strandfossiel is een zeer natuurlijk verschijnsel voor mensen die ver durven terug te kijken.
Kwetsbaar?
De dynamiek van het milieu zorgt voor
een redelijk schokbestendig strandleven,
zo lijkt het. Echter, de verstoringsgevoelige soorten van uiterst diverse pluimage,
waaronder de strandbroeders, zijn door
intensief strandbezoek, ‘beach cleaning’
en kusthandhaving allang gevlucht. Bouwen op het strand kan dáár wellicht weinig kwaad meer aan toevoegen. Het leed
is al geschied.
Harry Raad is actief in KNNV
afdeling Bevelanden
Berichten van de ZMf
Regiobijeenkomsten ZMf
De ZMf is een vereniging die alle natuuren milieuorganisaties met elkaar verbindt
en samenwerking stimuleert. Contact met
onze achterban is van groot belang voor
ons. Zo blijven wij op de hoogte van wat
er speelt in de regio en kunnen we samen
met u onze kracht en kennis bundelen.
De regiobijeenkomsten die de ZMf organiseert zijn bij uitstek geschikt om met
elkaar ervaringen en kennis uit te wisselen. Ook in 2015 worden deze bijeenkomsten in verschillende delen van Zeeland
georganiseerd:
• Regiobijeenkomst Bevelanden, Tholen,
St. Philipsland op maandagavond
26 januari 2015 om 19.30 uur.
Locatie: ZMf,
Ravelijn de Groene Jager 5, Goes
• Regiobijeenkomst Zeeuws-Vlaanderen
23 februari 2015 om 19.30 uur.
Locatie: Schaakclub,
Edvard Grieghof 113, Terneuzen.
• Regiobijeenkomst Walcheren 9 maart
2015 om 19.30 uur.
Locatie: Ontmoetingscentrum
Dauwendaele, Vrijlandstraat 65,
Middelburg.
• Regiobijeenkomst SchouwenDuiveland, 23 maart 2015
Locatie: Nog niet bekend.
Daarnaast zijn ook de data voor de ledenvergaderingen in 2015 bekend, namelijk op dinsdag 2 juni 2015 en dinsdag 3
november 2015. Beide avonden beginnen
om 19.30 uur.
Financiële jaarrekening
Bent u benieuwd naar de financiële stand van zaken van onze vereniging? Dan
kunt u onze financiële jaarrekening vinden op onze website via www.zmf.nl/
publicaties. U kunt de financiële jaarrekening ook opvragen bij de ZMf via
[email protected] of tel. (0113) 230075.
De ZMf wenst u via deze
weg een groen, gezond
en gelukkig 2015!
Ook in 2015 wil de ZMf samen
met u werken aan een mooi en
duurzaam Zeeland. We kunnen
uw steun harder gebruiken dan
ooit. Kent u mensen die ons werk
willen steunen? Maak hen dan
attent op het lidmaatschap van
de ZMf. Kijk op www.zmf.nl/lidmaatschap voor meer informatie.
Nieuwe leden ontvangen de jaarlijkse Successenkrant, maandelijks de digitale ZMf-nieuwsbrief
en drie maal per jaar ons blad
Wantij.
Samen voor een
mooi en duurzaam
Zeeland!
Ook in 2015!
advertentie
U een kans… Zij een kans
De Nationale Postcode Loterij is de
grootste goededoelenloterij van
Nederland. Sinds 1989 is ruim
3,8 miljard euro geschonken aan
89 organisaties die zich inzetten
voor de bescherming van mens en
natuur. Met de bijdrage van de
loterij kunnen De Natuur- en
Milieufederaties zich in de 12
provincies voor natuur, milieu en
landschap inzetten. Waardoor
bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan.
Meedoen is eenvoudig,
21711 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1
Foto: Lars Soerink/FN
bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld
u aan via www.postcodeloterij.nl.
Voor € 11,75 per lot speelt u al mee.
Alvast hartelijk dank voor uw
deelname.
26-11-13 12:58
19
wantij | december 2014
DE VOETAFDRUK
Foto: Anda van Riet
Carla Schönknecht
geeft ondernemers
graag de ruimte
Tussen het collegeoverleg en de opening van de
Contactabeurs heeft Carla Schönknecht even tijd voor
de Wantij en haar voetafdruk. De gedeputeerde voor
ruimtelijke ontwikkeling, natuur en water, toerisme
en nog het een en ander, kent dit fenomeen nog niet,
maar is wel benieuwd naar haar eigen voetafdruk.
Gerda Spaander
Die is met 5.5 ha iets hoger dan de gemiddelde Nederlandse voetafdruk. Carla
Schönknecht scoort bovengemiddeld als
het gaat om het kopen van kleren: ‘Ik moet
er representatief uitzien, en heb heel verschillende portefeuilles, die vragen om
verschillende garderobes.’ Ook met haar
mobiliteit zit ze boven het gemiddelde,
met jaarlijks één vliegvakantie en een
paar autovakanties, en geen OV-gebruik.
Ze scoort laag qua grote aankopen, want
wat ze koopt moet goed zijn van kwaliteit,
en gaat dus lang mee. Is ze tevreden over
haar eigen voetafdruk? ‘Ik heb het nog
nooit zo bekeken, maar ik vind het leuk
om er aan mee te werken. Mijn uitkomst
ligt iets boven het gemiddelde, het lijkt
me haalbaar om op of onder het gemiddelde uit te komen. Ik vul hem volgend
jaar nog eens in!’
Warmte en storm
We gaan nog even terug naar het onderwerp vakantie. Waaraan moet die voldoen? ‘Ik ga graag ergens naar toe waar
20
wantij | december 2014
het warm is. Dus ik ga graag naar Griekenland, Spanje e.d. Ik wil ook cultuur
beleven, lekker eten, en verder wil ik luieren. Behalve als we een stad bezoeken,
dan zijn mijn man en ik juist erg actief. In
Zeeland wandelt en fietst de in Vlissingen
wonende gedeputeerde graag. ‘En dan
liefst bij het water, of het nu de zee is of de
Schelde. Dan hoeft het geen mooi weer te
zijn, juist als het stormt kan ik erg genieten. Ik sluit me aan bij de Duitsers: ‘Es gibt
kein schlechtes Wetter, es gibt nur falsche
Kleidung.’
Hot spots
We vragen Carla Schönknecht natuurlijk
naar haar visie op de toeristische ontwikkelingen langs de kust. Maakt ze zich
zorgen bij het zien van de vele plannen?
Haar antwoord is kort en krachtig: ‘Nee.
De provincie heeft in het nieuwe Omgevingplan ‘hot spots’ aangewezen als
plaats voor nieuwe ontwikkelingen. Dat
gaat van Cadzand en Breskens via Walcheren tot en met de Brouwersdam. We
5.5 ha
willen graag dat ontwikkelingen zich daar
concentreren, zodat andere gebieden
leeg blijven. Maar dat is verder vooral de
verantwoordelijkheid van de gemeenten,
en ook van de ondernemers, die ik graag
de ruimte wil geven. Zeker nu we uit de
recessie komen.’
Grenzen
Schönknecht maakt zich geen zorgen om
Belgische toestanden. ‘Dat kan hier niet
eens. We hebben hier te maken met de
Ecologische Hoofdstructuur, het Nationaal Park Oosterschelde, 12 Natura 2000gebieden, en dan nog de maatregelen
die de stikstofemissie moeten beperken. Daardoor zijn er grenzen aan wat er
gebouwd mag worden.’ Ook gaat ze er
van uit dat de ondernemers er geen baat
bij hebben om dat waar de toeristen op
af komen, te bederven. De gedeputeerde
vindt het prima dat plannen die de grens
opzoeken, zoals het in oorsprong 26 meter
hoge Inspiratiecentrum op de Brouwersdam, in samenspraak met mensen uit de
omgeving worden aangepast.
Voor meer informatie:
www.voetafdruk.nl
www.wnf.nl
Gerda Spaander is lid
van de Wantijredactie

Download Report