DE DRAAD VAN ARIADNE

DE DRAAD VAN ARIADNE
Docent: theoloog en ethicus Frits de Lange
Duur : 6 dagen
Aantal deelnemers : minimaal 8, maximaal circa 20
Datum: 10 t/m 16 augustus 2014.
Frits de Lange
‘Het leven kan alleen achterwaarts worden begrepen, maar het
moet voorwaarts worden geleefd’.
Dit schreef de filosoof en theoloog Søren Kierkegaard (1813 – 1855). Soms moeten we
even pas op de plaats maken om achter én vooruit te kijken. Deze week wil daarbij
helpen. Hoe kijk ik terug op mijn leven tot nog toe? Hoe wil ik verder? Een adempauze.
Maar niet om te navelstaren. Pas via de omweg van een kritische reflectie op
levenslooptradities, komen we uiteindelijk tot verheldering over onszelf.
De 'Master of the Campana Cassoni’ (Theseus and the Minotaur, from the Story of
Theseus, begin 16e eeuw).
De gemiddelde levensloop duurt langer dan ooit. Ooit was hij een sprint, nu lijkt hij een
marathon. Werden Nederlanders rond 1850 gemiddeld veertig, nu worden ze dik tachtig.
Maar ingrijpender dan de toegenomen lengte is misschien wel de veranderde zin ervan.
Waar gaat het om in een mensenleven? Waartoe groeien we op, en wat is -terugkijkendde betekenis ervan geweest? Vroegere tijden leken er zekerder over. De Middeleeuwer
zag zijn leven als een klim op een jakobsladder. Zijn levenstaak bestond erin om de
hemel te bereiken door deugdzaam wereldse verleidingen te weerstaan. Van de wieg tot
het graf behoorde hij gericht te zijn op de hemelse zaligheid.
De 17e eeuwse burger die in zijn huiskamer een Trap des Ouderdoms aan de muur had
hangen, wist ook waartoe hij geboren was en wat hem te doen stond. Welbesteed leven,
dat is zijn levensdoel. Zijn spaarzame tijd niet verlummelen -let op de zandloper in de
handen van de dood- maar zijn tijd benutten voor het opbouwen van een goede
maatschappelijke positie, het vormen van een gezin, het verwerven van een eerbaar
burgerschap.
Dit burgerlijke levensideaal ligt achter ons. In de laatmoderne levensloop moeten we zelf
onze eigen weg vinden, ieder voor onszelf. Van de standaardlevensloop, een
voorgegeven traject volgens het boekje van: opgroeien, trouwen, werken, kinderen
krijgen, met pensioen gaan, komen we in de keuzebiografie, waarin we onze levensloop
zelf hebben vorm te geven.
Identiteiten blijven noodgedwongen vloeiend en vloeibaar, keuzes blijven voorlopig. Een
volwassene is vandaag een voortdurende grensganger, en leeft permanent in overgang.
Arbeid is niet meer de enige, noch de belangrijkste levensvervulling. Authenticiteit is
belangrijker dan prestatie, religieus zijn we zoekers geworden, die met levensvragen
blijven experimenteren.
De laatmoderne levensloop is een individueel project geworden, dat gezien de huidige
levensverwachting ook nog heel lang kan gaan duren. Maar wat is in godsnaam de zin en
betekenis ervan? De levensloop is lang geworden, maar hoe breed en diep is ze? De
mythen en verhalen van weleer lijken hun kracht te hebben verloren. Heel de
cultuurgeschiedenis door hebben mensen geprobeerd om het onzekere levenslot te
bezweren met symbolische middelen. De levensloop werd in drieën, vieren, zessen,
zevenen of tienen opgedeeld, verbonden met de gang van de seizoenen of de planeten,
met de humeuren, de kalender of de wereldtijdperken. De levensloop werd als een reis
van de ziel ervaren, op weg, groeiend naar zijn bestemming. Wij lijken al die duidingen
kwijt te zijn.
Als 21 eeuws individu moeten we het allemaal zelf doen, lijkt het. Kunnen we dat? En
dan ook nog in ons eentje? Nee, dat kunnen we níet, is mijn diepe overtuiging.
We hebben tradities, beelden, symbolen en verhalen nodig om zin en betekenis te geven
aan onze levensloop. Alleen via die omweg krijgen we toegang tot onszelf. De filosofie,
de kunst, de religie, de mythologie, de spiegels die anderen ons voorhouden – ze vormen
een rijk gevulde schatkamer van wijsheid en inzicht. Daaruit kunnen we putten om beter
vorm en richting aan ons leven te geven.
Het leven lijkt soms een doolhof. Welke weg moeten we kiezen? Heeft ons leven een
bestemming? Hoe vinden we ooit een uitweg? Theseus versloeg in het labyrint op Kreta
de Minotaurus, dankzij de draad die Ariadne hem aanreikt. Misschien dat we dankzij de
wijsheidstradities van de mensheid ook weer de draad van ons leven kunnen vinden,
onze monsters verslaan, en kunnen leven bij helder daglicht.
Weekprogramma
Zondag
De cursus start om 17.00 uur in pension Argyro.
Cursisten en docent kunnen met elkaar kennis maken.
De opzet van de komende week wordt samen doorgesproken.
Rond 19.00 uur dineert u gezamenlijk in pension Argyro.
Maandag
9.00 -13.00 uur: les met voldoende pauzes
Locatie: Villa Dio Petres
Thema: Iemand (moeten) worden. De moderne keuzebiografie.
Centrale vraag: De druk om een stevig, volwassen, autonoom, redzaam Zelf te worden
is enorm. Vroeger was je iemand door je plaats te kennen en in te nemen. Waar komt
die pressie vandaan; kan het ook anders?
film The Curious Case of Benjamin Button
13.30 uur: lunch op Villa Dio Petres.
Na de lunch vrij tot 17.00 uur.
17.00 uur: film op Villa Dio Petres: The Curious Case of Benjamin Button (2008). In de
pauzes van de film wordt het diner in gangen geserveerd.
Dinsdag
9.00 – 13.00 uur: les met voldoende pauzes
Locatie: Vila Dio Petres
Thema: De rode draad; de constructie van het levensverhaal
Centrale vraag: ‘Vraag wie ik ben, en ik vertel je mijn levensverhaal.’ Laat dat verhaal
zich ook met behulp van literaire middelen verhelderen? M.a.w. Wat is de toon van het
verhaal, het plot, wie zijn de karakters, welke hoofdstukken heeft het, hoeveel lagen?
En -spannendste vraag-: wie is de eigenlijke auteur?
13.00 uur: vertrek naar de hoogvlakte van Katharo voor een traditionele Kretenzische
lunch. Na de zeer uitgebreide lunch kunt u nog even genieten van de heerlijke rust op de
hoogvlakte van Katharo, of de benen strekken.
Kretenzische lunch op Hoogvlakte van Katharo met hartelijkheid van gastvrouw Argyro
Om 16.00 uur brengen we u weer terug naar het pension. De rest van de dag is vrij te
besteden. Het diner (voor zover nog gewenst) gebruikt u op eigen gelegenheid.
Woensdag
9.00 – 11.45 uur: les met voldoende pauzes
Locatie: Villa Dio Petres
Thema: De innerlijke reis. Het labyrint als archetype van de levensweg
Centrale vraag: In de religieuze traditie staat volwassen worden voor geestelijke groei,
je roeping verstaan, je bestemming vinden. Kunnen we die oude tradities vandaag nog
verstaan en ons eigen maken?
Het Kretenzische labyrint geldt al duizenden jaren als de ruimtelijke verbeelding van de
pelgrimage naar de essentie van het leven. We verkennen de herkomst, geschiedenis en
betekenis van het labyrint en maken en lopen er zelf een op het strand van Kreta.
11.45 uur: U vertrekt naar oudste olijfboom van Kreta.
13.00 uur: gesprek onder olijfboom
Aansluitend wordt een picknick geserveerd.
Hierna reist u naar het strand van Kavousi voor het labyrint.
Op het strand wordt het layrint getekend en doorlopen.
Aansluitend reist u naar vissersplaatsje Mochlos waar u kunt
relaxen, wandelen, of zwemmen. Het diner geserveerd in
restaurant Ta Kochilia in Mochlos.
.
Diner in Mochlos
Donderdag
9.00 uur: reis naar Dorische stad Lato (15 minuten), waar een les in de open lucht
plaatsvindt.
Thema: Dromen en denken. De levensloop in mythisch perspectief.
Centrale vraag: De filosofie ontstond uit de mythe. Maar de mythe heeft niet afgedaan.
‘Symbolen geven te denken’ , schreef Ricoeur. Wat geven eeuwenoude mythen over de
levensloop ons (nog) te denken? We lezen Plato’s mythe van de grot (uit: Politeia) als
een filosofische verbeelding van de levenslange zoektocht naar waarheid.
De Dorische stad Lato
11.30 uur:
Locatie: Villa Dio Petres
Thema voor de middag: Rituelen en de levensloop
Centrale vraag: Knooppunten in de levensloop (geboorte, huwelijk, begrafenis) werden
van oudsher in religieuze rituelen in de gemeenschap vormgegeven en gevierd. In onze
seculiere, geïndividualiseerde 24 uurs economie nemen we de tijd daarvoor nauwelijks
nog. Kunnen we iets van hun betekenis achterhalen?
Op Kreta zijn deze rituelen dankzij de Grieks-Othodoxe kerk nog vitaal en krachtig
aanwezig. We verkennen de filosofische betekenis van ‘geboren worden’ (Hannah
Arendt), de mythologische oorsprong van het doopritueel (Carl Gustav Jung) en de
theologische geschiedenis van de doop in de vroege kerk.
12.30 uur: vertrek naar de kapel Agios
Yioannis van Lakous voor bezichtiging van dit
unieke kerkje met fresco’s van de
Kretenzische school onder begeleiding van
Papa Yorgos van Kroustas.
Papa Yorgos in zijn kerkje Agios Yioannis
13.30 uur: picknick als lunch bij het kerkje. 14.30 uur: terugreis naar pension Argyro.
16.00 uur: vertrek naar de stad Agios Nikolaos voor papa Konstantinos Chalkiadakis. We
gaan met hem in zijn kerk de Agia Triada in gesprek over de Grieks-Orthodoxe
spiritualiteit en rituelen op de knooppunten van de levensloop. Hij spreekt perfect Engels
en vertelt graag.
Het gesprek met papa Konstantinos Chalkiadakis
Diner op eigen gelegenheid.
Vrijdag
9.00 – 12.00 uur: les in Villa Dio Petres met voldoende pauzes
Thema: Mijn roeping.
Centrale vraag: Wat is mijn bestemming, wat is mijn roeping? Eeuwenlang werd die
vraag religieus beantwoord: ‘ik ben door God geroepen’. De moderne mens lijkt alleen
een verleden te hebben, geen bestemming. Is ‘roeping’ ook in de 21e eeuw nog een
woord dat voor elk mens in het bijzonder geldt? Søren Kierkegaard, de vader van het
existentialisme, vond van wel. In zijn hoofdwerk ‘Of/Of’ geeft hij een dieptepeiling van
de fundamentele keuzes waar ieder van ons in zijn leven voor staat. Na een inleiding op
zijn werk lezen we met behulp van close reading passages uit zijn werk.
12.00 – 12.30 uur eenvoudige lunch
Van 12.30 tot 16.00 uur: vrij te besteden.
Wij bevelen u een boottocht naar
Spinalonga aan, of brengen u naar een
wandelroute of het strand.
Boot naar het Venetiaanse vestingeiland en later lepra-eiland Spinalonga
18.00 uur: slotborrel met aansluitend het slotdiner in een voortreffelijk traditioneel
restaurant in Agios Nikolaos.
Zaterdag
Na het ontbijt wordt u op de dag en het tijdstip dat u wenst naar de luchthaven van
Heraklion gebracht (mits u de transfers hebt geboekt).
“Het leven lijkt soms een doolhof. Maar als we niet te eigenwijs zijn en de draad
willen aannemen die al die verschillende Ariadnes uit de geschiedenis ons
hebben aangereikt, kunnen we wellicht wat monsters verslaan en leven bij
helder daglicht”. Frits de Lange

Download Report