Mieke Bouma interview in NRC

‘Pech maakt
het leven
spannend’
Ieder mens schrijft het scenario van z’n eigen leven.
Maar welk verhaal wil je vertellen? En is het wel
opwindend? Mieke Bouma, ‘storyteller’, leert mensen
‘uit een hoger perspectief’ naar hun leven te kijken.
Lisette Thooft
Z
e schrijft scenario’s
voor films, theater- en tv-producties. In alles
wat in mensenlevens gebeurt, ziet ze een verhaal – ook, of juist, in ongelukken, ziekten,
crises. Mieke Bouma vindt dat een mens zich
onder alle omstandigheden kan afvragen:
waarom heb ik dit in het script van mijn leven
geschreven? Het wordt pas spannend als het
fout gaat.
Mieke Bouma (57) is ‘storyteller en narratief
coach’. De Rijn stroomt traag voorbij als zij op
het terras van haar huis vertelt wat haar werk
inhoudt: samen kijken naar de motieven, patronen en beperkingen van het verhaal dat je
jezelf vertelt. En dan zoeken naar mogelijkheden om er een fijner verhaal van te maken.
Ze werkt ook voor bedrijven die ‘een goed
verhaal’ over zichzelf willen vertellen. Te lang
ging het in het bedrijfsleven alleen maar om
cijfers en winst, zegt ze. Nu gaat het management ‘de hei op’ om ‘kernwaarden’ vast te stellen die medewerkers moeten ‘verinnerlijken’
en uitdragen. Hier komt Mieke Bouma in
beeld.
Begin dit jaar verscheen haar tweede boek,
De held in je eigen verhaal. Hierin ontrafelt ze ‘de
reis van de held’, een beroemd mythisch model van Joseph Campbell, in stadia zoals: ‘de
oproep tot avontuur’, ‘weerstand’, ‘crisis’ en
‘terugkeer naar het licht.’ Als coach of trainer
stelt ze vooral vragen. Welk verhaal wilt u vertellen? In welke fase daarvan zit u nu? Wat is je
‘heilige graal’ en wat is het monster dat u
moet verslaan? Van wie of waarvan krijgt u
hulp? Mieke Bouma ziet ieder mens als de
schepper van z’n eigen leven.
‘Soms moet je
uit je ‘comfort
zone’ gesmeten
worden’
Een mens creëert toch niet alles zelf in z’n
leven?
„Niet alles, maar wel je eigen reactie op alles.
Ik raad mensen altijd aan: doe gewoon alsof je
zelf de scenarioschrijver bent van je leven. Dan
kun je er vanuit een hoger perspectief naar kijken en snap je: daar kan dat personage van mij
iets van leren. Of een nieuwe laag in zichzelf
aanboren. Anders blijft mijn hoofdpersoon
vastzitten in oppervlakkigheid, vanzelfsprekendheid of machteloosheid.
„Ik heb zelf een paar keer in mijn leven een
heftige crisis gehad. Op mijn 44ste kreeg ik
borstkanker. Mijn zoons waren tien en veertien, we waren in Griekenland op vakantie en
de zon scheen in alle opzichten. Toch voelde ik
me dof, er klopte iets niet. Ik ontdekte een
knobbeltje in mijn borst en thuis ging ik naar
de dokter. Binnen een paar dagen was mijn
borst geamputeerd. En toen had ik het gevoel
dat mijn leven zo’n puzzel was met heel veel
stukjes die ineens in chaos om me heen op de
grond lagen. Ik dacht: ik moet het plaatje weer
heel krijgen. Ik moet er betekenis aan geven,
snappen waarom. Een heleboel mensen reageren daar kwaad op: dat creëer je toch niet zelf?
Is waar. Maar aan de andere kant: mijn
lichaam heeft die tumor wel gecreëerd.”
En wat bleek de betekenis te zijn?
„Ik ben mijn hele leven al bezig met verhalen.
Toen ik acht of negen was, lag ik elke avond in
bed een potentieel levensverhaal over mezelf
te verzinnen, elke avond een ander. ‘Ik trouwde toen ik twintig was en ik kreeg zes kinderen, toen kreeg ik een ongeluk…’ – in die
trant, tot en met de dood. Ook als scenarioschrijfster ben ik natuurlijk altijd bezig met
de vraag: wat schrijf ik in dit verhaal? Welke
elementen maken het lekker spannend, intrigerend of opmerkelijk? Er moet altijd een crisis in zitten: een verhaal zonder crisis is als een
lichaam zonder hart.
„Toen ik die kanker had, snapte ik ineens
Dantes beginzin: ‘Midden in mijn leven bevond ik mij in een donker bos en de rechte weg
was geheel verloren.’ Ik begreep hoe het is als
alles uit je handen wordt geslagen. Maar in
dat ziekenhuisbed, waarin ik me heel verdrietig en alleen voelde, heb ik ook ervaren dat de
enige weg die ik nog kon bewandelen de weg
naar binnen was. Daar was ik altijd overheen
gestapt, maar nu was die niet meer te vermijden. Midden in een crisis worden mensen vaak
verontwaardigd: dat dit hun moet treffen!
Maar die houding is, denk ik, het minst productief. Het is het handigste om dan stil te zijn
en te kijken wat zich aandient.”
Maar die gevoelens moet je toch ook accepteren? Of bent u daar niet zo van?
„Verschillende mensen vroegen mij destijds:
ben je niet boos? Maar ik vroeg: op wie dan, op
M O T I VAT I E
„Ik ben altijd op zoek naar verbanden, richting en doel. Die wil
ik uitleggen door erover te schrijven en les te geven.”
I N S P I R AT I E
„Verhalen, films, mythen, sprookjes, alle verhalen van de mensen
die ik tegenkom. En momenteel:
de tao.”
A S P I R AT I E
„Mensen in contact brengen
met het wonder van hun eigen
creatieve vermogens: dan is er
direct zin en betekenis.”
F R U S T R AT I E
„Mensen die het leven doelloos
en zinloos vinden. Dan begint er
altijd iets in mij te woeden.”
„De komische
komische held
held loopt
loopt steeds
steeds tegen
tegen dezelfde
dezelfde balk.
balk. De
De dramatische
dramatische held
held leert
leert te
te bukken.”
bukken.” Foto
Foto Mieke
Mieke Meesen
Meesen
mezelf, op het leven? Dan maak ik me ook afhankelijk van het lot. Dat is niet zo’n handige
houding.”
Maar waarom had u die ziekte dan voor
uzelf gecreëerd?
„Om een kracht in mezelf te ontdekken waarvan ik niet wist dat ik hem had. Dat is een gevoel dat je een enorm potentieel hebt waarmee
je bij wijze van spreken alles aankunt. Veerkracht en acceptatievermogen. Je potentieel in
de buitenwereld is beperkt, maar in de binnenwereld niet. Als je een lijn schetst in je leven en ergens een diepe put ziet zitten, kun je
daar uit een hoger perspectief naar kijken.”
En als u door iemand anders bent aangevallen of opgelicht?
„Neem de vliegtuigen die de Twin Towers binnenvlogen. Je kunt vragen: waarom heeft
Amerika dat in z’n script geschreven? Misschien om wat minder hoogmoedig te wor-
den. Er zit uiteindelijk altijd een les in verpakt. Het was precies het beeld van de tarotkaart ‘de Toren’, die afbrokkelt en waaruit
mensen vallen, een eeuwenoud symbool voor
het afbreken van het oude, om iets nieuws tot
stand te laten komen.
„Als je een script schrijft, is je eerste vraag:
wat is de premisse, de moraal? Van waar naar
waar gaat het verhaal? In Romeo en Julia bijvoorbeeld is dat: als twee families niet met elkaar door een deur kunnen, leidt dat tot de
dood van jonge mensen. Alle mooie, oude verhalen hebben zo’n moraal of diepere waarheid. Dus wat is de symbolische laag van wat
me overkomt? Wat heeft het me te vertellen?
Dan ga je heel anders door het leven.”
Veel verhalen hebben een open eind, of lopen gewoon slecht af.
„Aristoteles zei al: een tragedie kan een katharsis teweegbrengen in de toeschouwers.
Een komische held is iemand die niet leert van
zijn fouten, die steeds maar met zijn kop tegen dezelfde balk aanloopt. Een tragische held
ziet de balk te laat en slaat ertegen te pletter.
En een dramatische held herkent de balk uiteindelijk en bukt.”
Je kunt er dus altijd iets van leren? Dat is
nogal een positieve kijk op het leven.
„Ja, en sommige mensen worden dan boos.
‘Móeten we weer een les leren?’, zeggen ze.
Oké, soms is een positieve moraal moeilijk te
vinden, vooral als ellende zich opstapelt. Ik
weet het antwoord ook niet altijd, natuurlijk.
Maar soms moet je uit je ‘comfort zone’ gesmeten worden. Als je al jaren op de automatische piloot in een baantje zit en eruit gezet
wordt. Of als je je huis moet verkopen en het
lukt niet. Misschien zeg je later: ‘Toen leerde
ik met weinig geld te leven.’ Of wat dan ook.
„In iedere fase moet je kijken wat het beste
is: soms moet je in actie komen, soms stil zijn,
soms de verbinding aangaan, soms ergens een
dolk in steken, soms moet je een sprong in het
diepe wagen, soms opstaan tegen onrecht. En
na de crisis moet je schoon schip maken. Je relatie verbreken, je huis verkopen, je personeel
ontslaan, je leven op orde brengen, of je klerenkast opruimen.
Wat deed u na uw ziekte?
„Mediteren. En ik heb een meter of drie aan
boeken verslonden over de ziekte zelf, holistische geneeswijzen, Chinese tao, yoga, boeddhisme – alles waarmee ik kon leren begrijpen
hoe het lichaam functioneert en de relatie tussen je hoofd, je hart en je lijf. En de balans
daartussen.”
Balans is toch saai?
„Ja, maar er is ook nooit lang balans.”
Mieke Bouma schreef De held in je eigen verhaal. Het pad van persoonlijk leiderschap en
Storytelling in 12 stappen.

Download Report