13.0 experiment peilopzet in het beheerplan natura

ALGEMEEN BESTUUR
Vergadering d.d.:
2 juli 2014
Agendapunt: 13.0
Onderwerp: Gecontroleerd experiment peilopzet in beheerplan NATURA 2000 Lauwersmeer
Onderwerp
Gecontroleerd experiment peilopzet in beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer
Kennisnemen van:
- De inhoud en procedure van goedkeuring en uitvoering van het beheerplan NATURA
2000 van het Lauwersmeer
- Het voorgenomen gecontroleerd experiment van tijdelijke verhoging van het waterpeil
met 41 cm.
Inleiding
Aanleiding
De fracties van VVD en CDA hebben schriftelijk hun wens kenbaar gemaakt om op 2 juli in de
AB vergadering te spreken over het voornemen om met wisselend peil op het Lauwersmeer te
gaan experimenteren. Zij willen op deze wijze in staat worden gesteld hun controlerende taak
uit te oefenen. Ook verwijzen zij naar ontstane maatschappelijke onrust. Dit stuk dient ter
voorbereiding van het gesprek en ter bevestiging dat de waterveiligheid niet in het geding is
door de voorgenomen uitvoering van het experiment omdat de waterveiligheid de belangrijkste
randvoorwaarde is.
Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer
In 2010 heeft de minister het Lauwersmeer aangewezen als Natura 2000 gebied onder de
Vogelrichtlijn wegens de aanwezigheid van open water, moerassen en graslanden die het
leefgebied vormen van voor Europa belangrijke vogelsoorten. Vervolgens heeft het ministerie
van EZ, in overleg met de andere “bevoegde gezagen” (instanties die eigendommen in het
gebied hebben), in juni 2013 aan DLG de opdracht gegeven om voor de eerste beheerperiode
van 6 jaren een beheerplan op te stellen. Het doel van de uitvoering van het beheerplan is een
halt toeroepen aan de teruglopende aantallen van de doelsoorten, en zo mogelijk tot een groei
ervan. De datum van oplevering aan de minister is 1 juli 2014, en de beoogde start van de
uitvoering is 1 januari 2015. De minister zal na een inspraakperiode in september naar
verwachting in december een besluit nemen. Vervolgens zijn de provincies Groningen en
Fryslân de formele uitvoerders van het beheerplan. Het waterschap is waterbeheerder van het
Lauwersmeer, en heeft tot taak de functie te ondersteunen. De inzet van het waterschap in dit
traject is adviserend. Dat is één van haar operationele taken, en gebeurt onder de
verantwoordelijkheid van het Dagelijks Bestuur.
Betrokken overheden, organisaties en andere belanghebbenden
Bij het opstellen door DLG is, ter advisering, een Stuurgroep ingesteld, samengesteld uit
Staatsbosbeheer (beheerder), portefeuillehouders NZV en Wetterskip Fryslân, wethouders
Gemeenten De Marne, Zuidhorn, Dongeradeel en Kollumerland, gedeputeerden provincies
Groningen en Fryslân, regiodirecteur natuur/landbouw ministerie EZ en het Overlegorgaan
Lauwersmeer onder onpartijdig voorzitterschap. Ambtelijk is vanuit de zelfde organisaties
toegezien op en bijgedragen aan de kwaliteit van het beheerplan. Via twee
Klankbordgroepbijeenkomsten en enige aanvullende vergaderingen waarin maatschappelijke
organisaties hun inbreng konden doen, is bekendheid gegeven aan de concept-teksten. Ook is
terugkoppeling ontvangen die soms tot aanpassingen leidden. De bewonersbijeenkomsten in
Lauwersoog op 8 april (ambtelijk) en 13 mei (bestuurlijk) hebben geleid tot enige publiciteit bij
RTV-Noord en het Dagblad van het Noorden.
Gevoeligheden in het beheerplan
Het Dagelijks Bestuur en de ambtelijke dienst zijn zich terdege bewust van de gevoeligheid van
het traject van opstellen van de inhoud van het concept-beheerplan. Dit geldt met name voor
het experiment van tijdelijke peilverhoging op het Lauwersmeer dat hiervan een onderdeel is.
Maar ook voor het afsluiten van gedeeltes als rustgebied. Daarom is door de opstellers (DLG)
al in vroeg stadium gelegenheid geboden aan ingelanden via de Klankbordgroep en
aanvullende vergaderingen, inbreng te hebben. Na het verkennen en verwerken van de reacties
zou vervolgens aan het AB (en de andere besturen) gemeld kunnen worden welke de koers is in
deze gevoelige materie. De stroomversnelling van de tussentijdse publiciteit heeft dit
doorkruist.
Maatregelen en kennisopbouw
De Stuurgroep heeft aangegeven dat, net zoals het huidige beheer, ook enig ander nieuw beheer
altijd binnen de randvoorwaarden van de waterveiligheid moet passen. Verder concludeert de
Stuurgroep dat er nu nog onvoldoende kennis beschikbaar is om definitief te kunnen besluiten
over alle aspecten van het toekomstige beheer. Onvoldoende inzicht bestaat over de
wisselwerking tussen de gewenste leefomgeving voor de vogels (Natura 2000), de gewenste
waterkwaliteitsdoelen (ecologisch en chemisch, ingegeven vanuit de KRW) en het peilbeheer.
Daarom wordt in de eerste 2-3 jaren van de beheerperiode (6 jaren) deze kennis aangevuld door
de uitvoering van maatregelen en de monitoring van de effecten daarvan. Sommige
maatregelen worden over een beperkte tijdsperiode in experimentvorm uitgevoerd.
Het voorgestelde beheer bestaat uit maatregelen die :
1. Het landschap open houden (maaien, begrazen),
2. De ontwikkeling van divers (land- en waterriet) en vitaal riet bevorderen (afvoer organisch
materiaal, variërend waterpeil),
3. Slikkige pioniervegetaties in stand houden (variërend waterpeil),
4. Rustzones creëren.
Voor de uitvoering van het beheerplan is momenteel € 1.650.000 gereserveerd (Ministerie van
EZ).
Kernboodschap
Experiment waterpeil
Eén van de experimenten is het tijdelijk opzetten gedurende een aaneengesloten periode van
maximaal twee maanden tussen februari en april van het waterpeil van het Lauwersmeer als de
veiligheidssituatie dat toelaat. Het peil wordt dan van – 0,93 m NAP verhoogd tot – 0,52 m
NAP door het waterbezwaar uit de Electra en de Friese boezem niet te spuien totdat het
gewenste hogere peil is bereikt (zie in de bijlage het geïnundeerde oppervlak bij – 0,52 m
NAP). Tijdens en na de tijdelijke peil-opzet zullen de effecten vastgesteld worden m.b.t. de
wisselwerking tussen de gewenste leefomgeving voor de vogels (Natura 2000), de gewenste
waterkwaliteitsdoelen (ecologisch en chemisch) en het peilbeheer. De bedoeling is om tijdens
de 1e beheerperiode van zes jaren de kennis op voldoende niveau te brengen zodat besluiten
over het toekomstig gewenste beheer van het Lauwersmeer voorbereid kunnen worden – hetzij
binnen de lopende 1e beheerperiode, hetzij eraan aansluitend. Bij de monitoring van de effecten
wordt naar natuur, waterbeheer, schade en ongemak gekeken.
Condities
Met een toekomstige deelname aan dit experiment vult het waterschap haar verplichting in om
de aangewezen functie in het Lauwersmeergebied te ondersteunen. Tegelijkertijd biedt het
experimentele karakter van het Beheerplan de mogelijkheid om te bezien of hiermee de KRW
doelen dichterbij gebracht kunnen worden.
De voorwaarden die op voorspraak van het waterschap door de Stuurgroep aan het experiment
zijn verbonden, zijn :
- De waterveiligheid prevaleert : de periode van peilopzet moet veilig zijn op basis van de
lange en korte termijn weers- en getijdeverwachting ;
- De Friese boezem behoudt de mogelijkheid van afvoer onder vrij verval op het
Lauwersmeer ;
- De vismigratie van Waddenzee via het Lauwersmeer naar de Drentse beken moet
doorgang kunnen blijven vinden ;
- Indien tussentijdse weersverwachtingen dat vereisen in verband met de veiligheid wordt
het experiment van peil-opzet afgebroken. De weersverwachting is over 5 dagen zeer
betrouwbaar : in één, hoogstens twee dagen kan door extra spuien het peil tijdig
teruggebracht zijn naar het oorspronkelijke niveau ;
- De kosten van eventuele schade die door het experiment wordt aangericht komen ten
laste van het budget van uitvoering van het beheerplan en de besturen vertegenwoordigd
in de Stuurgroep hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de claims goed af
te handelen ;
- De extra kosten van het waterbeheer (bv. inzet gemalen, vispasserbaarheid realiseren,
tijdelijke afdamming en bemaling) komen ten laste van het budget van uitvoering van
het beheerplan.
Besluitvorming – rol besturen
In het voorbereidingstraject van het Beheerplan N2000 Lauwersmeer is het Ministerie van EZ
opdrachtgever. De Stuurgroep heeft daarin slechts een adviserende rol. De minister stelt – na de
ter inzage legging die in het najaar wordt verwacht – het Beheerplan definitief vast. Hij
consulteert daarbij de provincies die aangewezen zijn als uitvoeringsverantwoordelijken (prov.
Groningen en Fryslân). De provincie verzoekt vervolgens het waterschap om de uitvoering van
het Beheerplan te ondersteunen door o.m. de uitvoering van het experiment te faciliteren. Het
waterschap (DB) beoordeelt of in voldoende mate voldaan is aan de randvoorwaarden. Dat leidt
ofwel tot contact met de provincie om alsnog voldoende invulling te krijgen van de
randvoorwaarden, ofwel tot het treffen van de benodigde voorbereidingen. Vervolgens besluit
het waterschap (DB) tot de uitvoering van het experiment. Teneinde het AB mogelijk te maken
zijn controlerende taak uit te voeren zal het dagelijks bestuur het algemeen bestuur in ieder
geval informeren (ca. januari/februari 2015) over de getroffen voorbereidingen en de
voorgenomen periode van uitvoering van het experiment. De veranderingen die tijdens het
experiment in het huidig vastgestelde peilbeheer worden aangebracht zijn uitdrukkelijk van
tijdelijke aard. Tevens blijft de waterveiligheid onaangetast. Daarom zal het DB een
watervergunning dienen af te geven. Daarbij is sprake van de reguliere inspraakprocedure,
waardoor in de inbreng van de belangen van de ingelanden is voorzien.
Vervolg
In een projectstructuur binnen NZV wordt het experiment voorbereid. De provincies en DLG
organiseren een “0-meting” van de belangrijke parameters – ook voor het later vaststellen van
eventuele schade. Bij voorkeur is de uitvoering in het vroege voorjaar van 2015. De effecten
worden beoordeeld in het licht van het toekomstige beheer van het Lauwersmeer. Indien de
uitkomsten van de monitoring daartoe aanleiding geven, kan besloten worden om in 2016
opnieuw een experiment te doen. Op basis van de uitkomsten van deze experimenten en ander
uitgevoerd onderzoek wordt beoordeeld of dan conclusies getrokken kunnen worden over het
beheer van het Lauwersmeer in de resterende beheerperiode of in de volgende beheerperiode.
Indien dat leidt tot permanente verandering van het peilbeheer, zoals peilopzet in een bepaalde
periode, dan zal daarvoor het peilbesluit gewijzigd moeten worden door besluit van het AB.
Bijlage(n)
- Samenvatting van het Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer
- Kaart het geïnundeerde oppervlak bij – 0,52 m NAP
- Betrokken vertegenwoordigers van organisaties
BIJLAGE 2
Geïnundeerd gebied (in rood aangegeven) van Lauwersmeer bij – 0,53 m. NAP
waterpeil t.o.v. – 0,93 m. NAP waterpeil
BIJLAGE 3 : BIJ BEHEERPLAN BETROKKEN VERTEGENWOORDIGERS VAN
ORGANISATIES
1.1 Samenstelling Stuurgroep
Organisatie
Onafhankelijk voorzitter
Provincie Fryslân
Provincie Groningen
Staatsbosbeheer
Overlegorgaan Lauwersmeer
Wetterskip Fryslan
Waterschap Noorderzijlvest
Ministerie van EL&I
Gemeente Dongeradeel
Gemeente Kollumerland c.a.
Gemeente Zuidhorn
Gemeente De Marne
DLG Projectleider N 2000
Wie
Douwe Hollenga
Johannes Kramer
Wiebe van der Ploeg/Henk Staghouwer
Rieks van der Wal
Mirjam de Meijer
Aaltje Rispens
Johannes Lindenbergh
Jaap Verhulst
Pytsje de Graaf – Van der Meer
Bearn Bilker
Jan Oomkes
Herwil van Gelder
Karen Beukema
1.2 Samenstelling Projectgroep
Organisatie
Provincie Fryslân
Provincie Groningen
Secretaris Overlegorgaan NP
Staatsbosbeheer
Molenaar
Natuurmonumenten
Waterschap Noorderzijlvest
Wetterskip Fryslân
LTO Noord
Ministerie van Defensie (agendalid)
Gemeente De Marne
Gemeente Kollumerland
Gemeente Zuidhorn
Gemeente Dongeradeel
DLG noord
DLG noord
Wie
Arjan de Haan
Fenneke van der Schuur
Bart Bageman, Cor Eenkema
Henk Hut, Michiel Firet, Willem
Otto Overdijk, Erik Jansen
Kees de Jong
Marianne Thannhauser
Jurjen Kingma
Rien Mudde
Sandra Scherstra, Marko Meijdam
Jonny Bijlsma
Bouber Schuil
Jan Zijlstra
Karen Beukema (voorzitter)
Sies Krap, Roef Mulder
1.3 Samenstelling Klankbordgroep
Organisatie
Contactpersoon
IVN, Voorlichting & Educatie NP Lauwersmeer Jörgen de Bruin
LTO Noord
Wridzer J. Bakker
Natuurmonumenten
Otto Overdijk
Voorzitter Overlegorgaan NP Lauwersmeer
Mirjam de Meijer (voorzitter)
Recreatieschap De Marrekrite
Recreatie
Staatsbosbeheer
Marcel Jager
Toeristisch Ondernemersoverleg Lauwersland
Gastengilde Noordoost Friesland
Waterschap Noorderzijlvest
Wetterskip Fryslân
Provincie Fryslân
Watersportverbond district Noord
Recreatieondernemers Lauwersmeer
Ministerie van I&M (Rijkswaterstaat)
Waddenvereniging
Natuur en milieufederatie Groningen
ANWB
Friese Milieu Federatie
Kanovaardersbond
Watersportverbond
Wildbeheer eenheden
Visstandbeheercommissie Lauwersmeer
Visserij
Particuliere eigenaren (agendalid)
Hiswa (agendalid)
Vogelbescherming
Wetland wacht/ SOVON
Natuurschool
Dienst Landelijk Gebied
Dienst Landelijk Gebied
Dienst Vastgoed Defensie
Gemeente De Marne
Gemeente Dongeradeel
Gemeente Kollumerland
Gemeente Zuidhorn
Ministerie van Economische Zaken
Lourens Touwen
Sjoerd de Hoop
Jelle de Boer, Jaap Kloosterhuis,
Joke Kops
Bianca Waamelink
Kees de Jong
Marianne Thannhauser
Arjan de Haan
Janny du Bois - Minholts
Jelle Bos
Floris van Bentum, Anco van den Heuvel
Wouter van der Heij
Arnoud de Vries, Marjolein Tijdens
Eric Neef
Arnoud de Vries
Lieuwe Blanksma
Bert Mansens
Egbert Schuldink
Germ Zeephat
Herman Dirks
Jan Arjen Wassenaar
Jan Ybema
Andrea Kuipers
Peter de Boer
Ib Huysman
Karen Beukema
Sies Krap, Roef Mulder
Rien Mudde
Sandra Scherstra
Jan Zijlstra
c.a. Jonny Bijlsma
Bouber Schuil
Jan Jansen

Download Report