Pijn bij mensen met dementie Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, Introductie! LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC 22 september 2014 Lunteren Foto: M. Raatsie 22 september 2014 Lunteren 2 Pijn bij mensen met dementie Inhoud Pijn en dementie 1. Stellingen 2. Pijn en dementie 3. Oefenen dmv video met PACSLAC-D/REPOS 4. Dementie en sterven 5. Onderzoek kwaliteit van levenseindezorg bij dementie 6. Casuïstiek 7. Pijnbehandeling 22 september 2014 Lunteren 3 Pijn bij mensen met dementie Pijn 22 september 2014 Lunteren 4 Pijn bij mensen met dementie 6 Pijn bij mensen met dementie Pijn McCaffery: pijn is datgene wat een persoon die het ervaart zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/zij zegt dat het aanwezig is En bij dementie? 22 september 2014 Lunteren 5 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 1 Soorten pijn Pijn bij dementie • Weefselschadepijn (nociceptieve pijn) Frequenter, langer en heviger gedragsstoornissen, zoals verzet bij verzorging, agitatie, repetitief gedrag vanuit onrust, sociaal onaangepast gedrag en dwalen. • Zenuwpijn (neuropathische pijn) • Onderscheid te maken op grond van voornamelijk gesprek 22 september 2014 Lunteren 7 Pijn bij mensen met dementie Pijnbeleving/pijngedrag bij dementie (Verenso richtlijn ‘Pijn’) Cipher et al, J. Am Med Dir Assoc: 2006; 7:355-365. 22 september 2014 Lunteren 8 Pijn bij mensen met dementie Diagnostiek van de pijn • Pijnanamnese: alleen bij milde cognitieve stoornissen Aandoening Intensiteit • VAS/VDS/NRS: bij milde en matige cognitieve stoornissen Sensorische aspecten Pijngedrag • Bij verder gevorderde cognitieve stoornissen: ! REPOS ! PACSLAC-D 22 september 2014 Lunteren 9 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 10 Pijn bij mensen met dementie 12 Pijn bij mensen met dementie Oefenen DVD Oefenen met REPOS en PACSLAC-D 22 september 2014 Lunteren 11 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 2 Dementie en sterven Dementie en sterven • Ziekte periode Alzheimer + 10 jaar • Kans op overlijden is 2 tot 4 maal groter • 14% van de mensen komt in laatste fase dementie • Sterfte in VPH/VZH: NL 93,2% VS 66,9% 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 13 Pijn bij mensen met dementie 14 Doodsoorzaken bij dementie Levensverwachting 22 september 2014 Lunteren 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 15 • Cachexie/dehydratie 35,2% • (aspiratie)pneumonie 20,1% • Cardiovasculaire oorzaak 20,9% 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 16 Waar sterven mensen met dementie? Land Sterfte aan dementie Nederland VS 6,1% 5,1% 92,3% 66,9% Ziekenhuis 2,8% 15,6% Thuis 4,8% 12,8% Verpleeghuis ! Fer Hakkaart, aquarel, Afscheid, 1985 22 september 2014 Lunteren 17 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 3 Studie Onderzoek Symptomen en behandeling in de laatste dagen voor verwacht overlijden bij patienten met dementie 22 september 2014 Lunteren 19 Pijn bij mensen met dementie • Prospectief observeren van beloop en incidentie van symptomen in laatste dagen voor verwacht overlijden met dementie in verpleeghuis • Beschrijven van behandeling en medicatie die patiënten hebben gekregen in laatste week voor overlijden 22 september 2014 Lunteren 20 Studie populatie Methode • Inclusie criteria: • Observationele beloop studie in 2 verpleeghuizen ! Diagnose dementie in verpleeghuis ! Verwacht overlijden binnen een week ! Opname in verpleeghuis >30 dgn Pijn bij mensen met dementie • Observatie van patiënten bij verwacht overlijden binnen 7 dagen door behandelend arts • 2 keer per dag 10 minuten observeren 22 september 2014 Lunteren 21 Pijn bij mensen met dementie PAINAD 22 september 2014 Lunteren • PAINAD • DS –DAT • EOLD-CAD • MSSE 22 september 2014 Lunteren 22 Pijn bij mensen met dementie 24 Pijn bij mensen met dementie DS-DAT 23 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 4 MSSE EOLD-CAD 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 25 PAINAD 22 september 2014 Lunteren DS-DAT N=2 N=1 Pijn bij mensen met dementie 26 N=1 N=4 N=5 N=6 N=7 N=10 N=12 N=8 N=3 N=6 N=5 N=7 N=7 N=8 N=12 N=11 ! N=8 N=7! ! 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 27 EOLD-CAD 22 september 2014 Lunteren MSSE N=1 N=3 N=6 ! 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 28 N=7 !Observation N=12 N=5 N=7 N=12 ! N =6 N=12 moments until death! 29 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 30 Pijn bij mensen met dementie 5 Conclusie • Lage symptoomlast bij sterven met dementie in verpleeghuis CASUISTIEK! • Terughoudend medisch beleid bij patiënten met dementie • Een van de weinige prospectieve studies naar symptomen bij sterven bij dementie 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 31 22 september 2014 Lunteren 32 Pijn bij mensen met dementie Niet-medicamenteuze behandeling Behandeling van de pijn • Geen studies specifiek voor ouderen met cognitieve stoornissen • Veilige omgeving, zoveel mogelijk vertrouwde gezichten • Angst reduceren • Evt massage, aandacht, afleiding, warmte/koude, andere houding 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie 33 Medicamenteuze behandeling Richtlijn 2008 Stap 3 Stap 2 Sterk opiaat Stap 1 Non-opioïd Zwak opiaat ± ± non-opioïd non-opioïd Invasief ± sterk opiaat ± non-opioïd Radiotherapie 22 september 2014 Lunteren Pijn bij mensen met dementie • Paracetamol • NSAID’s (=ontstekingsremmende pijnstillers, bv. ibuprofen, diclofenac, naproxen) • Opiaten, bv. morfine, fentanylpleister, oxycontin • Bij zenuwpijn: medicatie tegen epilepsie of een depressie Adjuvante medicatie (o.a. anti-neuropathica) Chemotherapie 34 Medicamenteuze behandeling Stap 4 ? (bij kanker) 22 september 2014 Lunteren Zenuwblokkade 35 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 36 Pijn bij mensen met dementie 6 Fentanyl Morfine • Slow-release en kortwerkend • Transdermaal, sublinguaal, buccaal en intranasaal • Startschema slow-release 2 dd 10-20 mg • Soms slow-release 3 dd • Minder obstipatie (voorkeur bij (sub-)ileus) en mogelijk minder sedatie • Evt morfine SR in paracetamol supp • Geen dosisaanpassing bij nierfunctiestoornis! • Pas op bij nierfunctiestoornissen (kreatklaring < 50) en leverfunctiestoornissen • Niet bij ernstige cachexie • Lange HWT (17 uur); 1x/3 dgn • Cave morfine in terminale fase • Cave koorts/warmte • Actieve metabolieten --> bijwerkingen 22 september 2014 Lunteren 37 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 38 Oxycodon Conclusie • Kortwerkend (oxynorm) en gereguleerde afgifte (oxycontin); ook s.c.; nu ook generiek • Pijn bij dementie een veelvoorkomend symptoom, ook in de palliatieve fase • Oxycodon 10 mg oraal = 20 mg morfine oraal Pijn bij mensen met dementie • Denk bij verandering van gedragsstoornissen ook aan pijn als oorzaak • Viscerale pijn ? • Oxycontin evt rectaal (2/3 dosering) • Observatielijsten kunnen helpen om symptomen te observeren en te vervolgen, ook om effect behandeling te boordelen • Cave ernstige leverfunctiestoornissen • Aanpassing bij nierfunctiestoornissen (MDRD < 10) 22 september 2014 Lunteren 39 Pijn bij mensen met dementie 22 september 2014 Lunteren 40 Pijn bij mensen met dementie Informatie • www.verenso.nl • www.pallialine.nl • www.dementieendan.nl • Pain management in patients with dementia; Achterberg W.P. et al; Clinical Interventions in Aging 2013:8 1471–1482 22 september 2014 Lunteren 41 Pijn bij mensen met dementie 7
© Copyright 2025 ExpyDoc
