OSTEOPOROSE ……als je last hebt van je botten

OSTEOPOROSE ……als je last hebt van je botten
DOOR: KAREN BEVERS (foto links), REUMATOLOOG, en REGINA JONGKIND (foto
rechts), VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST REUMATOLOGIE EN BEIDEN WERKZAAM IN DE
SINT MAARTENSKLINIEK.
“Dokter, ik heb het zo aan mijn botten de laatste tijd, ik heb vast osteoporose”.
“Nee ik heb geen last van mijn artritis, het zit echt in mijn botten”. “Ik kan er
niets aan doen dat ik zo zwaar ben, ik heb nou eenmaal zware botten”.
Zomaar een greep uit de uitdrukkingen die dagelijks voorbij komen in onze
spreekkamer. Het lijkt erop dat we onze botten van alles toedichten, maar wat
is er nu daadwerkelijk waar en waarom houdt een reumatoloog zich met botten
bezig? En wat kunt u zelf doen om uw botten zo optimaal mogelijk in conditie te
houden?
Reumatologie houdt zich bezig met alle niet- traumatische aandoeningen van het
bewegingsapparaat. Dat wil zeggen: alle aandoeningen van het bewegingsapparaat
zonder dat er een ongeval heeft plaatsgevonden. Als je de definitie volgt, horen daar de
botten dus ook bij, want zonder de stevigheid van het skelet zouden we ons niet kunnen
bewegen.
Kun je je botten voelen?
Dat is eigenlijk heel beperkt. Het beenvlies dat om het bot zit is heel gevoelig en in het
bot zitten ook wel enkele zenuwen, maar geen gevoelszenuwen. Dat betekent dat
mensen hun bot eigenlijk pas voelen als het daadwerkelijk kapot is, bijvoorbeeld door
een breuk. Dat betekent dat bij osteoporose, een aandoening waarbij de botten broos
worden, geen pijnklachten ontstaan.
Verwarring van osteoporose met artrose
Veel mensen verwarren osteoporose met artrose. Van artrose (slijtage) kunnen mensen
wel degelijk pijn krijgen. Maar dit bevindt zich dus in het gewricht (simpel gezegd: alles
wat scharniert). Dat gewricht met zijn kapsels, pezen en banden is heel gevoelig.
Osteoporose zit in het bot en voel je dus niet.
Verouderingsproces
Osteoporose is net als artrose een verouderingsproces. In het leven ondergaan botten in
de verschillende levensfasen diverse veranderingen. Mensen worden geboren met hele
flexibele botten. Bij baby’s is het bot nog vergelijkbaar met kraakbeen. In de jeugd
worden de botten verstevigd met kalk om het volwassen lichaam te kunnen dragen.
Rond het twintigste levensjaar zijn de botten op zijn sterkst, we noemen dat de piekbot
massa. Hoe stevig dat is, hangt onder andere af van de genetische aanleg, maar ook van
voedingsstoffen die een mens in die periode binnenkrijgt en of er veel gesport/bewogen
is in die periode.
Dan blijven de botten zo’n 30 jaar stabiel en na het 50e levensjaar daalt de stevigheid
van het bot bij iedereen. Bij vrouwen gaat dat rond de overgang extra snel, door de
veranderde hormoonhuishouding. Als de stevigheid van het bot onder een kritische grens
komt, is het zo bros dat het makkelijk breekt. Dat betekent dat mensen een botbreuk
kunnen krijgen bij een eenvoudig ongelukje of zelfs spontaan, met alle gevolgen van
dien.
Kan het bot van de ene mens dus zwaarder zijn dan dat van de ander?
Ja dat kan, maar dat kunnen we niet op de weegschaal meten. Verschil in stevigheid van
bot tussen mensen kan wel degelijk bestaan, maar al die extra moleculen leggen onvoldoende gewicht in de schaal om die extra kilo’s te verklaren, helaas!
Welke mensen hebben nu het grootste risico om onder die kritische
botdichtheidsgrens te komen?
Dat zijn met name de mensen die reumatoïde artritis hebben, prednison gebruiken, erg
slank zijn (BMI<20 kg/m2), vroeg in de overgang komen, ouders hebben die ooit een
heup hebben gebroken, erg weinig mobiel zijn en roken en/of meer dan 3 eenheden
alcohol per dag gebruiken. We kunnen osteoporose opsporen door een botdichtheidsmeting (DEXA) te doen en gelukkig is het tegenwoordig ook goed te behandelen met
medicijnen.
Wat kunt u zelf doen?
Een gezonde leefstijl helpt om
onze botten stevig te houden
en het verlies van botmassa zo
veel mogelijk te beperken.
Daarmee wordt de kans op een
botbreuk kleiner. Voor een
gezonde leefstijl gelden een
paar algemene adviezen:
Calcium en vitamine D
Zorg voor een gezond en
gevarieerd voedingspatroon
met daarin voldoende calcium
en vitamine D. Calcium hebben
we nodig voor de botopbouw
en vitamine D is nodig om de
calcium op te kunnen nemen uit de darmen. Een normaal voedingspatroon levert
ongeveer 250 mg calcium per dag. Het advies is om gemiddeld 1000 mg calcium per dag
te gebruiken, dit komt overeen met ongeveer 4 porties zuivel (melk/karnemelk, yoghurt,
vla en kaas). Ook sojamelk is verrijkt met calcium. En voor wie let op vet: magere
zuivelproducten bevatten evenveel calcium als de volvette varianten.
De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. We maken vitamine D aan in de huid
onder invloed van zonlicht. Vitamine D zit ook in (vette) zeevis, zoals zalm, haring en
makreel, en in margarine, halvarine en bak- en braadproducten (maar niet in olie).
Ongeveer de helft van de 60 plussers in Nederland heeft een tekort aan vitamine D. De
Gezondheidsraad adviseert daarom vrouwen ouder dan 50 en mannen ouder dan 70 jaar
dagelijks 10-20 microgram vitamine D (400-800 IE) extra te gebruiken gedurende het
hele jaar.
Bewegen
Bewegen is belangrijk om onze botten stevig te houden. Vooral bewegingen die de botten
belasten zijn belangrijk. Voorbeelden daarvan zijn wandelen, fietsen en dansen maar ook
traplopen en sporten zoals fitness en tennis. Het liefst iedere dag gedurende minimaal 15
minuten. Door actief te blijven ontwikkelt u bovendien sterkere spieren en een betere
balans, waardoor de kans op vallen kleiner wordt.
Bent u al eens gevallen en bang geworden om ongedwongen te bewegen, dan zijn er
(o.a. in de Sint Maartenskliniek) valpreventie programma’s waar u leert hoe u vallen
zoveel mogelijk kunt voorkomen en, als u valt, hoe u dat op de beste manier kunt doen
om breuken te voorkomen.
Roken en alcohol
Van roken en alcoholgebruik (>3 eenheden per dag) is inmiddels ook aangetoond dat het
een negatief effect heeft op de botdichtheid.
Tja, geen vlees zonder been, zoals men zegt. Wij als dokter hebben niet altijd een leuke
boodschap. Sommige dingen heb je niet in de hand (erfelijke aanleg, vroege overgang)
maar andere zaken zijn nog aan te pakken en hebben zeker effect ongeacht op welke
leeftijd je ermee begint.
Maar onze botten zijn ons lief, want we hebben ze hard nodig!
Bron: Nieuwsbrief RPV Nijmegen e.o. 2013

Download Report