Systeemdenken met DET (Doel – Eis – Toets)

Systeemdenken met DET
©2014 Menno Karres
(Doel – Eis – Toets)
http://bit.ly/KfH1xZ
5 vragen over systeemdenken
Wat is systeemdenken?
Systeemdenken is een manier van denken. Wij denken altijd. Onze gedachten gaan meestal alle
kanten op. Om overzicht te krijgen en te houden gebruiken we hulpmiddelen, systemen.
Systeemdenken doe je als je op een gestructureerde manier de samenhang van een geheel
overzichtelijk maakt. Het geheel is geen simpele keten van oorzaak-gevolg-relaties, maar een
netwerk van met elkaar inter-agerende deelsystemen, waarbij terugkoppeling een belangrijke
plaats inneemt. Systeemdenken geeft een vereenvoudigd beeld van de werkelijkheid. Zonder
jargon. Systeemdenken met DET beantwoordt vijf vragen. Dit zijn de handvatten:
● Waar wil je uiteindelijk heen? (visie)
● Waar hebben we het over? (scope)
● Wat wil je? (doel)
● Wat wil je niet? (eis)
● Hoe bepaal je dat je tevreden bent? (toets)
Waarom is systeemdenken belangrijk?
Overheden en bedrijven streven ernaar om slimmer te werken: professioneel, slank en
daadkrachtig. Daarbij willen zij meer aan ‘de markt’ overlaten. Het speelveld is gecompliceerd.
Het is niet eenvoudig om het overzicht te krijgen van alle onderdelen van een systeem (een weg,
gebied, sector, probleem). Met overzicht kunnen we goede keuzes maken en prioriteiten stellen.
Systeemdenken is de heilige graal op de weg naar succes, beheersbare doelmatigheid en efficiency.
Systeemdenken kenmerkt een professionele, daadkrachtige (overheids)organisatie.
Hoe doe je het?
De systeemcyclus van het hele plaatje staat op de linker afbeelding: van klantwens tot en met de
vervulling daarvan. In het middelste plaatje is het universele systeemdenkraam weergegeven.
Visie, scope, doelen, risico’s, topeisen (om risico’s te beheersen) en toetsingskader vormen een
onlosmakelijk geheel, dat met weinig woorden en zonder jargon samengevat wordt.
Binnen de visie van de overheid wordt de scope van het project bepaald. Doelen maken we SMART.
Eisen houden verband met risico’s: ongewenste gebeurtenissen die schade veroorzaken. Met
toetsen (KPI’s) meten we of het doel bereikt wordt en of de schade beperkt blijft. Scope, doel,
risico’s en eisen, en toetsen worden gedocumenteerd. Het resultaat is de ‘vraagarticulatie’.
Wie bepaalt DET?
De beleidsmakers beschrijven de maatschappelijke (strategische )doelen en -eisen. De (interne en
externe) gebruikers stellen gebruiksdoelen en -eisen. Alle betrokkenen op alle niveaus (interne en
externe) bepalen hun eigen toetsingskader: ‘wanneer ben ik tevreden?’ Deze zogenaamde
topdoelen, topeisen en toptoetsen vormen samen een correct, compleet en consistent beeld:
tamelijk abstract maar heel begrijpelijk. De organisatie stelt door middel van systeemdenken de
juiste vraag, waarop de markt een passend antwoord kan geven.
Hoe wordt systeemdenken toegepast?
De DET wordt gebruikt om te verifiëren en te valideren. Bij elk antwoord wordt bepaald of het de
vrager tevreden zal stellen. Verificatie en validatie vormen de basis van het systeemdenken: eisen
worden geverifieerd en gevalideerd aan hogere eisen (in jargon: SE en SCB). Dat (V&V) gebeurt
gedocumenteerd door de hele organisatie, van hoog tot laag. De vraagarticulatie is voor iedereen
de basis, de heilige graal. Systeemdenken kan overal beginnen en houdt nergens op.
Voor meer informatie:
www.karres.nl
Menno Karres
[email protected]
0651473969

Download Report