‘Een eerste stap gezet,
nu doorpakken’
Rapportage quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Hilversum, 28 april 2014
Daphne Mensink
Hester Blok
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Inhoudsopgave
1. Aanleiding en opzet quickscan
pag.
3
2. Samenvatting en conclusies
pag.
7
3. Algemene bevindingen
 Cijfers
 Beleidsmatige aanknopingspunten voor dementie
pag.
pag.
pag.
10
11
12
4. Bevindingen en aanbevelingen per thema
1. Participatie
2. Ondersteuning mantelzorgers
3. Zorg en Welzijn
4. Samenwerking
5. Informatievoorziening, communicatie en voorlichting
6. Bewegen
7. Wonen
8. Huishoudelijke zorg
pag.
pag.
pag.
pag.
pag.
pag.
pag.
pag.
pag.
16
16
18
21
24
26
29
30
33
5. Rol van de gemeente
pag.
35
Bijlage 1: Gebruikte bronnen
Bijlage 2: Gesprekspartners
Bijlage 3: Procesbeschrijving zorgpaden
pag.
pag.
pag.
37
38
40
2
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
1. Aanleiding en opzet quickscan
Tussen 2012 en 2040 groeit het aantal mensen met dementie in Nederland fors. Het merendeel van
deze groei betreft mensen met dementie die thuis wonen. Dit betekent dat niet alleen het aantal
mensen met dementie dat thuis woont sterk groeit, maar dat ook de ernst van de dementie in de
thuissituatie toeneemt. Tegelijkertijd daalt de beroepsbevolking in dezelfde periode fors. Dit is voor
Alzheimer Nederland en zorginnovatiebureau DAZ de belangrijkste reden geweest om een ‘Quickscan
dementiebeleid Gemeenten’ te ontwikkelen.
In opdracht van de gemeente is de quickscan dementiebeleid ook uitgevoerd in Vught. De gemeente
Vught heeft in eerste instantie Welzijn Vught gevraagd om een totaalbeeld te creëren van wat er al in
Vught gebeurt. Het was duidelijk dat er voorzieningen en initiatieven zijn, maar het is versnipperd. Drie
vrijwillige onderzoekers, die voorheen onderzoek naar armoede in Vught hebben uitgevoerd, hebben
dit aanvankelijk opgepakt. Uiteindelijk hebben zij de gemeente geadviseerd om met DAZ te bekijken of
een quickscan dementiebeleid uitgevoerd kon worden. Na overleg heeft de gemeente DAZ de
opdracht gegeven.
In Vught woonden in 2013 bijna 500 mensen met een vorm van dementie. Dit aantal groeit naar bijna
800 inwoners met dementie in 2030 (Bron: Alzheimer Nederland, 2011). Ook in het decennium daarna
zal dit aantal fors doorgroeien, naar verwachting naar rond de 1050.
Er zijn veel ontwikkelingen op het gebied van begeleiding, activering, wonen en inzet van technologie,
die een goede bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun
naasten, zowel landelijk als binnen de gemeente Vught. Er is in Vught veel waar op voortgeborduurd
kan worden. In dit rapport hebben wij suggesties en aanbevelingen geformuleerd om de
ondersteuning van mensen met dementie en hun mantelzorgers verder uit te breiden en te
optimaliseren.
De uitvoering van de aanbevelingen die in rapport gedaan worden, zal naar verwachting een goed
samenspel tussen gemeente, lokale maatschappelijke organisaties en het lokale verenigingsleven
opleveren. Over dit samenspel schrijven wij ook in dit rapport.
Doel quickscan
Het doel van deze quickscan: de gemeente Vught een goed beeld geven van wat er nu voor mensen
met dementie en hun naasten in de gemeente is én waar nog wensen, kansen en hiaten zitten.
Opzet quickscan
De quickscan bestaat uit een drietal onderdelen:
1. analyse van relevante documenten van de gemeente, alsmede van lokale organisaties;
2. persoonlijke interviews met cruciale lokale spelers op het gebied van zorg, wonen en welzijn
3. groepsgesprekken met:
a. Mantelzorgers
b. Uitvoerende professionals in zorg, wonen en welzijn
c. Gemeenteambtenaren uit uiteenlopende disciplines
(In Bijlage 2 vindt u een overzicht van de deelnemers aan de individuele en groepsgesprekken.)
In de quickscan staat een aantal inhoudelijke thema’s centraal:
 Informatievoorziening, communicatie en voorlichting
 Ondersteuning mantelzorgers
 Zorg en Welzijn
 Huishoudelijke zorg
 Participatie
 Bewegen
 Wonen
 Samenwerking
3
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
De thema’s waar de gemeente Vught in dit onderzoek de meeste nadruk op wilde leggen, zijn:
 Participatie
 Ondersteuning mantelzorgers
 Zorg en Welzijn
Samenwerking is ook als zeer belangrijk thema genoemd.
We hebben in dit rapport veel aandacht aan deze thema’s besteed, maar willen er ook graag op
wijzen dat alle inhoudelijke thema’s met elkaar te maken hebben. Wij willen daarom adviseren om alle
thema’s mee te nemen in de te zetten stappen en waar mogelijk een thema-overstijgende aanpak te
kiezen.
Deze quickscan is behalve een onderzoek naar de stand van zaken op dit moment, tevens een
zoektocht naar de mogelijkheden om de lokale ondersteuning van mensen met dementie en hun
mantelzorgers te optimaliseren. De quickscan beoogt dan ook een extra impuls te geven aan de
samenwerking tussen medewerkers van lokale organisaties, de organisaties van de informele zorg en
van de gemeente. Samenwerking, verbinding en afstemming tussen de lokale partners en de
gemeente zijn cruciale sleutelwoorden voor het slagen van vernieuwingen in de dementiezorg. Op die
manier kunnen mensen met dementie in Vught zo lang en prettig mogelijk thuis blijven wonen en zo
nodig een goede, veilige woonplek vinden.
Wat is dementie?
Dementie is het verzamelbegrip voor een aantal verschijnselen, die zich gelijktijdig voordoen en die
voortkomen uit een groot aantal onderliggende ziektes. Deze verschijnselen zijn onder meer: ernstig
geheugenverlies, gedrags- en karakterverandering en lichamelijke gebreken. Al de onderliggende
ziektes hebben gemeen, dat het gaat om aantasting van de hersenen. Dementie is een geleidelijk en
progressief proces. Mensen met dementie raken steeds meer gedesoriënteerd en afhankelijk van hun
(sociale) omgeving. Het ziekteverloop is uiterst grillig. Per persoon verschilt het hoe de ziekte zich
ontwikkelt. Er bestaat geen ‘spoorboekje’, waarin omschreven staat, eerst gebeurt dit en dan gebeurt
dat, zoals dat bij tal van andere ziektebeelden wel het geval is. Deze onvoorspelbaarheid,
gecombineerd met de ernst van de verschijnselen, maakt dementie tot één van de meest ingrijpende
ziektebeelden, zowel voor de persoon zelf als voor diens familieleden, vrienden en bekenden.
Vormen van dementie
De meest bekende ziekte die leidt tot dementie, is de Ziekte van Alzheimer. Hierbij worden
hersencellen ‘ingepakt’ door eiwitten, waardoor zij niet meer goed functioneren. Alzheimer is de
oorzaak van 70% van alle dementiegevallen. Ongeveer 20% van alle dementiegevallen betreft
Vasculaire Dementie. Hierbij gaat het om aantasting van de bloedvaten in de hersenen, waardoor
delen van de hersenen zelfs afsterven. Enkele andere ziektes die leiden tot dementie zijn:
FrontoTemporale Dementie (FTD, ziekte van Pick), Lewy Body-dementie, ziekte van Parkinson,
Syndroom van Korsakov en de ziekte van Huntington. Uiteindelijk zijn er meer dan 50 ziektes die tot
dementie kunnen leiden.
Proces bij dementie
Dementie is een geleidelijk proces. In het begin hebben familieleden vaak een gevoel van onbehagen,
het zogenaamde ‘niet-pluis gevoel’. Vaak vallen pas achteraf, na de diagnose, dingen op hun plaats
die zich lang daarvoor al voordeden. Goede diagnosestelling is belangrijk, omdat dan een behandelen verzorgingsplan kan worden opgesteld, maar ook om duidelijkheid en helderheid aan direct
betrokkenen te geven. Dementie is ook een emotioneel proces, zeker voor partners en andere
dierbaren. Iemand verandert ingrijpend, waardoor je als partner je maatje kwijt raakt en als familielid
steeds meer in de rol van verzorger komt.
Dementie is helaas nog niet te genezen. Hoewel er veel wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan, is
de verwachting dat doorbraken rond genezing nog zeker tientallen jaren op zich laten wachten. Wel is
het dementeringsproces door een combinatie van de juiste bejegening, verzorging, beweging en
medicatie te vertragen.
4
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Vele mensen met dementie hebben ook last van andere ziektes, gebreken en kwalen. Weinig
gemeenten in Nederland voeren een alleen op dementie gericht beleid. Meestal is het dementiebeleid
onderdeel van het bredere ouderenbeleid. Dat vinden wij ook logisch. Toch is dementie wel bijzonder.
Enerzijds komt dit door de aantallen mensen waar het over gaat, anderzijds komt dit door de
ingewikkeldheid van het ziektebeeld. Dementie is één van weinige aandoeningen waar het zowel gaat
om lichamelijke gebreken, als om het verlies van de mogelijkheden om zelf één en ander te
organiseren en regelen. Als we ons ook nog realiseren dat de zwaarst belaste mantelzorgers degenen
zijn die mensen met dementie ondersteunen, dan begrijpt iedereen dat binnen het brede gemeentelijk
beleid (ouderenbeleid, Wmo-beleid en wonen, zorg, welzijn) gerichte aandacht voor dementie nodig is.
Opbouw rapportage
Deze rapportage is als volgt opgebouwd:
 In de samenvatting en conclusies geven wij de hoofdlijnen weer van de bewegingen die
volgens ons de komende jaren in Vught in gang moeten worden gezet.
 Daarna treft u enkele algemene bevindingen aan, gebaseerd op onze observaties en wat
deelnemers ons hebben verteld. Ook treft u hier diverse achterliggende cijfers, die een beeld
schetsen van de lokale en landelijke situatie.
 Vervolgens geven wij per thema een korte omschrijving van het belang van dat
aandachtsgebied, gevolgd door de bevindingen in de gemeente Vught. Bij deze bevindingen
hebben we enerzijds samengevat wat betrokkenen ons verteld hebben over hun visie,
ervaringen en hoe ze de situatie beleven, anderzijds beschrijven we hier onze eigen
observaties.
 Vervolgens geven we per thema de ontwikkelingsrichting aan, gevolgd door concrete
actiepunten. Deze zijn naast de inbreng van onze gesprekspartners ook gebaseerd op onze
kennis over dementie, bewezen interventies en goede voorbeelden uit andere plaatsen in het
land. De concrete actiepunten zijn onderscheiden door letters: a, b, c, etc. Deze ‘nummering’
geeft geen prioriteit aan, het is aan alle betrokken partijen om te bepalen wat wanneer wordt
opgepakt.
 In het laatste hoofdstuk beschrijven we de rol van de gemeente Vught. Ongeveer gelijktijdig
met dit rapport komt de ‘Handreiking dementie voor gemeenten’ uit, waarin de diverse rollen
van gemeenten uitgebreid worden besproken. We hebben er daarom in dit hoofdstuk voor
gekozen om alleen de situatie in Vught te bespreken en andere gemeenten hier niet
uitgebreid in te betrekken. In de bijlagen treft u aan welke professionals en ambtenaren
hebben meegewerkt aan deze quickscan en welke geschreven bronnen we hebben gebruikt.
Proces
Dit rapport is wat ons betreft een belangrijke stap in een proces. In de jaren voordat de quickscan
werd uitgevoerd, zijn er in Vught al eerste stappen gezet rond de zorg voor mensen met dementie en
hun naasten. Dit rapport is een momentopname van wat er nu is en het biedt handvatten om het
dementiebeleid in Vught verder te ontwikkelen. Hopelijk worden er op basis van dit rapport nieuwe
stappen gezet in het proces, waar niet alleen de gemeente, maar ook alle andere betrokken partijen
verantwoordelijk voor zijn. Om te zorgen dat het totale ondersteuningsaanbod voor mensen met
dementie en hun naasten in Vught nog meer passend wordt bij de vraag die er is, is het van belang
dat alle partijen de handen ineen slaan en met een gezamenlijk doel voor ogen aan de slag gaan. Als
eerste stap in dat proces adviseren wij om aan de hand van dit rapport een bijeenkomst te
organiseren waarbij gemeente, zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, woningbouwverenigingen,
buurtgroepen, de lokale afdeling van Alzheimer Nederland, mensen met dementie en hun naasten
zelf, alle Vughtse ouderenorganisaties en andere relevante organisaties aanwezig zijn. Daar kan dan
een gezamenlijk doel worden geformuleerd waar iedereen achter staat en waar alle partijen zich dus
ook voor willen inzetten. Zo wordt de uitdaging die er ligt een uitdaging van iedereen.
Veel mensen hebben actief bijgedragen aan de totstandkoming van dit rapport. Hartelijk dank
hiervoor!
Graag willen wij een aantal personen speciaal vermelden. Gerard Noordijk, Celine Rutten en Jozef
Kok, die in de gemeente Vught eerder onderzoek hebben gedaan naar armoede, hebben een actieve
bijdrage geleverd aan deze quickscan door onder andere interviews te voeren met mantelzorgers.
5
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Daarnaast kwam vanuit hen het initiatief om deze quickscan te laten uitvoeren. Wij willen hen hiervoor
hartelijk danken.
Anja de Jonge van de Gemeente Vught heeft een belangrijke rol gespeeld in deze quickscan door ons
van veel informatie te voorzien en ons uitgebreid te faciliteren. Anja, dankjewel!
6
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
2. Samenvatting en conclusies
Wereldwijd groeit het aantal mensen met dementie hard. Dit komt voornamelijk doordat de mens
steeds ouder wordt. Alzheimer Nederland heeft de groei van het aantal mensen met dementie per
gemeente in kaart gebracht op basis van internationale onderzoeken en prognoses. Het aantal
mensen met dementie in Vught stijgt van bijna 500 in 2013, naar ongeveer 1050 in 2040. De
verwachte stijging voor de komende jaren (tot 2020) is niet explosief en dit komt doordat er nu al
relatief veel ouderen in Vught wonen. Deze ontwikkeling in combinatie met de huidige ‘transitie’ van
AWBZ naar Wmo, leidt ertoe dat de gemeente in de toekomst met meer mensen met dementie in de
thuissituatie te maken krijgt.
Op dit moment verlenen in Vught naar schatting meer dan 1.000 mensen intensieve mantelzorg aan
mensen met dementie (gebaseerd op landelijke cijfers). Dat wil zeggen minimaal 8 uur per week,
maar gemiddeld 20 uur per week.
Het aantal mensen met dementie neemt toe en daarmee ook het beroep dat op mantelzorgers gedaan
wordt. Het deel van de bevolking waar mantelzorgers toe behoren, namelijk de beroepsbevolking,
neemt echter juist af. Daarom is het van groot belang dat de zelfredzaamheid vergroot wordt en dat
hulpmiddelen worden ingezet om hieraan bij te dragen. Daarnaast wordt het informele netwerk rond
de persoon met dementie nóg meer van belang dan nu al het geval is.
De afgelopen maanden heeft DAZ, mede uit naam van Alzheimer Nederland, in opdracht van de
gemeente Vught een quickscan dementiebeleid uitgevoerd. Hiertoe hebben persoonlijke interviews
plaatsgevonden, zijn diverse (beleids-)documenten geanalyseerd en zijn er uitgebreide
groepsgesprekken geweest met mantelzorgers, met professionals uit zorg, wonen & welzijn en met
gemeenteambtenaren uit verschillende disciplines. Het is goed om op te merken dat wij tijdens het
uitvoeren van de quickscan hebben ervaren dat er al het één en ander ging leven. Mensen gaan
elkaar opzoeken en weten meer van elkaars bestaan.
In Vught gebeurt steeds meer voor de ondersteuning en begeleiding van mensen met dementie en
hun mantelzorgers. De rol van de gemeente wordt door de genoemde wijzigingen in wet- en
regelgeving steeds groter. Intensivering van het dementiebeleid binnen het ouderenbeleid past goed
bij de lijnen die uitgezet zijn in diverse beleidsnota’s, zoals de kadernota De Zilveren Kracht van
Vught.
De belangrijkste bewegingen die volgens ons moeten worden ingezet bij de intensivering van het
dementiebeleid zijn:
 In onze hele maatschappij, dus ook in Vught, rust er een taboe op dementie. Neem dit taboe
weg door de inwoners te informeren over dementie en laat zien dat er ruimte is om hierover te
praten.
 De transitie naar meer informele zorg en wijkgericht werken, vraagt om een verandering in de
beeldvorming over dementie. Stop met kijken naar wat er allemaal niet meer kan en welke
beperkingen er ontstaan en kijk naar wat iemand met dementie nog wel kan. Neem hierbij als
Gemeente het voortouw.
 Het aantal partijen dat in Vught betrokken is bij de zorg voor mensen met dementie en hun
mantelzorgers, is groot. Hierdoor zien mensen ‘door de bomen het bos niet meer’. Er moet
dus meer duidelijkheid komen. Eén duidelijk informatiepunt in de gemeente is van wezenlijk
belang.
 Het informele netwerk rond de persoon met dementie wordt steeds belangrijker, maar daar is
nu nog te weinig aandacht voor. Zorg voor vergroting en meer ondersteuning van dit netwerk
door familie, buren, vrijwilligers, etc. hierin te faciliteren.
 De rol van de casemanager wordt als heel waardevol beschouwd door de mantelzorgers, de
rol van de Praktijkondersteuner Huisarts (POH’er) ten aanzien van dementie kan nog meer
7
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
gestalte krijgen.
 Er gebeurt op dit moment veel in Vught, zoals: het opstarten van het sociaal team,
casemanager die aangesloten is bij een huisartsenpraktijk, Alzheimercafé als proef in Vught,
sociale café als proef. Evalueer deze vernieuwingen goed en communiceer duidelijk naar je
doelgroep wat er is opgestart. Communiceer ook duidelijk met de betrokken partners over wie
welke rol heeft en wie welke verantwoordelijkheid. Neem daarin duidelijke beslissingen.
 Zet in op vroegsignalering, betrek hierbij huismeesters, woningbouw consulenten, vrijwilligers,
huishoudelijk medewerkers, thuiszorgmedewerkers, welzijn en huisartsen.
Inhoudelijke aandachtspunten daarbij zijn:
 Luister naar de mens met dementie, vraag hen waar hun behoeften liggen en pas daar je
aanbod op aan. Vraaggericht in plaats van aanbodgericht.

Er is in Vught veel aandacht voor ouderen. In de kadernota De Zilveren Kracht van Vught
(2009) komen veel belangrijke thema’s, zoals participatie, wonen en informatieverstrekking
naar voren. Het is belangrijk om de speerpunten uit de kadernota nog verder toe te spitsen op
mensen met dementie.

De behoefte aan één duidelijk, centraal informatiepunt is groot. Door het grote, diverse
aanbod van welzijns- en zorgorganisaties, is het soms onduidelijk waar je met welke vraag of
behoefte terecht kunt. Inhoudelijk zijn de antwoorden en het aanbod er wel, maar de weg er
naartoe is moeilijk te vinden. Richt een duidelijk informatiepunt in, zowel digitaal als ‘fysiek’,
dat makkelijk te vinden is. Een overzichtelijke sociale kaart is hier onderdeel van. Zorg dat het
informatiepunt is ingericht vanuit de vraag en niet vanuit het aanbod. Vanuit dit punt kan dan
verder begeleid worden naar de passende persoon, organisatie of plaats.

Het is wenselijk om een eenvoudige, duidelijke publiekscampagne rond dementie te
organiseren, om het taboe te doorbreken.
 De start met het werken met sociale teams, is een goede stap in de richting van minder
verschillende professionals betrokken bij één persoon met dementie en dus meer
duidelijkheid.

Bewegen is voor mensen met dementie extra gezond en een bron voor ontmoeting en
participatie. Extra initiatieven zijn wenselijk, zowel collectief als individueel. Kijk ook naar het
verenigingsleven, zorg dat mensen met dementie actief blijven, daar waar mogelijk, binnen
hun eigen vereniging en voorkom dat zij op een later moment opnieuw geactiveerd moeten
worden.

Professionals geven aan dat zij de rol van de gemeente niet helder vinden. Maak als
gemeente duidelijk naar de professionals welke rol je wilt hebben. Zorg binnen de gemeente
voor meer helderheid en eenduidigheid over de eigen rol.

Ga mantelzorgers waar mogelijk faciliteren in plaats van ondersteunen. Kijk naar de vraag en
pas daar je aanbod op aan. Mantelzorgers hebben geen behoefte aan ‘betutteling’ maar
behoefte aan kennis, een centraal aanspreekpunt en respijtzorg.

Zorg, welzijn en wonen zijn nog relatief gescheiden domeinen, meer samenhang en
samenwerking is wenselijk. Zowel op bestuurlijk als op uitvoerend niveau.

Heb meer aandacht voor moderne hulpmiddelen en moderne technologische en ICToplossingen.

Ontwikkel een vroegsignaleringsbeleid en maak daarbij gebruik van voorbeelden uit het land
waar signaalkaarten, niet-pluis gesprekken, scholingen etc. allemaal al ontwikkeld zijn.
8
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
In dit rapport staan rond de bovenstaande punten vele tientallen praktische en concrete
aanbevelingen.
Het zorgkantoor en zorgverzekeraars zijn belangrijke samenwerkingspartners voor de gemeente.
Binnen deze quickscan is met deze partners niet gesproken. De opdrachtgever heeft ons gevraagd
ons te focussen op het werkveld.
In de uitvoering van een goed lokaal dementiebeleid gaat het om goede samenwerking met en tussen
lokale maatschappelijke partners. Het is wenselijk om goede overlegstructuren op te zetten waarbij
een scherp onderscheid gemaakt wordt tussen bestuurlijk en uitvoerend overleg.
9
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
3. Algemene bevindingen in Vught
Vught is een gemeente met relatief veel oudere inwoners. Er is dan ook veel aandacht voor senioren
in het algemeen, met een breed aanbod aan zorg en welzijn. Ook op het gebied van zorg en
ondersteuning voor mensen met dementie en hun naasten, gebeurt er steeds meer. Het valt op dat
dementie nog niet bij iedereen in beeld is en dat de uitdaging van goede zorg en ondersteuning
(blijven) bieden niet bij iedereen hoog op de agenda staat.
Er zijn verschillende professionals en vrijwilligers in Vught, die zich met veel toewijding en
enthousiasme inzetten voor mensen met dementie en hun naasten. Een kleine greep uit wie deze
mensen zijn: thuiszorgmedewerkers, verpleegkundigen en verzorgenden intramuraal, huisartsen,
casemanagers, welzijnsmedewerkers, huishoudelijk medewerkers en vele anderen. Wat vooral opvalt,
is dat deze mensen en de verschillende organisaties vaak niet van elkaar weten wat ze doen. Er is
weinig sprake van afstemming onderling. De gemeente zou een belangrijke rol kunnen spelen in het
bij elkaar brengen van alle partijen en zorgen voor meer afstemming. Samenwerking tussen
gemeente, zorgorganisaties, welzijn en woningbouwverenigingen is hierbij van cruciaal belang.
Zorg
Rond de zorg voor mensen met dementie is recentelijk een aantal pilots gestart in de gemeente
Vught. De eerste pilot betreft de genoemde ketenzorg, van waaruit nu een casemanager gekoppeld is
aan een huisartsenpraktijk. Een andere pilot is het sociaal wijkteam in de Vijverhof. Wonen, zorg én
welzijn zijn in dit team vertegenwoordigd, wat kan leiden tot een betere onderlinge afstemming en
samenwerking. Deze beide pilots staan nog in de kinderschoenen en een verdere ontwikkeling
hiervan zou mensen met dementie en vooral de mantelzorgers ten goede komen.
Welzijn
Op het vlak van welzijn wordt veel georganiseerd. De Mantelmeeuw, Welzijn Vught, Ouderen Samen,
KBO-Vught en Stichting Anders Bezig Zijn zijn hierin belangrijke spelers. Een aantal partijen en
initiatieven dat ook te vinden is in Vught, is niet in de gesprekken naar voren gekomen. We willen ze
hier wel even noemen, omdat dit wellicht zaken zijn die meer bekendheid moeten krijgen: Zorg voor
Elkaar, Vitok en Mibida.
Het valt op dat, ondanks het aantal partijen, het aanbod niet specifiek genoeg en niet erg breed is.
Mantelzorgers geven bijvoorbeeld aan dat er behoefte is aan lotgenotencontact met mensen die ook
voor iemand met dementie zorgen. De lotgenotengroepen die er nu zijn, zijn gericht op mantelzorgers
in het algemeen. Men ervaart daar onvoldoende herkenning en begrip voor de situatie.
Wat opvalt aan de groep mantelzorgers die wij voor dit rapport hebben gesproken, is dat het allemaal
hoogopgeleide mensen zijn. Zij kunnen grotendeels, door bijvoorbeeld op internet goed dóór te
zoeken, hun weg naar eventuele hulp en zorg wel vinden. Het is duidelijk dat dit de mantelzorgers zijn,
die in de gemeente Vught het meest in beeld zijn bij de diverse organisaties. Het roept wel de vraag
op waar de minder hoog opgeleide mantelzorgers zijn. Zijn die er in Vught? En hoeveel dan? Hoe
gaan zij om met hun situatie?
Verder lijkt het welzijnsaanbod, zowel voor mensen met dementie zelf als voor hun mantelzorgers,
meer aanbodgericht dan vraaggericht te zijn. Er moet meer gekeken worden naar wat de behoeften
zijn, zodat het aanbod daarop ingericht kan worden. Verder geldt ook hier dat het totale aanbod in
Vught niet goed in kaart is gebracht, zodat niet iedereen weet van het bestaan van de diverse
mogelijkheden.
Er is een onduidelijk beeld of mensen met dementie deelnemen aan de welzijnsactiviteiten die door
Welzijn Vught, Ouderen Samen en Stichting Anders Bezig zijn georganiseerd worden. Uit onze
ervaringen weten wij dat mensen met dementie zich niet altijd welkom voelen bij deze activiteiten. Dit
heeft te maken met de beeldvorming die er is rondom dementie.
Wonen
Woningbouwvereniging Woonwijze is zeer betrokken op het welzijnsvlak. Woonwijze participeert in
diverse initiatieven, zoals het sociale team en activiteiten in De Rode Rik. Verder hebben ze hun
medewerkers geschoold op vroegsignalering bij kwetsbare ouderen. Hiermee is wat er in Vught
gebeurt een heel mooi voorbeeld voor andere gemeenten.
10
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Als iemand met dementie niet meer thuis kan wonen, is er in de gemeente Vught zelf één soort
oplossing: het verpleeghuis (Boswijk en Huize Elisabeth). Door heel Nederland ontstaan er andere
mogelijkheden, zoals de Herbergiers en particuliere initiatieven, maar die zijn er op dit moment niet in
Vught. De gemeente Vught zou wel bij uitstek geschikt voor dergelijke initiatieven!
Wij hebben dit rapport als titel meegegeven ‘Een eerste stap gezet, nu doorpakken’.
Dit is namelijk de belangrijkste ‘basisbevinding’: er is een goede eerste stap gezet, maar nu gaat het
juist om wat hierna gebeurt.
Cijfers
 In de gemeente wonen nu ruim 500 mensen met een vorm van dementie. De komende decennia
zal dit aantal zich naar verwachting als volgt ontwikkelen:
o 2020: circa 593
o 2030: circa 787
o 2040: circa 1042
Deze cijfers zijn afkomstig uit het ‘Wereld Alzheimer Dag Rapport 2011’ van Alzheimer Nederland.
De cijfers zijn gebaseerd op berekeningen en onderzoek van TNO.
 De grote stijging in de gemeente Vught is voornamelijk te zien tussen 2020 en 2040. De komende
jaren zal het aantal mensen met dementie niet heel fors stijgen. Dit komt omdat de gemeente
Vught een vergrijsde gemeente is en er op dit moment naar verhouding dus al veel mensen
wonen die 65+ zijn. Wel zal er een grote verschuiving plaatsvinden van intramuraal naar
extramuraal, mensen zullen langer thuis blijven wonen.
 In Vught (en Cromvoirt) woonden op 1 januari 2013 in totaal 4.882 mensen van 65 jaar en ouder
(bron: website gemeente Vught). Onderstaande tabel laat zien hoe de inwoners van 65 jaar en
ouder op dit moment verdeeld zijn over de wijken. Dit geeft ook een indicatie van de delen van de
gemeente waar de meeste inwoners met dementie wonen. Dementie komt bij gemiddeld 10% van
alle 65-plussers voor.
Mannen: 65 jaar
en ouder
Vrouwen: 65 jaar Percentage 65- Totale bevolking
en ouder
plussers
wijk
Schoonveld
191
223
De Baarzen
338
409
23%
3.193
Loyola e.o.
155
212
19%
2.184
Taalstraat e.o.
198
283
27%
1.781
Centrum
313
535
24%
3.584
De Vughtse Hoeven
101
121
8%
2.819
20
13
6%
544
Molenstraat e.o.
242
287
18%
2.899
Bergenshuizen
20
23
21%
203
Voorburg e.o.
136
177
26%
1.189
Vijverhof
174
289
25%
1.870
Cromvoirt
42
55
15%
661
Verspr bij Cromvoirt
12
10
21%
106
Villapark
53
63
18%
627
Loonsebaan
98
103
21%
979
Bleijendijk
17
14
16%
188
3
2
13%
39
2.113
2.819
19%
25.641
Vughtse Heide/Lunetten
Gement
Totaal
15%
2.775
Bron: gemeentelijke basisadministratie, 31-12-2013
11
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught






De exacte leeftijdsindeling kan hierbij relevant zijn. Deze indeling per wijk is bekend bij de
gemeente.
Dementie is vooral een ouderdomsziekte. Landelijk heeft 10% van de 65-plussers dementie, 20%
van de 80-plussers en 40% van de 90-plussers.
Landelijk zijn er nu circa 12.000 mensen onder de 65 jaar die dementeren. Als we dit cijfer
vertalen naar Vught, dan zijn er naar verwachting tussen de 10 en 15 ‘jong-dementerenden’ in
Vught.
Nu woont landelijk 30% van de mensen met dementie in een instelling en wordt 70% thuis
ondersteund en verzorgd door naasten. Naar de toekomst toe gaat hier een aanzienlijke
verschuiving plaatsvinden. Naar verwachting gaat het percentage thuiswonenden groeien naar
tussen de 80 en 90%.
Rond iemand met dementie zijn landelijk gemiddeld 1-2 mensen intensief betrokken als
mantelzorger bij de begeleiding en zorg. Intensief wil zeggen, minimaal 8 uur per week.
Gemiddeld besteedt deze groep mantelzorgers 20 (!) uur in de week aan mantelzorg. In Vught
gaat het dus om meer dan 1.000 inwoners die zo veel mantelzorg aan iemand met dementie
verlenen. Naast deze intensieve mantelzorgers is er een grote groep mantelzorgers die minder
intensief betrokken is. Van de mantelzorgers is 70% vrouw (bron: Dementiemonitor Mantelzorg,
Nivel 2012).
Onderzoek van Nivel toont aan dat landelijk 98% van de mantelzorgers van een naaste met
dementie problemen ervaren in de zorg voor hun naaste met dementie. 18% is licht belast, 64% is
matig belast en 18% is ernstig belast. Bijna 6 op de 10 mantelzorgers hebben behoefte aan meer
ondersteuning. Deze mantelzorgers lopen allen risico op overbelasting. Overbelaste
mantelzorgers vormen de belangrijkste aanleiding voor opname in een verpleeghuis (Bron:
Zwaanswijk et al, Nivel 2009). In Vught zullen deze cijfers niet wezenlijk anders liggen. Daarom
wordt in deze quickscan veel aandacht besteed aan de ondersteuning van de mantelzorger.
In Vught wonen ongeveer 100 allochtone gezinnen. Een groot deel van deze gezinnen is van
Molukse afkomst. Welzijn Vught heeft de wensen en behoeften van Molukse ouderen
geïnventariseerd, waaruit het rapport ‘Molukse ouderen aan het woord’ is voortgekomen (bron:
www.welzijnvught.nl, 2009). Het is erg belangrijk om deze bevindingen te blijven meenemen in de
ontwikkelingen.
Beleidsmatige aanknopingspunten voor dementie
Er zijn diverse beleidsstukken en rapportages die een beeld geven van het huidige aanbod en de
ontwikkelingen voor mensen met dementie en mantelzorgers.
Vanuit de gemeente zijn diverse beleidsnota’s geschreven rond onderwerpen die ook mensen met
dementie en hun mantelzorgers raken. In deze nota’s hebben wij centrale thema’s en
aanknopingspunten gevonden, die als handvat kunnen dienen voor de volgende stappen die gezet
gaan worden. We hebben enkele nota’s uitgelicht en daarbij benoemd welke belangrijke punten wij
hierin zien
Gemeentelijke kadernota De Zilveren Kracht van Vught 2009
In 2009 is deze kadernota door de gemeente Vught opgesteld vanuit het Nationaal
stimuleringsprogramma Zilveren Kracht. De leidende uitspraak van dit programma is:
“Het potentieel van senioren is te waardevol om verloren te laten gaan. Zo lang mogelijk je kennis,
kunde en levenservaring inzetten is de beste manier om gezond en vitaal ouder te worden.”
Wij onderschrijven deze uitspraak van harte en willen benadrukken dat dit juist ook geldt voor mensen
met dementie.
Deze kadernota is deels gebaseerd op de rapporten ‘Vughtse ouderen aan het woord’ en ‘Molukse
ouderen aan het woord’ (Welzijn Vught - Ouderen Samen), waarmee ouderen in Vught dus een hele
grote stem hebben gekregen hierin.
De nota kan dus goed als basis gebruikt worden bij de verdere ontwikkeling van beleid rond dementie.
Belangrijke thema’s in de nota en in dit rapport zijn:
 Participatie
12
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught



Woonomgeving
Wonen
Informatie en communicatie
Wat wordt er in de nota genoemd, waar wij in dit rapport op willen aansluiten?
 Participatie
Het is een taak van de gemeente om te bevorderen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen
functioneren in de samenleving. Participatie is meer dan alleen zo lang mogelijk zelfstandig wonen.
Het gaat ook om midden in het sociale leven staan. De kwaliteit van leven hangt voor een groot deel
af van de sociale contacten die mensen hebben én hoe zelfstandig zij kunnen zijn in hun gaan en
staan.
Streven naar meer participatie heeft dus invloed op heel veel vlakken. Een belangrijk punt dat wij
graag uit deze omschrijving willen lichten, is het hebben van sociale contacten. Dit is één van de
aspecten die voor mensen met dementie steeds moeilijker worden. Initiatiefloosheid is een kenmerk
van dementie, waardoor het dus ook moeilijk is om initiatief nemen om sociale contacten te
onderhouden. Hierdoor wordt het informele netwerk van iemand met dementie steeds kleiner. Als de
gemeente zich tot doel stelt om de informele netwerken rond inwoners met dementie te vergroten, zou
dit heel veel kunnen schelen in de inzet van beroepskrachten op het gebied van zorg en activiteiten.
Hierbij moet uiteraard worden opgemerkt dat een deel van de zorg altijd door professionals gedaan
moet worden.
Een factor die bij participatie een grote en belangrijke rol speelt, is beeldvorming. Het algemene beeld
dat op dit moment in de samenleving heerst, is dat mensen met dementie niets meer kunnen. Iemand
met dementie kan echter nog heel veel wél en participatie in de samenleving is in heel veel gevallen
zeker nog mogelijk. Verder op in dit rapport gaan wij hier dieper op in.
 Woonomgeving
Bij woonomgeving gaat het om de fysieke woonomgeving (groen, bebouwing, looproutes en
dergelijke), de voorzieningen die er zijn én de sociale woonomgeving (mogelijkheid tot contact, sociale
samenhang). Hamvraag is hoe de woonomgeving kan bijdragen aan het betrekken van senioren bij de
samenleving.
Voor mensen met dementie kan er een grote drempel zijn om naar buiten te gaan. Vaak voelen
mensen met dementie zich onzeker en ervaren zij faalangst. Als de omgeving veilig is en heel duidelijk
is ingericht, kan een deel van deze onzekerheid worden weggenomen. Voorbeelden hiervan zijn het
gebruik maken van kleuren in bewegwijzering en andere borden, zorgen voor duidelijke zichtlijnen
(waar leidt een wandelpad naartoe?) en uiteraard makkelijk begaanbare (voet)paden zonder
obstakels. Veel appartementencomplexen zijn zodanig uniform (qua bouw, kleurgebruik, etc.), dat het
voor iemand met dementie moeilijk kan zijn om de eigen woning te herkennen. Een heel duidelijk
voorbeeld is ook het gemeentehuis in Vught. Daar is bij de ingang zoveel glas gebruikt, dat het heel
moeilijk is om te zien hoe je precies moet lopen.
Zoals ook beschreven in de nota zelf, is het belangrijk om in de buurt van de eigen woning
mogelijkheden te hebben voor ontmoeting.
 Wonen
Op het moment van schrijven is de nieuwe Woonvisie in de maak (red. die is er dus nu). De Woonvisie
is het startdocument om tot concrete afspraken te komen over onder meer de huisvesting van
senioren. Gemeente en woningstichting hebben hierin beide een taak. Behalve dat wonen een
basisbehoefte is, en we dus moeten zorgen voor voldoende geschikte en bruikbare woningen, heeft
de manier waarop senioren omgaan met ‘wonen’ ook relaties met de zilveren kracht.
Voor iemand met dementie is het belangrijk om een veilig en vertrouwd gevoel in de eigen woning te
hebben. Dit kan in stand gehouden worden door zo lang mogelijk in de eigen woning te blijven wonen,
maar ook door een nieuwe woning (aangepaste huurwoning, aanleunwoning, verpleeghuis, etc.)
zodanig in te richten dat het een vertrouwd gevoel geeft. Het is belangrijk om ‘zo lang mogelijk
zelfstandig thuis wonen’ zo goed mogelijk te faciliteren. Daarnaast moet de informatie over wonen,
woningaanpassing, mogelijkheden voor logeren (respijtzorg) duidelijk en overzichtelijk zijn. Dit rapport
bevat hiervoor veel praktische handvatten.
13
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
 Informatie en communicatie
Er is een grote behoefte aan informatie, over alle onderwerpen (met de nadruk op informatie over
sociale regelgeving, financiën, gezondheid en diensten en activiteiten voor ouderen) en bij voorkeur
via alle media.
Ouderen Samen heeft een website waarop veel informatie voor ouderen te vinden is. Zij hebben ook
een Ouderenwijzer uitgebracht. Deze Ouderenwijzer is echter in geen enkel interview of
groepsgesprek genoemd. Is deze Ouderenwijzer ‘up to date’ en makkelijk te vinden?
Er is, vooral vanuit mensen die met dementie te maken krijgen, veel behoefte aan duidelijke,
gestructureerde informatie. Ook hierbij is het belangrijk om vanuit de ‘vrager’ te redeneren (de persoon
met dementie zelf en/of de mantelzorger, andere naasten). De benodigde informatie is er nu wel, maar
is heel versplinterd op verschillende plekken te vinden. Niet iedereen krijgt het voor elkaar om alles te
vinden en er een duidelijk verhaal van te maken voor zichzelf. Verderop in dit rapport gaan we hier
uitgebreid op in.
In het bij de kadernota behorende ‘Activiteitenplan Zilveren Kracht 2012-2013’ staat een aantal
concrete actiepunten beschreven, dat voornamelijk gericht is op ontmoetingsmogelijkheden en
voorzieningen/servicepunten in de wijk, geestelijke gezondheid/bestrijden eenzaamheid/zingeving,
veiligheid (in brede zin) en heldere informatie over en toegang tot zorg- en welzijnsvoorzieningen. Niet
alles is in concrete acties te vatten, soms gaat het om benadering, kansen zien, de gelegenheid
scheppen om met elkaar in contact te komen. Wij zien dat mensen met dementie in Vught deels al
bereikt worden met deze activiteiten, maar hier liggen nog veel meer kansen.
Decentralisatie extramurale begeleiding en persoonlijke verzorging van AWBZ naar Wmo, 2013
Dit visiedocument van de Meierijgemeenten, dat in april 2013 geschreven is, is natuurlijk heel
specifiek op één bepaalde ontwikkeling gericht; namelijk de ‘transitie’ van AWBZ naar Wmo. Deze
ontwikkeling is echter wel heel bepalend voor de rol die de gemeente gaat krijgen. Daarom nemen wij
dit visiedocument graag mee in dit rapport.
Het document is geschreven vanuit en voor de Meierijgemeenten en Vught maakt hier deel van uit.
De visie die hierin duidelijk naar voren komt en die sterk overeenkomt met De Zilveren Kracht, is:
“Inwoners met beperkingen uit de gemeenten doen naar vermogen mee aan de samenleving. Ze
handelen zoveel mogelijk vanuit eigen kracht en verantwoordelijkheid. Ze behouden zo lang mogelijk
zelf de regie op het vinden van oplossingen voor problemen die het meedoen in de weg staan. Ze
hebben niet alleen een verantwoordelijkheid naar zichzelf, maar ook naar anderen (het principe van
wederkerigheid). Waar nodig stimuleren gemeenten de mogelijkheden van inwoners.
Wanneer blijkt dat inwoners niet (meer) op eigen kracht kunnen meedoen, kunnen zij rekenen op
ondersteuning van hun zelfredzaamheid, een (professioneel) vangnet met algemene en collectieve
voorzieningen in het gewone leven en de eerste lijn en, indien noodzakelijk, individuele
(maatwerk)oplossingen.”
Deze visie geldt dus ook voor mensen met dementie. Ook zij behouden zo lang mogelijk zelf de regie
en moeten zo lang mogelijk kunnen deelnemen. Hierbij is beeldvorming een belangrijk onderdeel. Als
de beeldvorming over dementie verandert van ‘mensen die niet veel meer kunnen’ in ‘mensen die nog
heel veel wel kunnen’, zullen mensen met dementie ook daadwerkelijk de kans krijgen om naar
vermogen mee te doen aan de samenleving.
Strategisch communicatieplan Vught, 2013
In dit plan is te lezen dat de gemeente een dienstbare gemeente wil zijn: een gemeente die faciliteert
dat beleid en besluiten zo veel mogelijk in gezamenlijkheid met burgers en betrokkenen plaatsvinden.
Deze handelswijze is goed terug te zien in de totstandkoming van De Zilveren Kracht van Vught en
het zou goed zijn als het daar niet bij blijft. Specifieke gesprekken met mensen met dementie zelf en
hun mantelzorgers zouden een mooie aanvulling vormen. Deze quickscan is hiervan een begin. Het
zou goed zijn om een behoefte-onderzoek te doen onder mensen met dementie in Vught, zodat het
hele aanbod (aan zorg, welzijn, etc.) daar op gebaseerd kan worden.
14
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Maximale speelruimte, sportbeleid 2013-2016
Ook in dit beleid is ‘participatie’ een belangrijk thema. Enkele uitgangspunten hierin, die wat ons
betreft ook betrekking hebben op mensen met dementie:
 De gemeente Vught faciliteert een laagdrempelige toegang tot sportbeoefening voor alle
inwoners van Vught door middel van accommodatie- en subsidiebeleid en investeringen in de
openbare ruimte;
 De sportdeelname onder jongeren, ouderen en mensen met een beperking wordt
gestimuleerd;
 De gemeente staat open voor samenwerking met verenigingen, organisaties en gemeenten
en ondersteunt initiatieven uit de samenleving.
Wij zijn tijdens de quickscan weinig ‘beweegmogelijkheden’ voor mensen met dementie
tegengekomen. Er zijn wel wat initiatieven vanuit de samenleving waar aandacht voor is, maar voor
zover wij weten, heeft de gemeente Vught deze niet goed in beeld. Er zou een overzicht gemaakt
moeten worden van wat er al is op dit vlak en waar nog onvervulde behoeften liggen. De gemeente
kan de faciliterende rol behouden door dit inzichtelijk te maken en vervolgens andere partijen te
stimuleren dit verder op te pakken. Wellicht zijn er bijvoorbeeld bij (activiteiten)organisaties of
sportverenigingen slechts kleine zetjes nodig om te zorgen dat ook mensen met dementie hier terecht
kunnen én aangemoedigd worden om mee te doen. Uitgangspunt ook hierbij moet zijn dat het aanbod
wordt aangepast aan de vraag en niet andersom.
Een mooi voorbeeld: in een stad in Duitsland is er een dansschool die open staat voor zowel mensen
mét als mensen zonder dementie. In lokale PR wordt dit ook specifiek benoemd, zodat iedereen er
van weet.
Bovengenoemde nota’s en de niet verder toegelichte documenten ‘Wonen voor en door de Zilveren
Kracht’, het ‘Functioneel Ontwerp Wmo’ en het Wmo-beleidsplan, hebben allemaal een vergelijkbaar
uitgangspunt. Er wordt uitgegaan van de eigen kracht van mensen en het eigen vermogen om deel te
nemen aan de maatschappij. Verderop in dit rapport geven we praktische handvatten voor hoe dit
voor mensen met dementie meer gestimuleerd en gefaciliteerd kan worden.
15
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
4. Bevindingen en aanbevelingen per thema
4.1 Participatie
Meedoen aan de maatschappij is voor iedereen belangrijk, ook voor mensen met dementie en hun
familieleden. Meedoen heeft grote invloed op de ervaren kwaliteit van leven. Het is voor mensen met
dementie en voor hun naasten van groot belang dat ze actief blijven, structuur, afleiding en zinvolle
bezigheden hebben. Voor hen is het, net als voor ieder ander, ook belangrijk het gevoel te hebben dat
ze gewaardeerd worden, dat ze zich nuttig kunnen maken en dat ze kunnen genieten zoals ze
gewend waren. Deze participatie staat zowel voor de mensen met dementie zelf als voor hun
familieleden onder druk. Eenzaamheid ligt voor beiden op de loer. Inactiviteit is voor mensen met
dementie vaak het begin van een negatieve spiraal.
Het is dan ook van belang om beide groepen te prikkelen om actief te blijven. Hierbij gaat het deels
om een gespecialiseerd aanbod, rekening houdend met het ziektebeeld en de persoonlijke situatie.
Daarnaast gaat het hierbij ook om het doorbreken van het taboe en de misverstanden die rond deze
ziekte hangen. Bij vernieuwende projecten in het land op dit vlak blijkt dat er bijvoorbeeld nog veel
winst te halen is uit het stimuleren van ontmoetingen tussen verschillende generaties. Het is hierbij
zoeken naar een evenwicht tussen maatwerk enerzijds en het voorkomen van stigmatiseren van
mensen met dementie en/of hun verzorgende familieleden anderzijds.
De participatie van mantelzorgers is een specifiek aandachtspunt. Veel mantelzorgende familieleden
cijferen zichzelf helemaal weg, waardoor zij onder meer hun sociale netwerken verwaarlozen. Onder
intensieve mantelzorgers is eenzaamheid een aandachtspunt. Afleiding en mee kunnen blijven doen
aan de maatschappij is cruciaal om het als mantelzorger lang vol te houden. Mantelzorgers die
betrokken zijn bij mensen met dementie, verlenen die zorg immers vaak vele jaren.
Bevindingen in Vught
 In Vught staat participatie en de eigen kracht van de burger hoog in het vaandel, zo blijkt uit de
beleidsnota’s. In de kadernota De Zilveren Kracht van Vught komt ook specifiek de oudere aan
bod. Hoe kan de gemeente gebruik maken van kennis en vaardigheden van de individuele
oudere? Kwetsbare ouderen, waaronder mensen met dementie, komen ook in deze nota naar
voren, maar dit kan nog verder worden uitgewerkt.

Er is een talentenbank waar mensen van 55+ zich kunnen aanmelden. Dit is geïnitieerd door
Ouderen Samen vanuit Zilveren Kracht nota. Ook hier zou de koppeling gemaakt kunnen worden
naar mensen met dementie. Waar liggen hun talenten en hoe kunnen die ingezet worden in de
maatschappij? Hoe kunnen zij samen met andere vrijwilligers een klus doen?

Opvallend was dat tijdens de bijeenkomst met gemeenteambtenaren het bestaan van een
Talentenbank niet bij iedereen bekend was. De vraag is dan of dat bij burgers en organisaties wel
bekend is, zo niet wat is daarvan de oorzaak?

Handelen gericht op participatie gaat niet vanzelf, zo is gebleken. We zijn weinig concrete
activiteiten tegen gekomen om kwetsbare ouderen in zijn algemeenheid en mensen met dementie
in het bijzonder, zo lang mogelijk mee te laten draaien in de maatschappij. De blik is er nu vooral
op gericht om mensen met dementie te ondersteunen en begeleiden, niet om hen zo lang mogelijk
actief maatschappelijk te laten functioneren.

Tijdens de interviews kwam naar voren dat er een moestuin voor de voedselbank gestart gaat
worden. Toen wij aangaven dat dat een super mooi project is om ook mensen met dementie in te
laten participeren, werd daar heel positief en enthousiast op gereageerd. Dit voorbeeld illustreert
wel dat mensen open staan voor veel nieuwe initiatieven en mogelijkheden maar dat dementie
(nog) niet in het blikveld aanwezig is.

Er heerst een taboe rond dementie dat participatie in de weg staat. Dit maakt dat kennissen,
buren en familieleden een verkeerd beeld rond dementie hebben, wat betrokkenheid en
inspanningen van hen in de weg staat. Ook leidt dit tot ‘wegkijken’ in het reguliere
verenigingsleven. Dit taboe zorgt er ook voor dat mensen met dementie zichzelf sneller
16
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
‘terugtrekken achter de voordeur’. Meer en positievere communicatie is nodig, aldus zowel
professionals als mantelzorgers. Geef aandacht aan goede voorbeelden in verschillende media.

In Vught, dat een relatief kleine gemeente is, zijn relatief veel zorgaanbieders voor verschillende
doelgroepen. Zo is er aanbod voor mensen met een verstandelijke beperking, mensen met
psychiatrische klachten, mensen met een visuele beperking, mensen met autisme, ouderen met
dementie en ouderen met lichamelijke beperkingen. Het is dus voor welzijn en wonen een
afweging voor welke doelgroepen ze toegankelijk willen zijn. Dat zal vanuit de visie vooral
iedereen moeten zijn. Ook hier kan in de toekomst gekeken worden naar mogelijkheden om
gezamenlijk met de verschillende doelgroepen te participeren in de maatschappij.

Daarbij moet wel aangegeven worden dat, vanuit onze expertise, blijkt dat voor veel mensen met
dementie ‘beschermde’ activiteiten met lotgenoten belangrijk zijn. Dat mag echter niet het enige
zijn, aldus diverse deelnemers. Er moet meer te kiezen zijn, aansluitend bij uiteenlopende
behoeftes. In combinatie met kinderen, andere zorgbehoeftigen en het reguliere verenigingsleven
is nog veel mogelijk, maar daar wordt tot nu toe niet naar gekeken, aldus met name professionals
en bestuurders.

Veel partners van mensen met dementie zijn (te) beschermend voor hun dierbare. Er is voor de
partners weinig tot geen inhoudelijke begeleiding bij de activering tot participatie van mensen met
dementie. De eigen zware belasting en regelmatig voorkomende depressiviteit van zowel
mantelzorger als persoon met dementie, zijn hierin belangrijke factoren. Ook is er weinig tot geen
bekendheid met hulpmiddelen die hierbij kunnen helpen en ontbreekt beleid rond de stimulering
en verstrekking van dergelijke hulpmiddelen.

Meedoen aan de maatschappij gaat niet alleen om een groepsgewijze aanpak, maar ook om een
individuele aanpak. Sommige mensen hebben behoefte aan groepsactiviteiten en andere mensen
hebben behoefte om als individu te participeren in de maatschappij.

Dagbesteding is voor veel mensen met dementie één van de weinige activiteiten die zij
buitenshuis doen.

Binnen de verpleeg-en verzorgingshuizen is er participatie door de ‘buitenwereld’ naar binnen te
halen (peuters en kleuters, mensen met een verstandelijke beperking), maar niet omgekeerd. De
mensen met dementie uit het verpleeghuis ondernemen geen activiteiten in de ‘buitenwereld’.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Zet wat mensen met dementie nog wel kunnen centraal, in plaats van hun beperkingen. Zorg voor
een gevarieerder aanbod van activiteiten, zowel speciaal voor mensen met dementie, als meer
gemengd met anderen, zowel collectief als individueel. Nabijheid in de eigen wijk is belangrijk.
Regelmatig kan de persoon met dementie zelf als vrijwilliger actief zijn. Help mee de beeldvorming te
veranderen zodat mensen met dementie en hun mantelzorger makkelijker kunnen blijven participeren
in de maatschappij.
Concrete actiepunten
a. Start een lokale campagne over dementie, waarin een reëel beeld wordt geschetst, maar waarbij
de nadruk ligt op wat mensen met dementie nog wel kunnen. Dit helpt om het taboe te
verminderen. Suggesties die hierbij genoemd zijn in de quickscan:
 Artikelen in lokale bladen, bijvoorbeeld op gemeentepagina
 Filmpjes op internet
 Voorlichting op scholen
 Voorlichting richting verenigingsleven in Vught
 Voorlichting in nieuwsbrieven Ouderen Samen en KBO-Vught
17
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
b. Er zijn diverse activiteiten denkbaar waarbij iemand met (beginnende) dementie zelf als vrijwilliger
actief kan zijn. Stimuleer dit. Kijk bij alle vrijwilligersvacatures van de vrijwilligerscentrale en de
talentenbank welke door mensen met dementie kunnen worden ingevuld. Ga hen daarvoor actief
werven, maar regel ook de noodzakelijke randvoorwaarden. Elders in het land ontstaan mooie
initiatieven op dit vlak. DemenTalent is een mooi initiatief om mee aan de slag te gaan (zie
www.dementalent.nl).
c.
Kijk naar welke taken mensen binnen het verenigingsleven doen maar door de dementie wellicht
niet meer kunnen. Ga op zoek binnen die verenigingen naar andere taken of functies die ze wel
kunnen. Maak hier een project van, samen met lokale verenigingen. Er zijn veel Brabantse
gemeenten actief om dementievriendelijk te worden. Daarin zitten veel van dit soort activiteiten,
net als in België.
d. Stimuleer dat het verenigingsleven in Vught mensen met dementie gaat omarmen, in plaats van
weg gaat kijken. Dit is een ingewikkeld, maar uitdagend vraagstuk dat zeker niet vanzelf gaat.
e. Ga in Vught meer inzetten op vaste en opgeleide vrijwilligers/buddy’s om één op één met mensen
met dementie samen activiteiten te gaan doen.
f.
Wij denken dat er nog goede mogelijkheden zijn om het bedrijfsleven meer in te schakelen bij de
activering van mensen met dementie. Mensen die bij hun oude werkgevers als vrijwilliger gaan
werken, kan een uitstekende vorm van vrijetijdsbesteding zijn. Nu worden diverse gemeentelijke
taken, zoals groenvoorziening, deels uitgevoerd door personen als ‘tegenprestatie’ voor een
bijstandsuitkering. Bij deze taken, maar waarschijnlijk ook bij tal van andere taken, kunnen
mensen met dementie of andere kwetsbare ouderen waarschijnlijk ook een rol vervullen.
g. Meergeneratieprojecten zijn kansrijk; het samen verzorgen van een moestuin door kinderen en
mensen met dementie, samen bewegen en projecten waarin jongeren ouderen thuis helpen met
technologie. Maatschappelijke stages; hier komt nu gemeentelijke vrijheid om die al dan niet te
stimuleren. Maak daar gebruik van. Treedt in overleg met het Maurick College over lokale
voortzetting van de maatschappelijke stage.
4.2 Ondersteuning mantelzorgers
Dementie is een ingrijpend ziektebeeld, zowel voor de betrokkene zelf als voor alle mensen in zijn
omgeving. Geheugenverlies, gedrags- en karakterverandering en lichamelijke gebreken horen hierbij.
Het merendeel van hen wordt ondersteund door familieleden, bekenden en vrijwilligers. Hun rol zal de
komende jaren alleen nog belangrijker worden. Als een mantelzorger het niet volhoudt, heeft dat grote
gevolgen. Op dit moment heeft ruim de helft van de opnames in het land, van iemand met dementie in
een zorginstelling, te maken met het feit dat hun mantelzorgers het niet meer volhouden.
Mantelzorgers herkennen zich niet altijd in de term mantelzorger. Ondersteuning van mensen die voor
een naaste zorgen, is van groot belang en dient maatwerk te zijn:
 Contact met ‘gelijkgestemden’/’lotgenoten’ (groepsgewijs en ‘maatjes’)
 Informatie, training en deskundige begeleiding (mantelzorg ‘overkomt’ mensen)
 Vermindering bureaucratie (minder regels, minder ‘gedoe’ tussen instanties, regelhulpen)
 Rustmomenten, respijtzorg
 Praktische hulpmiddelen (planning, beveiliging, communicatie e.d.)
Bevindingen in Vught
 Het merendeel van de mantelzorgers en de professionals geeft aan dat zij geen duidelijk overzicht
hebben van wat er in Vught is voor mensen met dementie of waar zij die informatie kunnen
krijgen.

Het heeft de nodige inspanning gekost om de mantelzorgers van mensen met dementie in kaart te
krijgen en uit te nodigen voor de groepsgesprekken. Een aantal vragen komt daarbij naar voren: is
er inzicht in het aantal mantelzorgers rond mensen met dementie in Vught? Vinden mantelzorgers
18
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
het moeilijk om over de situatie rondom de persoon met dementie te praten? Ons beeld is dat het
weinig tot niet inzichtelijk is hoeveel mantelzorgers er zijn voor mensen met dementie in Vught en
waar deze mantelzorgers zijn.

Tijdens de mantelzorggesprekken is het ons opgevallen dat er veelal hoger opgeleide
mantelzorgers waren, die zelf heel capabel zijn om hun informatie te verkrijgen door internet,
netwerken aan te spreken en vragen te stellen. De vraag is of er dus in deze quickscan een reëel
beeld is van de gemiddelde mantelzorger voor een persoon met dementie in Vught.

Mantelzorgers geven aan dat zij niet weten wat zij moeten doen als er acuut iets aan de hand is
met hun partner en dan voornamelijk op het geestelijk vlak. Partner is boos en ontremd; ‘wat moet
ik dan doen?’

De casemanager wordt door veel mantelzorgers als heel belangrijk ervaren.

In Vught zijn de volgende dagbestedingsactiviteiten specifiek voor mensen met dementie:
1) Dagverzorging in Vughterstede
2) Vivent Dagactiviteiten
Tijdens de groepsgesprekken was er verdeeldheid over de vraag of er voldoende aanbod is. Het
aanbod wat er nu ligt, is vrij traditioneel en mensen met dementie hebben niet veel keus of zij
moeten naar de omliggende gemeenten. De vraag is wat wil je straks als gemeente wilt;
a) Meer aanbod in je eigen gemeente zodat mensen in hun eigen omgeving blijven en
voornamelijk de vervoerskosten zo laag mogelijk blijven. Nu gaan mensen soms
noodgedwongen naar Rosmalen of Boxtel.
b) Ga je het vervoer op een zodanige manier inrichten dat mensen uit jouw gemeente
gebruik kunnen maken van de voorzieningen in de omliggende gemeenten?
c) Er werd door één van de mantelzorgers aangegeven dat haar partner niet meer op de
dagbehandeling kon blijven in Vught omdat hij daar steeds wegliep. Dit heeft geleid tot
overplaatsing naar Boxtel. Dit leidt tot meer belasting voor de persoon zelf en brengt meer
kosten met zich mee. De vraag is dan hoeveel kennis er is op het gebied van inzetten van
hulpmiddelen, zoals GPS systemen, alarmmeldingen, etc.? Ook bij dagbehandeling gaat
het om maatwerk: kijk creatief naar oplossingen zodat mensen niet meer
weglopen/verdwalen.

Andere dagbestedingsactiviteiten zijn:
1) De activiteiten georganiseerd door Ouderen Samen en KBO-Vught.
De vraag is of hier mensen met dementie een actieve rol hebben.
2) De activiteiten georganiseerd door Stichting Anders Bezig Zijn.
De vraag is of hier mensen met dementie een actieve rol hebben.
3) Activiteiten in de Rode Rik.
Het zou goed zijn om met deze 3 initiatieven om tafel te gaan en te kijken of mensen met
dementie al een actieve rol heeft binnen deze activiteiten. Onze verwachting is dat dat nu
minimaal gebeurt.
In Duitsland zijn ze nu druk bezig om activiteiten vanuit de gemeente ook open te stellen voor
mensen met dementie en dit ook te promoten. Dit is een hele cultuurverandering en voor dit
initiatief hebben zij een Europese Award gewonnen.

Het ondersteunen van mantelzorgers in de thuissituatie op het gebied van het inzetten van
zinvolle activiteiten thuis, is gering. Die kennis en ervaring is niet of nauwelijks aanwezig.

Mantelzorgplaza is een samenwerking tussen Vughterstede en Welzijn Vught. Zij zijn erg actief op
het gebied van onderzoek naar behoeften van mantelzorgers.

Er is veel aanbod voor het inzetten van vrijwilligers bij mensen met dementie. Het blijkt dat
mantelzorgers daar weinig gebruik van maken. Uit onderzoek van de Radboud Universiteit, blijkt
bijvoorbeeld dat mantelzorgers van mensen met dementie zoveel voor zichzelf houden, mede
omdat zij twijfelen of anderen het wel goed kunnen doen, maar ook omdat zij niet afhankelijk
19
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
willen zijn. Bij mantelzorgers heerst er een vraagverlegenheid voor mantelzorgondersteuning,
wederzijdsheid is van groot belang. Men wil wel hulp van de ander vragen als zij in ruil daarvoor
wat kunnen terugdoen.

Er zijn maandelijks mantelzorg gespreksgroepen geïnitieerd door Mantelzorgplaza. Wat naar
voren kwam, was het feit dat mantelzorgers van mensen met dementie zich niet altijd konden
verbinden met de andere mantelzorgers. Mantelzorgers voor mensen met dementie hebben
andere behoeften, vragen en emoties.

Alzheimer Nederland Afdeling Brabant organiseert cursussen voor mantelzorgers. Deze hebben
zij ook gegeven bij Vivent.

Er zijn geen lotgenoten gespreksgroepen voor mensen met dementie. Wel is er inmiddels op 31
maart een Alzheimercafé in Vught georganiseerd om de mensen in Vught kennis te laten maken
met het Alzheimercafé. Binnen Vughterstede is er een reminiscentie groep voor mensen die hoog
opgeleid zijn waarbij politieke vraagstukken en maatschappelijke onderwerpen aan de orde
komen.

Binnen de zorginstellingen worden regelmatig familieavonden gehouden en zijn er lotgenoten
groepen.

Het vervoer wordt door meerdere mantelzorgers als knelpunt benoemd i.v.m. de kosten. De
zorgboerderij in Schijndel kan geen mensen ophalen die ver buiten de regio wonen, omdat dat
financieel niet haalbaar is. Het vervoer wordt op dit moment georganiseerd vanuit de instellingen
zelf of door reguliere taxibedrijven.

Logeerplekken in Vught zin schaars tot nihil. Mensen met dementie in crisissituaties worden dan
ook vaak opgenomen in ’s-Hertogenbosch in het ziekenhuis. Eerder was er een logeerhuis in ’sHertogenbosch, maar dat is inmiddels gesloten. Tijdens het schrijven van dit rapport, is
Verpleeghuis Boswijk gestart met logeeropvang.

Er is in Vught vrijwel geen ondersteuning bij de organisatie van het hele informele netwerk rond
een persoon met dementie. Er is recentelijk (2012/2013) een scholing geweest bij Juvans, MEE
en Welzijn Vught over sociale netwerk strategieën. Wij merken dat vooral casemanagers,
steunpunt mantelzorg en wijkverpleegkundigen hier wel over adviseren, maar hebben nu geen
focus op het daadwerkelijk organiseren van dergelijke netwerken. Het is de toch al belaste
mantelzorger, die het ook nog eens moet gaan organiseren en dat is vaak teveel gevraagd.

Zowel mantelzorgers als professionals geven aan slecht op de hoogte te zijn van de
mogelijkheden van moderne hulpmiddelen en hoe zij deze kunnen inzetten bij mensen met
dementie.

Mantelzorgers die verder af staan van de persoon met dementie, weten soms niet waarmee zij
kunnen helpen. Kennis over waar behoefte aan is en wat daarvoor nodig is, is belangrijk.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Zorg voor een breder palet aan activiteiten rond mantelzorgondersteuning (maatjes,
gespreksgroepen, ontmoetingsplekken, inhoudelijke trainingen).
Professionals moeten zich naast het bieden van zorg, vanaf dag één inzetten om het netwerk actief
en vaardig te maken. Dat vraagt om een andere focus en werkhouding van professionals.
Creëer meer variatie in zinvolle vrijetijdsbesteding. Laat ook hier wensen en achtergronden van het
individu leidend zijn. Houdt hier ook rekening met welk aanbod de omliggende gemeenten hebben.
Geef meer bekendheid over en stimuleer gebruik van moderne hulpmiddelen.
20
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Concrete actiepunten
a. De ondersteuning van mantelzorgers dient meer gericht te worden op activering van het eigen
netwerk. Mantelzorgers dienen beter ondersteund te worden in de omgang met dementie,
waaronder ook de risico’s die teveel overnemen en te beschermend zijn met zich meebrengen.
Meer inhoudelijke trainingen voor mantelzorgers zijn wenselijk. Maar ook daadwerkelijke
ondersteuning in het organiseren van het eigen netwerk, bijvoorbeeld door het uitvoeren van een
‘eigen kracht conferentie’ rond een persoon met dementie.
b. Er zijn verschillende plekken zoals de Rode Rik en de huiskamers binnen complexen, waar
ontmoetingsplekken gecreëerd kunnen worden waar mensen met dementie en hun mantelzorger
terecht kunnen. Dit moet wel opgepakt en gecoördineerd worden. Voorbeelden in het land zoals
ontmoetingscentra, Odense huizen en geheugensteunpunten zijn inspiratiebronnen om te
bekijken wat Vught met een al bestaande accommodatie zou kunnen om mensen met dementie
en hun mantelzorgers te ondersteunen.
c.
Professionals die betrokken zijn bij de persoon met dementie zouden veel meer gericht moeten
zijn op het inschakelen en handelingsbekwaam maken van het netwerk. Dit vraagt kennis en
vaardigheidsvergroting.
d. Zorg- en dienstverlening kennen een te grote ‘van maandag tot vrijdag mentaliteit’. Nachtopvang
en opvang in het weekend is wenselijk.
e. Ga met de omliggende gemeenten in gesprek over het aanbod dat je met elkaar kan bieden en
hoe dat vorm te geven. Neem een besluit of je zelf als gemeente alles wilt aanbieden of dat je de
faciliteiten zoals vervoer en goede begeleiding gaat organiseren.
f.
Bouw aan vertrouwen tussen mantelzorgers en vrijwilligers. Creëer meer wederkerigheid in de
relatie mantelzorger-vrijwilliger, bijvoorbeeld door het stimuleren van ‘ruiltjes’. Zorg dat vrijwilligers
die gaan werken met dementie daartoe opgeleid zijn.
g. Ga na of het vervoer binnen Vught niet veel meer door vrijwilligers met eigen auto’s gedaan kan
worden, tegen een kilometervergoeding. Hierbij kun je gebruik maken van de talentenbank,
servicepunt voor vrijwilligers, de Vrijwillige Hulpdiensten en Zorg voor Elkaar. Elders in Nederland
zijn wij daar al mooie voorbeelden van tegengekomen, die zowel kostenefficiënt zijn, als de
samenhang in de maatschappij versterken. Bij rolstoelvervoer blijven aangepaste auto’s/busjes
noodzakelijk.
4.3 Zorg en welzijn
Alle mensen met dementie hebben op een vroeg of laat moment zorg nodig. Dit begint al met een
goede diagnosestelling; pas vanaf de juiste diagnose, kan er hulp en ondersteuning worden ingezet.
In steeds meer gemeenten is er ketensamenwerking opgezet, omdat gedurende het ziekteproces vele
disciplines tegelijkertijd of op elkaar volgend hun bijdrage leveren. Hierbij gaat het om signalering,
voorlichting, diagnostiek, behandeling, huishoudelijke zorg, dagbesteding, begeleiding en zorg tot
opname in een verpleeghuis en nazorg. Deze bijdragen moeten afgestemd worden op de persoon met
dementie en de mantelzorger, maar ook structureel en procesmatig. Goede samenwerking en
afstemming tussen alle betrokkenen, kan de zorg en ondersteuning voor mensen met dementie en
hun naasten sterk verbeteren.
Bevindingen in Vught
 De ketenzorg dementie ‘s-Hertogenbosch e.o. Noordoost Brabant wordt sinds 1 januari 2013
breder actief binnen regio ‘s-Hertogenbosch. Maandelijks komen er nieuwe gebieden bij, waarbij
een optimale samenwerking met de huisartsenpraktijk een voorwaarde is voor verdere uitrol.
Vught is hier sinds september 2013 als pilot bij gekomen. De huisartsenpraktijk waarmee wordt
samengewerkt is de Hoge Vliet, betrokken huisarts is dr. Wesselman.
21
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught

De deelnemende partijen aan de keten zijn:
- de gemeenten ’s-Hertogenbosch, Boxtel en Zaltbommel
- Alzheimer Nederland Afdeling Regio ’s-Hertogenbosch
- Welzijnsondernemingen: Divers, Juvans en Delta Boxtel/De Twern
- Zorgaanbieders: Vivent, Van Neynsel, Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk
Rivierenland, Zorggroep Elde, Laverhof, Thuiszorgcentrale IVT, Woonzorgcentrum De
Annenborch, Vughterstede, BrabantZorg
- Huisartsen in de uitrolgebieden: dit aantal neemt gestaag toe
- Jeroen Bosch Ziekenhuis: afdeling Geriatrie,
- Centrum voor Geheugenproblematiek; Jeroen Bosch Ziekenhuis/Reinier van Arkel groep,
- Reinier van Arkel groep: afdeling psychogeriatrie
- VGZ Zorgkantoor, regio Noordoost-Brabant, Zorgverzekeraar VGZ.

De pilot houdt in dat er aan de huisartsenpraktijk (De Hoge Vliert) een casemanager is gekoppeld.
Er zijn 2 zorgpaden:
Zorgpad 1 is gericht op mensen met dementie op oudere leeftijd, geen probleemgedrag en een
goed systeem. De huisarts en de POH’er (Praktijkondersteuner huisarts) begeleiden zorgpad 1.
Hiermee voorkom je dat mensen met dementie te snel in de tweede lijn komen. 1 keer per 2
maanden vindt er een MDO (Multi Disciplinair Overleg) plaats waarbij de geriater aansluit voor
een adviserende rol. Door de huisarts wordt dit als heel waardevol beschouwd.
Zorgpad 2 richt zich op probleem gedrag, een niet goed functionerend systeem of jongere
mensen met dementie. In dit geval worden mensen doorverwezen naar de Reinier van Arkelgroep
(centrum ouderen- en ziekenhuispsychiatrie) en naar het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). De
casemanager wordt dan ingezet om het systeem te ondersteunen.
(Zie voor meer informatie over de zorgpaden Bijlage 3.)
www.idcb.nl/wp/ketenzorg/files/diagnose-en-zorgpaden1.pdf

Het bovenstaande vraagt een inspanning van de huisartsen. Uit de interviews is gebleken dat het
de ketenzorg dementie de nodige inspanning kost om huisartsen mee te krijgen om op
bovenstaande manier te werken. De POH’er krijgt er namelijk nog een taak bij, terwijl deze al het
nodige op haar/zijn bordje heeft en financieel staat er niet direct iets tegenover. Dat wat het
oplevert, is pas later terug te zien. Het is dus van belang om de resultaten die het bij andere
huisartsen oplevert, te delen met huisartsen die nog niet werken aan de hand van de zorgpaden
(één van de resultaten die is opgemerkt in naastgelegen gemeente is het feit dat er op
vrijdagmiddag minder crisisgevallen zich melden bij de huisarts).

Het is duidelijk dat er goed contact is tussen de gemeente en huisartsen. Vier keer per jaar vindt
er een overleg plaats; twee keer met het accent op jeugd en twee keer met het accent op
ouderen. De huisartsen hebben mede het initiatief genomen tot het sociaal café.

Op dit moment is er 1 casemanager actief verbonden aan één van de huisartsenpraktijken in de
gemeente Vught. Daarvoor waren casemanagers uit andere gemeenten actief in Vught. De
financiering van de casemanagers en het behouden van de functie van casemanager staat onder
druk. Daar zal dit jaar (2014) uitsluitsel over komen. Wel is er naar voren gekomen dat de rol van
de casemanager heel belangrijk is. Het in stand houden van zo’n rol is daarom essentieel en er
zal in samenspraak met zorgkantoor, gemeente en zorginstellingen (zoals thuiszorg) bekeken
moeten worden hoe deze rol in te vullen is.

Er is aandacht geweest voor vroegsignalering, maar dit vraagt ook zeker nog meer aandacht.
Scholing rond vroegsignalering en de samenwerking met huisartsen op het gebied van
vroegsignalering zijn aandachtspunten.

Uit de pilot van het sociaal team in de Vijverhof blijkt dat organisaties zich bewust zijn van de
noodzaak tot samenwerking in de toekomst. Dat wonen, zorg en welzijn allemaal participeren in
deze pilot, is een mooie start maar staat nog aan het begin. Tijdens de interviews en
groepsgesprekken is duidelijk geworden, dat tijdens de vergaderingen rondom het sociaal team
iedereen nog heel erg geneigd is te denken vanuit de eigen organisatie. De intentie is aanwezig,
22
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
maar de gezamenlijke piketpaaltjes moeten nog geslagen worden. De vragen liggen voornamelijk
nog op het organisatorische vlak; wie heeft welke rol, wat verwachten wij eigenlijk van elkaar,
welke taken kan een ieder doen vanuit zijn organisatie en hoe worden die taken gefinancierd.

Hoewel men op individueel niveau elkaar weet te vinden, zijn zorg en welzijn toch ook nog
gescheiden werelden.

De zorginstellingen zelf geven aan dat zij vooral nog naar binnen gericht zijn met hun
welzijnsactiviteiten. Zij geven aan dat zij in de toekomst meer naar buiten willen en moeten treden
door het ondernemen van activiteiten in de wijk en de mensen uit de wijk naar binnen halen. Dat
hierbij het inschakelen en samenwerken met welzijn een belangrijke stap is, wordt door een ieder
onderschreven.

In Boswijk is in het Verpleeghuis een ouderensociëteit gestart. De eerste avond was een groot
succes, er was een grote opkomst en mensen waren enthousiast. Er waren zowel ouderen uit de
wijk aanwezig als ouderen van Boswijk zelf.

In de gesprekken kwam naar voren dat er in Vught één type aanbod is qua wonen, namelijk het
‘traditionele’ verpleeghuis. Nieuwe initiatieven zoals de Herbergier en particuliere initiatieven zijn
er in Vught niet. Wel werd er aangegeven dat de gemeente Vught bij uitstek een plek is waar
zulke initiatieven kans van slagen hebben.

De woningbouwcoöperatie participeert in veel welzijnsinitiatieven in de gemeente zoals de Rode
Rik, het sociale team en het creëren van huiskamers binnen complexen. Maar ook door het
scholen van hun medewerkers (woonadviseurs en huismeesters) op vroegsignalering bij
kwetsbare ouderen. Dit is zeker niet in alle gemeenten zo. Hier kan de gemeente Vught wellicht
nog meer gebruik van maken. Wat hier wel in meegenomen moet worden, is het feit dat er een
kartrekker nodig is voor zulke activiteiten. De vraag wie die kartrekker moet zijn zal in onderling
afgestemd moeten worden.
De verantwoordelijkheid en het initiatief bij de mensen zelf neerleggen is mogelijk, maar staat of
valt met de fysieke en geestelijke conditie van de mensen die participeren. In het geval van
dementie wordt het nemen van initiatieven steeds moeilijker, dat is namelijk één van de
symptomen van de ziekte.

Welzijn is actief in Vught o.a. op het gebied van het begeleiden van vrijwillige ouderenadviseurs.
Zij bezoeken 75-plussers in Vught . Zij informeren en adviseren senioren over regelingen en
voorzieningen zoals woningaanpassing, vervoersvoorziening, huishoudelijke hulp en
welzijnsactiviteiten.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
De ontwikkeling van het sociale team is een goede eerste stap voor betere samenwerking. Evalueer
deze ontwikkeling goed en wees besluitvaardig in het zetten van de piketpaaltjes en onder welke
voorwaarden. Zorg dat bekend wordt waar mensen met dementie wonen, door informatie hierover uit
te wisselen en zo de ondersteuning van onderop en in nabijheid te kunnen opbouwen.
Een verschuiving van de focus van zorg naar welzijn is van groot belang. Zorgorganisaties kunnen
meer naar buiten treden ten aanzien van welzijnsactiviteiten; wat kunnen mensen die wonen in de
zorginstelling in de wijk aan activiteiten doen en wat kunnen mensen uit de wijk in de zorgorganisatie
aan activiteiten doen.
Zet nog meer in op vroegsignalering.
Concrete actiepunten
a. Informeer bij andere gemeenten naar het inzetten van sociale teams, hoe doen zij dat, wat werkt
wel en niet. Zorg voor een goed actieplan en systematische evaluatie van het sociaal team en
vraag je af of het een pilot moet zijn. Wij merken dat er behoefte is dat de gemeente daar in dit
stadium de kartrekkersrol in neemt. Borduur voort op het wijkgericht werken en geef dementie
23
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
daar meer een plek. Voorkom dat het teveel een ‘speeltje’ wordt van de professionals. Maak
verbinding met buurtgerichte informele zorg.
b. Bewaak dat niet teveel gepraat wordt, maar ook dat er gehandeld wordt. Een verbindende rol van
gemeente is gewenst, zeker ook vanwege de grotere financiële betrokkenheid. Zorg dat ook het
zorgkantoor met deze ontwikkelingen mee gaat.
c.
Benoem met elkaar welke organisatie de lead heeft bij de transitie van zorg naar welzijn. Wees als
gemeente ook duidelijk in de rol die je daarin wilt innemen.
d. Betere samenwerking en afstemming zijn mensenwerk. Elkaar kennen en respecteren is een
eerste vereiste. Er is een mooie basis om op voort te borduren. Gezamenlijke training van alle
professionals en alle belangrijke vrijwilligers in één wijk kan wellicht een mooie route zijn om bij te
dragen aan betere samenwerking. De onderwerpen liggen voorhanden: organisatie van informele
netwerken per persoon (familie- en kennissenparticipatie), moderne hulpmiddelen, vaardigheden
in de omgang met mensen met dementie, wat kunnen mensen met dementie wel?
e. De deelnemers aan het groepsgesprek voor professionals vonden dat gesprek zeer waardevol;
juist ook omdat men meer dan gebruikelijk met andere disciplines en organisaties rond tafel zat.
f.
In Boxtel worden sociale cafés georganiseerd voor professionals en vrijwilligers om elkaar te leren
kennen, zodat men elkaar sneller kan vinden. Op 15 april 2014 wordt ook het eerste sociale café
in Vught georganiseerd.
g. Goede cijfers over waar de mensen met dementie wonen, zijn niet voorhanden. Informatie
hierover zit verspreid bij vele instanties (en personen): zorgkantoor, zorgaanbieders, huisartsen,
ziekenhuizen, GGZ-instelling, ouderenadviseurs, casemanagers, de locaties voor
dagopvang/dagbehandeling, Alzheimer Nederland, zorgverzekeraars. Als deze informatie
gebundeld wordt, kan veel gerichter worden ingezet op ondersteuning en begeleiding van deze
groep mensen. Wij raden aan een project te initiëren om deze informatie boven water te krijgen en
te houden. Uiteraard speelt hier de discussie over privacy, maar die mag een dergelijk project niet
in de weg staan, daarvoor is het belang te groot.
h. Betrek bij de scholing voor vroegsignalering ook huismeesters, vrijwilligers, woonadviseurs,
professionals in de wijkteams, agenten, ouderenadviseurs.
4.4 Samenwerking
Dementie vraagt om samenwerking en afstemming rond de persoon met dementie, zowel op
uitvoerend niveau als bestuurlijk/beleidsmatig. Bij iemand met dementie zijn meestal veel
verschillende disciplines actief, met bijbehorende verschillende organisaties en medewerkers. Dit loopt
ook over de ‘grenzen’ van de domeinen wonen, welzijn en zorg heen. Deze domeinen hebben van
oudsher vaak een andere visie en werkwijze en de samenwerking kan moeizaam verlopen. Voor
mensen met dementie en voor mantelzorgers is het echter van groot belang dat deze verschillende
partijen wel nauw samenwerken, afstemmen en met elkaar communiceren. Zo kan de ondersteuning
en zorg het meest sluitend worden en kost het hen veel minder regeldruk, stress en energie. De
welzijnsketen wordt ook steeds belangrijker bij de ondersteuning en begeleiding van mensen met
dementie en hun sociale netwerken. Samenwerking tussen de zorg- en welzijnsketen is dan ook
aandachtspunt.
Bevindingen in Vught
 In het verleden was er een bestuurlijk overleg waarin de zorg en welzijnsorganisaties, de
woningbouwcoöperatie en de gemeente deelnamen. Door het vertrek van de coördinator is dit
nooit meer echt van de grond gekomen. Voor de toekomst wellicht goed om te overwegen of dit
overleg niet wenselijk is om zo wonen/welzijn/zorg bij elkaar te brengen en samen met
vernieuwingen te komen, die zullen gaan ontstaan i.v.m. de nieuwe financieringsstromen. Daarbij
24
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
als kanttekening dat praten goed is, maar doen veel belangrijker.


In Vught hebben wij gemerkt dat de eerste stappen tot samenwerking zijn gezet maar dat die nog
veel beter kan. Door verschillende gesprekspartners werd aangegeven dat er versnippering is,
men nog teveel vanuit het eigen blikveld kijkt. Vooral onder de professionals en de mantelzorgers
is de wens uitgesproken om dat op te heffen.
De gemeente en de huisartsen overleggen sinds enige tijd eens in de drie maanden met elkaar.
Dit was een paar jaar geleden nog niet haalbaar. Door beide partijen wordt dit als zinvol ervaren.

Over de rol van de gemeente wordt door verschillende partners anders gedacht. De ene geeft aan
dat er meer een sturende en taakstellende rol verwacht wordt en de ander verwacht juist alleen
een meer faciliterende rol.

Er is veel draagvlak voor de visie op hoofdlijnen, zoals de gemeente die uitstraalt:
o Sociaal kwetsbare inwoners van de gemeente moeten zoveel mogelijk zelfregie houden.
o Iedereen doet mee en iedereen doet ertoe.
o Waar nodig, is er een vangnet.
Men heeft weinig behoefte aan een andere/nieuwe visie. Wel aan concrete afspraken om deze
visie handen en voeten te geven, liefst zo SMART (meetbaar) en concreet mogelijk en vanuit een
meerjarenperspectief. Dus geen nieuwe beleidsplannen maken, maar bestaande SMART
uitvoeren.

In de stuurgroep van de ketenzorg dementie zitten vanuit zorg vaak bestuurders aan tafel en
vanuit welzijn uitvoerende medewerkers. Dit werkt niet altijd bevorderlijk omdat deze twee
partijen elkaars taal niet spreken en het lastig is om besluiten te nemen. Daarbij ontstaat het
effect dat medewerkers van welzijn zich tijdens deze bijeenkomsten laten ondersneeuwen door
de hiërarchie.

Woonwijze heeft korte lijnen met Juvans maatschappelijk werk, zij weten elkaar te vinden indien
nodig door de persoonlijke relaties die zij hebben opgebouwd.

Uit het werkveld is er naar de gemeente toe een afwachtende houding in Vught. In ‘sHertogenbosch zijn het een aantal gezamenlijke instellingen die een voorstel hebben gedaan hoe
zij de toekomst zien en wat hun rollen daarin zijn. Zij hebben bewust een actieve rol naar de
gemeente in genomen.

Het wijkgericht denken wordt door veel gesprekspartners ondersteund, ook de informele
netwerken worden als belangrijk gezien. Wel wordt uit verschillende hoeken aangegeven dat de
expertise en kwaliteit die er nu is behouden moet blijven. Professionals blijven nodig. De
gemeente zal de expertise uit het veld nodig hebben om te kunnen faciliteren.

Tussen de gemeente en het zorgkantoor zijn goede contacten. Deze hebben tot nu toe nog niet
geleid tot een (al dan niet materiële) bijdrage aan vernieuwing. De prioriteiten van het
zorgkantoor lijken op andere vlakken te liggen.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Maak gebruik van de wil tot verdergaande samenwerking. Richt de focus op de uitvoering van beleid.
Benoem het spanningsveld concurreren-samenwerken en houd daar rekening mee in de aansturing
van activiteiten/projecten. Stimuleer betere verbindingen tussen informele en formele zorg, en tussen
de domeinen wonen, zorg en welzijn. Blijf de expertise uit het veld gebruiken.
Concrete actiepunten
a. Bespreek op bestuurlijk niveau met de belangrijke spelers van formele en informele zorg-, woonen welzijnsorganisaties welke vorm van overlegstructuren nodig zijn. Richt deze in onderling
overleg efficiënt en doelmatig in. Zorg voor een daadkrachtig bestuurlijk platform, dat veel
25
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
aandacht heeft voor uitvoeringsvraagstukken.
b. Samenwerken en concurreren verhouden zich lastig tot elkaar. Vooral bij de zorgorganisaties kan
dit tot onderlinge spanningen leiden. Dit vraagt om specifieke aandacht rond de samenwerking en
om trekkers van samenwerkingsprocessen die ‘boven’ de partijen staan.
c. Maak veel meer werk van het ontwikkelen van eigen netwerken van de persoon met dementie en
diens eigen sociale omgeving. Juist bij een ziektebeeld als dementie is daadwerkelijke
ondersteuning bij de organisatie hiervan noodzaak.
d. Professionals vonden het leuk elkaar op deze wijze in de quickscan te ontmoeten. Het sociale
café dat 15 april van start gaat is een heel goed initiatief. Blijf dit continueren. Elkaar kennen
maakt dat je elkaar opzoekt en weet te vinden.
e. Blijf gebruik maken van de expertise in Vught die er op alle vlakken is, maar maak ook gebruik
van de expertise in de omliggende gemeenten. Leer van en met elkaar.
4.5 Informatievoorziening, communicatie en voorlichting
Mensen met dementie zoeken vaak zelf geen hulp. Ook naasten vinden dat vaak moeilijk, ze weten
niet wat ze kunnen verwachten of weten de weg niet. Op het moment dat iemand zelf twijfelt of
dementie aan de orde kan zijn of iemand in de omgeving dat vermoedt, ontstaat er behoefte aan
informatie. Naar deze informatie wordt op verschillende manieren gezocht: via het internet, via contact
met ‘lotgenoten’, uit folders en ander schriftelijk materiaal, bij deskundige personen en organisaties en
via informele contacten met familie, vrienden en kennissen. Ook de aard van de informatie waarnaar
men zoekt, is uiteenlopend en verandert met de tijd en in de loop van het ziektebeeld. In het begin
gaat het om kenmerken van de onderliggende ziektebeelden en de mogelijkheden voor
diagnosestelling. In de loop van het ziektebeeld zoekt men meer concreet aanbod aan zorg, hulp en
voorzieningen. Het is van belang dat de juiste informatie op het juiste moment op de juiste plaats
voorhanden is, in meerdere vormen die aansluiten op de vragen die op dat moment spelen.
Bevindingen in Vught
 Rondom dementie rust nog een taboe in de maatschappij. Door een groot aantal mantelzorgers
wordt aangegeven dat zij moeite hebben met hoe de buiten wereld aankijkt tegen dementie. Het is
bij de gemeenteambtenaren zichtbaar geworden dat dementie nog niet bij iedereen in zijn/haar
blikveld aanwezig is. Tijdens het groepsgesprek kwam het idee bij de gemeenteambtenaren op
om een voorlichtingscampagne te starten.

In vrijwel alle gesprekken is opgemerkt dat de informatievoorziening en de communicatie naar de
mantelzorgers en mensen met dementie vraaggerichter en gestroomlijnder moet worden. De
informatievoorziening gebeurt nu vooral vanuit afzonderlijke organisaties.
De websites waar je informatie kunt vinden over zorg en welzijn t.a.v. dementie in Vught zijn:
www.dementiegids.nl
Hier staat allerlei informatie over dementie, zorgaanbod dementie in de regio ‘sHertogenbosch - Bommelerwaard. Hier staat ook in wat er in Vught is, dit is wel summiere
informatie.
www.vughterstede.nl
Hier staat informatie over Vughterstede en wat zij bieden voor mensen met dementie.
www.vivent.nl
Hier staat informatie over Vivent en wat zij bieden voor mensen met dementie.
www.mantelzorgplaza.nl
Hier staat informatie voor mantelzorgers.
www.mantelmeeuwvught.nl
Hier staat informatie voor mantelzorgers
www.boswijk.vanneynselgroep.nl
Hier staat informatie over Boswijk en wat zij bieden voor mensen met dementie.
www.rva.nl
26
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Hier staat informatie over Reinier van Arkel en wat zij bieden voor mensen met dementie

Er is ook een website www.welzijnvught.nl. Op deze site staat ook veel informatie over de
welzijnsactiviteiten in Vught. Er is geen specifieke informatie over dementie te vinden. Dit is,
gezien de visie en het beleid van welzijn, verklaarbaar. Wel is het zo dat mensen met dementie
zich niet aangesproken voelen om mee te doen met de activiteiten die van daaruit worden
georganiseerd. Dit alles heeft te maken met de beeldvorming rondom dementie.

Er is een website www.digitale-sociale-kaart.nl. Op de homepage staat beschreven dat er op dit
moment een kleine hoeveelheid lokale partners is opgenomen in de digitale sociale kaart.
Wanneer je doorklikt naar de gegevens die je zou willen hebben rondom dementie, dan kun je
allerlei doelgroepen aanklikken maar dementie staat daar niet bij.

De sociale kaarten die er zijn, zijn niet gemaakt voor eindgebruikers. Die hebben een vergelijkbare
behoefte als die er rond bijvoorbeeld schoolgidsen is: niet alleen waar wat geboden wordt, maar
ook wat de onderlinge verschillen zijn (openingstijden, doelgroepen, activiteiten). Bijhouden van
informatie is een aandachtspunt.

Er is een Integraal Dementie Centrum Brabant (www.idcb.nl). Op deze website staat informatie
over de ketenzorg dementie en kunnen mantelzorgers en verwijzers informatie vinden over hoe je
mensen kan helpen die tijdens het ‘niet-pluis gevoel’ informatie en steun willen. Daarnaast is er
informatie te vinden over hoe je bij de geheugenpoli kunt komen en wat de te doorlopen stappen
zijn. Ook staat er informatie op over het zorgaanbod in de regio ‘s-Hertogenbosch.

Op de website van de gemeente zelf is geen specifieke informatie te vinden over dementie, noch
verwijzingen naar algemene, lokale of regionale op dementie gerichte websites. De website is nu
opgebouwd naar aanleiding van de meest gestelde vragen aan de gemeente. Mantelzorgers
kunnen wel informatie vinden over ondersteuning, maar meer specifieke informatie over dementie
en zorg is er niet.

Eén van de mantelzorgers wees ons op Familiae dat in Vught is gestart, zij maken ‘het wonen
voor oudere mensen thuis makkelijker’. Zie voor meer informatie: www.familiae.nl

Ook de professionals geven aan dat zij behoefte hebben aan een duidelijk overzicht van instanties
voor de verschillende doelgroepen. Het viel op tijdens de avond met de professionals, dat ook zij
soms geen idee van elkaars bestaan hebben binnen de gemeente Vught.

Er wordt in Vught op dit moment het één en ander ontwikkeld. Zo is er een pilot met een sociaal
team, een pilot met een casemanager die gekoppeld is aan één van de huisartsenpraktijken
(Wesselman), en is het Alzheimercafé nu ook eenmalig in Vught om te kijken of mensen uit Vught
de meerwaarde van het Alzheimercafé zien en de volgende keren daarvoor naar ‘sHertogenbosch komen. Tijdens de interviews en groepsgesprekken werd duidelijk dat niet
iedereen op de hoogte is van deze ontwikkelingen.

Een andere belangrijke informatiebron in Vught die mensen noemen, is het Klaverblad. Ook daar
is in de regel weinig tot niets over dementie te vinden.

Veel mensen benaderen als eerste de huisarts. Dankzij investeringen vanuit de dementieketen in
samenwerking met huisartsen, gaat de samenwerking steeds beter, maar is er nog wel een groot
verschil per huisartsenpraktijk. Dit geldt ook voor de voorlichtende en informerende rol van
huisartsen.

Er zijn relatief veel hoogopgeleiden in Vught. Bij de mantelzorgers was het opvallend dat bij deze
groep mensen met dementie, de mantelzorger zelf op zoek gaat naar mogelijke hulp en aanbod.
Dit doen zij door te gaan zoeken op internet en hun netwerk aan te spreken. Zij geven aan dat het
dan veel via via gaat voordat je uiteindelijk bij de juiste persoon/instantie bent.
27
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught

Ouderen Samen in Vught en KBO-Vught zijn belangrijke spelers in de gemeente. Vanuit alle
kanten wordt hun rol als belangrijk beschouwd. Zij richten zich op de ouderen in Vught. Zij kunnen
dan ook een belangrijke rol spelen in de communicatie en voorlichting ten aanzien van dementie.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Start met een voorlichtingscampagne. Denk ook aan het organiseren van scholingen en trainingen.
Het feit dat er al zoveel ontwikkelingen plaatsvinden op dit moment rondom sociale teams,
casemanagers en Alzheimercafé is een goede eerste stap om van daaruit die voorlichting te starten.
Maak gebruik van informele netwerken en regulier verenigingsleven bij informatievoorziening en
voorlichting.
Creëer één laagdrempelig informatiepunt waar alle informatie voor handen is en van waaruit mensen
doorverwezen kunnen worden naar de juiste persoon/instantie. Dit geldt zowel voor een fysiek
informatiepunt als voor een digitaal informatiepunt.
Concrete actiepunten
a. Er is nog een groot taboe rond dementie. Het is van belang dat dit taboe doorbroken wordt, om
meer mensen actief te krijgen in de ondersteuning van mensen met dementie, maar ook om
mensen met dementie en hun directe omgeving de ruimte te geven om naar informatie en
ondersteuning te gaan zoeken. Het taboe zorgt dat teveel problematiek ‘achter de voordeur blijft’.
Een eenvoudige publiekscampagne is een veelgehoorde wens tijdens onze quickscan, die wij
vanuit onze deskundigheid van harte onderschrijven. Bij informatie/communicatie gaat het om het
juiste moment, maar ook om de kracht van de herhaling. Het is wenselijk dat er, in het kader van
de genoemde campagne, regelmatig aandacht is voor dementie in de lokale media.
b. Het sociaal team in Vught is in de beginfase van hun ontwikkeling. De informatie over wat zij doen
en voor wie, is belangrijk om te delen met o.a. huisartsen, de casemanager die nu in Vught
aanwezig is en alle inwoners.
c.
Bij het sociaal team komt het aan op het sociale netwerk en de informele hulp binnen de wijk.
Daarbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld een maatje, zodat er een vertrouwensband ontstaat.
Denk aan buddyprojecten: www.buddynetwerk.nl
d. Zorg dat de informatievoorziening in Vught meer gemeenschappelijk gedaan wordt. Richt die wel
vraaggericht in. De informatievoorziening dient beter aan te sluiten op de verschillende fases van
het ziekteproces. Iemand die een ‘niet-pluis gevoel’ ervaart, heeft een hele andere
informatiebehoefte, dan iemand die de diagnose al kent, maar op zoek is naar dagopvang en/of
respijtzorg.
e. Ontwikkel een informatiepunt waar mensen laagdrempelig met hun vragen naar toe kunnen. Een
optie die door meerdere mensen is genoemd, is de Petruskerk. Hier vindt een renovatie plaats en
er komt een herinrichting met o.a. de bibliotheek, museum en horeca. Hier kan een centraal punt
ontwikkeld worden voor mensen om laagdrempelig binnen te lopen en hun vragen te stellen.
Mantelzorgplaza heeft een balie waar mantelzorgers kunnen komen met hun vragen, deze is
gevestigd in de bibliotheek. Wellicht kun je daar meer aan koppelen.
f.
Omdat een deel van de mensen uit de doelgroep nog niet zo handig is met de computer, is het
wenselijk dat vergelijkbaar materiaal ook op papier wordt aangeboden, c.q. dat er jaarlijks of
tweejaarlijks een boekje wordt uitgegeven met de belangrijkste informatie rond dementie in Vught
op een rij. In vele andere gemeenten in Nederland zijn goede ervaringen met dergelijke boekjes.
Het kan vergeleken worden met een schoolgids: wie biedt wat en wat kies je waarom? De 75+
brochure, die overigens niet in gesprekken naar voren is gekomen, zou hier een goede basis voor
kunnen vormen.
28
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
g. Voorlichting bij verenigingen is belangrijk. Vught is een gemeente met gemiddeld oudere inwoners
die zeker ook nog heel actief zijn binnen verenigingen. Zorg ervoor dat er binnen die verenigingen
draagkracht ontstaat en bekendheid over dementie. Zorg dat mensen met dementie binnen hun
vereniging een rol kunnen blijven vervullen: dus mensen met dementie omarmen in plaats van
wegkijken.
h. Het is van groot belang dat huishoudelijk medewerkers, thuiszorgmedewerkers, huismeesters en
andere beroepsgroepen die in een vroeg stadium in aanraking kunnen komen met mensen met
dementie, worden geschoold op signalering en communicatie. Hetzelfde geldt voor de vele
vrijwilligers die actief zijn bij ouderenbonden en andere verenigingen. In het kader van wijkgericht
werken, is het een suggestie om te overwegen of er per wijk één signaalontvanger (per wijk één
aanspreekpunt voor signalen ten aanzien van dementie) aangesteld kan worden. Dit kan per wijk
een professional zijn vanuit een andere organisatie, die met de signalen concreet aan de slag kan.
4.6 Bewegen
Bewegen is voor iedereen belangrijk. Zowel preventief voor tal van ziektes, als voor het welbevinden.
Voor mensen met dementie geldt dit ook, maar er is nog een extra reden om hen tot bewegen te
prikkelen: bewegen is één van de weinige dingen die het dementeringsproces remt. Buiten bewegen
is extra goed, vanwege de aanwezigheid van licht en lucht. Ongeveer één derde van alle mensen met
dementie is ook depressief. (Buiten) bewegen werkt preventief en helend bij depressies.
In heel Nederland is al veel ervaring opgedaan met beweegprojecten voor mensen met dementie
zoals:
•
Specifieke projecten van lokale sportverenigingen;
•
Spelenderwijs bewegen;
•
Nordic Walking;
•
Meer bewegen voor ouderen (MBvO);
•
Samen thuis bewegen.
Los van deze specifieke beweegprojecten geldt natuurlijk dat bewegen ook in andere activiteiten zit,
bijvoorbeeld in het doen van huishoudelijk werk, groenonderhoud en boodschappen doen. Bij de
stimulering van het bewegen gaat het om een prikkelende omgeving, deskundige begeleiding en een
uitgekiend aanbod. Ook de toonzetting rond bewegen blijkt belangrijk te zijn; vanzelfsprekendheid
werkt beter dan ‘therapie’. Gezelligheid en plezier bij beweegactiviteiten en het voorkomen van
stigmatisering zijn andere aandachtspunten.
Bevindingen in Vught
 Bij Boswijk is er een wandelgroep opgestart voor mensen met dementie.

Bij Vughterstede is een beweegtuin, en heeft de plaatselijke jeu de boules vereniging zijn
wedstrijden op het terrein van Vughterstede. Of hieraan ook mensen met dementie deelnemen is
niet bekend.

Door Ouderen Samen en KBO-Vught worden veel beweegactiviteiten georganiseerd. Onbekend is
in welke mate mensen met dementie hieraan deelnemen. Diverse gesprekspartners gaven aan
dat zij vermoeden dat dit naar verwachting beperkt het geval is.

Cello organiseert 1 keer per maand een wandeltocht; wandelclub De Doorzetters. Hierbij kunnen
ook ouderen aansluiten. Onbekend is in welke mate mensen met dementie hieraan deelnemen. In
de gesprekken is deze wandelclub niet naar voren gekomen.

Er is een golfclub in Vught, hier heeft Alzheimer Nederland afdeling Brabant een lezing gehouden
over dementie. Zij gaven aan dat er nog zeker een taboe heerst rondom dementie. Dat mensen
‘stiekem’ folders meenemen.
29
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught

Er is zeker aandacht voor bewegen in de centra voor dagopvang/dagbehandeling, maar gezien de
bewezen effectiviteit van bewegen voor mensen met dementie zou dit nog veel meer uitgebreid
kunnen worden.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Stimuleer bewegen als activiteit en als bron voor ontmoeting. Laat plezier leidend zijn. Geef meer
voorlichting over het belang van bewegen bij dementie. Zorg voor beweegmaatjes. Stimuleer dat het
reguliere verenigingsleven mensen met dementie omarmt. Zet vaker moderne hulpmiddelen in om
betrokkenen tot bewegen te stimuleren. Bewegen is ook het zoveel mogelijk blijven uitvoeren van
dagelijkse handelingen.
Concrete actiepunten
a. Bewegen en Participatie liggen dicht bij elkaar. Stel als gemeente een actieplan op, gericht op
meer bewegen door senioren in zijn algemeenheid en mensen met dementie in het bijzonder.
Mogelijke aandachtspunten:
 Meer generatie-projecten.
 Stimuleren wandel- en fietsmaatjes; sluit aan bij bestaande wandel- en fietsclubs.
 In iedere relevante wijk meer-generatie speel- en beweegtuinen, waarmee elders in
Nederland al goede ervaringen zijn opgedaan. Regel dit bij
renovatie/herstructurering/onderhoud bestaande speeltuinen, dan kan dit kostenneutraal.
 Breng de activiteiten duidelijk in kaart en geef er bekendheid aan.
b. In de toekomst gaat de gemeente een grotere rol spelen bij dagopvang/dagbesteding. Stimuleer
dat dan overal meer aandacht voor bewegen komt.
c.
Bij de vervoersproblematiek kan ook gedacht worden aan de mogelijkheid dat mensen met
dementie vaak nog kunnen fietsen maar af en toe de weg niet meer kennen/herkennen. Bedenk
systemen waarbij vrijwilligers mensen met dementie op de fiets ophalen om naar hun
vrijetijdsbesteding gaan (dagbehandeling, activiteiten in de buurt etc.).
d. Stimuleer dat (sport)verenigingen waar veel senioren actief zijn, mensen met dementie gaan
omarmen en ondersteunen, al dan niet in aparte activiteiten.
e. Stimuleer voorlichting over moderne hulpmiddelen, zoals GPS-apparatuur voor dwaalbeveiliging
buiten.
f.
Vergroot de mogelijkheden van beschikbaarheid en huur van beweeghulpmiddelen, zoals duofietsen, tafelfietsen, loopbanden.
g. Bewegen is meer dan alleen wandelen, fietsen en sporten. Ook zelf het huishouden doen, zelf
boodschappen doen, zelf aankleden, leidt allemaal tot beweging. Voorkom dat mensen met
dementie teveel uit handen genomen wordt.
h. Kijk of bestaande dagbehandelingen omgebouwd kunnen worden naar een ontmoetingscentrum
of bekijk of er een ontmoetingscentrum gestart kan worden. Hier is structureel veel aandacht voor
bewegen (zie ook www.vumc.nl/afdelingen/ontmoetingcentradementie).
4.7 Wonen
Landelijk gezien wonen op dit moment van de 250.000 mensen met dementie, 70.000 in verpleeg- en
verzorgingshuizen, de rest woont thuis. De komende jaren zal het aantal intramurale plekken voor
mensen met dementie naar verwachting verminderen. De nieuwe wettelijke regeling dat mensen met
ZZP 1, 2, 3 en 4 extramuraal verzorgd worden, bevordert deze ontwikkeling. Steeds meer mensen
blijven steeds langer thuis wonen. Het is van belang dat de huidige woningen beter worden toegerust
30
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
op dementie, onder meer door eenvoudige aanpassingen, aanwezigheid van gerichte hulpmiddelen
en voorzieningen en aanwezigheid van domotica of aansluitmogelijkheden hiertoe. Daar bovenop zijn
er vele ‘nieuwe’ woonvormen, zoals groepswonen voor senioren, kangoeroe- en mantelzorgwoningen,
die ook voor mensen met dementie van groot belang kunnen zijn. De gemeente kan dit soort
initiatieven stimuleren en faciliteren, onder meer in het Ruimtelijke Ordening-beleid. De komende
decennia zal het aantal mensen met dementie dat in de gemeente woont gemiddeld verdrievoudigen
van circa één op de 100 naar één op de 33. Dit betekent dat in veel straten één of meer mensen met
dementie wonen.
Bevindingen in Vught
 Woonwijze heeft op dit moment 3000 woningen in zijn beheer. Een deel van deze woningen is
door de mate van toegankelijkheid en ligging specifiek bestemd voor huishoudens van mensen
van 55 jaar en ouder. Wonen en welzijn zijn in de visie bij Woonwijze nauw aan elkaar verbonden
zoals ook al bij wonen-welzijn aan de orde kwam.

Er zijn 3 complexen waar mensen wonen die 70 jaar of ouder zijn. Zij hebben allemaal een
bewonerscommissie. Er zijn 2 huismeesters, 2 woonadviseurs, 1 participatieadviseur en 1
huurincasseur.

Er is in augustus 2013 een onderzoek gedaan naar woningen voor ouderen in Vught. Het rapport
heet: ‘Van overschat naar overschot’. Belangrijkste conclusies daaruit:
1) Door de huidige woningmarkt zijn burgers noodzakelijk te blijven wonen waar zij wonen.
2) Huidige (oudere) ouderen zijn heel erg honkvast en blijven zolang mogelijk in hun eigen
woning wonen.
3) Er moet vooral ingezet worden op woningaanpassing zodat men langer kan blijven wonen
in het eigen huis. Gezien het toenemende eigenwoningbezit onder ouderen, verschuift
deze aanpassing in de komende jaren van de woningbouwcoöperatie naar de oudere
huiseigenaren zelf.
4) Levensloopbestendige woningen die aan de woningvoorraad worden toegevoegd, dienen
gedoseerd op de markt gebracht te worden.
5) Ouderen verhuizen bij voorkeur dicht bij ‘huis’.

Zorginstellingen zijn druk bezig om verzorgingshuisplekken te extramuraliseren. Afgelopen jaar
heeft Vughterstede 13 plekken moeten omzetten en dit jaar 16 plekken. De aanleunwoningen zijn
geschikt om te verhuren.

Door de onbekendheid waar mensen met dementie wonen, kan ook vanuit het woondomein
onvoldoende actie worden ondernomen om mensen met dementie zo lang mogelijk in de eigen
woning te laten wonen. Nu komen woningbouwverenigingen vaak pas in actie als mensen met
dementie overlast gaan veroorzaken. De oplossing is dan vaak een verhuizing. Lastig punt hierbij
is dat ook ouderen met dementie gewone huurders zijn; wie of wat rechtvaardigt om je actief te
bemoeien met een huurder?

In de gemeente Vught staan relatief veel koopwoningen. 66% van de totale voorraad is
koopwoning. Dit ligt ver boven het landelijk gemiddelde.

Er is in Vught aandacht voor woningaanpassingen door middel van domotica. Dit wordt gedaan
door de woonadviseurs en de ouderenadviseurs en wordt ook in beleidsstukken benoemd. In
hoeverre de burger op de hoogte is en kennis heeft waar hij de informatie daarover kan krijgen, is
onduidelijk. Uit de gesprekken viel op dat mantelzorgers zelf vaak op zoek gaan op internet.

Het huidige regionale systeem van woningtoewijzing maakt stimuleren dat mantelzorgers en
zorgbehoeftige elkaar qua huisvesting opzoeken, lastig. Nu zijn alleen rolstoeltoegankelijke
woningen uitgezonderd van het woningtoewijssysteem, terwijl dat bij dementie meestal niet aan
de orde is. Ook wordt er nu vanuit uitgegaan dat de zorgbehoevende verhuist, terwijl bij dementie
ook kinderen in de nabijheid van ouders willen gaan wonen en zij dus de verhuizende partij zijn.
31
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught

In de groepsgesprekken kwam naar voren dat er 2 verpleeghuizen zijn voor mensen met
dementie in Vught (Vughterstede +/- 70 bedden, Boswijk +/- 120 bedden). Mensen staan/stonden
daarvoor soms op een wachtlijst waardoor zij tijdelijk in ‘s-Hertogenbosch werden opgenomen.

Er zijn geen woongroepen in Vught voor mensen met dementie die een open karakter hebben
waarbij mensen die daar wonen de vrijheid hebben om zelfstandig naar buiten te gaan.

Er wordt nagedacht over een woonvorm voor Molukse ouderen, de behoefte vraag ligt bij deze
doelgroep heel anders. In de groepsgesprekken werd aangegeven dat deze groep mensen wel
meegenomen moet worden.
In Vught zijn verhoudingsgewijs veel grote tuinen, waar mantelzorgwoningen in zouden kunnen
worden geplaatst. Vught kent momenteel geen beleid om dergelijke oplossingen te stimuleren.


In Vught zijn er verkenningen rondom het opstarten van een zorgcoöperatie.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Betrek woningbouwverengingen en huiseigenaren meer bij het vraagstuk dat het aantal
thuiswonende mensen met dementie fors gaat groeien. Langer wonen in het eigen huis is de centrale
uitdaging. Geef meer bekendheid aan de mogelijkheid en wenselijkheid om tijdig aanpassingen aan
woningen te doen. Verken de mogelijkheden van stimulering van vernieuwende woonvormen.
Concrete actiepunten
a. Stimuleer dat mensen hun eigen woning tijdig aanpassen in geval van ouderdom en/of dementie.
Geef voorlichting over mogelijkheden, daag mensen uit om zelf aan de slag te gaan.
b. Zorg voor een goede registratie van mensen met dementie zodat inzichtelijk is waar zij wonen.
c.
Maak gebruik van het welzijnsaspect dat Woonwijze belangrijk vindt. Versterk de samenwerking
met Welzijn.
d. Verken de mogelijkheden en wensen rond vernieuwende woonvormen zoals ‘thuishuis dementie’,
en de Herbergier.
e. ‘s-Hertogenbosch is een stad met ongeveer 4500 studenten. Wellicht is het binnen Vught op
kleine schaal mogelijk om te stimuleren dat studenten bij alleenwonende mensen met dementie
op kamers gaan, in ruil voor toezicht en begeleiding, oftewel een huur (deels) in de vorm van
diensten in plaats van geld.
f.
Maak gebruik van de huiskamers die Woonwijze creëert in de appartementencomplexen,
stimuleer daar o.a. eetprojecten waar mensen samen kunnen eten om eenzaamheid te
voorkomen.
g. Bemoeizorg is onvermijdelijk om eenzaamheid onder mensen met dementie en hun
mantelzorgers aan te pakken. Maak dit bespreekbaar bij o.a. huismeesters en woonadviseurs,
maar zorg vervolgens ook dat die daadwerkelijk plaats vindt.
h. Kijk ook naar de procedures rondom woningtoewijzing. Gemeente Den Haag heeft het besluit
genomen dat mantelzorg veel urgentiepunten oplevert, zodat mantelzorgers en zorgbehoeftigen
naast elkaar kunnen komen wonen. Ook wat voor Vught?
32
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
4.8 Huishoudelijke zorg
Veel mensen met dementie krijgen op een bepaald moment huishoudelijke hulp. Regelmatig is dit ook
al voordat bekend is dat iemand dementie heeft en kan de huishoudelijk medewerker een belangrijke
rol spelen in de signalering. Ook huishoudelijke zorg bij iemand met dementie vraagt om specifieke
deskundigheid. Een belevingsgerichte benadering is van belang, waarbij indien mogelijk de persoon
met dementie actief betrokken wordt bij de werkzaamheden. Het beperken van het aantal
verschillende gezichten waarmee iemand te maken krijgt, is een aandachtspunt. De laatste jaren zijn
er echter vele veranderingen geweest die grote gevolgen hebben gehad voor de huishoudelijke zorg.
Bevindingen in Vught
 Op dit moment zijn 13 partijen in Vught actief op dit terrein. Dit jaar vindt een aanbesteding plaats,
de gemeente wil terug naar 3 partijen. De bedoeling is een contract voor 2 jaar, met twee keer een
mogelijkheid tot verlenging van 1 jaar (totaal dus max. 4 jaar).

In Vught wordt gebruik gemaakt van reguliere huishoudelijke zorg maar ook veel van particuliere
huishoudelijke zorg.

Over het algemeen is men tevreden over de hulp die men ontvangt. Wel geeft men aan dat het
van groot belang is om steeds hetzelfde gezicht te zien.

Door de mantelzorgers werd aangegeven dat de kwaliteit wel goed bewaakt moet blijven. Vooral
op het gebied van hoe om te gaan met mensen met dementie.

Huishoudelijk medewerkers worden niet/nauwelijks geschoold in vroegsignalering. Zij zijn één van
de grootste groepen professionals die de eerste signalen kunnen afgeven. Hierbij is scholing van
belang, maar ook het proces; waar kunnen huishoudelijk medewerkers hun signalen afgeven, hoe
doen zij dat en wie koppelt het vervolgens terug aan de cliënt en diens mantelzorger en hoe lopen
dan de vervolgstappen? Hier zijn in het land al veel scholingen voor opgezet, signaleringskaarten
ontwikkeld en processen beschreven.

Mantelzorgers geven aan dat zij het soms belangrijker vinden dat de huishoudelijk medewerker
samen met de dementerende partner schoonmaakt, dan dat het huis helemaal ‘spic en span’
wordt. Eén van de mantelzorgers gaf aan dat zij een student inhuurt om schoon te maken, want
dat is goedkoper. “Hij maakt misschien niet zo goed schoon, maar doet het wel samen met mijn
man en hij geeft mijn man veel aandacht.” De indicatie en de regelgeving vanuit de Wmo kunnen
hierin belemmerend werken.
Gewenste ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen in Vught
Zet in op de vroegsignalering door huishoudelijk medewerkers. Maak keuzes in waar de huishoudelijk
medewerkers heen kunnen met de signalen. Hoe worden deze opgevolgd en wie neemt de
verantwoordelijkheid? Meer aandacht voor zelfredzaamheid.
Nog meer vaste medewerkers huishoudelijke zorg voor een persoon met dementie.
Concrete actiepunten
a. Maak een concreet plan over vroegsignalering; waar kunnen signalen neergelegd worden, wat
doet de medewerker die signalen ontvangt met die signalen, hoe vindt de terugkoppeling plaats.
Door de terugkoppeling worden huishoudelijk medewerkers ook serieus genomen en zullen zij
gemotiveerd blijven om signalen af te geven.
b. Ontwikkel criteria om in aanmerking te komen voor huishoudelijke zorg en bekijk deze ook in het
licht van mantelzorgondersteuning. Hiervoor zal een aanpassing in de Wmo-verordening plaats
moeten vinden.
33
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
5. Rol van de gemeente
De rol van de gemeente bij de zorg voor mensen met dementie is fors groeiende. De gemeente is
traditioneel al jarenlang verantwoordelijk voor het ouderen- en welzijnswerk. Ook via de voormalige
Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) kregen veel mensen met dementie hulpmiddelen en
woningaanpassingen geregeld. Met de invoering van de Wmo bleef de verantwoordelijkheid voor
eerder genoemde beleidsterreinen, maar kwam daar onder meer de verantwoordelijkheid voor
mantelzorgondersteuning en huishoudelijke zorg bij. Met de komende wijzigingen van de AWZB/Wmo
komen ook veel taken rond opvang en begeleiding naar de gemeente. Ook de rol van gemeenten
rond preventie is door wijzigingen in wet- en regelgeving verder uitgebouwd. Naast deze (nieuwe)
gemeentelijke taken rond zorg en welzijn, liggen er natuurlijk al langer enkele andere taken, zoals wijken buurtgericht werken, huisvesting en publieksvoorlichting. Dit alles maakt dat zeker voor
thuiswonende mensen met dementie en hun omgeving, de gemeente een zeer belangrijke partij is
geworden. Al deze taaktoevoegingen leiden er ook toe dat zorg en welzijn inmiddels een aanzienlijk
deel van iedere gemeentebegroting beslaat.
Zoals al eerder geschetst, wordt de hoofdlijn in het gemeentelijke beleid breed gedragen, net als het
groeiende accent op wijk- en buurtgericht werken. Toch vraagt dit om duidelijke en scherpe sturing
richting het werkveld van wonen, zorg en welzijn, want daar wordt nog niet altijd zo gewerkt. Wij
merken dat bij het werkveld geen duidelijk beeld is van de rol van de gemeente in dit proces.
Overigens is het veld zelf ook niet geheel eenduidig over hun verwachtingen ten aanzien van de
gemeente. Enerzijds wil het veld dat er regie gevoerd wordt, anderzijds wil men dat een professional
zelf de regie kan voeren.
Rolverwarring
Wij begrijpen deze rolverwarring. De gemeente is enerzijds een partij die subsidies verstrekt,
bezuinigingen doorvoert en fusies en reorganisaties stimuleert. Anderzijds zijn de meeste ambtenaren
met wie de mensen uit het werkveld te maken hebben, zeer betrokken bij het werk dat in het veld
gedaan wordt. Zij denken inhoudelijk mee en nemen de expertise uit het werkveld mee in hun
beleidsstukken.
Het is volgens ons van belang dat de verwachtingen over en weer meer gemanaged worden. Eén van
de geïnterviewden gebruikte een mooie metafoor die wij ook vaak in onze quickscans gebruiken.
Als wij het zien als een ‘toneelstuk’, dan is er een podium dat in dit geval staat voor de gemeente
Vught. Op dat podium komen allerlei spelers, namelijk die van zorg-welzijn-wonen. Die spelers
moeten bekend zijn; welke spelers zijn er allemaal in Vught? Welke spelers willen meedoen in Vught?
Breng hen bij elkaar op het podium. Ons inziens kan de gemeente gezien worden als de producent.
Die neemt initiatieven, zorgt voor financiële middelen en andere randvoorwaarden, doet de casting.
De regisseur is juist degene die inhoudelijk de keuzes maakt over welke sfeer er wordt gecreëerd,
welke ‘tone of voice’ wordt aangeslagen, wat in beeld komt en wanneer gezwegen of gesproken
wordt. Per activiteit/initiatief zal het verschillen wie de regisseur is, omdat er verschillende inhoudelijke
expertise aanwezig is in het werkveld. Belangrijk is dus om steeds aan het begin te bepalen wie het
beste de rol van regisseur kan krijgen voor die bepaalde activiteit of dat initiatief. Dit zal voornamelijk
afhangen van wie de meeste inhoudelijke kennis heeft. Stem dat met elkaar af en bovenal: spreek dat
met elkaar uit! Wellicht helpt dit onderscheid om de communicatie te verbeteren en verwachtingen
over en weer af te stemmen.
Producenten
De gemeente is niet de enige producent! Ook het zorgkantoor en de zorgverzekeraar zitten in die rol.
Op termijn komen er nog meer producenten bij, omdat zorgverzekeraars naar verwachting op termijn
de AWBZ gaan uitvoeren voor hun eigen verzekerden en in Vught dus veel meer zorgverzekeraars
een actieve rol gaan nemen/claimen voor hun verzekerden. Als de gemeente samen met
maatschappelijke partners erin slaagt om langer thuis wonen echt te realiseren, zal dat waarschijnlijk
leiden tot minder uitgaven in de AWBZ. Voor zover wij hebben kunnen nagaan, worden vanuit de
gemeente weinig initiatieven genomen om dit rendement op investeringen proberen te incasseren. Wij
raden aan hierover met zorgkantoor/zorgverzekeraar(s) wel het overleg te openen en te proberen
praktische afspraken te maken.
34
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Betere afstemming tussen gemeente en zorgkantoor/zorgverzekeraar is ook om een andere reden
van belang. Zorgorganisaties kennen straks drie belangrijke financieringsbronnen: gemeente en
zorgkantoor/zorgverzekeraar. Als van daaruit allemaal verschillende wensen geuit worden, dan dreigt
stilstand vanwege onzekerheid en onduidelijkheid, met alle negatieve gevolgen voor de mensen met
dementie en hun mantelzorgers van dien.
Samenwerking
De samenwerking die met kleine stappen is ingezet, kan op dit moment nog een grote sturende rol
gebruiken waarbij de gemeente de initiatiefnemer moet zijn. De verwachtingen, rollen en het behoud
van eigen expertise moeten uitgesproken worden naar elkaar.
Doelgroepenbeleid
De gemeente Vught geeft aan dat zij geen doelgroepenbeleid wil voeren maar spreken in hun
beleidsstukken over kwetsbare ouderen, waar dementie ook onder genoemd wordt. Dementie is in het
kader van deze discussie rond doelgroepenbeleid een interessant ziektebeeld: het vraagt vanwege de
complexiteit om forse deskundigheid, terwijl gelijktijdig ook mensen met dementie in de regel tot
meerdere doelgroepen behoren. Het dementiebeleid onderdeel laten zijn van het ouderenbeleid lijkt
ons logisch. Er liggen tal van uitdagingen in Vught, dwars door doelgroepen heen. Juist bij het
stimuleren van de eigen netwerken is het van belang om te kijken naar mogelijkheden om generaties
samen te brengen, om in de eigen straat/wijk te zoeken naar oplossingen, te kijken hoe ‘de lamme de
blinde’ kan helpen, rekening houdend met elkaars gebreken en mogelijkheden. Hierbij moet wel
rekening gehouden worden met de initiatiefloosheid van mensen met dementie, één van de meest
voorkomende symptomen van dementie. Zij moeten een ‘duwtje’ krijgen om tot activiteiten te komen.
Er kan gekozen worden voor een budgetten-overstijgende benadering. Dementie als thema past niet
binnen de huidige arbeidsdeling binnen de gemeentelijke organisatie. Het overstijgt c.q. doorsnijdt
domeinen en portefeuilles. Streef naar een gezamenlijke aanpak en probeer ‘eilandjes cultuur’ binnen
het gemeentelijk apparaat te voorkomen. Eerste belangrijke stappen zijn hierin al gezet door de
gemeentelijke reorganisatie.
Ervaringen vanuit het veld over de gemeente
Uiteraard zijn over de gemeente en de gemeentelijke organisatie in alle interviews en
groepsgesprekken opmerkingen gemaakt. In aanvulling op bovenstaande punten noemen wij in dit
rapport ook nog de volgende zaken die ons opvielen:
 Vanuit de professionals kwam naar voren dat de rol van de Wmo consulent nog onvoldoende
duidelijk is, vooral ten aanzien van de vroegsignalering.
 De casemanagers geven aan vrijwel geen verwijzingen vanuit de Wmo consulent te krijgen.
 Meerdere gesprekspartners geven aan dat er binnen de gemeente nog forse stappen te
zetten zijn in ‘de transitie’, oftewel meer kijken naar de vraag achter de vraag en kijken naar
integrale oplossingen, in plaats van een aanbod van voorzieningen.
 Mantelzorgers spreken hun lof uit over het functioneren van wegwijs.
 Aangegeven wordt dat de gemeente goed gebruik maakt van de expertise uit het veld.
 Er is naar mening van meerdere gesprekspartners onvoldoende sprake van sturing op
uitvoering van afspraken. Instrumenten die hierbij zouden kunnen helpen, zoals servicelevelagreements worden onvoldoende ingezet. Doelen mogen concreter geformuleerd
worden.
Beleidsterreinen en dementie
Het was goed om te merken dat de beleidsambtenaren aangaven dat zij de problematiek rondom
dementie niet zo groot hadden ingeschat. De kritische houding van een aantal beleidsambtenaren
vanuit bepaalde terreinen was na afloop van de bijeenkomst omgeslagen in een andere beeldvorming
rondom dementie en hoe dat in te passen in hun beleidsterrein. Hieruit blijkt dat kennis en voorlichting
over dementie essentieel is. Voorbeelden:
 Bij ruimtelijke ordening kan nagedacht worden over dementie; hoe richt je je wegen in, hoe ga je
om met verlichting, veiligheid en creëren van beweegplekken door middel van beweegtoestellen
plaatsen in de wijk ook voor senioren. Infrastructuur herkenbaarheid van wijken en straten,
bewegwijzering.
35
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught


Bij sport kan nagedacht worden hoe stimuleer ik als gemeente sportverenigingen om senioren en
daarbij ook mensen met dementie in beweging te laten blijven.
Het WMO loket kan een belangrijke rol spelen in de vroeg signalering door signaalontvanger te
zijn vanuit de huishoudelijke medewerkers die signaleren.
36
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Bijlage 1: Gebruikte bronnen
-
Wereld Alzheimer Dag rapport 2011, Toekomstverkenning dementie in Nederland 2011-2050.
Dementiemonitor mantelzorg, Nivel 2012
Resultaten van de laatste peiling met de monitor van het Landelijk Dementieprogramma,
Zwaanswijk et al, Nivel 2009
Kadernota De Zilveren Kracht van Vught, 2009
Vughtse ouderen aan het woord, Ouderen Samen, 2007
Molukse ouderen aan het woord, Ouderen Samen, 2009
Activiteitenplan Zilveren Kracht 2012-2013
Notitie Wonen voor en door de Zilveren Kracht in Vught: de toekomst in beeld, 2013
Strategisch Communicatieplan Vught, 2013
Maximale Speelruimte, sportbeleid 2013-2016
Decentralisatie extramurale begeleiding en persoonlijke verzorging van AWBZ naar Wmo,
visiedocument en uitgangspunten op hoofdlijnen, Meierijgemeenten, april 2013
Functioneel ontwerp Wmo, regio Meierij, (conceptversie) 6 november 2013
Van overschat naar overschot, onderzoeksrapport augustus 2013
Website gemeente Vught: www.vught.nl
Website Welzijn Vught: www.welzijnvught.nl
Woningmarkt analyse Vught, februari 2009
37
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Bijlage 2: Deelnemers Quickscan
Interviews:
Mevr. C. Reeper
Mevr. I. Smoor
Dhr. J. Kok
Mevr. C. Rutten
Dhr. G. Noordijk
Dhr. B. Habraken
Dhr. P. van de Wiel
Dhr. W. Seuren
Mevr. B. Kok
Mevr. K. Beekhuis
Mevr. M. Janssen
Mevr. Habets
Mevr. L. Breuning
Mevr. M Jansson
Dhr. T. Kardol
Dhr. G. Velthuizen
Mevr. C. Beukeboom
Alzheimer Nederland
Alzheimer Nederland
Burger Vught
Burger Vught
Burger Vught
Divers welzijn
Gemeente
Gemeente
Juvans
Ketenzorg
Ketenzorg
Van Neynsel
Reinier van Arkel
Reinier van Arkel
Vughterstede/Mantelzorgorganisatie
Woonwijze
Woonwijze
Groepsgesprek ambtenaren
Dhr. B. Bergamin
Dhr. R. Compagne
Dhr. J. Dikmans
Mevr. A. de Jonge
Dhr. P. Koolen
Dhr. F.-J. van den Nieuwenhuijzen
Mevr. B. van Opstal
Mevr. M. den Otter
Mevr. M. Pullens
Mevr. L. Thijssen
Mevr. N. Verhagen
Mevr. R. Zebregs
Voorzitter
Vertegenwoordiger
Onderzoeker
Onderzoeker
Onderzoeker
Directeur
Wethouder
Wethouder
Regio Manager
Ketenregisseur
Casemanager Vught
Directeur Zorg & Behandeling
Psychiater
Directeur Markt en Innovatie
Raad van bestuur
Directeur
Afd. Ontwikkeling, klantmanager werk & inkomen
Afd. Ontwikkeling, Wmo individueel/onderwijs
Afd. Realisatie & Beheer, coördinator beheer openbare ruimte
Afd. Ontwikkeling, ouderenbeleid/armoede/informele zorg
Afd. Ontwikkeling, accommodatiebeleid/onderwijs
Afd. Ontwikkeling, o.a. cultuur
Afd. Publiekszaken, klantmanager Wmo
Afd. Ontwikkeling, sport/informele zorg
Afd. Ontwikkeling, projectleider ruimte (o.a. structuurvisie)
Afd. Ontwikkeling, wonen en grondzaken
Afd. Ontwikkeling, Wmo-breed
Afd. Ontwikkeling, participatie/armoede
Groepsgesprek professionals
Dhr. V. Amukwaman
Divers/Welzijn Vught
Dhr. P. van Beers
Huismeester Woonwijze
Mevr. S. Boerman
Divers/Welzijn Vught
Mevr. T. van den Boom
Verpleegkundige geriatrie/gerontologie Vughterstede
Mevr. M. Brands
Locatiehoofd Vughterstede huize Elisabeth
Mevr. S. van Esch
Vivent verzorgende C
Dhr. S. Floor
Huisarts
Mevr. L. Hammelburg
MEE/sociaal wijkteam
Mevr. D. Hilkens
Huishoudelijke hulp Pantein-Vivent
Mevr. A. Hoksbergen
Woonconsulent Woonwijze
Mevr. R. van Houten
Vrijwillige Ouderen Adviseur (VOA)
Dhr. J. Hugens
Vrijwillige Ouderen Adviseur (VOA)
Mevr. M. Jansen
Casemanager Dementie
Mevr. A. de Jonge
Gemeente, afd. Ontwikkeling
Mevr. K. Kopzak
Sociaal Team Vught
Mevr. A. Langezaal
Fysiotherapeut
Mevr. P. May
Verzorgende C Vivent
Mevr. M. van Mensvoort
Dorpsondersteuner Cromvoirt
Mevr. M. Merx
WMO-raad Vught
Dhr. G. Noordijk
Onderzoeker
Mevr. L. Riezebos
Anders Bezig Zijn
38
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Mevr. S. Ririmasse
Mevr. H. Schuurmans
Mevr. I. Smoor
Dhr. René Vorstenbosch
Dhr. D. Wesselman
Dhr. P. van de Wijdeven
Mevr. A. Wijns
Mariëlle Kivit
Divers/Welzijn Vught
Dorpsondersteuner Cromvoirt
Alzheimer Nederland afdeling ’s Hertogenbosch
WMO advies raad Vught
Huisarts
Stichting Vughterstede
Thuiszorg Vughterstede
Verzorgende C Zorgboerderij (Schijndel) Vivent
Groepsgesprek mantelzorgers
Daarnaast hebben we een groepsgesprek met 6 mantelzorgers en een groepsgesprek met 3
mantelzorgers gevoerd. Er zijn 6 mantelzorgers individueel geïnterviewd door de 3 onderzoekers. De
namen van de mantelzorgers vermelden wij om privacyoverwegingen niet.
39
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
Bijlage 3: Procesbeschrijving zorgpaden
40
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
41
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
42
Rapportage
quickscan dementiebeleid
Gemeente Vught
43

Bijzonder arrangement voor mensen met beginnende dementie en

Langer zelfstandig met de Pictoplanner

Wat is de impact van ondersteuning bij dementie? Actifcare Partners

Life goes on - VUmc Alzheimercentrum

Bezorggebied plattegrond

Medicatie bij dementie, stand van zaken

Ouderen(zorg) en UKON in beweging

Dementie state-of-the-art

Nieuwsbriefjuli 2014

Meten is weten, gissen is missen