Omgevingsfactoren op de arbeidsplaatsen De temperatuur

Omgevingsfactoren op de
arbeidsplaatsen
De temperatuur
Dr. Maurits De Ridder
D.G. Humanisering van de arbeid, FOD WASO
Vakgroep maatschappelijke gezondheidkunde, Universiteit Gent
Belgian Society for Occupational Hygiene
Gent, 28 november 2014
Koninklijk Besluit van 10 oktober 2012
tot vaststelling van de algemene basiseisen waaraan
de arbeidsplaatsen moeten beantwoorden
Afdeling III Verlichting
Afdeling IV Verluchting
Afdeling V Temperatuur
• Art 40 §2:
“De temperatuur op de arbeidsplaatsen is
afgestemd op het menselijke organisme,
rekening houdend met de factoren bedoeld in art
3 §1 van het Koninklijk Besluit betreffende de
thermische omgevingsfactoren.”
Art 3 §1 van K.B. thermische omgevingsfactoren:
Factoren waar men rekening moet mee houden in de
risicoanalyse:
•
•
•
•
•
•
De luchttemperatuur
De relatieve vochtigheid
De luchtstroomsnelheid
De thermische straling
De fysieke werkbelasting
De eigenschappen van de werkkledij en van de PBM’s
De risicoanalyse houdt rekening met de evolutie van deze
factoren tijdens de werkduur, met frequent wisselende
arbeidsomstandigheden en met seizoenschommelingen.
(Metingen over periodes van 1 uur.)
activiteit
Rusten
Ontspannen zitten
Gezeten activiteit (kantoorwerk, op school, in het laboratorium,…)
Staan met lichte activiteit (shoppen, laboratoriumwerk, lichte industrie,…)
Staan met medium activiteit (huishoudelijk werk, machinaal werk in bedrijf,…)
Wandelen op vlak terrein, 2 km/h
Wandelen op vlak terrein, 3 km/h
Wandelen op vlak terrein, 4 km/h
Wandelen op vlak terrein, 5 km/h
met
0,8
1,0
1,2
1,6
2,0
1,9
2,4
2,8
3,4
W/m²
46
58
70
93
116
110
140
165
200
dagelijkse kledij
clo
m²K/W
licht ondergoed, t-shirt, short, lichte sokken, sandalen
ondergoed, shirt met korte mouwen, lichte broek, lichte
sokken, schoenen
0,3
0,05
0,5
0,08
licht ondergoed, rok, netkousen, jurk, schoenen
0,7
0,105
werkkledij
clo
m²K/W
ondergoed, overall, sokken, schoenen
0,7
0,11
ondergoed, shirt, overall, sokken schoenen
0,8
0,125
ondergoed, shirt, broek, werkschort, sokken, schoenen
ondergoed met korte mouwen en broekspijpen, shirt,
broek, jas, sokken, schoenen
ondergoed met lange mouwen en broekspijpen,
thermische jas, sokken, schoenen
ondergoed met korte mouwen en broekspijpen, shirt,
broek, jas, overjas of overall met zware voering,
sokken, schoenen
ondergoed met korte mouwen en broekspijpen, shirt,
broek, jas, overjas of overall met zware voering,
sokken, schoenen, pet, handschoenen
ondergoed met lange mouwen en broekspijpen,
thermische jas en broek, parka of overall met zware
voering, sokken, schoenen, pet, handschoenen
0,9
0,14
1,0
0,155
ondergoed, shirt, broek, sokken, schoenen
0,7
0,11
1,2
0,185
licht ondergoed, shirt, broek, jasje, sokken, schoenen
1,0
0,155
1,4
0,22
licht ondergoed, netkousen, blouse, lange rok, jasje,
schoenen
1,1
0,17
2,0
0,31
ondergoed met korte mouwen en broekspijpen, shirt,
broek, V-hals trui, jas, sokken, schoenen
1,3
0,2
2,55
0,395
ondergoed met lange mouwen en broekspijpen, shirt,
broek, dikke trui, dikke jas, sokken, schoenen
1,5
0,23
Art 4 van K.B. thermische omgevingsfactoren:
De werkgever stelt op basis van de risicoanalyse passende
preventiemaatregelen vast
1. die inspelen op de zes factoren en de combinatie ervan
2. die rekening houden met de gangbare voorschriften en
gebruiken inzake comfort op de arbeidsplaats.
De gangbare voorschriften en gebruiken worden inzonderheid
beschreven in de norm NBN EN ISO 7730.
Intra- en interindividuele variatie in de
lichaamstemperatuur en de perceptie van de
omgevingstemperatuur
Interindividuele verschillen in kerntemperatuur tot 1 °C
Kerntemperatuur wijzigt 0,5 – 1,0 oC in het circadiane ritme
Ovulatie veroorzaakt Tkern stijging met 0,1 - 0,4 oC
optimale temperatuur verschilt van persoon tot persoon
en in functie van de tijd
we moeten een gemiddeld optimum zoeken
Tc of 276 Healthy Resting Adults
60
Number of people
50
Mean
40
1 SD
30
1 SD
20
10
2 SD
2 SD
0
35.9 36.0 36.1 36.2 36.3 36.4 36.6 36.7 36.8 36.9 37.0 37.1 37.2 37.3 37.4
Core temperature (oC)
Source : Taylor 2005- reproduced with
permission
Comfort-indexen van NBN EN 7730
Op basis van de data van Fanger (1972, 1300 proefpersonen)
ASHRAE/ISO 7 point Thermal Sensation Scale
• Percentage of Dissatisfied PD
• Mean Vote MV
• Metingen van de omgevingsfactoren ta, tr, v en pa en
kledingisolatie clo en activiteit W/m²
• Op basis van de databank kan verband tussen MV en PD en de
6 factoren in een vergelijking gegoten worden
• En kunnen voorspellingen gedaan worden “Predicted” PMV en
PPD uitgaande van de 6 omgevingsfactoren.
Enkele voorbeelden
• In de beste mogelijke situatie zijn er nog steeds 5%
ontevredenen.
• Een nobele doelstelling is minder dan 10 %
ontevredenen hebben
1. Wat is de ideale temperatuur voor deze lokalen?
Meten of schatten van
• Welke kledij
• Welke activiteit
• Welke luchtvochtigheid
• Is er tocht
• Is er warmtestraling
Opzoeken in de tabellen van de norm
Opzoeken met webtool calculator
2. Is deze gemeten temperatuur aanvaardbaar?
Meten of schatten van
• Welke kledij
• Welke activiteit
• Welke luchtvochtigheid
• Is er tocht
• Is er warmtestraling
Berekenen met webtool calculator
Indien binnen PMV – 0,5 tot + 0,5 marge:
aanvaardbaar
3. Zijn de temperatuurschommelingen niet te groot?
• Bij cyclische schommelingen mag het piek tot piek verschil
niet groter zijn dan 1 °C
• Bij stijgende of dalende temperatuur mag de verandering niet
groter zijn dan 2°C per uur
4. Zijn de verticale temperatuurverschillen
aanvaardbaar?
Index waarmee op basis van het verschil in
luchttemperatuur ter hoogte van hoofd en enkels een
voorspelling kan worden gemaakt van het percentage
personen dat ontevreden is over het verticaal verschil in
temperatuur in een ruimte.
Liefst minder dan 3 °C
5. Is de warmtestraling en stralingsassymetrie
niet te groot?
Meting van vlak stralingstemperatuur is nodig!!
PD index waarmee op basis van de stralingstemperatuur assymetrie met
warme / koele wanden (ramen) een voorspelling kan worden gemaakt van het
percentage personen dat ontevreden is over de warme / koele wanden
(ramen) in een ruimte.
6. Is de vloer niet te koud of te warm?
Voor staand en zittend werk.
Op basis van de contacttemperatuur met de vloer kan
men een voorspelling maken van het percentage personen
dat ontevreden is over de temperatuur van de vloer in een
ruimte
7. Is er te veel tocht?
Bepaling van de Draught Rate
op basis van:
- luchtsnelheid
- luchttemperatuur
- turbulentie intensiteit
Dit is een maat voor het percentage ontevreden personen ten
gevolge van tocht. Een DR van 25% betekent dat gemiddeld genomen
1 op de 4 blootgestelden ontevreden zal zijn over de tocht.
Maximum
toegelaten
luchtsnelheid
Individuele controle van klimaatparameters
Er is minder ontevredenheid en er zijn minder
klachten dan voorspeld met de norm
als men zelf de omgeving kan beïnvloeden
(psychologische aanpassing)
–
–
–
–
–
–
Elk bureau zijn eigen thermostaat
Ramen kunnen openen
Afscherming aan vensters (zonnestraling en koudestraling)
Individuele ventilator
Individuele bijverwarming
Keuze van kledij
Evaluatie van het comfort van de
omgevingstemperatuur en het binnenklimaat
1. Door metingen en vergelijken met criteria van NBN EN ISO 7730
(referentie zijn de gegevens van Fanger)
2. Door subjectieve beoordelingsschalen van ISO 28820:2012
(referentie zijn eigen mensen)
Evaluatie van het behaaglijkheidsgevoel en
comfort van de omgevingstemperatuur
1. Door metingen en vergelijken met criteria van NBN EN ISO 7730
(referentie zijn de gegevens van Fanger)
2. Door subjectieve beoordelingsschalen van ISO 28820:2012
(referentie zijn eigen mensen)
– Subjectieve evaluatie van de klimaatomstandigheden door de werknemers
zelf
– Gestandaardiseerde vragenlijst met schalen
– Vragenlijst door de werknemer in te vullen op de werkplek
(momentopname, hic et nunc)
– Vooral nuttig voor comfortomstandigheden van grote kantoren
– Link met PMV en PPD
6 vragen van ISO 28820 (2012)
Hoe voelt u zich op dit ogenblik:
-3 koud
-2 koel
-1 lichtjes koel
0 noch warm noch koud
+1 lichtjes warm
+2 warm
+3 heet
Vindt u dit:
1 niet oncomfortabel
2 lichtjes oncomfortabel
3 oncomfortabel
4 zeer oncomfortabel
Hoe zou u zich op dit ogenblik willen voelen:
1 veel koeler
2 koeler
3 lichtjes koeler
4 hetzelfde, niet kouder niet warmer
5 lichtjes warmer
6 warmer
7 veel warmer
Vindt u de omgeving zwoel, vochtig, plakkerig?
1 niet zwoel
2 licht zwoel
3 zwoel
4 zeer zwoel
Vindt u de omgeving tochtig?
1 niet tochtig
2 licht tochtig
3 tochtig
4 zeer tochtig
Vindt u de omgeving droog?
1 niet droog
2 licht droog
3 droog
4 zeer droog
Groepsresultaten maken
• Mediaan (centrale tendens)
• 1ste en 3de kwartiel (spreiding)
• Outlyers identificeren (en eventueel bevragen
indien niet anonieme bevraging)
• Gemiddelde vergelijken met PMV van Fanger
Landschapskantoor met centrale klimaatregeling
Hoe voelt u zich op dit ogenblik?
-3 koud
-2 koel
-1 lichtjes koel
0 noch warm noch koud
+1 lichtjes warm
+2 warm
+3 heet
n = 39
0
8
12
10
2
7
0
20 Mediaan: -1
10 Q1: -1
30 Q3: 0
Gemiddelde: -0,31
Outlyers: 7 werknemers met +2 warm (aan de venster in de zon?)
Besluit: het zou iets warmer mogen en er zijn enkele probleemplaatsen
Besluit van 11 juni 2004 van de Vlaamse Regering
houdende maatregelen tot bestrijding van de
gezondheidsrisico’s door verontreiniging van het
binnenmilieu
In dit besluit wordt verstaan onder binnenmilieu :
de fysische of chemische factoren, of biotische factoren in het binnenmilieu, van
de omgeving binnenin woningen en publiek toegankelijke gebouwen (gebouw of
deel van een gebouw dat krachtens zijn bestemming of vast gebruik functioneel
openstaat voor het publiek zoals, en in eerste instantie, scholen,
kinderdagverblijven, buurtcentra)
Richtwaarden (= meetbare grootheid die overeenkomt met een kwaliteitsniveau van
het binnenmilieu dat zoveel mogelijk moet worden bereikt of gehandhaafd) :
Temperatuur
winter 20 – 24 °C
zomer 22 – 26 °C
Tocht
winter < 0,10 m/s
zomer < 0,25 m/s
Relatieve vochtigheid
winter 30 – 55 %
zomer 30 – 80 %
RA Tools Chemische Agentia INRS-methode
(2011/06/24)
Bedankt voor de aandacht.

Download Report