rapportage

Voortgangsrapportage januari – juni 2014
Landbouwproject Gomboro, Burkina Faso (2012 – 2016)
Sinds 2012 voert Heifer Nederland het landbouwproject uit in samenwerking met de Burkinese partner
Asudec (Africa’s Sustainable Development Council). Dit project richt zich op twee gemeenschappen:
Gonsé, vlakbij de hoofdstad, en Gomboro, in het noorden. In Gomboro krijgen 250 gezinnen hulp met het
verbeteren van hun inkomen en voedselzekerheid door middel van pluimveehouderijen en boomgaarden.
In Gonsé, waar het pluimveeproject al is afgerond, zullen 350 gezinnen gesteund worden in de aanleg
van boomgaarden. Er wordt speciale aandacht besteed aan duurzaam gebruik van natuurlijke
hulpbronnen. Het project hangt nauw samen met het educatieproject in Gomboro, dat in oktober 2011 van
start ging.
De doelstellingen van dit project zijn als volgt:
 Het mobiliseren van de lokale bevolking tegen armoede
Om dit doel te bereiken zal de lokale bevolking gedurende de gehele periode nauw betrokken worden bij
de projectfases: tijdens planning, implementatie en evaluatie. Daarnaast zal er ook concreet gewerkt
worden aan armoedebestrijding door het slaan van 3 diepe putten die zorgen voor schoon drinkwater in
de gemeenschap van Gomboro.
 Het verbeteren van voeding en inkomen van kleinschalige boerenfamilies in de projectgebieden
Er worden tenminste 250 kippenhouderij-bedrijven opgezet, waarbij 150 gezinnen ieder 9 kippen en 1
haan ontvangen van Asudec (originele plaatsing). 100 gezinnen krijgen hetzelfde aantal pluimvee
doorgegeven uit de nakomelingen van de originele plaatsing. Tenminste twee gezinsleden zullen diverse
trainingen volgen: duurzame landbouwmethoden, pluimveehouderij, vermarkting van producten, manvrouw verhoudingen, etc. Daarnaast wordt er een gemeenschappelijke opslagruimte gebouwd voor
vaccinaties, veevoer en dergelijke. Betrokken vrouwen kunnen een spaarrekening openen bij
microkredietorganisatie MECRA.
 Verbetering van biodiversiteit en vegetatie, en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen
Er worden familiebosjes en gemeenschappelijke bosjes 1 geplant om de ongebreidelde houtkap te
voorkomen. Daarnaast wordt voorlichting en training worden gegeven over het planten en verzorgen van
bomen, bodem- en waterconservering en bosbrandpreventie.
1
Het originele doel voor de bosjes is bijgesteld van 150.000 bomen naar 50.000 bomen. Het is in de praktijk gebleken dat het
beheer van de bosjes voor gezinnen moeilijker blijkt dan gedacht en daarnaast zorgen landrechten voor obstakels.
Belangrijkste geplande activiteiten van deze periode
Activiteit voltooid

Ondersteuning 50 nieuwe gezinnen met kippen, hokken en voer
√

Selectie overige gezinnen (100) in Gomboro
√

Training van deelnemende gezinnen
√

Monitoring van kippenhouderij-bedrijven
√

Monitoring bosjes
√

Tussentijdse evaluatie
√
Activiteiten:
1. Ondersteuning en selectie gezinnen
De 50 nieuwe gezinnen die in juli-december 2013 zijn
geselecteerd hebben deze periode materialen ontvangen en
training gevolgd over de bouw van kippenhokken, die onderdak
kunnen bieden aan 100 kippen. Deze 50 nieuwe gezinnen
hebben na de bouw van de hokken ieder hun kippen, haan en
kippenvoer ontvangen en inmiddels heeft deze groep gemiddeld
80 kippen per gezin. Dit resultaat is enorm motiverend voor
zowel de projectdeelnemers als hun dorpsgenoten. Momenteel
zijn alle 150 gezinnen voorzien van kippen en een haan (originele plaatsing), zij zullen in de nabije
toekomst hun levende lening aflossen door 100 andere families hetzelfde aantal kippen te schenken.
Deze 100 nieuwe gezinnen zijn inmiddels geselecteerd en zullen in 2015 beginnen met de bouw van de
kippenhokken die betaald worden door de aflossing van constructiemateriaal van de 150 geholpen
gezinnen.
2. Training van deelnemende gezinnen
Er zijn deze periode weer diverse trainingen gegeven. De nieuwe gezinnen hebben hun kennis verbeterd
op het gebied van dierenverzorging, bouwen van kippenhokken, hygiëne en dierenziektes. Volgens
planning hebben tenminste 2 gezinsleden deelgenomen aan de trainingen. Inmiddels zijn vanaf de start
van dit project in totaal 780 mensen getraind op het gebied van duurzame pluimveehouderij. Dit zijn leden
van de deelnemende boerengezinnen en andere geïnteresseerden, zoals buren en vrienden van de
projectdeelnemers.
Op het gebied van bomenteelt hebben deze periode ruim 550 boeren voorlichting gekregen over de
achteruitgang van het ecosysteem (aanhoudende droogte, verwoestijning, erosie, onvoorspelbare
neerslag) met praktische tips hoe als boer hier mee om te gaan. Daarnaast hebben 200 boeren in
Gomboro en 225 boeren in Gonsé voorlichting gekregen over duurzame boomteelt voor de realisatie van
de familie- en gemeenschappelijke bosjes. Gedurende de projectperiode zijn nu 1.158 mensen getraind in
duurzame bomenteelt en het behoud van natuurlijke hulpbronnen.
Naast het trainen van de projectdeelnemers is er deze periode ook voorlichting gegeven aan de
raadsleden van Tougan (regio waaronder Gomboro valt). Vaak ziet men de benoeming van een raadslid
meer als een ceremoniële functie dan als een taak waar verantwoordelijkheden mee gemoeid zijn.
Daarnaast ligt het educatieniveau van de raadsleden niet erg hoog. In samenwerking met de
burgemeester van Gomboro, heeft ASUDEC en de CLA2 25 raadsleden geïnformeerd over burgerschap,
bestuur en het landbouwproject.
3. Monitoring kippenhouderij-bedrijven
De regioverantwoordelijke, Issouf Kabore, bezoekt
regelmatig de 100 lopende kippenhouderij-bedrijven. 11.601
kippen zijn gevaccineerd (New Castle ziekte) en ontwormd
en 5.963 kippen zijn behandeld voor ziektes. Voor de start
van dit project was het gebrek aan dierengezondheidzorg
een groot probleem. Nu is dit verleden tijd, want voor een
kleine vergoeding kunnen andere dieren (naast kippen) ook
behandeld worden bij Issouf en hier wordt gretig gebruik van
gemaakt. Deze periode zijn 652 schapen, 24 geiten, 378
koeien en 241 ezels behandeld tegen onder andere parasieten, huidziektes, etc.
Stafleden van ASUDEC en de CLA gaan regelmatig in gesprek met de projectdeelnemers om de
voortgang van het project te volgen en om eventuele problemen tijdig te signaleren en op te lossen.
4. Monitoring bosjes
Deze periode zijn er 11.402 bomen aangekocht voor Gomboro (5.640) en voor Gonsè en Gampèla
(5.762). Het regenseizoen is dit jaar langzaam van start gegaan, waardoor de boompjes in juni geplant
zijn. Dit betekent dat de herbebossing zal plaatsvinden in juli. In totaal zijn er nu 22.977 bomen geplant
verdeeld over 3 scholen, het gemeentehuis, trainingscentrum, 5 gemeenschapsbosjes en 623
huishoudens.
Net als een jaar geleden is er weer een bos omheind met prikkeldraad om de bomen te beschermen
tegen rondzwervend vee. In totaal zijn er nu 5 percelen omheind (3 in Gomboro en 2 in de omgeving (Sia
en Konga) met een totaal oppervlakte van 13.26 hectare. De omheining is echter niet sterk genoeg, met
name om koeien buiten te houden. In de toekomst zal er daarom gekozen worden voor doornachtige
struiken (zie uitdagingen).
2
Team van afgevaardigden uit alle wijken die de schakel vormen tussen ASUDEC en de lokale gemeenschap
5. Tussentijdse evaluatie
Dit project is nu over de helft van de projectperiode; een moment waarop het goed is om de balans op te
maken. Asudec heeft een interne tussentijdse evaluatie uitgevoerd in juni waarbij de verschillende
doelstellingen onder de loep zijn genomen. Bij de evaluatie zijn verschillende stakeholders betrokken:
leden van de CLA, projectdeelnemers, traditionele dorpsvertegenwoordigers, gemeentebestuurders, en
een delegatie van Asudec. Eerder gebruikte participatieve methodes 3 uit 2012 en de interne evaluatie van
het educatieproject (dat gelinkt is aan het landbouwproject) maakte deze interne evaluatie makkelijk
uitvoerbaar.
3
Rapid Rural Appraisal (RRA) methode zoals de probleemboom met oplossingen.
Een overzicht van de opgemaakte balans van de projectdoelen wordt weergegeven in onderstaande tabel.
Doelstelling4
Geplande resultaat
Behaalde resultaat
Met behulp van participatieve methodes worden de projectdeelnemers, de CLA,
dorpsleiders en gemeentebestuurders betrokken bij de gehele projectcyclus
1. Mobiliseren van de
1.1 Bevolking betrokken bij
(planning, uitvoering, evaluaties). Naast kennis van het project heeft deze methode
project
gezorgd voor meer inzichten bij de gemeenschap over hun geschiedenis en cultuur.
Inmiddels wordt het project gedragen door de gemeenschap wat zich onder andere
lokale bevolking tegen
uit in de jaarlijkse kippendag die in samenwerking wordt georganiseerd met de
armoede
gemeente van Gomboro, Asudec en leden van de CLA.
1.2 Toegang tot drinkwater (3
putten)
Er zijn inmiddels 3 putten geslagen die drinkwater bieden aan de dorpsbewoners van
Gomboro en het vee. Er kunnen nu makkelijker constructies gebouwd worden voor
huizen en stallen, aangezien het maken van goede bakstenen water vereist.
150 gezinnen zijn voorzien van kippen en startmaterialen (materiaal voor hokken,
voer) en zijn inmiddels een kippenhouderij-bedrijfje gestart. Nagenoeg alle
deelnemers hebben de geleerde lessen van de trainingen in de praktijk gebracht wat
zich vertaalt in een aanzienlijke groei van hun aantal kippen. De 150 gezinnen
hebben gemiddeld 64 kippen per gezin. De service voor dierengezondheid werpt ook
2. Verbetering voeding en
inkomen boerengezinnen
2.1 250 kippenhouderij-bedrijven
zijn vruchten af; de veesterfte is gedaald van 80% naar 15%. 65% van de 150 boeren
die voorbij de periode van gratis vaccinaties zijn, maken nu gebruik van deze
diensten op eigen kosten (doel was 60%). De meeste gezinnen hadden geen of
minder dan 10 kippen bij de start van het project, waardoor hun aantal kippen met
600% gestegen is (doel was 300%). [Hierbij moet echter wel in acht genomen
worden dat de boeren nog niet hun levende leningen hebben afgelost aan nieuwe
gezinnen.] 90% van de 150 boeren koopt regelmatig de geadviseerde voeding voor
4
In het interne evaluatie rapport zijn de doelstellingen opgesplitst: doel 1 = Objective I & II, doel 2 = Objective III & IV, doel 3 = Objective V & VI
hun pluimvee. Gemiddeld verkopen de boeren 32 kippen op de markt en worden de
inkomsten met name gebruikt voor kleine huishoudelijke uitgaves, zoals eten,
schoolmaterialen voor de kinderen en kleine doktersrekeningen.
2.2 Verbetering kennis door
In totaal hebben 780 boeren training genoten over duurzame veehouderij.
training
Er is een opslagruimte gebouwd voor voer en vaccinaties (twee koelinstallaties).
Inmiddels is er 45 hectare braakliggend grond herbebost. Hiervoor zijn 22.977 bomen
3.1 250 familie bosjes in
Gomboro en 350 in Gonsé
3. Verbeterde biodiversiteit
(50.000 bomen geplant)
geplant verdeeld over 623 gezinnen, 3 scholen, het gemeentehuis en andere
gemeenschapsgronden. Er zijn nu 5 bosjes (1.326 hectare) omheind door
prikkeldraad ter bescherming van loslopend vee. Dit blijkt echter niet afdoende te zijn
en Asudec zal in de toekomst kiezen voor doornachtige struiken. Deze hebben
en vegetatie en duurzaam
weliswaar langere tijd nodig om bescherming te bieden maar is een duurzamere en
gebruik van natuurlijke
effectievere oplossing.
hulpbronnen
Er zijn 1.158 mensen voorgelicht over bomenaanplant en duurzaam gebruik van land
3.2 Verbetering kennis 1.200
en bossen. Men is zich bewust van de noodzaak van herbebossing en de toewijzing
mensen over bomenaanplant en
van grond hiervoor gaat makkelijker bij de nieuw geselecteerde gezinnen. Maar de
duurzaam land- en bosgebruik
overlevingskansen van de geplante bomen is nog niet voldoende, variërend van 3060%.
Impact op de families
In de bovenstaande tabel staan al een aantal resultaten die tot impact hebben geleid bij de
boerengezinnen. Hieronder staat een compilatie van de meest in het oog springende impact 5.
Het landbouwproject heeft met name een enorme boost gegeven aan het zelfvertrouwen van de
deelnemers in Gomboro. Voorheen zagen de inwoners nauwelijks mogelijkheden voor ontwikkeling als
boer in een droog en onvruchtbaar gebied. Met het opstarten van pluimveehouderijen, verbeterde
toegang tot water, bomenteelt en een trainingscentrum voor werkloze jongeren (educatieproject), staat
Gomboro op de kaart. Dit alles wordt op de jaarlijkse kippendag tentoongesteld; inmiddels een evenement
waar honderden mensen in de omgeving (waaronder politieke vertegenwoordigers) op af komen.
Het gevoel van reddeloosheid dat men vroeger had, is ook omgeslagen door de overdracht van kennis via
de trainingen aan boeren en door de komst van Mr. Kabore, de veearts. Dankzij hem is er toegang tot
gezondheidszorg voor dieren. Na de trainingen is het aantal kippen per huishouden snel gestegen met
gemiddeld 60 kippen per gezin. Bij de dierenarts kan men terecht voor vaccinaties en medische
behandelingen voor zowel kippen als andere dieren. De veesterfte is teruggedrongen van 80% naar 15%.
Daarnaast zorgen de aangeleerde technieken voor meer en gezondere kippen. 10 tot 32 kippen worden
verkocht (€ 15 tot € 98). Dit zorgt voor een beter inkomen. De verkoopprijs voor kippen is momenteel
gunstig.
Voor de meeste projectdeelnemers is de verkoop van kippen hun basisinkomen. Dit maakt hen enerzijds
afhankelijk van pluimvee, maar verschillende projectdeelnemers investeren de opbrengst van kippen in
geiten of schapen. Waar de verkoop van kippen wordt gebruikt voor kleinere huishoudelijke uitgaves zoals
voeding, schoolmateriaal en kleine doktersrekeningen, fungeren geiten en schapen als een
spaarrekening. De opbrengst van deze dieren kan worden gebruikt voor grotere investeringen zoals de
bouw van een huis of de betaling van schoolgeld. In vergelijking met het begin van het project gaan er nu
meer kinderen naar school; betaald uit de inkomsten van de kippenverkoop. Daarnaast zijn families in
staat kleren en schoenen voor hun kinderen te kopen. Doktersbezoeken zijn ook gestegen, met name
voor kinderen. Gezondheidszorg is gratis voor kinderen, maar dit geldt niet voor de benodigde medicijnen.
In de afgelopen periode hebben de 100 boerengezinnen (dus niet de nieuwe 50 gezinnen) geen gebrek
aan voedsel gekend en was er zelfs een kleine verbetering in het voedingspatroon (de gewone maaltijd
wordt afgewisseld met gedroogde vis, verse groenten (veelal okra) en soms vlees).
5
Deze informatie komt uit het interne evaluatierapport, het halfjaarlijkse voortgangsrapport en het jaarlijkse PME document.
Wat betreft de man-vrouw verhoudingen in het gezin heeft de man meer zeggenschap als het gaat over
beslissingen m.b.t. de verkoop van dieren, maar sinds het project zijn vrouwen wel meer betrokken bij de
pluimveehouderij (schoonmaken en voeden).
Uitdagingen
Het project biedt gratis vaccinaties aan de projectdeelnemers voor het eerste jaar, daarna moeten zij dit
uit eigen zak betalen. Zoals eerder vermeld kan 65% van de boeren die geen gratis vaccinaties meer
krijgen hieraan voldoen. Zij kiezen wel vaak voor de goedkoopste varianten, die niet altijd sterk genoeg
zijn tegen alle ziektes. In de toekomst zal er tijdens de trainingen voorlichting worden gegeven over de
verschillende mogelijkheden van de beschikbare vaccinaties en de effectiviteit hiervan.
De bomenteelt is de grootste uitdaging van dit project. Er is vooraf niet goed ingeschat wat de beste
methode is voor het onderhoud. Men heeft te kampen met rondzwervend vee, vooral in de droge periode,
en de gebruikte prikkeldraad omheiningen zijn niet sterk genoeg om met name koeien buiten te houden.
Daarnaast bemoeilijken landrechten de toewijzing van land voor herbebossing. Inmiddels hebben Asudec
en de CLA geleerd van de eerste 3 projectjaren en geeft men nu de voorkeur aan familiebosjes in plaats
van gemeenschapsbossen. Het ‘ownership’ voor het beheer van de bossen is bij familiebosjes hoger. In
de toekomst zullen doornachtige struiken gebruikt worden om percelen te omheinen. Deze groene
omheining heeft langer de tijd nodig om een goede bescherming tegen vee te bieden, maar is op de lange
termijn een meer duurzame oplossing welke in lijn ligt met de doelstelling voor bomenteelt.
De jaarlijkse kippendag in december wordt momenteel als het grote succes gezien van dit project. De
voorgaande edities werden georganiseerd door de gemeente van Gomboro in samenwerking met Asudec
en de CLA. In de planning van dit project is opgenomen dat de projectdeelnemers deze
verantwoordelijkheid op zich nemen, waardoor de rol van Asudec minder kan worden. Dit heeft ook
betrekking op de financiële kant van het evenement. Een mogelijkheid is dat elke projectdeelnemer een
financiële bijdrage levert in natura door 1 kip te doneren. De kippendag van dit jaar (2014) zal moeten
uitwijzen of de projectdeelnemers echt toegewijd zijn en hun enthousiasme om kunnen zetten in daden.
Het projectgebied is een moeilijk gebied om in te werken. Dit was van te voren bekend, maar om
realistisch te blijven over de behaalde resultaten is het goed om de uitdagingen nogmaals te beschrijven.
Met name in de droge periodes zijn de grasweides voor vee schaars, is er weinig schaduw voor de kippen
en versnelt de woestijnwind de verspreiding van vogelziektes. Daarnaast bemoeilijkt de dalende
bodemvruchtbaarheid de bomenteelt. Zeker in een tijd waarin ontwikkelingssamenwerking gaat over het
snel behalen van resultaten is het belangrijk dat juist in deze moeilijke gebieden, waar de armoede groot
is, kansen gecreëerd worden voor de lokale bevolking.
Activiteiten komende periode

Organisatie Kippendag (december 2014)

Herbebossing 11.402 aangekochte bomen in juli

Continuering trainingen

Continuering monitoring bosjes en kippenhouderij-bedrijven