Visio_schoolgidsomslag_2014
21-5-2014
16:05
Pagina 3
Visio Onderwijs Grave
Schoolgids
2014-2015
Schoolgids Grave / 2014-2015
St. Elisabethstraat 4-6
5361 HK GRAVE
Postbus 54
5360 AB GRAVE
T 088 585 82 50
E [email protected]
www.visio.org
1
Deel 1 / Algemeen
5
Voorwoord
5
Ontwikkelen van vaardigheden en
mogelijkheden
5
Kwaliteit van onderwijs
5
Koninklijke Visio, expertisecentrum voor
slechtziende en blinde mensen
7
Perspectief voor iedereen
7
Het onderwijs van Koninklijke Visio
7
7
− Instellingsplan
Het onderwijsaanbod
7
− Scholen
7
Speciaal onderwijs
8
Voortgezet speciaal onderwijs
8
Speciaal onderwijs voor leerlingen met
een meervoudige beperking
8
Voortgezet speciaal onderwijs voor
leerlingen met een meervoudige
beperking
8
Leerlingenaantallen
8
Indeling Visio Onderwijs
10
Visie op onderwijs - waar Visio Onderwijs voor
staat
11
− “Perspectief voor elk kind”
11
− “Leren leren”
11
− Gewoon waar het kan, speciaal waar het
moet
11
Pedagogisch klimaat en veiligheid
11
Zorg in Onderwijs
12
− Medisch handelen
12
Aanmeldprocedure en toelatingscriteria
12
Passend Onderwijs
13
Kwaliteitszorg
13
− Bouwen aan een adaptieve school (BAS) 13
− Opbrengstgericht werken
13
− Inspectie van het Onderwijs
14
2
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
15
Onze school
15
Locatie en gebouw
15
− Aantal leerlingen per 1 januari 2014
15
− Speciaal (basis) onderwijs
15
16
− Braille
− Inhoud van het speciaal (basis) onderwijs 16
− Ontwikkelingsperspectief, leerroute,
16
− groepsplan
16
16
− Moeilijk lerende kinderen (mlk)
− Kerndoelen
17
− Groepssamenstelling
17
17
− Het volgen van de leerlingen
Onderwijs voor kinderen met een
17
meervoudige beperking (MB)
17
17
− Algemeen
− VSO MB
18
− Leerlingzorg
19
− Deskundigheidsbevordering
20
Voortgezet speciaal onderwijs
20
− Inhoud van het voortgezet speciaal
onderwijs
20
− Leerroutes
21
− Leerroute praktijkonderwijs
21
− Leerroute VMBO
22
− Leerroute VMBO BB
22
− Leerroute VMBO T
22
− Doorstroom vanuit VMBO naar arbeid
23
− Leerroute VMBO T+
23
− Leerroute HAVO-bovenbouw
23
− Stage
24
− Schoolwerkweken
24
24
− Groepssamenstelling
− Jaarplan
25
− Ontwikkelingsperspectief en de bespreking
van
25
− het ontwikkelingsperspectief
25
Extra voor onze leerlingen
25
− Samenwerken met zorg
25
− Taal voor allochtone leerlingen
25
− Therapieën
26
− Thuisorganisatie Pantein
26
De ontwikkeling van het onderwijs
26
− Algemeen
26
− Beleid
26
− Leren leren
26
− “Leren leren” SO
27
− “Leren leren” VSO
27
− Leergebiedoverstijgende doelen
28
− Leerlingenparlement
28
Visueel onderzoek en gezondheidszorg 28
− Gezondheidszorg
29
− Schoolarts GGD
Uitstroom
− De resultaten van het onderwijs SO
− Uitstroomcijfers SO
− De resultaten van het onderwijs VSO
− Schoolverlaters
− Uitstroomcijfers VSO
Samenwerkingsverbanden in de regio
Ons team
SO
VSO
− Namen teamleden;
− - Leerkrachten SO
− - Docenten VSO
− - Leraarondersteuners
− - Onderwijsassistenten
− - Vakleerkrachten
− - Specialisme leerkrachten
− - Onderwijsondersteuning
− - Therapeuten
− - Algemene ondersteuning
Ouderparticipatie
− Ouderbijdrage
− Oudercommissie
− Medezeggenschapsraad
Veiligheid
Wetten en regels
De veilige school
− Gedragsregels SO
− Leefregels voor de leerlingen van het
− Verlof
− - Toestemming om Grave in te gaan
− - Ziekmeldingen
Praktische zaken van A tot Z
SO
− Vakanties
− Herfstvakantie
− Kerstvakantie
− Voorjaarsvakantie
− Pasen
− Meivakantie
− Hemelvaart
− Pinksteren
− Zomervakantie
− Studiedagen SO
− Lunchpakket, fruit en tussendoortjes
− Traktaties
− Opvang in de ochtend en overblijven
− Buitenschoolse activiteiten
− Kampbijdrage
− Werkweek
− Lesuitval
− Gym- en zwemkleding
− Bibliotheek
3
29
29
29
29
30
30
30
31
31
31
31
32
32
32
32
32
32
32
32
32
32
33
33
33
34
34
34
34
34
35
35
35
35
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
36
37
37
37
37
37
− Vervoer van en naar school
− Activiteiten
37
37
VSO
38
− Vakanties
38
− Herfstvakantie
38
38
− Kerstvakantie
− Voorjaarsvakantie
38
− Pasen
38
38
− Meivakantie
38
− Hemelvaart
− Pinksteren
38
38
− Zomervakantie
− Studiedagen VSO
38
− Lunchpakket, Cup-a- soup, fris en snoep 38
− Te laat komen, afwezigheid, overblijven 38
38
− Lesuitval
− Schoolwerkweek
39
− Gym- en zwemkleding
39
39
− Schoolbenodigdheden
− Huiswerkklas
39
− Bibliotheek
39
− Vervoer van en naar school
39
− Rapporten
40
− Activiteiten
40
Bijlage 1 - lessentabel VSO
41
Bijlage 2 – lessentabel VSO MB
42
Deel 3 / Bijlagen
43
Raad van Toezicht, Raad van Bestuur,
medezeggenschap, klachtenregeling en
informatieverstrekking
43
Raad van Toezicht Koninklijke Visio
43
Raad van Bestuur Koninklijke Visio
43
Wat is de medezeggenschapsraad (MR) en wie
zitten er in?
43
Wat doet de MR?
43
Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad
(GMR)
43
Lid worden van de MR of de GMR?
43
Klachtenregeling
44
44
− Een klacht?
− Meer informatie en contact
44
Jaarverslag
45
Ongevallenverzekering
45
Privacy
45
Schorsen en verwijdering
45
Vrijstelling onderwijsactiviteiten
45
Informatieverstrekking door de school aan
gescheiden ouders
46
Belangrijke adressen Koninklijke Visio 47
Visio Onderwijs
47
Visio ambulante onderwijskundige begeleiding47
Cliëntservicebureau Koninklijke Visio
47
Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen47
Afkortingen en begrippen
48
Bijlage: Toelatingscriteria
50
− Enkelvoudige beperking
50
− Leerlingen met een meervoudige beperking
51
− Ernstige meervoudige beperkingen
51
Nuttige adressen
52
Deel 1 / Algemeen
Deel 1 / Algemeen
Voorwoord
Voor u ligt de schoolgids van Visio Onderwijs,
vastgesteld door de raad van bestuur. Visio
Onderwijs maakt deel uit van Koninklijke Visio,
expertisecentrum voor slechtziende en blinde
mensen. Leerlingen met een visuele
beperking, al dan niet in combinatie met een
andere beperking, kunnen bij ons terecht voor
hun volledige onderwijsloopbaan. Wij bieden
primair onderwijs en voortgezet onderwijs aan
op scholen voor (voortgezet) speciaal
onderwijs, evenals ambulante
onderwijskundige begeleiding voor kinderen
die onderwijs volgen op reguliere of speciale
scholen uit een van de andere clusters. Ook
bieden we ambulante ondersteuning in het
vervolgonderwijs (MBO, HBO en universiteit).
Deze schoolgids geeft uitgebreide informatie
over onze scholen voor kinderen en jongeren
met een visuele en/of meervoudige beperking.
Naast praktische informatie wordt duidelijk
wat Visio Onderwijs de leerling en zijn ouders
te bieden heeft.
Ontwikkelen van vaardigheden en
mogelijkheden
Het onderwijs op de Visio-scholen sluit
nadrukkelijk aan bij het onderwijs op reguliere
scholen. De kerndoelen zoals deze in het
regulier basisonderwijs gelden, worden op
aangepaste wijze ook door ons gehanteerd.
Voor leerlingen vanaf twaalf jaar is er de
mogelijkheid om praktijkonderwijs, VMBO of
HAVO te volgen, waarbij we ons richten op een
positief resultaat op het reguliere eindexamen.
Leerlingen met een (ernstige) meervoudige
beperking kunnen deelnemen aan praktisch
onderwijs, gericht op het ontwikkelen van
(arbeidsmatige) vaardigheden.
De kinderen en jongeren worden gestimuleerd
om hun talenten en mogelijkheden zo goed
mogelijk te benutten. Naast de gebruikelijke
schoolse vakken, worden de leerlingen
geschoold in sociale en praktische
vaardigheden. De leerlingen werken zowel
zelfstandig als samen met andere leerlingen
aan hun sociaal-emotionele, motorische en
zintuiglijke ontwikkeling.
5
We vinden het van groot belang de leerlingen
te stimuleren tot maximale zelfstandigheid en
zelfontplooiing. Dit wordt onder andere
zichtbaar bij het werken met passende dag- en
weektaken. Onderwijs aan onze leerlingen is
maatwerk, dat groepsgericht wordt ingevuld.
In kleine groepen wordt het onderwijs
aangeboden, waarbij ruimte is voor het tempo
en ontwikkelingsniveau van iedere leerling. We
vinden het belangrijk dat kinderen en jongeren
met plezier naar school gaan. Dit is een
voorwaarde voor elke leerling om zich goed te
ontwikkelen en te leren. Hiertoe werken wij
graag met de leerlingen en u als ouder samen.
We hechten er veel belang aan om een goede
relatie met de leerlingen en u te onderhouden
en nodigen u en uw kind van harte uit
verwachtingen met ons te delen en vorm te
geven.
Kwaliteit van onderwijs
Visio Onderwijs heeft de ambitie en de taak
systematisch en doelgericht te werken aan het
maximaliseren van prestaties van de
leerlingen. We willen hoge, realistische doelen
stellen voor onze leerlingen en onze scholen.
Uitdagen en planmatig handelen gebeurt op
basis van een analyse van de prestaties van
de leerling.
Het zogenaamde ontwikkelingsperspectiefplan
(OPP) is richtinggevend voor het onderwijs dat
uw kind krijgt aangeboden. Hierin wordt
aangegeven op welk niveau de leerling werkt
en wat het verwachte uitstroomperspectief is.
Dit plan komt in samenspraak met de leerling
en u als ouder tot stand. Op vaste momenten
in het jaar meten wij de ontwikkeling van de
leerling, waardoor u de voortgang en de
ontwikkeling van uw kind mede kunt volgen.
Hiermee bent u er van verzekerd dat uw kind
optimaal gestimuleerd wordt om binnen de
eigen mogelijkheden, maximaal te presteren.
En dat wij hierover verantwoording afleggen
aan de leerling en u als ouder. Tevens leggen
wij verantwoording af aan de samenleving
door het aanleveren van alle vereiste
gegevens inzake instroom, doorstroom en
uitstroom aan de Inspectie van het Onderwijs.
Onze onderwijskwaliteit meten wij regelmatig.
Dit doen we door het afnemen van
gevalideerde tests, het regelmatig afnemen
van tevredenheidsonderzoeken en het
afleggen van verantwoording aan de Inspectie
van het Onderwijs. Met het afgeven van een
basisarrangement voor iedere Visio-school
heeft de inspectie geoordeeld dat wij voldoen
aan de gestelde kwaliteitsnormen.
Toch blijven wij ons graag verbeteren. Wij
nodigen de leerling en u dan ook van harte uit
om tips, opmerkingen en kritische noten met
ons te bespreken. Daarmee stelt u ons in staat
om voor alle leerlingen binnen Visio Onderwijs,
het beste onderwijs te realiseren en daarmee
optimale kansen te creëren voor een goede en
passende toekomst. En dat doen we graag!
We wensen u en uw kind een goed schooljaar
2014-2015 toe.
Mede namens de Raad van Bestuur,
Algemene directie Onderwijs, Koninklijke Visio
Marcel Janssen en Marjan van den Haak
6
Deel 1 / Algemeen
Koninklijke Visio,
expertisecentrum voor
slechtziende en blinde mensen
Perspectief voor iedereen
In Nederland krijgen jaarlijks duizenden
mensen te maken met blijvende
slechtziendheid of blindheid. Wanneer iemand
slecht ziet of helemaal blind wordt, heeft dat
ingrijpende gevolgen voor wonen, werken,
ontspanning, onderwijs, opvoeding en
mobiliteit. Op al deze terreinen biedt
Koninklijke Visio ondersteuning. Onze diensten
zijn er voor kinderen en volwassenen die
slechtziend of blind zijn. Ook mensen die naast
een visuele beperking een andere beperking
hebben, kunnen bij ons terecht. Met
vakmanschap en bezieling begeleiden wij onze
cliënten en leerlingen bij een zo zelfstandig
mogelijk leven. Mensen die persoonlijk of
professioneel betrokken zijn bij iemand met
een visuele beperking, kunnen ook bij Visio
terecht voor advies, ondersteuning en
deskundigheidsbevordering. In onze
dienstverlening staat de vraag van de leerling
en de cliënt centraal. Samen zoeken we naar
de beste oplossing.
Voor meer informatie over onze
dienstverlening verwijzen wij u naar onze
website: www.visio.org.
Het onderwijs van Koninklijke Visio
Visio Onderwijs – dat formeel bestaat uit drie
onderwijsinstellingen (drie brin-nummers) –
verzorgt speciaal onderwijs, voorgezet speciaal
onderwijs en ambulante onderwijskundige
begeleiding aan leerlingen met een visuele
beperking en aan leerlingen die naast een
visuele beperking, ook een verstandelijke of
andere beperking hebben. In de wet wordt dit
onderwijs “cluster 1” genoemd. De wet en ook
het ministerie hanteert voor de leerlingen van
cluster 1 de terminologie “visueel gehandicapt”
en “meervoudig gehandicapt”. Binnen Visio
kiezen we in plaats daarvan voor
mensen/leerlingen met een visuele beperking
en mensen/leerlingen met een meervoudige
beperking. In deze schoolgids spreken we
daarom over visueel beperkt en meervoudig
beperkt; op enkele plekken wordt meervoudig
beperkt in deze schoolgids afgekort als mb.
Bijna 75% van de kinderen met een visuele
beperking neemt deel aan thuisnabij
7
onderwijs, mede dankzij de ambulante
onderwijskundige begeleiding van Visio. Dit
kan een reguliere school zijn of een speciale
school buiten Visio. Daarnaast heeft Visio
eigen onderwijslocaties voor (voortgezet)
speciaal onderwijs aan leerlingen met visuele
beperkingen of meervoudige beperkingen, in
Amsterdam, Breda, Grave, Haren, Huizen en
Rotterdam.
Instellingsplan
Voor alle scholen van Visio Onderwijs bestaat
een gezamenlijk plan voor de periode tot
medio 2015: het instellingsplan. Daarin staan
de visie en de missie van het onderwijs
verwoord. Bovendien geeft het de accenten
aan voor de komende jaren. De schoolgidsen
en jaarplannen worden afgeleid van het
instellingsplan. Het plan is te verkrijgen op de
onderwijslocaties of te downloaden via
www.visio.org/onderwijs.
In het schooljaar 2014-2015 wordt een nieuw
meerjaren strategisch beleidsplan voor Visio
Onderwijs ontwikkeld. Onze missie blijft
‘meedoen mogelijk maken’. Door nieuwe
vormen van ondersteuning en meer maatwerk
op reguliere en speciale scholen en aan
leerlingen met visuele beperkingen, willen we
bereiken dat nog meer leerlingen thuisnabij
onderwijs kunnen volgen.
Het onderwijsaanbod
Scholen
Visio Onderwijs heeft in zes gemeenten
onderwijslocaties van waaruit onderwijs wordt
aangeboden. Op de onderwijslocaties is er het
volgende onderwijsaanbod:
so
vso
so-mb
vso-mb
---------------------------------------------------Amsterdam X
X
Breda
X
X
Grave
X
X
X
X
Haren
X
X
X
Huizen
X
X
X
X
Rotterdam
X
X
X
X
---------------------------------------------------so = speciaal onderwijs
vso = voortgezet speciaal onderwijs
so-mb = speciaal onderwijs voor leerlingen
met een meervoudige beperking
vso-mb = voortgezet speciaal onderwijs voor
leerlingen met een meervoudige beperking
Speciaal onderwijs
Het onderwijsaanbod is gericht op het behalen
van de kerndoelen primair onderwijs, waarbij
de wijze van aanbieden is aangepast voor
leerlingen met een visuele beperking.
Voortgezet speciaal onderwijs
Het onderwijsaanbod is gericht op het behalen
van de eindtermen voortgezet onderwijs
(praktijkonderwijs, vmbo, HAVO), waarbij de
wijze van aanbieden is aangepast voor
leerlingen met een visuele beperking.
Het voortgezet speciaal onderwijs bereidt
leerlingen voor op doorstroom naar het
vervolgonderwijs (uitstroomprofiel
vervolgonderwijs), of op het gaan uitoefenen
van een (beschermde) functie op de
arbeidsmarkt (arbeidsmarktgerichte
uitstroomprofiel).
Speciaal onderwijs voor leerlingen
met een meervoudige beperking
Het onderwijsaanbod is gericht op het behalen
van de kerndoelen so-mb, waarbij de wijze
van aanbieden is aangepast voor leerlingen
met een visuele beperking. Er zijn vijf
leerroutes. Deze zijn ingericht naar
ontwikkelingsleeftijd.
Voortgezet speciaal onderwijs
voor leerlingen met een
meervoudige beperking
Het vso-mb bestaat uit vijf leerroutes –
ingericht naar ontwikkelingsleeftijd – waaraan
uitstroomprofielen zijn verbonden. Het
onderwijsaanbod richt zich op een goede
voorbereiding op het wonen, werken,
samenleven en vrije tijd. Afhankelijk van de
leerroute vindt uitstroom plaats naar
belevingsgerichte, activerende of
arbeidsmatige dagbesteding, of een
beschermde arbeidsplaats.
Leerlingenaantallen
Visio geeft onderwijs aan circa 525 leerlingen
en aan ongeveer 1.550 leerlingen ambulante
onderwijskundige begeleiding. Het aantal
leerlingen dat onderwijs volgt op een van onze
onderwijslocaties daalt sinds enkele jaren licht.
De daling wordt vooral ingegeven door
demografische ontwikkelingen. Tevens heeft
ons streven naar integratie van leerlingen in
het regulier onderwijs tot gevolg dat minder
leerlingen onderwijs volgen bij Visio.
8
Deel 1 / Algemeen
Om u een indruk te geven van de grootte van
de onderwijslocaties en de ontwikkeling in
leerlingenaantallen ziet u hieronder een
overzicht van de aantallen per locatie, over de
afgelopen zes jaar.
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Amsterdam
Breda
Grave
Haren
Huizen
Rotterdam
76
73
125
78
90
100
78
71
134
74
89
106
80
75
130
71
87
110
80
72
128
66
82
115
76
66
129
61
80
120
81
64
127
60
70
125
Totaal
542
552
553
543
532
527
Visio onderwijs streeft naar thuisnabij
onderwijs. Dit betekent dat we integratie in
het reguliere onderwijs proberen te
bevorderen. Dit doen we door het bieden van
ambulante onderwijskundige begeleiding (aob)
in alle onderwijsvormen in Nederland. Op deze
manier maakt circa 75% van al onze leerlingen
gebruik van thuisnabij onderwijs met
ambulante onderwijskundige begeleiding.
Ambulante onderwijskundige begeleiding
wordt geboden aan de leerlingen en hun
leraren in het basisonderwijs, voortgezet
onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs,
overig (voortgezet) speciaal onderwijs en
hogescholen/universiteiten.
Het resultaat van ons streven naar maximale
integratie is een groeiend leerlingenaantal in
de aob. De verwachting is dat in de komende
jaren het aantal aob-leerlingen tot stabilisatie
komt.
9
Hieronder ziet u een overzicht van de
ontwikkeling van de leerlingenaantallen in de
aob van Visio; de aob wordt vanuit de regio’s
Noord-, Midden- en Zuid-Nederland
aangeboden.
Ambulante onderwijskundige begeleiding
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
----------------------------------------------------------------------------------------------------------Regio zuid
644
755
803
834
883
898
900
929
Regio midden
339
353
358
375
372
388
390
391
Regio noord
138
160
168
173
176
186
213
234
----------------------------------------------------------------------------------------------------------1.121
1.268 1.329 1.382
1.431 1.472 1.503 1.554
Indeling Visio Onderwijs
10
Deel 1 / Algemeen
Visie op onderwijs - waar Visio
Onderwijs voor staat
“Perspectief voor elk kind”
“Perspectief voor elk kind” is een belangrijk
uitgangspunt van ons onderwijs. We willen als
onderwijsinstelling ieder kind, ongeacht de
individuele beperkingen, een perspectief voor
de toekomst bieden. Elk kind is anders en
heeft een eigen ontwikkeling. Die ontwikkeling
en de ondersteuningsvragen van de leerling
staan centraal en geven richting aan het
onderwijs, uiteraard binnen de wettelijke
kaders. Daarbij is er een dialoog tussen de
leerling, de ouders en de
onderwijsmedewerkers. Naast
kennisontwikkeling is er binnen ons onderwijs
aandacht voor zintuiglijke, sociaal-emotionele
en lichamelijke ontwikkeling. Hiermee
ondersteunen en begeleiden we kinderen in
hun groei naar zelfredzaamheid en
zelfstandigheid. Elke leerling moet de beste
mogelijkheden krijgen om tot ontwikkeling te
komen, en binnen zijn mogelijkheden kunnen
participeren in de samenleving. We
bevorderen hun verantwoordelijkheidsgevoel.
Leerlingen doen, behalve kennis, ook
vaardigheden op waarmee ze een sociaal
netwerk kunnen opbouwen, kunnen
samenwerken en voorbereid zijn op de
thema’s wonen, werken, vrije tijd en
burgerschap.
“Leren leren”
“Leren leren” is een belangrijk concept in ons
onderwijsprogramma. Het bestaat uit drie
pijlers:
•
Leerling-initiatief: leerlingen nemen
regie over hun eigen leerproces (passend bij
hun ontwikkelingsniveau).
•
Leerkracht is coach: de leerkracht
bewaakt het leerproces en coacht de leerling
in zijn ontwikkeling.
•
Rijke leeromgeving: de leeromgeving
en leerstof zijn rijk, activeren en prikkelen.
Kenmerkend zijn de grote inbreng en
betrokkenheid van leerlingen. Er wordt zo
goed mogelijk aangesloten bij de kennis- en
belevingswereld van leerlingen. Leerlingen
worden begeleid naar het meer zelfstandig
opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden en
het zelf kunnen oplossen van problemen. Dit
niet alleen tijdens hun schoolloopbaan, maar
in alle leer- en leefsituaties. Daarnaast zijn bij
het “leren leren” de vragen en keuzes van de
11
leerling (of zijn ouders) meer dan voorheen
bepalend voor de planning en uitvoering van
het onderwijs.
Gewoon waar het kan, speciaal waar het moet
We vinden het belangrijk dat een kind naar díe
onderwijssetting gaat, waarbinnen het de
beste kansen en mogelijkheden heeft om tot
ontplooiing te komen. Voor het ene kind is dit
het reguliere onderwijs, dichtbij huis, in
combinatie met ambulante onderwijskundige
begeleiding (aob). Voor een ander kind is dit
(tijdelijk) het speciaal of voortgezet speciaal
onderwijs van Visio. Binnen onze scholen is
het onderwijs “gewoon waar het kan, speciaal
waar het moet”. De meeste methoden die we
gebruiken binnen het speciaal onderwijs en
voortgezet speciaal onderwijs sluiten aan bij
het reguliere basis- en voortgezet onderwijs.
Hierdoor is het voor leerlingen gemakkelijker
om eventueel de overstap naar het reguliere
onderwijs te maken.
Pedagogisch klimaat en veiligheid
Visio Onderwijs vindt het belangrijk een
klimaat te creëren waarin leerlingen zich
veilig, gerespecteerd en gewaardeerd voelen.
We nemen leerlingen serieus en vinden het
belangrijk dat ze zich gesteund voelen door
hun medeleerlingen en leerkrachten. De
gewenste sfeer is het uitgangspunt voor de
manier waarop we met elkaar omgaan:
hoe leerkrachten met leerlingen omgaan,
leerlingen met elkaar en leerkrachten
onderling. Wanneer we signaleren dat een
leerling of leerkracht het klimaat negatief
beïnvloedt, spreken we hem daarop aan. De
scholen beschikken over een pestprotocol.
Hierin staat aangegeven hoe we pesten
tegengaan en aanpakken. Het pestprotocol is
één van de onderdelen van het veiligheidsplan.
We willen onze leerlingen met een visuele
beperking ook een fysiek veilige omgeving
bieden waarop ze “blindelings” kunnen
vertrouwen. Dit betekent dat we onder andere
van onze leerlingen en leerkrachten
verwachten dat ze lesmaterialen
gestructureerd opbergen en hun eigen spullen
opruimen. De gebouwen zijn voorzien van
(tactiele) verwijzers en markeringen, zodat
leerlingen de weg goed kunnen vinden. We
bieden leerlingen hiermee een omgeving
waarin ze veilig kunnen bewegen en waarin ze
zich veilig voelen.
De scholen beschikken over een
leerlingenraad, een spreekbuis voor en door
leerlingen, die in gesprek gaat met de
locatieleiding over wat de leerlingen bezig
houdt op de school. Hierdoor kunnen signalen
snel worden opgepakt.
Zorg in Onderwijs
Naast het volgen van kwalitatief goed
onderwijs hebben veel leerlingen ook een
grote zorgbehoefte. Voor een gewone school is
lesgeven en zorg bieden aan uw kind soms
moeilijk te combineren. Door het brede
dienstenpakket van Visio (naast Onderwijs ook
Revalidatie & Advies en Wonen &
Dagbesteding) hebben we de mogelijkheid om
op onze Visio-scholen zowel onderwijs als zorg
te bieden. Binnen Visio streven we dan ook
naar een optimale samenwerking tussen
Onderwijs en Zorg. “Eén kind, één plan” is
hierbij het uitgangspunt.
Hierbij nemen we de wettelijke kaders vanuit
onderwijs in acht, zodat onderwijstijd voor
ieder kind effectief wordt ingezet.
Medisch handelen
Visio wil zo goed mogelijk aansluiten bij de
zorgbehoefte van de leerlingen. Uiteraard zijn
we hierin zo zorgvuldig mogelijk. Vanuit de
overheid zijn er regels opgesteld waar scholen
zich aan moeten houden bij het uitvoeren van
medische handelingen. Met medische
handelingen bedoelen we handelingen die op
voorschrift van een arts uitgevoerd moeten
worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het
toedienen van medicijnen, het toedienen van
(oog)druppels, aanbrengen van huidzalf of het
geven van sondevoeding. De afspraken
rondom medische handelingen zijn als volgt:
12
Als op voorschrift van een arts bij een
leerling één of meerdere medische
handelingen onder schooltijd verricht moeten
worden, is het nodig dat de school beschikt
over een uitvoeringsverzoek van de ouders.
Daarnaast moet het een expliciet onderdeel
zijn van het ontwikkelingsperspectiefplan van
de leerling, dat door de ouders is ondertekend.
Beide documenten dienen in het leerlingdossier aanwezig te zijn; wanneer deze niet
aanwezig zijn, zal de school de ouders hier om
vragen. Ook wanneer de leerling de handeling
zelf kan uitvoeren, moeten deze documenten
opgenomen zijn in het leerling-dossier.
Visio is er verantwoordelijk voor dat de
handeling wordt uitgevoegd door bekwaam en
bevoegd personeel. Handelingen worden
uitgevoerd volgens de algemene aanwijzingen
die zijn opgenomen in protocollen. Bij het
uitvoeren van de handelingen wordt ook
rekening gehouden met de individuele
behoeften van de leerling zoals vermeld in het
individueel ondersteuningsplan.
Het uitvoeren van een medische
handeling zonder uitvoeringsverzoek van de
ouders is niet toegestaan. Om die reden wordt
er in de scholen van Visio geen paracetamol,
andere zelfzorggeneesmiddelen of
homeopathische middelen toegediend zonder
uitvoeringsverzoek en ingevuld
ondersteuningsplan.
Aanmeldprocedure en toelatingscriteria
Wanneer u een kind met een visuele beperking
wilt aanmelden voor (ondersteuning in)
onderwijs, kunt u bellen met het
Cliëntservicebureau van Visio (088 585 85
85). Een medewerker brengt uw vragen in
kaart en geeft informatie over het
aanmeldproces en de onderzoeken die nodig
zijn.
De aanmelding wordt beoordeeld door de
Commissie van Onderzoek, die bestaat uit een
schoolleider, gedragswetenschapper, oogarts
en maatschappelijk werker. Met inbreng van
de expertise van de verschillende leden, komt
de Commissie tot een besluit over de toelating
tot onderwijs of ambulante onderwijskundige
begeleiding van Visio. Het kan zijn dat het kind
regulier onderwijs kan volgen met
ondersteuning van een ambulant
onderwijskundig begeleider. Het is ook
mogelijk dat het kind een dusdanige beperking
ondervindt van zijn of haar visus, dat het
Deel 1 / Algemeen
meest passende onderwijs het best op een van
de onderwijslocaties van Visio geboden kan
worden.
De Commissie van Onderzoek hanteert bij
haar besluit de toelatingscriteria van cluster 1
(opgenomen in de bijlage van deze schoolgids)
en weegt naast de onderzoeksgegevens,
tevens de hulpvraag van het kind en de
vragen en behoeften van de ouders.
Een besluit over toelating wordt binnen zes
weken genomen, na aanmelding en ontvangst
van het onderwijskundig rapport van de
huidige school en de actuele oogheelkundige
gegevens.
Passend Onderwijs
Binnen het primair en voortgezet onderwijs
(PO en VO) zijn regionale
samenwerkingsverbanden gevormd waarin ook
de speciale scholen voor leerlingen met
lichamelijke beperkingen, verstandelijke
beperkingen en gedragsproblematiek zijn
opgenomen. De scholen voor leerlingen met
visuele beperkingen (cluster 1) en de scholen
voor leerlingen met auditieve beperkingen
(cluster 2) maken hier geen onderdeel van uit,
maar zijn zelfstandig. Dit heeft te maken met
de relatief kleine omvang van deze
doelgroepen en dus ook de beperkte omvang
van deze clusters, in combinatie met de
specifieke expertise die nodig is.
Visio Onderwijs werkt samen met de
samenwerkingsverbanden in het PO en VO. We
vinden het immers belangrijk dat een visuele
beperking bij een kind tijdig wordt
gesignaleerd en dat snelle aanmelding bij Visio
Onderwijs plaatsvindt, zodat een kind snel kan
worden ondersteund bij zijn schoolloopbaan.
Voldoet het kind aan de toelatingscriteria, dan
zal bekeken worden welke ondersteuning en
expertise nodig zijn om het onderwijs voor de
leerling zo toegankelijk mogelijk te maken.
Kwaliteitszorg
Visio Onderwijs werkt systematisch en
doelgericht aan het maximaliseren van de
prestaties van de leerlingen. We willen hoge,
realistische doelen stellen voor onze leerlingen
en onze scholen. Uitdagen en planmatig
handelen vindt plaats op basis van een
analyse van de prestaties van de leerling. Om
dit optimaliseren geven we uitvoering aan de
projecten “bouwen aan een adaptieve school”
en “opbrengstgericht werken”.
13
Bouwen aan een adaptieve school (BAS)
Op alle onderwijslocaties van Visio krijgt
adaptief onderwijs vorm volgens de
systematiek van BAS (bouwen aan een
adaptieve school). In teambijeenkomsten
werkt het team gedurende een aantal
schooljaren, met begeleiding van het
Seminarium voor Orthopedagogiek, aan zeven
ontwikkelingslijnen. De ontwikkelingslijnen
krijgen gaandeweg steeds verder invulling. De
ontwikkelingslijnen zijn:
•
Structuur: inrichting en aankleding van
de klas en voorspelbaar handelen van de
leerkracht, weekplanning etc.
•
Interactie: met de individuele
leerlingen, met een groep leerlingen, met
ouders (doorgaande lijn bij onder andere de
ontwikkeling van een positief zelfbeeld, en het
werken met een portfolio).
•
Zelfstandige leerhouding: omgaan met
regels, afspraken tijdsbewustzijn en planning,
begeleiden leerlingen in het zelfstandig leren.
Zelfstandig leren bereidt leerlingen voor op het
zelfgestuurd leren.
•
Instructie: inhoud en organisatie van
het instructieproces, effectief benutten
instructietijd, omgaan met verschillen tussen
leerlingen, diverse instructiemodellen
hanteren.
•
Samenwerkend leren: van elkaar leren
in verschillende situaties zoals zelfontdekkend
leren in homogene of heterogene groepen, in
tandems, in tafelgroepen, of klasdoorbrekend.
•
Planningssysteem: afstemmen
leerlingenzorg op de groei en ontwikkeling van
de leerling.
•
Teamleren: komen tot een lerende
organisatie zodat het team kennis en ervaring
met elkaar deelt en daarvan leert.
BAS richt zich op optimale afstemming van het
onderwijs op de leerling, borging van
kwaliteitsdocumenten, en effectieve en
efficiënte inrichting van het onderwijs.
Opbrengstgericht werken
In lijn met de “Wet kwaliteit (V)SO” geeft Visio
Onderwijs invulling aan “opbrengstgericht
werken”. Cluster 1 (onderwijs aan leerlingen
met een visuele beperking) heeft hiervoor een
ontwikkeltraject ingericht waaraan alle
onderwijslocaties en de ambulante
onderwijskundige begeleiding van Visio
Onderwijs deelnemen.
Voor een deel gaat het in dit traject om het
formuleren van clusterstandaarden voor
opbrengsten van vakken zoals
rekenen/wiskunde, taal/Nederlands/Engels en
sociaal-emotionele
ontwikkeling/zelfredzaamheid. Maar het gaat
ook om nieuwe waarden en de overtuiging:
opbrengstgericht werken levert een bijdrage
aan het beste onderwijs en aan de beste
begeleiding van leerlingen met een visuele
beperking.
Meer planmatig en doelgericht handelen op
basis van analyse van prestaties, staat binnen
opbrengstgericht werken centraal. Het gaat
om het systematisch analyseren op leerling-,
groeps-, locatie-, instellings- en clusterniveau.
Het planmatig werken krijgt in de dagelijkse
praktijk vorm en is gericht op het verhogen
van opbrengsten vanuit het groepsplan, de
leerlijnen en de zorgstructuur. In het
ontwikkelingsperspectiefplan van de leerling
staat beschreven wat het verwachte
uitstroomniveau van de leerling is. Dit is het
doel waar we naartoe werken. Jaarlijks wordt
dit plan met de ouders (en de leerling)
geëvalueerd en wordt bekeken welke
aanpassingen in het onderwijs of de
begeleiding nodig zijn om dit doel te kunnen
behalen.
De insteek van opbrengstgericht werken is dat
onze leerlingen het wat gaat opleveren. Door
meer of hogere doelen willen we betere
voorbereiding op de maatschappij, het
vervolgonderwijs, arbeid of dagbesteding
bereiken. Dit sluit naadloos aan op ons streven
tot ‘meedoen mogelijk maken’.
Inspectie van het Onderwijs
De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht
op de kwaliteit van het onderwijs en dus ook
op de kwaliteit binnen Visio Onderwijs. Krijgen
alle leerlingen onderwijs van voldoende
kwaliteit, voldoen de scholen aan de wet- en
regelgeving en zijn de financiën op orde?
Daarnaast rapporteert de Inspectie over
ontwikkelingen in het onderwijs, met als doel
het onderwijs als geheel te verbeteren.
De Inspectie hanteert voor Visio Onderwijs het
toezichtskader voor het (voortgezet) speciaal
onderwijs waarin het waarderingskader voor
het speciaal onderwijs en het
waarderingskader voor het voortgezet speciaal
onderwijs zijn opgenomen. Jaarlijks maakt de
Inspectie een risicoanalyse van een
onderwijslocatie en bespreekt deze met de
14
Raad van Bestuur van Visio. Mochten er geen
risico’s zijn, zal de Inspectie het
basisarrangement continueren. Als de
Inspectie gedurende vier jaar een
onderwijslocatie niet bezocht heeft vanwege
een themaonderzoek of het onderzoek voor
het onderwijsverslag, brengt de Inspectie een
vierjaarlijks bezoek aan de onderwijslocatie. In
het vierjaarlijks bezoek gaat de Inspectie in op
het opbrengstgericht werken binnen de
onderwijslocatie.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Onze school
M.i.v. 1 juli 2013 is
Visio Onderwijs Grave tijdelijk gehuisvest op:
St. Elisabethstraat 4-6
5361 HK GRAVE
Postbus 54
5360 AB GRAVE
T 088 585 82 50
E [email protected]
www.visio.org
Locatie en gebouw
Wachtend op de nieuwbouw heeft Visio
Onderwijs Grave net als afgelopen schooljaar
ook het komende schooljaar een tijdelijk
onderkomen in het voormalige
bestuurskantoor. Dit gebouw staat net buiten
het centrum van het historische stadje Grave.
Binnen de school zijn er twee afdelingen:
speciaal onderwijs (SO) en voortgezet speciaal
onderwijs (VSO). Binnen iedere afdeling is er
ook onderwijsaanbod voor leerlingen met een
meervoudige beperking (MB).
15
In de tijdelijke locatie zijn het SO en VSO in
twee aparte vleugels, dichtbij elkaar,
ondergebracht. Ook de MB zit komend jaar in
een aparte vleugel.
In hetzelfde gebouw, in een andere vleugel, is
de locatie Wonen & Dagbesteding van Visio
ondergebracht. Ook zijn hier tijdelijke het
diagnostisch centrum en de ondersteunende
diensten gevestigd.
Aantal leerlingen per 1 januari 2014
Soort onderwijs
Aantal
leerlingen
---------------------------------------------------speciaal onderwijs
72
waarvan MB
11
voortgezet speciaal onderwijs
57
waarvan MB
12
Speciaal (basis) onderwijs
Visio Onderwijs Grave is in de eerste plaats
een gewone school waar kinderen spelen,
leren en zich ontwikkelen. Toch is het óók een
heel speciale school. De visuele beperking van
de leerlingen vraagt om een aanpassing van
het onderwijs.
De leerstof die onze leerlingen aangeboden
krijgen is hetzelfde als in het regulier
onderwijs. Als het nodig is, passen we
materiaal en tempo aan. We kiezen
bijvoorbeeld voor een andere methode, een
aangepast programma, een andere wijze van
leren of de inzet van individuele begeleiding.
Uitgangspunt is dat iedere leerling in zijn eigen
tempo de leerstof doorwerkt. In ons speciaal
onderwijs maken we gebruik van dag- en
weektaken waarbij de leerling een actieve rol
heeft in de planning van de leerstof.
Leerlingen kunnen bij ons niet blijven zitten.
Een leerling kan wel twee jaren achtereen in
dezelfde groep zitten, maar dat betekent niet
dat we de leerstof herhalen. In een nieuw
schooljaar gaat het kind verder waar het
gebleven is. Naast aandacht voor de cognitie
werken we ook aan sociale en emotionele
vaardigheden, zelfstandigheid en
zelfredzaamheid.
In het regulier onderwijs wordt steeds meer
gebruik gemaakt van visueel aantrekkelijke
materialen en methoden. Voor kinderen en
jongeren met een visuele beperking kan dat
problemen opleveren. Onze docenten staan
dagelijks voor de taak de ziende wereld voor
onze leerlingen begrijpelijker te maken.
Daarbij houden we rekening met de
mogelijkheden en beperkingen van iedere
leerling. Behalve een visuele beperking,
hebben onze leerlingen ook vaak een andere
beperking. Bijvoorbeeld leer- of
gedragsproblemen, of een ziekte die
aanpassingen vergt. Dat maakt het onderwijs
speciaal en aangepast aan de mogelijkheden
van iedere leerling.
de leerroute van de leerling.
Visio onderwijs Grave kent twee routes:
normaal lerend en meervoudig beperkt.
In de normaal lerend route maken we voor de
moeilijk lerende leerlingen aanpassingen. In
de leerroute staat het onderwijsproces
beschreven dat een kind gedurende de
schoolloopbaan aangeboden krijgt. Afgeleid
van deze route maakt de groepsleerkracht
jaarlijks een groepsplan, met daarin de doelen
voor het komende schooljaar. Ook de
vakleerkrachten maken een groepsplan voor
iedere groep.
In de laatste maanden van ieder schooljaar
vindt met de ouders de evaluatie plaats of het
ontwikkelingsperspectief nog passend is.
Braille
Niet alleen blinde leerlingen hebben voor hun
ontwikkeling braille nodig. Het kan
voorkomen dat een leerling op enig moment
tot de ontdekking komt dat het lezen van
zwartdruk te inspannend is als er veel tekst
gelezen moet worden. Ook kan er sprake zijn
van een visusdaling die de omschakeling naar
braille noodzakelijk maakt. Het aanleren van
braille gebeurt meestal in een één-op-één
situatie.
Inhoud van het speciaal (basis) onderwijs
Voordat kinderen in staat zijn iets te leren,
moeten zij zich veilig voelen op school.
Daarom besteden we daar veel aandacht aan.
Iedere leerling heeft een vaste mentor. Deze is
voor de leerling (meestal) de eerste
vertrouwenspersoon.
We besteden aandacht aan het maken van
afspraken, over hoe we met elkaar omgaan,
over pesten en over sociaal-emotionele
ontwikkeling. We benaderen de leerlingen met
respect en ondersteunen ze bij het opgroeien
naar zelfstandige en gelijkwaardige
deelnemers aan de samenleving. Binnen de
grenzen van hun mogelijkheden spreken wij
onze leerlingen aan op hun gedrag en dagen
hen uit om, de soms moeilijke, stappen hierin
te nemen.
Ontwikkelingsperspectief, leerroute,
groepsplan
Vanaf schooljaar 2013-2014 is er voor iedere
leerling een ontwikkelingsperspectief
vastgesteld. Het ontwikkelingsperspectief geeft
het te verwachten uitstroomprofiel van de
leerling aan, de leerrendementsverwachting en
16
Moeilijk lerende kinderen (mlk)
Voor de moeilijk lerende leerlingen spitsen we
het programma van de basisschool nog
explicieter toe op de individuele
mogelijkheden. De leerlingen werken door
middel van een weektaak ieder op eigen
niveau aan de cognitieve vakken. Hiernaast is
er veel ruimte om met elkaar te “leren door te
doen”. De leerlingen werken gezamenlijk aan
bijv. producten voor de verkoop tijdens onze
Kerst- en voorjaarsmarkt. Bij het maken en
verkopen van deze producten komen
verschillende creatieve vaardigheden en
technieken aan bod, en wordt er bovendien op
een praktische manier gewerkt aan
bijvoorbeeld rekenvaardigheden als geld
rekenen, meten en wegen. Door de cognitieve
vakken in praktische situaties aan de orde te
laten komen, krijgen ze voor de leerlingen
meer betekenis en dit verhoogt vaak de
motivatie.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Kerndoelen
De kerndoelen voor visueel beperkten zijn
afgeleid van de kerndoelen voor het primair
onderwijs. Deze kerndoelen zijn officieel door
de minister erkend.
Het verschil ten opzichte van de kerndoelen
voor het primair onderwijs is dat sommige
kerndoelen niet haalbaar zijn voor onze
leerlingen. Bij een aantal vakken betekent het
dat er extra aandacht is voor onderdelen. Bij
andere vakken worden delen ervan
weggelaten omdat ze minder van toepassing
zijn voor onze doelgroep.
Voor de zeer moeilijk lerende leerlingen zijn
aangepaste leerlijnen geschreven.
Uitgangspunt hierbij is dat de cognitieve
vakken ondersteunend zijn voor de
praktijkvakken.
Groepssamenstelling
De leerlingen zijn ingedeeld in groepen op
basis van leeftijd en niveau. Iedere groep
werkt per vakgebied in drie verschillende
onderwijsarrangementen; het
basisarrangement, het verdiept- of het
intensief arrangement. Uw kind is per
vakgebied ingedeeld in één van deze
arrangementen. Soms werken we
groepsdoorbrekend en kan uw kind voor een
bepaald vak bij een onderwijsarrangement van
een andere groep aansluiten.
Groepsdoorbrekend werken kan plaats vinden
bij de vakken rekenen, taal, lezen, spelling en
wereldoriëntatie. Afhankelijk van de
groepssamenstelling en groepsgrootte zetten
we extra ondersteuning in van een
onderwijsassistent, leraarondersteuner of
remedial teacher.
Al jarenlang krijgen blinde en slechtziende
kinderen de meeste lessen samen.
Toch vraagt het onderwijs aan blinde
leerlingen vaak een andere benadering. Dat
heeft ertoe geleid dat een aantal vakken of
onderdelen daarvan wordt gegeven aan
groepjes slechtziende en blinde leerlingen
samen en andere vakken aan beide groepen
apart. Voorbeelden van vakken aan aparte
groepen zijn bewegingsonderwijs, mobiliteit,
textiele werkvormen en topografie. We streven
ernaar dat kinderen zoveel mogelijk op hun
eigen niveau deze lessen volgen. Dit kan zijn
in niveaugroepen in de eigen klas, maar ook in
groepen buiten de eigen klas.
17
Het volgen van de leerlingen
We volgen en registreren de vorderingen van
de leerlingen bij rekenen, taal, spelling en
lezen in een leerlingvolgsysteem. Daarvoor
nemen we bij de leerlingen van de midden- en
bovenbouw tweemaal per jaar toetsen af. Voor
het volgen van de sociaal-emotionele
ontwikkeling maken we voor alle leerlingen
gebruik van het OVM (ontwikkelvolgmodel).
De mentor van de leerling vult hiervoor twee
keer per jaar een observatielijst in. Met al
deze informatie kunnen we bewuste keuzes
maken voor het vervolg van het
onderwijsprogramma. Leerlingen krijgen twee
keer per jaar, in januari en juni, een
schoolrapport. De vorderingen van de
leerlingen bespreken we met ouders.
Als uw kind zes, negen en twaalf jaar is vindt
er een uitgebreid onderzoek plaats naar de
leermogelijkheden, intelligentie en sociaalemotionele ontwikkeling. De uitkomsten van
deze onderzoeken helpen bij het verder
begeleiden van het onderwijsproces van uw
kind. Alle informatie van een leerling bewaren
we in een leerlingendossier dat toegankelijk is
voor de ouders.
Onderwijs voor kinderen met een
meervoudige beperking (MB)
Algemeen
Visio Onderwijs biedt ook onderwijs aan
kinderen met een meervoudige beperking.
Het onderwijs aan deze kinderen vraagt een
andere benadering en manier van werken. Het
ontwikkelingsniveau van de leerlingen loopt
sterk uiteen. We spreken over verschillen
tussen leerlingen onderling, maar ook over
verschillen in de ontwikkeling van de
individuele leerling op het gebied van de
sociale, emotionele, cognitieve, motorische en
zintuiglijke ontwikkeling. Daarnaast is er soms
sprake van bijkomende stoornissen en
syndromen.
Leerlingen met een meervoudige beperking
hebben een individueel lesprogramma,
aangepast aan hun mogelijkheden. Hierbij
wordt gebruik gemaakt van de aangepaste
kerndoelen ZML (zeer moeilijk lerenden) en de
aangepaste leerlijnen. Er wordt rekening
gehouden met het toekomstperspectief van de
leerling waarbij de nadruk ligt op het
praktisch leren. Leerlingen leren door te doen.
Komend schooljaar werken we met één grote
MB-groep die we verdelen in subgroepen.
Afhankelijk van het ontwikkelingsniveau, de
leerroute en de fase van individueel
lesprogramma groeperen we de leerlingen.
Speciaal voor onze doelgroep MB is er een
ruime snoezelruimte ontwikkeld, waar de
kinderen zich kunnen ontspannen en waar
allerlei activerende materialen aangeboden
worden op het gebied van visuele, tactiele en
auditieve stimulatie.
Voor kinderen met een meervoudige beperking
jonger dan vier jaar, is er de mogelijkheid deel
te nemen aan een peutergroep. Deze wordt
begeleid vanuit Visio Revalidatie & Advies en
door Visio Wonen & Dagbesteding.
VSO MB
Visio Onderwijs biedt onderwijs aan leerlingen
met een meervoudige beperking van 12 jaar
t/m 20 jaar Dit noemen wij de VSO MB groep.
Bij deze leerlingen is er altijd een discrepantie
te zien tussen de kalenderleeftijd en de
ontwikkelingsleeftijd.
Binnen Visio Onderwijs hanteren wij de
volgende leerroutes waarvan leerroute A niet
binnen onze school wordt aangeboden.
Leerroute A:
Deze leerroute is voor leerlingen met een
ernstige meervoudige beperking (EMB) De
leerlingen behalen maximaal een
ontwikkelingsniveau van 2 jaar wanneer ze 20
zijn. De meeste leerlingen beleven de wereld
vooral in het hier en nu. Gebeurtenissen
hebben de meeste betekenis in de situatie. In
overzichtelijke situaties komen de leerlingen
tot eenvoudige associaties. Het perspectief
voor deze leerlingen is dagbesteding met
enkele taak-of activiteit gerichte aspecten,
18
vaak begeleid of samen. Deze leerlingen
stromen uit naar een belevingsgerichte
dagbesteding (aangeboden binnen de scholen
in Breda, Huizen en Haren).
Leerroute B en C:
Deze leerroute is voor leerlingen met een
meervoudige beperking met een
ontwikkelingsleeftijd van 2 tot 6 jaar. De
leerling is al dan niet in staat taak-en activiteit
gerichte handelingen te verrichten. De leerling
is in staat te communiceren met zijn
omgeving. Tijdens het werken heeft de leerling
behoefte aan individuele begeleiding of
ondersteuning.
Leerroute D en E:
Deze leerroute is voor leerlingen met een
meervoudige beperking met een
ontwikkelingsleeftijd vanaf 6 jaar. Zij zijn in
staat al dan niet zelfstandig arbeidsmatige
handelingen te verrichten. De leerling beschikt
over voldoende sociale competenties om zich
staande te houden binnen een groep
Leerroute E:
Deze leerroute is voor leerlingen met een
meervoudige beperking met een
ontwikkelingsleeftijd van 8 jaar. Deze leerling
is zelfstandig in staat arbeidsmatige
handelingen te verrichten. De leerling beschikt
over voldoende sociale competenties om zich
staande te houden binnen de beschermde
arbeidsmarkt en woonvoorziening.
Het onderwijs aan deze groep heeft als doel
leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden
op een zo zelfstandig mogelijk leven, met een
keuze voor vrije tijd en werk-of dagbesteding.
Visio breed gebruiken we de” leerroute VSO
MB”, om voor onze leerlingen een betere
aansluiting te realiseren op dagbesteding. Aan
de hand van talenten en mogelijkheden van de
leerling wordt een individuele
uitstroomperspectief behaald. Van daaruit
wordt een passende en uitdagende
uitstroombestemming gezocht.
Onze leerroute gaat uit van de landelijke
kerndoelen ZML-MG (Zeer Moeilijk Lerende –
Meervoudig Gehandicapt), ontwikkeld door het
SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling) gericht
op de doelgroep VG-MG. Daarnaast gebruiken
wij de leerlijnen van het CED (Centrum
Educatieve Diensten).
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Binnen de “leerroute VSO MB”, hanteren wij
drie fases:
De oriëntatiefase, de specialisatiefase en de
transitiefase.
Oriëntatiefase (kalender leeftijd 12 -15 jaar):
Als de leerling naar het VSO gaat, start hij in
de oriëntatiefase.
Het accent ligt hier nog op het verhogen van
de schoolse vaardigheden en de
zelfredzaamheid. Daarnaast willen we zo reëel
mogelijk zicht krijgen op de mogelijkheden
van de leerling en een eerste uitspraak doen
ten aanzien van de uitstroombestemming
(plek waar de leerling naar uitstroomt). Zij
krijgen in deze fase praktijklessen in de
beroepssectoren: horeca, groen, techniek,
zorg en welzijn en kantoor.
Specialisatiefase (kalenderleeftijd 15-17 jaar):
In deze fase neemt de aandacht voor het
algemeen vormend onderwijs licht af, ten
gunste van meer arbeidstoeleiding. Naast
aandacht voor de zelfredzaamheid is het doel
van de praktische vakken, de leerling zich
goed te laten oriënteren op een aantal
sectoren en beroepen met de daarbij horende
(arbeids)vaardigheden. De mentor en leerling
krijgen hiermee een goed beeld van de
mogelijkheden. Middels interne stage (leren op
locatie) wordt onderzocht waar de leerling in
de volgende fase zijn externe stage wil lopen.
Deze fase bereidt hen voor op mobiliteit,
algemene werknemersvaardigheden en
maatschappelijk functioneren. In de
specialisatiefase gaat de leerling vanuit de
veiligheid van de eigen groep ook ervaringen
op doen met wisselende groepen en
begeleiders in een andere leeromgeving.
Transitiefase (kalenderleeftijd vanaf 17 jaar
tot uitstroom):
In deze fase gaan leerlingen indien mogelijk
maximaal 3 dagen per week op externe stage.
De schooldagen staan in het teken van het
behouden en of vergroten van vaardigheden
en zelfstandigheid. Ervaringen op de
stageplaats worden daarbij als uitgangspunt
gebruikt. In de transitiefase heeft de leerling
en de school een goed beeld van de
mogelijkheden. School, ouders en de leerling
gaan op zoek naar een passende plek om
werkervaring op te doen en de transitie naar
de maatschappij te faciliteren. Op school wordt
nog altijd gewerkt aan de algemeen vormende
vakken. Hierbij is wel sprake van maatwerk,
afgestemd op de behoefte en mogelijkheden
19
van de leerling, zoals deze tijdens de stage
ontstaat.
De lessentabel die wij hanteren voor VSO MB
is te lezen in bijlage 2 achterin deel 2 van deze
gids
Nazorg: het doel van nazorg is het registreren
en onderhouden van contacten met oud
leerlingen en uitstroomplaatsen. Gedurende
een periode van 2 jaar blijft Visio actief
betrokken bij de nazorg van leerlingen. Er
wordt een nazorgdossier opgesteld. Er worden
in de overdracht naar uitstoombestemming
afspraken gemaakt over inhoud en frequentie
van nazorgcontacten met ouders, leerling en
werkgever.
Leerlingzorg
Binnen de leerlingzorg vormt de Commissie
Leerlingzorg (CLz) een centrale rol. De
commissie bestaat uit de adjunct-directeur, de
coördinator en de gedragswetenschapper van
de afdeling. Op afroep neemt ook een arts
en/of maatschappelijk werker deel. De
commissie bespreekt eenmaal per 2 weken de
leerlingen, die op dat moment om speciale
aandacht vragen. Het betreft leerlingen die
ingebracht kunnen worden door de
leerkrachten, door ouders en soms ook door
functionarissen van buiten de school (denk
hierbij aan bijvoorbeeld aanmelding en
plaatsing van nieuwe leerlingen). Tevens
worden leerlingen besproken op initiatief van
de CLz zelf. Daarnaast bespreekt de CLz ieder
schooljaar minimaal een keer alle leerlingen
van het SO in een groepsbespreking met de
mentoren van die leerlingen. Binnen het VSO
zijn dezelfde gesprekken twee keer per jaar
met alle docenten van de betreffende
leerlingen. De uitkomsten van deze
gesprekken worden verwerkt in het
ontwikkelingsperspectiefplan (OPP), waarin
doelen beschreven, geëvalueerd en eventueel
bijgesteld worden. De CLz bewaakt dit proces
en neemt besluiten over eventuele
wijzigingen, waar nodig in overleg met de
ouders.
Bij besprekingen van leerlingen met derden is
de CLz altijd betrokken, zoals bijvoorbeeld
vormgegeven in kernteams. Het gaat dan
veelal om afstemming en gezamenlijke
formulering van doelstellingen bij leerlingen
met een complexe hulpvraag. Het betreft
bijvoorbeeld leerlingen die bij Visio in Grave
wonen of waarbij de thuissituatie om aandacht
vraagt. Bij de bespreking van het OPP met de
ouders is een lid van de CLz aanwezig. Als er
een 6-, 9-, 12- of 15-jarigenonderzoek heeft
plaatsgevonden licht de orthopedagoog of
psycholoog dit toe in het gesprek met de
ouders. De bevindingen worden verwerkt in
het OPP en de uitkomst is vaak richtinggevend
wat betreft het ontwikkelingsperspectief. In de
bovenbouw van het VSO vindt een
arbeidskundig onderzoek plaats bij de MBleerlingen, de praktijkonderwijs leerlingen en
leerlingen die VMBO-BB volgen. De uitkomst
geeft belangrijke informatie over de uitstroom
mogelijkheden van de leerlingen en bevat
belangrijke aandachtspunten, waaraan de
leerling nog kan werken. Ook deze
aandachtspunten zijn terug te lezen in het
OPP. De CLz speelt een belangrijke rol bij de
uitstroom van leerlingen. Zowel wat betreft
het advies als bij de overdracht van gegevens.
Veel leerlingen van het SO stromen door naar
het VSO, waardoor een optimale overdracht
mogelijk is.
Deskundigheidsbevordering
Al onze medewerkers zijn speciaal opgeleid om
hun werkzaamheden goed te kunnen
uitvoeren. Ook volgen zij regelmatig extra
bijscholing om goed te kunnen inspelen op de
aandachtsgebieden van onze leerlingen.
Voorbeelden hiervan zijn scholing over visueel
functioneren, autisme, CVI.
Bij de afdeling meervoudig beperkten kun je
hierbij o.a. denken aan sensomotorische
integratie, totale communicatie en seksuele
opvoeding. Bij de jongeren leerlingen is een
goede spel- en bewegingsontwikkeling
regelmatig een aandachtspunt.
Sommige deskundigheidsbevordering is
gericht op docenten en ondersteuners van alle
afdelingen, andere deskundigheidsbevordering
is specifiek gericht op de doelgroep MB, SO of
VSO.
Voortgezet speciaal onderwijs
Op het VSO kunnen leerlingen kiezen uit een
aantal reguliere opleidingen:
praktijkonderwijs, VMBO Basisberoepsgerichte
leerweg, VMBO Kaderberoepsgerichte leerweg,
VMBO Theoretische gerichte leerweg, VMBO
Theoretisch gerichte leerweg plus en HAVO
bovenbouw. Daarnaast bestaat de
mogelijkheid een individueel leertraject op te
20
stellen met de leerling in overleg met de
ouders.
De school is speciaal, omdat de groepen klein
zijn (gemiddeld zeven leerlingen) en het
onderwijs aangepast is aan de individuele
vragen van de leerlingen. Tegelijkertijd is de
school zo gewoon mogelijk om de relatie met
de maatschappelijke realiteit voor de
leerlingen in stand te houden, zodat ze ook
terug kunnen gaan naar het reguliere
onderwijs.
Met iedere leerling stellen we, samen met de
ouders, een ontwikkelingsperspectief op.
Iedere leerling heeft een mentor. De mentor is
ook de contactpersoon voor de ouders. De
mentor coördineert binnen de school alle
zaken rond de leerling. We benaderen de
leerlingen met respect en ondersteunen ze bij
het opgroeien naar zelfstandige en
zelfredzame gelijkwaardige deelnemers aan de
samenleving. Binnen de grenzen van de
mogelijkheden spreken wij leerlingen aan op
hun capaciteiten. We dagen hen uit om de,
soms moeilijke, stappen te nemen, zodat ze
zich ontwikkelen.
Inhoud van het voortgezet speciaal onderwijs
Bij de leerlingen die het VSO bezoeken willen
we een fundament leggen voor de toekomst.
Dit betekent dat we onderwijs bieden dat
gericht is op het behalen van een diploma of
onderwijs dat opleidt naar arbeid of een
andere vorm van dagbesteding.
Daarnaast richt het onderwijs zich ook op de
leerstofoverstijgende vaardigheden die de
participatie in de maatschappij bevorderen.
We besteden onder andere aandacht aan
sociale vaardigheden, stages en
mobiliteitsvaardigheden om de leerlingen in
staat te stellen ook daadwerkelijk deel te
nemen aan het maatschappelijk leven.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Leerroutes
Het VSO bij Visio Grave biedt de onderstaande
leerroutes aan:
Praktijkonderwijs
− VMBO Basisberoepsgerichte leerweg (BB)
Uitstroomprofielen; sector Zorg en Welzijn
sector Economie
− VMBO Kaderberoepsgerichte leerweg (KB)
Uitstroomprofielen; sector Zorg en Welzijn
sector Economie
− VMBO Theoretische leerweg (T)
Uitstroomprofielen; sector Zorg en Welzijn
sector Economie
sector Landbouw
− VMBO theoretische leerweg plus (T+)
Uitstroomprofielen; VMBO T
HAVO 4
− HAVO Bovenbouw (4 en 5)
Uitstroomprofielen; Cultuur en Maatschappij
(C&M)
Economie en
maatschappij (E&M)
De lessentabel voor alle leerroutes is als
bijlage 1 te lezen achterin deel 2 van deze
gids.
Leerroute praktijkonderwijs
Praktijkonderwijs is voor moeilijk lerende
jongeren. Het doel is de leerling zo goed
mogelijk voor te bereiden op de gebieden
wonen, werken en vrije tijd. Hierbij wordt
gebruik gemaakt van situaties die zo natuurlijk
mogelijk zijn. Rekenen met geld kan
bijvoorbeeld in het kader van boodschappen
doen aan bod komen.
Het praktijkonderwijs is te splitsen in de
onderbouw en bovenbouw. De onderbouw
duurt drie jaar en de bovenbouw minimaal
twee jaar. In de onderbouw oriënteren de
leerlingen zich op vier leerwegen: zorg en
welzijn, plant en dier, dienstverlening en
techniek. In het derde jaar starten de
leerlingen met een interne stage, deze is
bedoeld als voorbereiding op de externe
stages in de hogere leerjaren. Ook vindt in
het derde leerjaar een loopbaanonderzoek
binnen Visio plaats. Dit loopbaanonderzoek is
bedoeld om de opleidings- en
beroepsmogelijkheden voor de toekomst in
kaart te brengen. Mede door de uitkomsten
van het loopbaanonderzoek kiezen de
leerlingen na de onderbouw waar ze zich
verder in gaan verdiepen.
Het uitgangspunt is steeds de eigen
ontwikkeling van de leerling. De leerkrachten
begeleiden deze ontwikkeling met
coachingsgesprekken. De interesses van de
leerling worden besproken, evenals hetgeen
de leerling belangrijk vindt om te leren. De
leerling legt de vorderingen die hij maakt vast
in een portfolio. Deze map wordt gedurende
de schoolloopbaan gevuld zodat de leerling als
hij de school verlaat een overzicht heeft van
de dingen die hij allemaal geleerd heeft.
Vanaf schooljaar 2014-2015 starten we met
de Boris methodiek; dit is een project dat
vanuit het ministerie ondersteund wordt. Deze
methodiek geeft de mogelijkheid om leerlingen
vanaf het vierde leerjaar van Praktijkonderwijs
voor te bereiden op de uitstroom naar arbeid.
Voor iedere leerling gaan we, in
samenwerking met het bedrijfsleven (MKB),
op zoek naar een duurzame arbeidsplaats in
de woonomgeving.
De Boris methodiek bestaat uit een drietal
fases:
1 Oriëntatie op de arbeidsmarkt: vanuit de
interesse en competenties van de leerling
gaan we op zoek naar een geschikt bedrijf
21
dat past bij de mogelijkheden van de
leerling.
2 Leer-werktraject: de leerling is in deze
periode nog één dag per week op school
waarbij de school, in afstemming met het
leerbedrijf, de nog te leren competenties die
het bedrijf noodzakelijk vindt, als leerproces
aanbiedt aan de leerling. In deze
afstemming is er veel samenwerking tussen
de leerling en een vast persoon in het
bedrijf.
3 Uitstroom: na twee schooljaren stroomt de
leerling uit naar een duurzame
arbeidsplaats.
Naast het volgen van de Boris methodiek blijft
de mogelijkheid open om na het
praktijkonderwijs door te stromen naar het
MBO niveau 1 of soms niveau 2.
Leerroute VMBO
Het VMBO-onderwijs is te splitsen in de
onderbouw en bovenbouw.
De onderbouw duurt twee jaar. Aan het einde
van de onderbouw valt de definitieve
beslissing in welk niveau de leerling zijn
examen kan halen. Ook is dit een moment om
te beslissen of het raadzaam is om de
bovenbouw op een regulier VMBO te
vervolgen.
Aan het einde van de onderbouwperiode kiest
de VMBO-leerling voor één van de
bovengenoemde leerroutes en sectoren.
De bovenbouwperiode duurt in principe drie
jaar. Onder bepaalde voorwaarden is het
mogelijk om te versnellen.
22
Leerroute VMBO BB
Binnen de basisberoepsgerichte leerweg is veel
aandacht voor de praktijkvakken. Ongeveer de
helft van het lesrooster bestaat uit
praktijkvakken. Binnen deze leerweg bieden
we de sectoren Zorg en Welzijn, en Economie
aan. In het derde leerjaar van VMBO BB vindt
een loopbaanonderzoek binnen Visio plaats.
Dit loopbaanonderzoek is bedoeld om de
opleidings- en beroepsmogelijkheden voor de
toekomst in kaart te brengen. Mede door de
uitkomsten van het loopbaanonderzoek kiezen
de leerlingen na de onderbouw welk
uitstroomprofiel het beste past bij
hun interesses en competenties.
VMBO BB bereidt de leerling voor op
niveau 2 van het MBO.
VMBO KB
In de kaderberoepsgerichte leerweg is veel
aandacht voor praktijkvakken. Ongeveer de
helft van het lesrooster bestaat uit
praktijkvakken. Binnen deze leerweg bieden
we de sectoren Zorg en Welzijn, en Economie
aan.
In het derde leerjaar van VMBO KB zullen de
leerlingen in februari 2015 en de leerlingen uit
het vierde leerjaar in september 2014
deelnemen aan het project “ontdek je
talenten”. Dit project is een eerste
kennismaking met de mogelijkheden
en beperkingen van opleidingen en beroepen
na het VMBO. Deze leerweg bereidt de leerling
voor op niveau 3 van het MBO. Afhankelijk van
het vakkenpakket, de inzet, motivatie en
cognitieve mogelijkheden kan de leerling
doorstromen naar VMBO T binnen Visio
Onderwijs. Ook is de mogelijkheid om
uit te stromen naar een REA-college.
Leerroute VMBO T
De theoretische leerweg kent veel
theorievakken en weinig praktijk- en creatieve
vakken. De examenkandidaten maken een
sectorwerkstuk waarbij ze kunnen kiezen uit
de sectoren Zorg en Welzijn, Economie of
Landbouw.
in het derde leerjaar van VMBO T zullen de
leerlingen in februari 2015 en de leerlingen
uit het vierde leerjaar in september 2014
deelnemen aan het project “ontdek je
talenten”.
Dit project is een eerste kennismaking met de
mogelijkheden en beperkingen van opleidingen
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
en beroepen na het VMBO.
Deze leerweg bereidt de leerling voor op
niveau 3 of 4 van het MBO. Afhankelijk van
inzet, motivatie en cognitieve mogelijkheden
kan de leerling doorstromen naar het HAVO.
Doorstroom vanuit VMBO naar arbeid
Vanaf schooljaar 2014-2015 is de mogelijkheid
om na het behalen van een (deel) van het
VMBO diploma in twee jaar door te stromen
naar een arbeidsplaats. Deze doorstroom
verloopt volgens de Boris methodiek. Dit is
een project dat vanuit het ministerie
ondersteunt wordt. Voor iedere leerling gaan
we, in samenwerking met het bedrijfsleven
(MKB), op zoek naar een duurzame
arbeidsplaats in de woonomgeving.
De Boris methodiek bestaat uit een drietal
fases:
1 Oriëntatie op de arbeidsmarkt: vanuit de
interesse en competenties van de leerling
gaan we op zoek naar een geschikt bedrijf
dat past bij de mogelijkheden van de
leerling.
2 Leer-werktraject: de leerling is in deze
periode nog één dag per week op school
waarbij de school, in afstemming met het
leerbedrijf, de nog te leren competenties die
het bedrijf noodzakelijk vindt, als leerproces
aanbiedt aan de leerling. In deze
afstemming is er veel samenwerking tussen
de leerling en een vast persoon in het
bedrijf.
3 Uitstroom: na twee schooljaren stroomt de
leerling uit naar een duurzame
arbeidsplaats.
Leerroute VMBO T+
In schooljaar 2014-2015 gaan we voor het
eerst met een VMBO T+ van start. Deze
leerroute staat wat betreft niveau ongeveer
gelijk met de HAVO onderbouw. Het verschil
is dat in het VMBO T+ maar twee vreemde
talen aangeboden worden. Bij Visio Onderwijs
Grave zijn dit Engels en Duits. Ook worden de
vakken natuurkunde en scheikunde niet als
losse vakken maar als totaal aangeboden
binnen het vak NASK.
Vanuit VMBO T+ kan na drie jaren de overstap
gemaakt worden naar HAVO-bovenbouw of
naar het VMBO T om daar een diploma te
behalen.
Omdat een school voor speciaal onderwijs de
23
kaderberoepsgerichte en basisberoepsgerichte
leerweg niet zelfstandig mag aanbieden, is
Visio Onderwijs Grave een
samenwerkingsverband aangegaan met het
Merletcollege in Grave. Het Merletcollege in
Grave is een reguliere school voor voortgezet
onderwijs met een VMBO-afdeling. Deze
samenwerking heeft vooral betrekking op
uitwisseling van schoolexamens,
vakinhoudelijke programma’s en
lerarencontacten. De leerlingen volgen geen
lessen op het Merletcollege. Ook de lessen van
de praktijkgerichte vakken worden op de eigen
locatie aangeboden. De VMBO-examens
worden, evenals op reguliere scholen,
afgesloten met schoolexamens en centrale
landelijke examens.
Voor de leerlingen die VMBO-T volgen is het
bovendien mogelijk om staatsexamen af te
leggen of om voor slechts enkele vakken een
staatsexamencertificaat te behalen. Hiernaast
is het voor de leerlingen uit de basis- en
kaderberoepsgerichte leerweg mogelijk om in
één of meerdere vakken een
staatsexamencertificaat te behalen op het
niveau van de kaderberoepsgerichte of
theoretische leerweg.
Leerroute HAVO-bovenbouw
Al enige jaren hebben we een HAVObovenbouw opleiding. Deze opleiding duurt in
principe twee jaar. Binnen de HAVObovenbouw bieden we twee van de vier
profielen aan namelijk: EconomieMaatschappij en Cultuur- Maatschappij.
De reden van dit smalle aanbod heeft als
achtergrond dat onze leerlingen in deze
profielen de grootste slaagkans hebben op
verdere studie en op arbeid.
Ook geven deze profielen een verbreding en
verdieping van de sectoren van ons VMBO.
Binnen deze 2 profielen is er een beperkte
keus in de vakken (zie bijlage 2 achter in deel
2 voor het overzicht van de vakken die
gegeven worden). In het vierde leerjaar van
de HAVO vindt een loopbaanonderzoek binnen
Visio plaats. Dit loopbaanonderzoek is bedoeld
om de opleidings- en beroepsmogelijkheden
voor de toekomst in kaart te brengen.
De examinering op het HAVO is uitsluitend
geregeld via staatsexamens. Deze keuze is
bewust gemaakt om verschillende redenen:
− de leerlingen die in HAVO-4 instromen
kunnen een HAVO-profiel kiezen met
bijbehorend vakkenpakket, maar ze kunnen
ook besluiten om slechts in één of meerdere
vakken examen te doen. De eerste
mogelijkheid levert een diploma op, de tweede
mogelijkheid levert deelcertificaten op. Deze
deelcertificaten blijven tien jaar geldig, zodat
er altijd nog een HAVO-diploma “verzameld”
kan worden.
− leerlingen die in een bepaald vak snel het
eindexamenniveau halen kunnen in dat vak
eerder examen doen en een deelcertificaat
behalen. Omgekeerd geldt hetzelfde voor
leerlingen die juist heel zwak zijn in een
bepaald vak. Zij kunnen meer tijd nemen om
tot het eindexamenniveau te komen en op een
later tijdstip het deelcertificaat behalen.
Stage
Binnen het VSO vormen naast de verplichte
vakken ook de stages een wezenlijk en
verplicht onderdeel van het leerproces van
leerlingen. Stages leggen een relatie met de
(beroeps) praktijk en zijn de meest geschikte
wijze om erachter te komen welk beroep of
welke richting de leerling het meest
aanspreekt en in hoeverre de visuele
beperking daarbij een rol speelt. Het
stagebureau binnen school ondersteunt en
begeleidt de leerlingen bij het vinden,
voorbereiden en evalueren van hun
stageactiviteiten.
Ook zijn er mogelijkheden om stage te lopen
op een ROC of bij een HBO-opleiding. Bij dit
proces is de betrokkenheid en actieve rol van
de ouders heel belangrijk. Het samen zoeken
naar een geschikte stageplek, het
ondersteunen bij het leggen van contacten en
meedenken over het vervoer, zijn
basisvoorwaarden waarmee u als ouder backup kunt geven aan een geslaagde stage.
Gesprekken over “wat wil ik”, en “wat kan ik”
zijn verhelderend voor zowel leerling als ouder
en geven inzicht in de mogelijkheden van een
passend vervolg na het voortgezet onderwijs
bij Visio.
Schoolwerkweken
Ieder jaar staat de schoolwerkweek op het
programma. In deze week vinden de
onderwijsactiviteiten niet binnen de muren van
de leslokalen plaats maar in een minder
voorspelbare situatie.
Binnen deze werkweken bieden we een
evenwichtig programma aan met educatieve,
culturele, sportieve en creatieve elementen.
24
Het (leren) samenwerken en het (leren)
omgaan met verantwoordelijkheden staat hier
centraal. De leerlingen worden tijdens deze
week aangesproken op hun creatieve en
sportieve mogelijkheden en op hun sociale
vaardigheden. Ze zijn daarbij vaak
grensverleggend bezig. De leerlingen worden
in situaties gebracht waarbij o.a. een beroep
wordt gedaan op het leren omgaan met hun
beperking, het om hulp moeten vragen, op
hun doorzettingsvermogen, zelfstandigheid,
zelfredzaamheid en sportiviteit.
Groepssamenstelling
Iedere leerling zit in een stamgroep waarbij
leerjaar en intellectuele mogelijkheden
belangrijke uitgangspunten zijn. In de
stamgroepen zitten slechtziende en blinde
leerlingen bij elkaar. Elke leerling heeft een
mentor. Indien nodig kunnen leerkrachten
ondersteuning van een onderwijsassistent of
leraarondersteuner krijgen.
Vanaf schooljaar 2014-2015 starten wij met
2 verschillende brugklassen. De ene brugklas
zal de leerroute VMBO BB en VMBO KB volgen.
De andere brugklas volgt de leerroute VMBO T
en VMBO T+.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Jaarplan
De leerinhoud van de vakken is verdeeld over
vijf jaar. Voor ieder jaar is een standaard
hoeveelheid leerstof vastgesteld. Als leerlingen
in een klas volgens de standaard werken, dan
krijgen ze les in de leergroep aan de hand van
een groepsplan. Leerlingen daarentegen die
een eigen tempo volgen binnen een groep,
volgen een individueel vakwerkplan. Ieder
schooljaar maken de docenten een
leerstofplanning. De uitzonderingen op de
standaard worden vermeld in het
ontwikkelingsperspectief, waar ook de
individuele doelen beschreven staan
betreffende de vakoverstijgende en
onderwijsondersteunende gebieden zoals
mobiliteit, sociale vaardigheden en loopbaanen beroepsvoorbereidende activiteiten. Bij de
jaarlijkse bespreking van het
ontwikkelingsperspectief zijn altijd de leerling
en de ouders aanwezig.
Ontwikkelingsperspectief en de bespreking van
het ontwikkelingsperspectief
Het motto “Uw kind centraal” loopt als een
rode draad door heel onze school. Samen met
u en uw zoon of dochter stellen we
een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) op.
In het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP)
worden de leerroute en het uitstroomprofiel
met de verwachte einddatum beschreven en
de leerrendementsverwachting van het
komende jaar met de daarbij behorende
doelen geformuleerd.
In het laatste kwartaal van het schooljaar
nodigen we de leerlingen en de ouders uit voor
de bespreking van het
ontwikkelingsperspectiefplan. Vanuit de school
neemt de mentor altijd deel aan deze
bespreking. Daarnaast kan de coördinerend
cliëntbegeleider van Visio Wonen &
Dagbesteding aansluiten (indien uw zoon of
dochter van deze diensten gebruik maakt).
Voor nieuwe leerlingen vindt de eerste
bespreking van het
ontwikkelingsperspectiefplan plaats binnen
vier weken na plaatsing.
In de bespreking komen in ieder geval de
leerroute, de leerrendementsverwachting, de
schoolse ontwikkeling en de toekomstwensen
van de leerling ter sprake. Ook worden
individuele doelen geformuleerd. De mentor
maakt een verslag van het gesprek in de vorm
van een ontwikkelingsperspectief. Dit komt ter
25
beschikking van leerling en ouders en is het
vertrekpunt voor het eerstvolgende gesprek.
In de bovenbouw is het onderwijsprogramma,
naast het diploma halen, vooral afgestemd op
de participatie van de leerling in het
maatschappelijk leven.
Extra voor onze leerlingen
Samenwerken met zorg
Leerlingen van onze school kunnen gebruik
maken van de diensten van Wonen &
Dagbesteding Grave van Visio. Leerlingen
kunnen volledig of een deel van de week
wonen op deze locatie. Het is ook mogelijk om
in aanmerking te komen voor dagbehandeling.
Voor “wonen” en “dagbehandeling” is een
indicatie nodig van een zorgverzekeraar of
zorgkantoor.
Voor de leerlingen die gebruik maken van
wonen en/of dagbesteding zijn er kernteams
gevormd met medewerkers van Wonen &
Dagbesteding en school. Op die manier willen
we ervoor zorgen dat iedere leerling de best
mogelijke begeleiding krijgt, waarbij ieder
onderdeel op elkaar afgestemd wordt. Wonen
& Dagbesteding biedt ook mogelijkheden voor
weekendopvang en vakantieopvang. Als u hier
meer informatie over wilt kunt u via de mentor
van uw kind in contact komen met de
maatschappelijk werker van het woon- en
dagcentrum.
Taal voor allochtone leerlingen
Bij Visio Onderwijs Grave zijn diverse
nationaliteiten onder de kinderen
vertegenwoordigd. Leerlingen die de
Nederlandse taal nog onvoldoende beheersen,
krijgen van de leerkrachten en indien
wenselijk van de logopediste, begeleiding bij
het beter leren van de Nederlandse taal. Dit
kan in de klas, maar soms kiezen we ervoor
om een intensief programma buiten de groep
uit te voeren. De ouders, die de Nederlandse
taal niet helemaal machtig zijn, vragen we om
een tolk mee te brengen tijdens
oudergesprekken en de gesprekken over het
ontwikkelingsperspectief van hun kind.
Therapieën
Voor veel leerlingen zijn therapieën belangrijk.
Denk hierbij aan oefentherapie en
fysiotherapie: om motorisch beter te leren
functioneren. Of logopedie: om beter te leren
communiceren. Binnen de onderwijstijd stellen
we leerlingen in de gelegenheid therapie te
volgen. De therapie staat altijd in het teken
van een onderwijskundig doel. De leerlingen
verlaten de groep voor therapie. Aan het
aantal therapieën onder schooltijd is een limiet
gesteld, omdat leerlingen anders te veel
onderwijstijd missen. Dit zou ten koste gaan
van andere aspecten van de ontwikkeling. We
kijken in zo’n geval of de therapie ook op een
andere tijd kan plaatsvinden.
Het krijgen van therapie gaat altijd in overleg
met ouders. Meestal vindt dit overleg plaats
tijdens de bespreking van het
ontwikkelingsperspectief. Voor sommige
therapieën is een indicatie nodig van een
zorgverzekeraar of zorgkantoor. Fysiotherapie
wordt extern verzorgd. Betaling hiervan loopt
via uw zorgverzekering.
Thuisorganisatie Pantein
Sinds januari 2014 werken wij samen met de
thuiszorgorganisatie Pantein.
Medewerkers van Pantein komen dagelijks
verschillende keren op school om leerlingen
die extra zorg nodig hebben te begeleiden.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan verschoning van
leerlingen of het uitvoeren van medische
handelingen. Voor de bekostiging van de
zorguren die Pantein levert kunnen ouders een
PGB (persoonsgebonden budget) aanvragen
via CIZ (centrum indicatiestelling zorg).
Pantein verzorgt de financiële afhandeling met
de ouders/verzorgers. Bij de aanname van
leerlingen op school en tijdens de jaarlijkse
bespreking van het onderwijsperspectiefplan is
de ondersteuningsbehoefte een onderwerp van
gesprek.
Thuiszorg organisatie Pantein
Telefoonnummer: 0900-8803
Vragen naar: de zorgcoördinatoren Mayra Pool
of Janny Vliet.
De ontwikkeling van het onderwijs
Algemeen
De maatschappij verandert in hoog tempo. Als
school willen wij zo goed mogelijk inspelen op
die veranderingen.
Om die reden stellen we ons regelmatig de
vragen: Hoe ziet onze school er over vijf jaar
uit? Welke deskundigheid is er dan nodig?
Welke kinderen zullen dan onze school
bezoeken? Wat is goed onderwijs? Welke
functies en deskundigheden worden daarbij
verlangd? Hoe kun je het een en ander
realiseren?
Beleid
In het schoolplan onderwijs Grave staan onze
beleidsvoornemens voor de komende jaren
beschreven. In het jaarplan is dit voor één
kalenderjaar voor onze locatie Grave verder
uitgewerkt.
Het schoolplan is afgeleid van het
instellingsplan Visio Onderwijs 2011-2015. In
dit plan zijn de visie en missie van Visio
onderwijs beschreven. Deze plannen zijn op
school te verkrijgen of te downloaden via
www.visio.org
Leren leren
Sinds 2005 zijn we bezig met
onderwijsvernieuwingen. We hebben dit de
26
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
titel “leren leren” meegegeven. “leren leren””
is een belangrijk concept in ons
onderwijsprogramma. Uitgangspunt hierbij
is dat de leerlingen op verschillende manieren
onderwijs ervaren, vaardigheden aanleren en
kennis ontwikkelen. Alles is toegespitst op de
mogelijkheden van de individuele leerling. De
begeleider heeft in dat proces een coachende
rol.
“Leren leren” SO
Binnen het SO zijn de uitgangspunten die we
gebruiken om ons onderwijs vorm te geven:
de rijke leeromgeving, de leraar als coach en
meer leerling-initiatief. Dit is terug te vinden in
de manier waarop de klassen worden
ingericht. Voorbeelden hiervan zijn:
− de ontdek- en werkhoeken;
− de manier waarop instructiemomenten
worden ingericht, waarbij niet de methode,
maar de leerling de maat is voor de instructie;
− het schoolbreed invoeren van dagtaken en
weektaken, waarbij de leerling gedurende zijn
schoolloopbaan steeds beter leert zelfstandig
te plannen.
Sinds enkele jaren werkt de afdeling SO met
het BAS-traject; Bouwen aan een Adaptieve
School. De naam zegt het al: adaptief
onderwijs is onderwijs dat wordt aangepast
aan het niveau van de leerlingen. Niet het
onderwijs, maar de leerling staat centraal. Dit
is onderwijs op maat. Drie kernwoorden staan
centraal bij adaptief onderwijs: relatie,
competentie en autonomie. Dit houdt het
volgende in:
a De leerlingen kunnen samenwerken en
omgaan met anderen;
b De leerlingen hebben vertrouwen in eigen
kunnen en dat dit terecht is wordt ook tegen
27
hen gezegd;
c De leerlingen voelen zich veilig en kunnen
zelfstandig handelingen uitvoeren.
“Leren leren” VSO
Binnen het VSO is het doel van “leren leren”
om het onderwijs meer aan te laten sluiten bij
de kennis- en belevingswereld van de
leerlingen en bij de vragen die leerlingen aan
zichzelf en aan medewerkers stellen. Dit
betekent dat de leerlingen leerstof verwerken
en vaardigheden ontwikkelen op een wijze die
het beste bij hen past. De thema’s hierbij zijn:
een uitdagende leeromgeving, de
veranderende rol van de leerkracht en meer
leerling-initiatief.
Een blijvend belangrijk onderdeel is het
coachen van de leerlingen. Iedere week zijn
hiervoor speciale lesuren gereserveerd.
Binnen het praktijkonderwijs gaan de
leerlingen door met het werken met
prestaties. Hierdoor komt de samenhang van
vakken en leerstof beter tot uitdrukking.
Binnen de prestaties wordt veel aandacht
besteed aan leerstofoverstijgende
vaardigheden, zoals samenwerken, initiatieven
nemen, overleggen, plannen, hulpvragen
stellen en zelfstandig werken. De taak van
iedere leerling bij de prestaties is gebaseerd
op de leervragen die de leerling heeft gesteld.
Om ook de leerlingen van het
praktijkonderwijs goed te kunnen volgen en
vorderingen vast te leggen maken we gebruik
van leer- en ontwikkelingslijnen.
De leerlijnen gaan over het beheersen
van bepaalde vaardigheden zoals bijvoorbeeld:
het kunnen werken met Word of het kunnen
schrijven van een brief. De ontwikkelingslijnen
gaan over de persoonlijke ontwikkeling van de
leerlingen zoals bijvoorbeeld omgaan met je
beperking en zelfstandigheid. Deze leer- en
ontwikkelingslijnen zijn terug te vinden in het
portfolio van de leerling waarin de
ontwikkeling wordt bijgehouden.
Leergebiedoverstijgende doelen
Om onze VMBO- en HAVO-leerlingen te helpen
inzicht te krijgen in hun persoonlijke
capaciteiten en vaardigheden zijn er voor de
leergebiedoverstijgende kerndoelen “rubrics”
ontwikkeld door het team. Deze rubrics zijn er
voor de thema’s: sociaal vaardig, zelfkennis en
zelfstandigheid. Twee keer per jaar scoort de
leerling zichzelf op de rubrics en wordt ook
gescoord door de mentor. Vervolgens hebben
leerling en mentor een gesprek over deze
score en worden de doelen voor een nieuwe
periode vastgesteld. Op deze manier kunnen
we de ontwikkeling van onze leerlingen ook op
de leergebiedoverstijgende doelen volgen en
vastleggen. Hiernaast worden de leerlingen
uitgedaagd tot het uitvoeren van een
maatschappelijke stage. Op het gebied van de
leergebiedoverstijgende doelen is er een
lessenpakket samengesteld waarmee er in het
rooster structureel aandacht is voor de
domeinen: sociaal-emotionele ontwikkeling,
seksuele vorming en weerbaarheid. In alle
leerjaren geven de mentoren lessen uit de
methode “Leefstijl”. In het eerste en derde
leerjaar volgen de leerlingen
weerbaarheidslessen. In het tweede en vierde
jaar zijn er lessen Seksuele Vorming. In het
jaar dat de leerlingen het VSO verlaten volgen
ze een training Omgangskunde en
Empowerment. In deze training gaan ze aan
de slag met hun eigen leervragen. Een
onderdeel hiervan is: Omgaan met je visuele
beperking in de maatschappij.
Leerlingenparlement
Aan het begin van het schooljaar zijn er
verkiezingen onder de leerlingen van het VSO
voor het leerlingenparlement. Het streven is
om vanuit ieder leerjaar één
vertegenwoordiger in het parlement te
hebben. Het parlement bespreekt tijdens
parlementsvergaderingen, samen met de
coördinator voorstellen en meningen van
leerlingen over allerlei zaken. De leefregels op
het VSO en andere afspraken worden in
overleg met het leerlingenparlement
opgesteld.
28
Visueel onderzoek en
gezondheidszorg
Visuele onderzoeken vinden plaats bij het
Diagnostisch Centrum van Visio in Grave. Alle
kinderen die op school verblijven hebben een
breed toelatingsonderzoek gehad. Waar nodig
vinden vervolgonderzoeken plaats.
Wij vinden het van groot belang dat alle
kinderen jaarlijks voor controle naar de
reguliere oogarts gaan. De visuele situatie van
uw kind kan veranderen of de diagnose kan
beter gesteld worden.
Wij vragen u om de uitslag van de jaarlijkse
controle aan de mentor door te geven om een
optimaal onderwijsaanbod te kunnen bieden
met goede afstemming van de visuele
hulpmiddelen. Eventueel kan daarnaast een
visueel functie onderzoek en
hulpmiddelenonderzoek bij Visio zinvol zijn. De
specialisten kunnen onder meer een advies
geven over verantwoord fietsen, een advies
geven over de juiste verlichting, een gesprek
houden met de jongere over beleving, wensen
en de te verwachten toekomst.
Aanvragen voor een visueel functie onderzoek
of voor hulpmiddelen kunt u neerleggen bij de
mentor van uw kind. De lowvisionmedewerker
bezoekt jaarlijks de groepen, zodat de
onderwijsleersituatie zo goed mogelijk op de
behoefte van de leerling afgestemd wordt. Ook
deze bezoeken kunnen aanleiding zijn voor het
aanvragen van een onderzoek.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Gezondheidszorg
Om op school zo goed mogelijk voor uw kind
te kunnen zorgen, is het van belang om over
de juiste gegevens te beschikken. Daarom
moeten de volgende gegevens op school
bekend zijn:
− Het gebruik van medicijnen: welke, hoeveel
en wanneer? Ook is het belangrijk wijzigingen
door te geven Het uitvoeren van een medische
handeling door een medewerker onder
schooltijd kan alleen met een
uitvoeringsverzoek van een arts. De school
dient te beschikken over dit
uitvoeringsverzoek alvorens de medische
handeling uitgevoerd zal worden.
− Het gebruik van een leefregel: bijvoorbeeld
een dieet of bepaalde zaken die niet mogen of
kunnen.
− Of er allergische reacties voor bepaalde
stoffen of etenswaren zijn.
− Een telefoonnummer waarop u altijd
bereikbaar bent, ook als u een geheim
telefoonnummer heeft.
Daarnaast is het belangrijk dat gegevens, naar
aanleiding van een bezoek aan een specialist,
altijd doorgegeven worden.
Schoolarts GGD
Aan onze school is een schoolarts verbonden:
de heer Ad Craaijo. Hij is werkzaam voor de
GGD Hart van Brabant. In het kader van
periodiek onderzoek onderzoekt de schoolarts
jaarlijks enkele groepen leerlingen van onze
school. Als u een vraag heeft voor de
schoolarts, of als u een afspraak wilt maken
kunt u bellen met GGD Hart van Brabant, Land
van Cuijk, T 0900 46 36 43.
Uitstroom
De resultaten van het onderwijs SO
Een belangrijk aspect van het onderwijs op
onze school is dat iedere leerling in zijn eigen
tempo en niveau de basisschool doorloopt. Het
programma stemmen we af op de individuele
mogelijkheden van de leerlingen. Aan het
einde van de basisschool doen de leerlingen
van de eindgroep mee aan de Cito-toets. Dit
objectieve toetsinstrument geeft een aardige
indicatie van het bereikte niveau van de
leerlingen. De Cito-toets wordt alleen
afgenomen bij de leerlingen die de leerstof van
de basisschool grotendeels doorlopen hebben.
De meeste leerlingen van de eindgroep
stromen aan het eind van het schooljaar door
29
naar onze VSO-afdeling of naar een school in
het regulier onderwijs. In dat laatste geval
krijgen ze vanaf dat moment begeleiding door
een Ambulant Onderwijskundig Begeleider van
Visio. De richtingen van uitstroom zijn zeer
divers: van Praktijkonderwijs tot brugklas
HAVO - VWO.
Uitstroomcijfers SO
Soort
onderwijs
VMBO VSO
cluster 1
PRO VSO
cluster 1
VMBO
regulier
SO cluster 1
SO cluster 3
SO cluster 4
HAVO
C-MB
VSO 1
VSO mg
cluster 3
2010- 2011- 2012- 20132011 2012 2013 2014
aantal aantal aantal aantal
8
8
8
5
3
0
0
3
0
1
0
0
0
1
0
0
0
1
2
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
7
0
0
0
1
De resultaten van het onderwijs VSO
De richtingen die onze leerlingen inslaan
nadat ze het VSO hebben afgerond zijn zeer
divers. Sommige leerlingen willen verder
studeren, anderen gaan liever werken. De
leerlingen die het VMBO hebben afgerond,
hebben de startkwalificatie voor een MBOopleiding op zak. De leerlingen die de HAVOopleiding hebben afgerond, kunnen
doorstromen naar een HBO-opleiding. De
leerlingen die een individueel leertraject
hebben gevolgd kunnen met de gevolgde
route doorstromen naar het MBO (niveau 1 en
soms niveau 2). Het is evenwel ook mogelijk
om door te stromen naar een baan in het vrije
bedrijf, een baan in de sociale werkvoorziening
of een andere vorm van dagbesteding. De
individuele leertrajecten worden afgesloten
met certificaten en/of getuigschriften. Het
Praktijkonderwijs wordt afgesloten met
getuigschriften en een portfolio waarin de
leerling heeft verzameld wat hij tijdens zijn
schoolloopbaan heeft geleerd. Het vervolg op
het praktijkonderwijs is meestal een baan in
het vrije bedrijf, in de sociale werkvoorziening
of een andere vorm van dagbesteding. Een
enkele leerling gaat na afronding van het
praktijkonderwijs naar het MBO (niveau 1).
30
Schoolverlaters
schooljaar
2010- 2011- 2012- 20132011 202
2013 2014
HAVO
VMBO
PRO
AKA
1
4
0
1
1
5
0
1
1
5
0
1
1
6
0
7
Uitstroomcijfers VSO
Soort
onderwijs
2010- 2011- 2012- 20132011 2012 2013 2014
HBO
1
1
1
1
Regulier ROC 3
4
2
6
AOC
0
0
1
0
REA college
0
1
1
0
Vroegtijdig
de school
verlaten
2
0
0
0
Sociale
Werkvoorziening
0
1
0
0
Dagbesteding
0
0
1
1
Arbeid
0
0
1
0
HAVO
Regulier
0
0
1
1
VSO PRO 3
0
0
0
1
VMBO
0
0
0
2
Thuisstudie
0
0
0
1
Leren
zelfstandig
wonen
0
0
0
1
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Samenwerkingsverbanden in de
regio
Visio Onderwijs Grave werkt regelmatig samen
met andere organisaties. Door samenwerking
kunnen we de zorg aan onze leerlingen
verbeteren en onze expertise verder
ontwikkelen.
Medewerkers van Visio Onderwijs Grave
ontwikkelen zich voortdurend. Zo wordt de
Master Sen gevolgd op Fontys Hogescholen en
Hogeschool Utrecht. Windesheim verzorgt het
PABO-aanbod voor medewerkers.
Verschillende partners bieden ondersteuning
om het onderwijsaanbod te professionaliseren.
Enkele partners zijn: Hogeschool Utrecht
Seminarium voor Orthopedagogiek (Leren
leren, Bouwen Aan een Adaptieve school-BAS
en ontwikkelingsvolgmodel) en landelijk werkt
cluster 1 (Visio en Bartiméus) samen als het
gaat over opbrengstgericht werken.
Visio Onderwijs Grave heeft een
samenwerkingsverband met de Radboud
Universiteit in verband met onderzoeken naar
o.a. eye-tracking en basisscript. Met de
Universiteit Leiden bestaat de samenwerking
o.a. uit het onderzoek naar een geschikt
lettertype voor slechtziende leerlingen
(Matilda) en onderzoeken naar diagnostisering
voor visueel beperkte leerlingen met
stoornissen in het autistisch spectrum
(VBASS).
De school van Visio onderwijs Grave is
Calibris-gecertificeerd. Dat betekent dat wij
stagiair(e)s mogen aannemen van ROC’s
niveau 3 en 4. Onze school kiest bewust voor
derde- en vierdejaars-studenten vanwege de
specifieke doelgroep.
Visio Onderwijs Grave voert, waar nodig,
overleg met andere scholen voor speciaal
onderwijs binnen de regio. Ook werken we
samen met instanties zoals MEE, IBN en
Jeugdzorg.
Ons team
SO
Binnen het SO is de groepsleerkracht van uw
kind de centrale mentor en degene die het
overzicht van het totale onderwijsproces
bewaakt. Voor de dagelijkse ondersteuning
werken enkele leraarondersteuners en
onderwijsassistenten in de klassen.
Vakleerkrachten geven muziek en
bewegingsonderwijs (gym en zwemmen).
31
VSO
Binnen het VSO zijn er docenten geschoold als
groepsleerkrachten, maar er zijn ook eersteen tweedegraads vakdocenten werkzaam.
Bijna iedere docent is ook mentor van een
groep leerlingen. Voor de dagelijkse
ondersteuning zijn er onderwijsassistenten en
leraarondersteuners. Daarnaast zijn er op alle
afdelingen ook specialisten betrokken bij het
onderwijs. Het gaat hier om specialismen als
logopedie, oefentherapie, fysiotherapie,
remedial teaching, mobiliteit, sociale
vaardigheden en weerbaarheid.
Aan de school zijn ook gedragswetenschappers
en coördinatoren verbonden. De
gedragswetenschappers voeren onderzoeken
uit, begeleiden individuele leerlingen en waar
nodig bieden ze ondersteuning aan de
mentoren. De coördinatoren verzorgen de
dagelijkse organisatie en ondersteunen
onderwijsinhoudelijke onderwerpen.
Specifiek voor de leerlingenbegeleiding is een
commissie samengesteld (CLz) die bestaat uit
de adjunct-directeur, gedragswetenschappers,
coördinator en op afroep een arts en
maatschappelijk werker.
De meeste teamleden werken al geruime tijd
op onze school. Hierdoor hebben ze veel
ervaring opgedaan in het geven van
onderwijs aan kinderen/jongeren met een
visuele beperking. Ter aanvulling krijgt het
team jaarlijks up-to-date scholing. Dit gebeurt
zowel individueel, op speciale onderdelen en
vakgebieden, als in teamverband. Er zijn op
onze school leerlingen, die naast hun visuele
problematiek nog andere aandachtsgebieden
hebben, zoals autisme of NT2 onderwijs. Ook
op deze terreinen proberen we het team
optimaal te scholen. Om het team te coachen
wordt een methode ingezet die SVIB heet. Dit
staat voor School Video Interactie Training. Dit
houdt in dat door gebruik te maken van videoopnamen van een klassensituatie of leerlingsituatie, gekeken kan worden naar
groeimomenten en kansen voor de leerkracht
om de leerling beter te helpen.
- Leraarondersteuners
Jeannette van den Brand, Ingrid van den
Broek, Riekie Linders (ook VSO), Maritha Strik,
André Vurens (ook leerkracht)
Ieder schooljaar bieden we stagiair(e)s de
mogelijkheid een deel van de opleiding op
onze afdeling te volbrengen. Deze studenten
volgen de opleiding voor onderwijsassistent,
leraar Basisonderwijs of docent Voortgezet
onderwijs. Daarnaast bieden we stageplaatsen
aan voor studenten die de richting
orthopedagogiek aan een universiteit volgen.
- Onderwijsondersteuning
Gedragswetenschappers: Ed Lubbers, Anke
Vinke
Didactisch onderzoek: Lonny Hendriks
Mobiliteitsinstructeur: Dorine Vollenberg (SO),
Carolien Willemse (VSO)
Computerinstructie: Don van Dijk
Onderwijsondersteuning:
ICT coördinator SO: Bart Wellens,
ICT coördinator VSO: Tom van Riel
Decaan: Marie-José van Weegen
Stagebegeleiders: Pauline Janssen en MarieJosé van Weegen
Namen teamleden;
− Domeindirecteur
Marcel Janssen
− Adjunct-directeur
Willy Smits
− Coördinatoren
Marjon Franken en Cindy Bekkers
- Leerkrachten SO
Mieke van den Acker, Yvonne Bisseling, Koen
Heijligers, Rian Kleisterlee, Noortje Opsteegh,
Jeanne Schaap, Hanneke Straten, Saskia van
Veen, Ester Verberk, Saskia Verbunt, Joyce
Walden, Bart Wellens
- Docenten VSO
Marianne van Beers, Carla Beks, Suzanne van
de Broek, Don van Dijk, Kyra Doek, Marjolijn
Graauwmans, Paul Hoekstra, Esther Linders,
Pauline Janssen, Lenny Melssen, Tom van Riel,
Paul Roeffen, Ineke Toll, Marie-José van
Weegen
32
- Onderwijsassistenten
Marlies Achterberg, Sylvia Ebbers, Susan
Cornelissen, Dennis Franken, Marij Hendriks
(VSO), Evelien Strijbosch, Janneke Withagen
- Vakleerkrachten
Bewegingsonderwijs: Ruud Dominicus,
Martijn Vos
Muziek: Mieke van der Ven
- Specialisme leerkrachten
Textiele werkvormen, handvaardigheid:
Jeanne Schaap, Noortje Opsteegh
Braille: Yolanda Hol, Caroline van de Logt
Remedial teaching: Caroline van der Logt
- Therapeuten
Logopedie: Monique Verriet
Oefentherapie: Paulien van Leesten
Fysiotherapie: Marieke Graat (extern) tel:
0486-473171
- Algemene ondersteuning
Hermine Pierik, en Joan Vrolijk
Receptionist: Tom Greuter
ICT: Richard de Bruin
Secretaresse: Nadine Awuy
Technische Dienst: Henk van Berkel, Johan
Haller, Toon Verheijen
Huishoudelijke Dienst: Pim Albers, Yvonne
Geurts, Teresa Kerkhoff
Jaarlijks hebben wij een aantal stagiair(e)s.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Ouderparticipatie
Hoe werken we samen met ouders?
Wij hechten zeer aan actieve betrokkenheid
van ouders bij de (schoolse) ontwikkeling van
de kinderen. Wij zijn dan wel de
ervaringsdeskundigen als het gaat om
onderwijs aan slechtziende en blinde kinderen
en jongeren; u vervult die rol als het gaat om
de ontwikkeling van uw eigen kind. We
proberen u zo goed mogelijk betrekken bij
alles wat met uw kind te maken heeft.
Dit doen wij op onze school door:
− Gesprekken over het
ontwikkelingsperspectief
− Rapportbespreking: u kunt naar aanleiding
van het rapport een gesprek aanvragen met
de mentor van uw zoon of dochter. Ook kan
het zo zijn dat de mentor u hiervoor
uitnodigt. Indien gewenst, kan het gesprek
ook telefonisch plaats vinden
− Nieuwsbrieven: regelmatig ontvangt u een
nieuwsbrief van school met daarin verslagen
van excursies, activiteiten en actuele
ontwikkelingen
− Ouderavonden en informatiebijeenkomsten:
ieder schooljaar organiseren we een
ouderavond en informatiebijeenkomsten.
Tijdens deze dagen staan informatieuitwisseling, scholing en informele contacten
met andere ouders centraal
− Huisbezoeken: als u of de school dit
wenselijk acht, legt de maatschappelijk
werkende, eventueel samen met de mentor,
een huisbezoek af
− Via de Visio Onderwijs website:
www.visio.org/Onderwijs (hier vindt u een
link naar: Grave) kunnen ouders snel en
direct zaken opzoeken die op school spelen
en leven.
Daarnaast zijn er op het SO nog extra
contacten:
− Heen-en-weer schriftje: kinderen in de
onderbouw krijgen altijd een schriftje mee
naar huis, waarin de leerkracht schrijft wat
er op school gebeurt. U kunt in datzelfde
schriftje informatie van thuis kwijt aan de
leerkracht. Mocht het wenselijk zijn, dan is
een schriftje ook in de midden- of
bovenbouw te gebruiken. In plaats van het
schriftje wordt steeds vaker gebruik gemaakt
van e-mailcontact.
− Themabijeenkomsten en ouderdagen: ieder
schooljaar zijn er bijeenkomsten waarop u
33
een kijkje kunt nemen in de klas van uw kind
en/of geïnformeerd wordt over een
inhoudelijk onderwerp dat voor uw kind van
toepassing is. Daarnaast kunt u natuurlijk
altijd in overleg een afspraak maken met de
groepsleerkracht voor een bezoekje aan de
klas.
− Feesten en vieringen: in de loop van het
schooljaar organiseren we een aantal
vieringen en feesten. Hiervoor ontvangt u
een uitnodiging.
− Mekkerus: twee keer per jaar verschijnt de
Mekkerus, onze schoolkrant. Hierin schrijven
leerlingen en medewerkers wat hen zoal
bezighoudt. U als ouder kunt ook kopij
aanleveren.
Ouderbijdrage
Aan de ouders vragen we ieder schooljaar een
vrijwillige ouderbijdrage van € 25,00. Het
bedrag dat we ontvangen wordt besteed aan
activiteiten voor de leerlingen. Denk
bijvoorbeeld aan de viering van Sinterklaas,
Suikerfeest, Kerst, carnaval, Pasen, en
buitenschoolse activiteiten. De ouderbijdrage
wordt beheerd door de Oudercommissie.
Ouders krijgen een brief thuis met informatie
over hoe en wanneer ze kunnen betalen.
Naast de ouderbijdrage vraagt de school ook
een tegemoetkoming in de kosten van de
werk- en/of kampweken.
Oudercommissie
Visio onderwijs Grave heeft een
oudercommissie. In de oudercommissie zitten
ouders van het SO en het VSO. Deze groep
van enthousiaste ouders vergadert regelmatig
over zaken die betrekking hebben op het
onderwijs dat Visio Grave biedt.
De ouderraad is bereikbaar via onderstaand
emailadres,
[email protected]
Medezeggenschapsraad
Er zit een delegatie van ouders in de
Medezeggenschapsraad (MR) van Visio. Die
raad geeft advies en instemming over allerlei
beleidszaken van Visio, en Visio Onderwijs. In
de bijlage vindt u de namen van de leden.
kalenderjaar. Zo blijven ze “leven” bij
iedereen. Bij overtreding van bepaalde regels
horen soms gewoon mondelinge correcties.
Echter bij het overtreden van de regels
rondom pesten, schelden, pijn doen, vernielen,
niet ophouden en schuttingtaal horen altijd
sancties. De aard van de sancties wordt per
groep vastgesteld, door de leerlingen en de
leerkracht.
Veiligheid
We kiezen voor een positieve benadering naar
de leerlingen die heel duidelijk en transparant
is. Het beleid bij incidenten is direct gericht op
gedragsverandering bij betrokkenen. Er is dan
altijd een “op maat” benadering van de
situatie. Er worden geen standaardafspraken
gemaakt over hoe te handelen bij
vechtpartijen, diefstal en pestgedrag. Voor
iedereen moet duidelijk zijn dat er een grens is
overschreden. Incidenten hebben altijd
consequenties voor de betrokken leerlingen.
Bij incidenten bepaalt de adjunct-directeur of,
en op welke wijze, ouders geïnformeerd
worden. Bij diefstal en zedenzaken doet de
school altijd aangifte. In andere situaties
wordt een afweging gemaakt of er aangifte
wordt gedaan. We stimuleren ouders en
leerlingen om ook aangifte te doen. De
schoolregels worden regelmatig met de
leerlingen besproken.
Wetten en regels
De veilige school
De afgelopen jaren hebben we veel aandacht
besteed aan het beleid rondom een veilige
school. De leerlingen moeten zich veilig
kunnen voelen. Behalve duidelijke schoolregels
zijn er mogelijkheden voor weerbaarheidlessen
en wordt er in de klas veel aandacht besteed
aan de sociale en emotionele aspecten. We
gebruiken hiervoor de hele school de methode
“Leefstijl”. In de bovenbouw en het VSO wordt
een cyclus van weerbaarheidlessen gegeven.
Enkele docenten hebben hiervoor een speciale
opleiding gevolgd. Op onze school hebben we
gedragsregels. Ze zijn tot stand gekomen in
samenspraak met de leerlingen. Twee keer per
jaar nemen we de regels door met de
leerlingen: aan het begin van een nieuw
schooljaar en aan het begin van een nieuw
34
Gedragsregels SO
− Er is er maar 1 die praat, zodat luisteren
beter gaat.
− Denk eerst na voordat je iets doet, dat voelt
ook voor de ander goed.
− Netjes vragen of je iets mag lenen, dan krijg
je geen problemen.
− Word jij of een ander kind gepest, tegen de
leerkracht zeggen mag dan best.
− Wanneer we samen spelen, zullen we samen
delen.
− Wees eerlijk en beleefd, zodat je ’t goede
voorbeeld geeft.
− Help elkaar waar het kan, daar wordt
iedereen beter van.
− Wees zuinig op het materiaal, want het is
van ons allemaal.
− Ben je aardig tegen iedereen, dan heb je
eerder vriendjes om je heen.
− Stop is duidelijke taal, dit geldt voor ons
allemaal!
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Leefregels voor de leerlingen van het
VSO
− Je komt op tijd in de les, zodat de les op
een goede manier kan beginnen. Als je te laat
bent beoordeelt de leerkracht of je om een
geldige reden te laat bent.
− Je zorgt er voor dat je de schoolspullen die
je in de les nodig hebt altijd bij je hebt in een
stevige boekentas of rugzak.
− Tijdens de lessen is het stil op de gang en in
de aula.
− Het gebruik van telefoons tijdens de les is
niet toegestaan. Als je je telefoon meeneemt
in de les, zet je hem uit en geef je hem af aan
de docent.
− Je mag alleen op internet als je daarvoor
toestemming van de docent hebt gekregen.
− In de klas draag je geen jas, pet of
zonnebril tenzij het een advies is van de
oogarts.
− Eten en drinken doe je niet in de klas tenzij
er getrakteerd mag worden.
− Als je tijdens pauzes hebt gegeten en/of
gedronken ruim je je eigen spullen op
− Als je een screening mobiliteit hebt gehad,
vaardig bent bevonden en toestemming hebt
van je ouders mag je vanaf de 2e klas het
schoolplein af in de grote pauze.
− Je spreekt op school Nederlands, zodat
iedereen je kan verstaan.
− We zorgen samen voor een veilige school.
Het maken van discriminerende opmerkingen,
pesten, het uiten van bedreigingen, schelden
en vloeken wordt op onze school niet
toegestaan. Het is belangrijk dat iedereen zich
veilig, op z’n gemak en geaccepteerd voelt.
We gaan met respect met elkaar om.
− We hebben een rookvrije school dus is
roken op school, op het schoolterrein en
tijdens de door school georganiseerde
activiteiten elders, niet toegestaan. Roken
levert gevaar op voor de gezondheid van jezelf
en anderen.
− Het gebruik van energiedrankjes (Red Bull
e.d.) op school, op het schoolterrein en tijdens
de door school georganiseerde activiteiten
elders is niet toegestaan.
− Het is niet toegestaan op school, op het
schoolterrein en tijdens de door school
georganiseerde activiteiten elders onder
invloed van drugs te verkeren. Ook mag je
niet in het bezit zijn van drugs, drugs
gebruiken of drugs verhandelen. Drugs leveren
gevaar op voor je gezondheid en drugs kunnen
je gedrag nadelig beïnvloeden.
35
− Het gebruik van alcohol op school, op het
schoolterrein en tijdens de door school
georganiseerde activiteiten elders is niet
toegestaan. Op feesten, schoolwerkweken en
andere door de school georganiseerde
activiteiten worden aan leerlingen onder de 18
jaar geen alcoholische dranken verstrekt. Aan
leerlingen van 18 jaar en ouder kan tijdens de
schoolwerkweek beperkt alcoholgebruik
worden toegestaan. Het is bovendien verboden
op alle door de school georganiseerde
activiteiten dranken mee te brengen. Alcohol
levert gevaar op voor je gezondheid en kan je
gedrag nadelig beïnvloeden.
− Wees zuinig op de spullen van jezelf, van
een ander en van de school. Bij het kwijtraken
of beschadigen van spullen van de school of
van een ander word je aansprakelijk gesteld.
− Het is niet toegestaan om zonder
schriftelijke toestemming van de
geportretteerde foto-, film-, of
geluidsmateriaal te publiceren.
− Iedereen krijgt een kluisje toegewezen.
Hierin kunnen tassen en waardevolle spullen
worden opgeborgen. Verlies van de sleutel
moet gemeld worden bij de mentor of adjunctdirecteur.
Een nieuwe sleutel kost € 5,00.
Verlof
Voor ieder verlof moeten de ouders of
verzorgers schriftelijk of telefonisch
toestemming vragen aan de adjunct-directeur
(geldt alleen voor jongeren onder de 18 jaar;
jongeren van 18 jaar en ouder mogen zelf
schriftelijk of mondeling toestemming vragen).
Voorbeelden voor verlof zijn een bezoek aan
tandarts, ziekenhuis, UWV of bruiloft. Verder
zijn de leerlingen zelf verantwoordelijk voor
het nakomen van afspraken rond stages en
therapieën. Hetzelfde geldt voor afspraken
met bijvoorbeeld de medische, pedagogische
of psychologische dienst.
- Toestemming om Grave in te gaan
Leerlingen die van hun ouders toestemming
hebben om Grave in te gaan, mogen dat ook
in een vrij uur of tijdens een deel van de
middagpauze.
- Ziekmeldingen
Indien uw kind vanwege ziekte of om een
andere reden niet of pas later op de dag op
school kan komen, moet u dit zo spoedig
mogelijk melden bij de mentor of coördinator
en wel voor aanvang van het eerste lesuur
(bij ziekte op de dag zelf tussen 8.00 - 8.30
uur, T 088 58 58 250) en bij Visio Wonen &
Dagbesteding (T088 585 85 00). Leerlingen
die stage lopen moeten zich tijdig op school en
op het stageadres afmelden.
Praktische zaken van A tot Z
SO
Schooltijden
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
08.45
08.45
08.45
08.45
08.45
uur
uur
uur
uur
uur
–
–
–
–
–
15.15
15.15
12.15
15.15
15.15
uur
uur
uur
uur
uur
Ochtendpauze is van 10.15 uur - 10.30 uur.
Lunchpauze van 12.15 uur - 13.15 uur.
* Opmerking m.b.t. de woensdag:
de kleuters en de MB-leerlingen onder de 7
jaar zijn de hele dag vrij.
Vakanties
De overheid stelt elk jaar de vakantieperiodes
vast, vooral in verband met de
vakantiespreiding. Wij houden ons zoveel
mogelijk aan het advies van de overheid. De
school heeft zich aan de wettelijke regels van
de onderwijstijd te houden. Na berekening van
deze tijd komen we tot onderstaande
vakantie- en studiedagen.
Vakantierooster en studiedagen SO/VSO 20142015 Koninklijke Visio - Onderwijs Grave
1e SO schooldag na de zomervakantie 2014:
dinsdag 26 augustus 2014
Vakantierooster 2014-2015
Herfstvakantie
maandag 20-10-2014 t/m vrijdag 24-10-2014
Kerstvakantie
maandag 22-12-2014 t/m vrijdag 2-1-2015
Voorjaarsvakantie
maandag 16-2-2015 t/m vrijdag 20-2-2015
Pasen
vrijdag 3-4-2015 t/m maandag 6-4-2015
Meivakantie
maandag 27-4-2015 t/m vrijdag 8-5-2015
Hemelvaart
donderdag 14-5-2015 en vrijdag 15-5-2015
36
Pinksteren
maandag 25-6-2015
Zomervakantie
maandag 20-7-2015 t/m vrijdag 28-8-2015
Studiedagen SO
Maandag 10 november 2014
Dinsdag 7 april 2015 (landelijke studiedag)
Lunchpakket, fruit en tussendoortjes
Alle leerlingen blijven in de middagpauze over.
Ze brengen hun eigen lunchpakketje mee. Ook
tijdens de pauzes in de ochtend en middag
(kleuters) kunnen de kinderen een stuk fruit of
een boterham eten, geen snoep en chips.
Traktaties
Wanneer uw kind voor zijn of haar verjaardag
op school wil trakteren, dan mag dat. Wel
verzoeken wij u dit op een bescheiden en
gezonde wijze te doen.
Opvang in de ochtend en overblijven
Het merendeel van de leerlingen komt per taxi
naar school. Vanaf kwart over acht vangen
een leerkracht en een onderwijsassistent deze
leerlingen op. Tussen de middag blijven de
leerlingen over en eten in de klassen. Daarbij
zijn medewerkers van school aanwezig.
Buitenschoolse activiteiten
Binnen het SO worden enkele buitenschoolse
activiteiten ondernomen. Deze activiteiten
duren in principe nooit langer dan één dag.
Aan deelname zijn doorgaans geen extra
kosten verbonden.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Kampbijdrage
Een schoolkamp is een wezenlijk onderdeel
van het schoolprogramma en een belangrijk
onderdeel van de lessen. Jaarlijks gaan enkele
groepen op kamp. Tijdens deze kampen leren
de kinderen veel: zelfstandigheid,
zelfredzaamheid, samenwerken en oriëntatie
in een vreemde ruimte. Voor het kamp wordt
een bijdrage gevraagd van € 60,00.
Werkweek
Een aantal groepen gaat niet op kamp en
betaalt dan ook geen kampbijdrage. Deze
groepen hebben een werkweek in en rond de
school. In deze week worden verschillende
activiteiten georganiseerd, binnen een van te
voren gekozen thema. Voor deze leerlingen
vragen wij een bijdrage van € 30,00.
Lesuitval
De lesuitval binnen het SO is minimaal.
Vergaderingen en besprekingen zijn zoveel
mogelijk na schooltijd. Bij ziekte van een
leerkracht wordt er direct naar een andere
oplossing gezocht. We sturen de leerlingen
nooit naar huis.
Gym- en zwemkleding
De leerlingen krijgen op school gym- en
zwemlessen (tot de opening van de nieuwe
school zullen er geen zwemlessen plaats
vinden).
Benodigdheden voor de gymles:
− broekje en shirt
− voor de buitenlessen sportsokken en
sportschoenen
− handdoek in verband met verplicht douchen
De zwemlessen worden gegeven in ons eigen
(binnen)zwembad.
Benodigdheden voor de zwemles:
− zwemkleding
− handdoek
Wij verzoeken u heel dringend handdoeken,
zwem- en gymkleding en sportschoenen van
een naam te voorzien.
Bibliotheek
Onze school beschikt over een eigen
bibliotheek met boeken in zwartdruk en
braille. De boeken zijn vooral bedoeld voor het
lezen in de klas. De brailleboeken lenen we uit,
als kinderen thuis willen lezen. We kunnen niet
vaak genoeg benadrukken hoe belangrijk het
is om zelfstandig te kunnen lezen. Daarom
stimuleren wij kinderen ook buiten school te
37
lezen. Kinderen kunnen lid worden van de
bibliotheek thuis; de leerlingen die bij Wonen
& Dagbesteding wonen van de bibliotheek in
Grave. Voor het aanvragen van leesboeken en
romans in braille en op Daisy cd-rom kunnen
leerlingen terecht bij het loket
www.aangepast-lezen.nl , T 070 3381 500. Tot
18 jaar is lidmaatschap gratis. Voor jongeren
bestaan er tijdschriften in braille, in gesproken
vorm en in vergrote druk. Voor abonnementen
kunt u terecht bij Dedicon Grave. Hieraan zijn
kosten verbonden. U vindt hierover informatie
op de site www.anderslezen.nl
Vervoer van en naar school
Het vervoer van leerlingen valt onder de
verantwoordelijkheid van de ouders,
verzorgers en de leerlingen. Dit betekent dat
u de kinderen zelf naar en van school of het
stageadres brengt en haalt, of u regelt het
vervoer, via de gemeente, met een taxibedrijf.
Graag vernemen wij van u aan het begin van
het schooljaar de naam en het
telefoonnummer van het taxibedrijf. De
maatschappelijk werker kan u eventueel
behulpzaam zijn bij het regelen van
taxivervoer.
Activiteiten
In de loop van het schooljaar vinden
verschillende activiteiten plaats. We
organiseren bijvoorbeeld activiteiten rondom
Sinterklaas, Suikerfeest, Kerstmis, Nieuwjaar
en carnaval. De precieze data van deze
vieringen geven wij u op tijd door via de
“nieuwsbrief voor ouders” of per brief.
VSO
Schooltijden
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
08.45
08.45
08.45
08.45
08.45
uur
uur
uur
uur
uur
–
–
–
–
–
15.15
15.15
12.15
15.15
15.15
uur
uur
uur
uur
uur
Ochtendpauze van 10.15 uur – 10.30 uur.
Lunchpauze van 12.00 – 12.45 uur.
Vakanties
De overheid stelt elk jaar de vakantieperiodes
vast, vooral in verband met de
vakantiespreiding. Wij houden ons zoveel
mogelijk aan het advies van de overheid. De
school heeft zich aan de wettelijke regels van
de onderwijstijd te houden. Na berekening van
deze tijd komen we tot onderstaande
vakantie- en studiedagen.
Vakantierooster en studiedagen SO/VSO 20142015 Koninklijke Visio - Onderwijs Grave
1e VSO schooldag na de zomervakantie 2014:
woensdag 27 augustus 2014
Vakantierooster 2014-2015
Herfstvakantie
maandag 20-10-2014 t/m vrijdag 24-10-2014
Kerstvakantie
maandag 22-12-2014 t/m vrijdag 2-1-2015
Voorjaarsvakantie
maandag 16-2-2015 t/m vrijdag 20-2-2015
Pasen
vrijdag 3-4-2015 t/m maandag 6-4-2015
Meivakantie
maandag 27-4-2015 t/m vrijdag 8-5-2015
Hemelvaart
donderdag 14-5-2015 en vrijdag 15-5-2015
Pinksteren
maandag 25-6-2015
Zomervakantie
maandag 20-7-2015 t/m vrijdag 28-8-2015
Studiedagen VSO
Maandag 10 november 2014
Dinsdag 11 november 2014
Dinsdag 7 april 2015 (landelijk)
Lunchpakket, Cup-a- soup, fris en snoep
De leerlingen die in de lunchpauze overblijven,
brengen hun eigen lunchpakket mee naar
school. Het VSO heeft een winkeltje.
Leerlingen dragen de (gedeelde)
38
verantwoordelijkheid voor prijzen,
assortiment, inkoop, boekhouding en
bemanning van het winkeltje. Leerlingen
kunnen er snoep, hartige snacks, Cup-a-soup
en frisdrank kopen.
Te laat komen, afwezigheid, overblijven
Onze leerlingen hebben een eigen
verantwoordelijkheid. Wij verwachten dat zij
minimaal vijf minuten voor aanvang van de
eerste les van de ochtend en middag op school
zijn. De afspraken met taxi’s moeten zo
gemaakt worden, dat op tijd aanwezig zijn
mogelijk is. Als er problemen zijn met op tijd
aanwezig zijn, dan moet de leerling dit tijdig
doorgeven aan de mentor. Afwezigheid moet
zo snel mogelijk, vóór aanvang van het eerste
lesuur, gemeld worden bij de coördinator. Als
deze niet aanwezig is: melden bij de receptie
(T 088 585 82 50). De leerlingen blijven
tussen de middag, onder begeleiding van
medewerkers, op school over. De leerlingen
mogen vanaf klas 2, alleen met schriftelijke
toestemming van de ouders, vanaf 12.15 uur
het stadje in.
Lesuitval
We proberen lesuitval zoveel mogelijk te
voorkomen, maar soms is dit onvermijdelijk.
Bij uitval van een les blijven leerlingen op
school. Hier werken ze verder aan hun
vakwerkplannen en/of wordt de les door
andere docenten waargenomen.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Schoolwerkweek
De schoolwerkweek staat ieder jaar op de
activiteitenkalender. De schoolwerkweek is
voor iedere leerling een verplichte activiteit.
De kosten die verbonden zijn aan deze week
bedragen € 150,00. Dit bedrag kan in een keer
betaald worden, maar het is ook mogelijk om
gespreid te betalen.
Gym- en zwemkleding
Onze leerlingen krijgen op school gym- en
zwemlessen (tot de opening van de nieuwe
school zullen er geen zwemlessen plaats
vinden).
Benodigdheden voor de gymles:
− broekje en een shirt
− voor de buitenlessen ook sportsokken en
sportschoenen
− handdoek in verband met verplicht douchen.
De zwemlessen worden gegeven in ons eigen
(binnen)zwembad. Benodigdheden voor de
zwemles:
− zwemkleding
− handdoek
Wij verzoeken u heel dringend handdoeken,
zwem- en gymkleding en sportschoenen van
een naam te voorzien.
Schoolbenodigdheden
Het is belangrijk dat leerlingen een stevige
boekentas hebben, zodat de boeken goed
opgeborgen kunnen worden. Schade door
onzorgvuldig omgaan met de boeken van
school, brengen we in rekening bij de ouders.
Dezelfde regeling geldt eveneens voor het
kwijtraken van boeken van school en het
toebrengen van schade aan hulpmiddelen van
de school. Op school wordt voor studieboeken
ook gebruik gemaakt van diverse
schermleessoftware, zoals Supernova,
Daisyspeler, iPod en iPad. Leerlingen zorgen
zelf voor goed schrijfmateriaal, liniaal, gum,
passer, geo-driehoek, rekenmachine
(eventueel in overleg met de mentor), een
headset (koptelefoon met microfoontje) en
schriften (tenzij ze gebruik moeten maken van
schriften met speciale lijnen). Vanaf de eerste
schooldag moeten de leerlingen gebruik
maken van een agenda. Er bestaan
tegenwoordig ook agenda's (APP's) die
speciaal zijn ontwikkeld voor onze doelgroep
(volledig toegankelijk). Voor de
iPad/iPod/iPhoner's onder de leerlingen kan dit
natuurlijk ook een mooie optie zijn. Voor een
gratis onderwijsversie zie:
39
https://itunes.apple.com/nl/app/vipagenda/id6
03540053?mt=8
(inclusief leesrooster, puntenlijst.)
Ook kun je een agenda op A4-formaat aan je
mentor vragen.
Voor leerlingen die al goed om kunnen gaan
met een computer/laptop wordt de
zelfredzaamheid enorm vergroot als zij in het
bezit zijn van een USB-stick. Leerlingen zijn
zelf verantwoordelijk voor het meenemen en
gebruiken van de eigen hulpmiddelen.
Huiswerkklas
Leerlingen kunnen op dinsdag en/of donderdag
deelnemen aan de huiswerkklas. De
huiswerkklas begint om 15.20 uur en eindigt
om 16.05 uur. Een leerkracht van het VSO is
hierbij aanwezig. Inschrijvingen voor de
huiswerkklas gelden voor minimaal een half
schooljaar.
Bibliotheek
Het VSO beschikt over een eigen bibliotheek
met boeken in zwartdruk en luisterboeken
(alleen leesboeken, geen studieboeken). Het
lenen van de boeken is mogelijk via de
docenten. Leerlingen kunnen ook lid worden
van de bibliotheek in de eigen woonplaats.
Voor het aanvragen van leesboeken en romans
in braille of schermleessoftware voor iPod,
iPad en Daisy cd-rom kunnen leerlingen
terecht bij het loket www.aangepast-lezen.nl,
T 070 33 85 00 070 3381 500. Tot 18 jaar is
lidmaatschap gratis. Voor jongeren bestaan er
tijdschriften in braille, in gesproken vorm en in
vergrote druk. Voor abonnementen kunt u
terecht bij Dedicon Grave. Hieraan zijn kosten
verbonden. U vindt hierover informatie op de
site www.anderslezen.nl
Vervoer van en naar school
Het vervoer van leerlingen valt onder de
verantwoordelijkheid van de ouders,
verzorgers en de leerlingen. Dit betekent dat u
de kinderen zelf naar en van school of het
stageadres brengt en haalt, of u regelt het
vervoer, via de gemeente, met een taxibedrijf.
Graag vernemen wij van u aan het begin van
het schooljaar de naam en het
telefoonnummer van het taxibedrijf. De
maatschappelijk werker kan u eventueel
behulpzaam zijn bij het regelen van
taxivervoer.
Omdat wij onze leerlingen opvoeden tot
zelfstandige burgers hebben wij ervoor
gekozen om hen vanaf de bovenbouw van het
VSO, waar mogelijk, zelfstandig te laten
reizen.
Rapporten
De VMBO- en HAVO- leerlingen ontvangen
twee keer per schooljaar een rapport over de
schoolvorderingen: rond Kerstmis en voor het
begin van de zomervakantie. De mentoren
reiken de rapporten uit en ze bespreken de
rapporten met de leerlingen. U kunt naar
aanleiding van het rapport een gesprek
aanvragen met de mentor van uw kind. Ook
kan de leerkracht zelf u hiervoor uitnodigen.
Indien gewenst, kan het gesprek ook
telefonisch plaats vinden. De PRO-leerlingen
houden hun vorderingen bij in hun portfolio.
Dit wordt minimaal 1 keer per jaar, tijdens de
ontwikkelingsperspectiefbespreking, met
ouders besproken.
40
Activiteiten
In de loop van het schooljaar vinden er
verschillende activiteiten plaats. We
organiseren bijvoorbeeld activiteiten rond
Sinterklaas, Suikerfeest, Kerstmis, Nieuwjaar
en carnaval. Eens per twee jaar is er
een open dag. Om het jaar wordt er een
buitenlandse ski- en stedenreis georganiseerd
voor de leerlingen van het laatste en
voorlaatste schooljaar. In de laatste week van
het schooljaar werken alle leerlingen aan een
project. In juni vindt de schoolwerkweek
plaats. Daarnaast zijn er nog “officiële”
activiteiten, zoals schriftelijke examens,
mondelinge examens, praktijkexamens en de
diploma-uitreiking. De data van deze laatste
activiteiten geven wij u op tijd door via de
“nieuwsbrief voor ouders” of per brief.
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
BewO
HV
Techniek
MIJ
CKV
rekenen
voorbereiding op arbeid
ICT
leefstijl
weerbaarh
sociale vaardigheden VSO
empowerment
LOB
mentoruur
KWT
portfolio
stage
drama
M&O
TOTAAL
41
2
2
1
1
1
1
keuze
keuze
keuze
keuze
1
keuze
keuze
keuze
keuze
3
2
2
2
3
2
2
0
3
0
3
0
2
0
2
0
2
2
2
0
2
0
2
0
2
0
2
2
2
0
2
0
0
0
2
2
2
2
2
2
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
0
1
1
3
0
0
3
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
2
1
2
2
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
30
3
0
2
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
4
0
keuze
keuze
keuze
keuze
0
2
2
2
2
2
2
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
2
2
2
2
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
variabel variabel variabel variabel 0
0
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
0
0
0
0
0
0
0
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3 keuze 3 keuze 0
0
0
0
0
3 keu
36
29
31
26
26
36
0
33
gesch
0
32
0
33
NB: In PRO 1 t/m 3 hebben alle leerlingen alle 4 de praktijkvakken
In PRO 4 kiest de leerling nog 2 praktijkvakken
In PRO 5 en 6 kiest de leerling 1 praktijkvak, dit is het uitstroomvak
0
33
variabel variabel variabel variabel 0
variabel variabel variabel variabel 0
0
2
2
2
2
0
1
1
3
3
3
3
1
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
3
0
0
0
0
0
1
0
32
0
0
0
30
0
0
32
0
27
0
27
ICT
1
0
32
0
0
30
0
0
30
0
0
27
drama
1
0
0
27
2
0
1
1
1
1
1
3
3
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
NB: In PRO 1 t/m 3 hebben alle leerlingen alle 4 de praktijkvakken
In PRO 4 kiest de leerling nog 2 praktijkvakken
32
0
2
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
40
0
0
0
0
3
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
32
0
3
3
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
3
4
4
0
0
0
3
3
4
4
4 keuze 0
3
3
3
3
4
0
0
0
0
0
4
0
30
4
Havo
C&M
0
1
0
0
0
0
27
0
0
30
0
3
1
0
0
0
1
0
0
0
3
0
3
0
1
0
0
0
1
0
0
0
1
3
0
0
1
0
0
4
0
0
1
1
27
0
0
0
0
3
1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
2
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
2
4
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
7
0
1
0
0
0
0
0
1
1
1
3
0
0
4
0
2
0
1
0
0
4
4
0
0
0
0
36
40
34
3 keuze 3 keuze 0
0
0
0
0
1
0
4
0
3
1
0
2
0
0
0
0
variabel variabel variabel variabel 0
3
0
4
Havo
E&M
4
3
3
3
3
3
4
4
4
2 keuze 3
3
3
3
4
PRO
34
5
BB/KB
H&A
41
In PRO 5 en 6 kiest de leerling 1 praktijkvak, dit is het uitstroomvak
27
3 keu
0
27
0
32
0
3
0
3
0
0
0
0
0
0
4
0
3
0
0
0
0
0
T Z&W
30
0
1
3
0
0
0
0
2
4
T EC
TOTAAL
1
0
0
0
0
0
0
4
0
0
1
0
3
0
0
3 Keuze 3 keuze 0
0
3
3
3
3
0
0
3
0
0
0
0
1
2
2
keuze
0
0
0
0
3
0
3
0
0
0
0
0
keuze
keuze
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
2
0
0
4
3
M&O
1
0
1
0
0
0
1
1
0
0
0
0
2
0
2
0
2
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
5
BB/KB
H&A
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
2
keuze
0
0
0
11
0
0
0
0
0
3
3
0
0
0
0
3
3
5
BB/KB
Z&W
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
2
keuze
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
3
3
0
0
3
3
3
T EC
5
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
2
keuze
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
3
3
0
0
3
3
3
T Z&W
5
0
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
4
0
29
0
0
0
0
3
1
31
0
0
0
0
3
1
26
0
0
0
0
3
1
26
0
0
0
0
3
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
14
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
2
0
0
0
0
2
0
1
0
0
6
4
0
0
0
0
36
40
34
3 keuze 3 keuze 0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
2
0
0
2
4
0
0
0
0
0
0
0
4
0
6
2
PRO
TOTAAL
80
34
0
0
14
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
2
0
1
0
0
6
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
12
3
41
1
40
29
0
1
1
0
29
4
4
18
4
16
18
8
56
17
6
6
6
53
24
27
4
38
4
38
64
34
0
16
43
2 keuze 2 keuze 76
2
PRO
5
4 keuze 0
4
0
0
4
4
4
5
Havo
C&M
3 keuze 3 keuze 0
4
4
0
0
4
4
4
5
Havo
E&M
variabel variabel variabel variabel 0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
2
keuze
0
0
0
0
0
9
0
3
0
0
3
0
0
0
0
2 keuze 3
3
PRO
4
4 keuze 0
4
0
0
4
4
4
4
Havo
C&M
3 Keuze 3 keuze 0
4
4
0
0
4
4
4
4
Havo
E&M
0
4
3
stage
1
2
0
0
variabel variabel variabel variabel 0
0
0
0
1
1
1
0
10
0
1
0
0
1
0
0
0
4
BB/KB
Z&W
3
portfolio
1
2
0
1
0
0
2
0
0
3
2
0
0
0
1
0
1
3
0
1
0
1
0
3
KWT
1
0
0
1
0
0
0
0
2
0
2
0
2
0
0
3
3
3
3
3
3
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
3
0
3
0
0
3
3
3
T Z&W
4
0
3
T EC
4
3
4
BB/KB
Z&W
OVERZICHT KLASSEN EN LESSEN
3
mentoruur
1
0
0
0
9
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
1
1
3
0
0
1
0
0
4
BB/KB
H&A
LOB
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
0
11
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
1
0
0
empowerment
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
10
3
0
3
0
1
0
0
0
1
1
0
3
0
2
0
0
0
2
0
1
0
0
2
keuze
1
0
1
3
0
0
0
0
0
0
2
0
3
sociale vaardigheden VSO
1
weerbaarh
0
1
0
0
1
1
0
0
0
0
1
1
1
10
0
0
0
0
0
1
0
0
0
2
0
3
0
2
0
2
2
2
0
0
4
9
0
2
1
0
0
2
3
0
0
0
3
3
leefstijl
1
voorbereiding op arbeid
1
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
2
0
0
3
1
0
0
2
2
0
keuze
3
0
0
PRO
3
1
0
0
2
0
2
keuze
keuze
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
3
T/T+
T/T+ EC
Z&W
3
rekenen
1
0
1
0
2
0
3
0
0
2
0
3
0
0
0
0
2
0
0
0
2
0
3
CKV
1
2
1
3
3
MIJ
1
3
BB/KB
Z&W
Techniek
1
0
2
0
3
0
0
2
0
9
3
3
0
3
3
HV
0
3
BewO
0
keuze
0
1
0
1
0
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
1
0
0
0
2
0
2
10
3
0
3
BB/KB
H&A
muziek
4
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
1
2
2
0
2
2
9
3
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
3
0
2
0
0
3
3
0
0
3
0
2
3
3
MCO/burgerschap
1
dienstverlening
0
0
0
0
3
3
3
3
groen
0
0
0
1
0
0
0
0
2
4
0
0
3
0
0
0
0
4
0
3
0
0
3
2
0
0
0
2
2
0
0
3
3
0
0
5
0
PRO
3
Z&W
1
prestatie
0
0
2
2
0
0
0
0
3
2
0
0
0
0
0
3
2
0
3
3
0
0
3
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
3
5
3
T/T+
3
H&A
1
0
3
0
0
0
nask
3
0
0
0
4
0
2
0
0
2
3
ec
1
biologie
0
0
3
2
0
0
3
BB/KB
3
verz
0
3
0
0
1
3
0
0
0
0
0
0
0
3
3
0
0
3
0
0
0
0
3
0
0
0
3
3
PRO
2
3
0
0
4
0
0
0
T/T+
3
wiskunde
1
AK
0
3
0
3
0
0
0
3
0
0
0
3
3
0
3
5
3
NIVEAU
3
5
0
2
3
2
3
M&M
3
0
2
0
2
3
2
0
3
0
0
2
0
3
3
0
3
4
BB/KB
H&A
2
PRO
1
3
3
3
3
1
BB/KB
duits
3
Bijlage 1 - lessentabel VSO
OVERZICHT KLASSEN EN LESSEN
3
T/T+
T/T+ EC
Z&W
3
LEERJAAR 1
3
eng
3
0
30
3
32
33
3
0
0
33
0
33
3
muziek
3
MCO/burgerschap
3
dienstverlening
PRO
prestatie
ne
groen
T/T+
H&A
BB/KB
nask
PRO
biologie
T/T+
verz
3
BB/KB
Z&W
wiskunde
BB/KB
ec
3
BB/KB
H&A
gesch
NIVEAU
Z&W
2
AK
2
M&M
2
duits
1
eng
1
ne
LEERJAAR 1
Bijlage 1 - lessentabel VSO
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
5
BB/KB
Z&W
5
5
T EC
T Z&W
5
Havo
E&M
Deel 2 / Visio Onderwijs Grave
Bijlage 2 – lessentabel VSO MB
42
Deel 3 / Bijlagen
Deel 3 / Bijlagen
Raad van Bestuur Koninklijke Visio
schoolreglement. Daarnaast heeft de
oudergeleding instemmingsrecht over de
besteding van de vrijwillige ouderbijdrage. In
een aantal gevallen moet de directie advies
vragen aan de MR over hun plannen met de
school. De MR kan ook ongevraagd een
standpunt kenbaar maken aan de directie. De
directie moet ieder advies dat de MR geeft
serieus nemen, maar hoeft de adviezen niet
over te nemen.
De directie is gericht op een positieve wijze
van samenwerken met de MR. Samen staan
zijn voor het doel om optimale kansen te
bieden aan leerlingen met visuele
beperkingen.
Dhr. drs. M. (Marten) de Bruine, MBA
(voorzitter)
Dhr. A.J.G. (Jo) Triepels, MHA
Gemeenschappelijke
medezeggenschapsraad (GMR)
Raad van Toezicht, Raad van
Bestuur, medezeggenschap,
klachtenregeling en
informatieverstrekking
Raad van Toezicht Koninklijke Visio
Dhr. drs. E.F. Stoové (voorzitter)
Mw. J. van Vliet, MHA (vicevoorzitter)
Dhr. drs. G. Joosten
Dhr. prof. dr. G.P.M. Luyten
Dhr. Z. Arslan
Mw. drs. J.Ch. Pawlikowski
Wat is de medezeggenschapsraad
(MR) en wie zitten er in?
Visio Onderwijs bestaat formeel uit drie
onderwijsinstellingen; noord, midden en zuid.
Per onderwijsinstelling is er een
medezeggenschapsraad zodat er
medezeggenschapsraden bestaan voor Zuid,
Midden en Noord. De MR wordt gevormd door
ouders en personeelsleden, waarbij er
evenveel zetels zijn voor ouders als voor
personeelsleden. De omvang van de MR is
afhankelijk van het aantal leerlingen en het
aantal schoollocaties. De MR van Zuid heeft in
totaal 12 zetels, de MR Midden en de MR
Noord hebben 8 zetels.
De personeelsgeleding van de MR
vertegenwoordigt zowel de medewerkers van
de schoollocaties als de medewerkers van de
ambulante onderwijskundige dienstverlening.
Wat doet de MR?
De MR is een wettelijk orgaan met wettelijke
taken en verantwoordelijkheden. De rechten
en bevoegdheden van de MR staan beschreven
in de Wet Medezeggenschap op Scholen
(WMS). De MR heeft instemmingsrecht en
adviesrecht over zaken die van wezenlijk
belang zijn. De ouder- en personeelsgeleding
van de MR moeten bijvoorbeeld gezamenlijk
instemmen met de schoolgids en het
43
Voor Visio Onderwijs als geheel bestaat een
gemeenschappelijke medezeggenschapsraad
die periodiek overleg voert met het bestuur
van Visio. De GMR bestaat net als de MR uit
een oudergeleding en een personeelsgeleding.
Voor iedere geleding zijn zes zetels
beschikbaar, zodat er in totaal twaalf zetels
zijn. Een belangrijk deel van de GMR-leden is
tevens MR-lid. Ook zonder MR-lid te zijn, is het
echter mogelijk om GMR-lid te worden. De
GMR praat mee over alle zaken die betrekking
hebben op het gehele onderwijs van Visio. De
GMR heeft instemmingsrecht over een nieuw
strategisch beleidsplan voor Visio Onderwijs of
wijzigingen in de onderwijskundige
doelstellingen. Ook wordt er aan de
personeelsgeleding bijvoorbeeld instemming
gevraagd op personele inzet
(bestuursformatieplan). Gezamenlijk moeten
de ouder- en personeelsgeleding adviseren
over het strategisch beleidsplan en wijzigingen
in de organisatiestructuur. De gesprekspartner
van de GMR is het bestuur van Visio.
Lid worden van de MR of de GMR?
In de MR en GMR bent u dicht bij de bron. U
bent snel op de hoogte van nieuwe
ontwikkelingen en beleidszaken in het
onderwijs van uw kind. Denk en praat erover
mee. Door uw deelname aan de MR of GMR
krijgt u inzicht in de manier waarop Visio
Onderwijs met financiën, personeel en
voorzieningen omgaat. Uw stem wordt
gehoord en u hebt dus daadwerkelijk invloed.
De MR en de GMR vergaderen een aantal keer
per jaar. De MR-vergaderingen vinden plaats
in de regio (Zuid, Midden of Noord) waarvoor
de MR is ingesteld. De GMR-vergaderingen
vinden in Huizen plaats. Af en toe wordt er een
studieavond georganiseerd over een
onderwerp dat door de MR of GMR zelf bepaald
is. De reiskosten worden voor de MR- en GMRleden vergoed en u als ouder ontvangt een
presentievergoeding.
Is na het lezen van deze informatie uw
nieuwsgierigheid gewekt, hebt u belangstelling
voor deze taak of wilt u wat meer weten?
Neem dan gerust contact met ons op. U kunt
ons bereiken via de volgende e-mailadressen:
MR Zuid: [email protected] | MR Midden: [email protected] | MR Noord:
[email protected] | GMR:
[email protected].
Klachtenregeling
Het is van groot belang dat de school een
veilige leeromgeving biedt en er kwaliteitsrijk
onderwijs wordt geboden. De leeromgeving
moet vrij zijn van ongewenste
omgangsvormen zoals seksuele intimidatie,
agressie en geweld. Visio voert een helder
beleid rondom (sociale) veiligheid en stelt
eisen aan haar eigen kwaliteit van onderwijs
en bejegening. Maar het kan voorkomen dat u
niet tevreden bent over ons onderwijs en/of de
zorg. Onze klachtenregeling geeft cliënten,
leerlingen en hun ouders de mogelijkheid hun
onvrede te uiten. Wij doen vervolgens ons
best om een passende oplossing te vinden.
Een klacht?
Bent u niet tevreden, dan is het goed om dit
eerst met de direct betrokken medewerker(s)
te bespreken. U kunt ook contact opnemen
met de schoolleiding. Bijvoorbeeld wanneer u
wilt dat hij/zij bij het gesprek aanwezig is of
omdat het gesprek met de medewerker geen
uitkomst heeft geboden.
Ondersteuning van een externe
vertrouwenspersoon
Bij het bespreken van uw klacht is het
mogelijk om hulp te vragen van een
vertrouwenspersoon. De vertrouwenspersoon
is onafhankelijk en niet in dienst bij Visio,
44
maar bij Rutgers WPF. De vertrouwenspersoon
kan u helpen bij het verwoorden van een
klacht of een gevoel van onvrede en het
bespreekbaar maken van de klacht met de
medewerker en schoolleiding.
Ondersteuning van de klachtenfunctionaris van
Visio
Weet u even niet wat te doen, overleg dan
met de klachtenfunctionaris van Visio. De
klachtenfunctionaris kan met u meedenken en
advies geven over de te nemen stappen.
Bijvoorbeeld wanneer het niet lukt om met de
direct betrokkene uw klacht te bespreken, of
wanneer u dat niet wilt. Het is altijd prettig om
te weten met wie u dan contact kunt
opnemen. De klachtenfunctionaris gaat niet in
op de inhoud van de klacht (zoals de
vertrouwenspersoon), maar kan wel helpen bij
het leggen van contact met betrokken
medewerkers en/of leidinggevenden.
Klachtencommissie
De afhandeling van een klacht door de
Klachtencommissie is een andere, meer
formele procedure dan het bespreken van een
klacht met de direct betrokken medewerker(s)
en/of leidinggevende. Visio heeft een
onafhankelijke klachtencommissie cliënten en
leerlingen. Deze commissie bestaat uit leden
die niet aan Visio verbonden zijn. De
Klachtencommissie onderzoekt de klacht en
organiseert zo nodig een hoorzitting om u en
betrokken partijen te horen. De
Klachtencommissie geeft een schriftelijk
oordeel over het al dan niet terecht zijn van
een klacht. De klachtenfunctionaris kan u
vertellen hoe de behandeling van een klacht
door de Klachtencommissie in zijn werk gaat.
Een klacht moet binnen een jaar na de
gedraging of beslissing worden ingediend.
Binnen vijf werkdagen nadat uw brief/e-mail is
binnengekomen, ontvangt u een schriftelijke
bevestiging. De Klachtencommissie bericht u
schriftelijk over de verdere procedure.
Meer informatie en contact
Op de website van Visio vindt u onder het
kopje “Over Visio” het onderwerp
”Klachtenregeling”. Via die pagina kunt u de
volledige klachtenregeling downloaden en treft
u de gegevens van de externe
vertrouwenspersoon en de Klachtencommissie
aan.
Deel 3 / Bijlagen
Jaarverslag
Schorsen en verwijdering
Jaarlijks wordt een jaarverslag opgemaakt
voor Koninklijke Visio als geheel. In het
jaarverslag vindt evaluatie en verantwoording
plaats over het beleid, de activiteiten en de
resultaten. Ook de jaarrekening is in het
jaarverslag opgenomen. Het jaarverslag wordt
vóór 1 juni vastgesteld en openbaar gemaakt.
In het jaarverslag is ook de verantwoording
van Visio Onderwijs opgenomen. Het
jaarverslag is via de website van Visio te
downloaden.
Ondanks alle aandacht die wordt besteed aan
het bieden van een veilig klimaat binnen Visio
Onderwijs – er is bijvoorbeeld een protocol
aanwezig over het voorkomen en aanpakken
van (cyber-)pesten – kan het voorkomen dat
de veiligheid van medeleerlingen of
medewerkers op enigerlei wijze in gevaar
wordt gebracht door een leerling. Er volgt dan
direct een gesprek met de leerling en zijn
ouders/verzorgers. Eventueel kan de adjunctdirecteur besluiten tot een time-out voor een
bepaalde periode.
Wanneer de problemen (zeer) ernstig zijn of
wanneer na diverse time-outs de situatie niet
beheersbaar blijkt, kan het bevoegd gezag op
advies van de adjunct-directeur besluiten tot
schorsing voor ten hoogste één week. Een
schorsing wordt schriftelijk aan de ouders
bekendgemaakt en direct met de leerling en
zijn ouders/verzorgers besproken. De
schorsing wordt schriftelijk gemeld bij de
Inspectie van het Onderwijs en de
leerplichtambtenaar.
Als het schorsen niet het gewenste effect
heeft, dan kan het verwijderen van de leerling
van een school een vervolgstap zijn. De
directie raadpleegt in dat geval de betrokken
leraar en gaat een gesprek aan met de
ouders/verzorgers. Vervolgens zal de directie
het bevoegd gezag adviseren over het
verwijderen van de leerling en dit advies
voorzien van een deugdelijke motivering.
Wanneer de ouders/verzorgers het niet eens
zijn met het besluit, dan kunnen zij dit binnen
zes weken schriftelijk kenbaar maken. Hierop
moet het bevoegd gezag binnen vier weken
reageren. De school heeft een
inspanningsverplichting van acht weken om
voor de leerling een geschikte andere school
te vinden. De leerplichtambtenaar en de
Inspectie van het Onderwijs worden op de
hoogte gesteld.
Ongevallenverzekering
Voor de leerlingen van de scholen is een
ongevallenverzekering afgesloten. Ook tijdens
evenementen in schoolverband zoals bij een
schoolkamp of tijdens stage is de verzekering
van toepassing. Bagage is bij
schoolactiviteiten niet verzekerd. Ook schade
aan kleding of brillen is niet via de school
verzekerd. Diefstal van goederen valt evenmin
onder de verzekering van de school.
Daarnaast verzoekt de school u om voor uw
kind een Wettelijke
Aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.
Privacy
Persoonsgegevens van de leerling worden
verwerkt met inachtneming van de regels van
de Wet bescherming persoonsgegevens.
Relevante gegevens van de leerling worden
opgenomen in het leerlingendossier en alleen
gebruikt voor het doel waarvoor ze zijn
opgenomen. Wanneer de leerling naast
onderwijs, aanvullende zorg of dienstverlening
binnen Visio ontvangt (conform een
overeenkomst) dan hebben degenen die direct
betrokken zijn bij de uitvoering van de zorg of
dienstverleningsovereenkomst inzage in de
gegevens, voor zover dit nodig is voor
uitoefening van hun werkzaamheden. Hiervoor
geeft u als ouder toestemming bij de
aanmelding.
Sponsoring
Binnen Visio Onderwijs is geen algemeen
beleid opgesteld op het gebied van sponsoring.
We gaan op dit moment terughoudend met
sponsoring om, maar sluiten het niet uit. Af en
toe ontvangt een onderwijslocatie gelden als
bijdrage voor bijvoorbeeld de financiering van
speeltoestellen. Mogelijk dat in het komende
schooljaar beleid op het gebied van sponsoring
opgesteld wordt.
45
Vrijstelling onderwijsactiviteiten
Leerlingen in het (voortgezet) speciaal
onderwijs zijn verplicht deel te nemen aan alle
onderwijsactiviteiten uit het
onderwijsprogramma. Voor sommige
onderwijsactiviteiten kunnen de ouders of een
meerderjarige, handelsbekwame leerling
vrijstelling vragen bij het bevoegd gezag. Voor
de vrijgestelde activiteiten komen in dat geval
vervangende onderwijsactiviteiten in de plaats,
die beter aansluiten bij de mogelijkheden en
behoeften van de leerling. Het bevoegd gezag
bepaalt welke onderwijsactiviteiten dat zijn en
onder welke voorwaarden een leerling
vrijstelling kan krijgen. Er moet rekening mee
gehouden worden dat er in principe geen zorg
tijdens onderwijstijd wordt geboden, tenzij
deze voorwaardelijk is voor deelname aan het
onderwijs.
Informatieverstrekking door de school
aan gescheiden ouders
Als ouders scheiden, dan behouden zij meestal
beiden het ouderlijk gezag over hun kind, ook
al woont het kind maar bij één ouder. De
school behandelt deze ouders gelijkwaardig en
informeert hen allebei over het functioneren
en de ontwikkeling van hun kind. Dit is de
school wettelijk verplicht. Dit betekent dat
beide ouders worden uitgenodigd voor
ouderavonden en rapportbesprekingen en dat
zij beiden de rapporten krijgen toegestuurd.
De niet-verzorgende ouder hoeft dus niet zelf
om informatie te vragen. Als na een scheiding
één van de ouders het ouderlijk gezag krijgt
toegewezen, dan verstrekt de school alleen
informatie aan de gezaghebbende ouder.
46
Deel 3 / Bijlagen
Belangrijke adressen Koninklijke
Visio
Visio ambulante onderwijskundige
begeleiding
Visio Onderwijs
AOB Zuid-Nederland
Heindijk 4
3079 PM Rotterdam
T 088 58 58 299
[email protected]
www.visio.org/onderwijs
Onderwijs Amsterdam
>>> so en vso
Slotermeerlaan 103
1063 JN Amsterdam
T 088 585 60 00
[email protected]
Onderwijs Breda
>>> (v)so-mb
Galderseweg 65
4836 AC Breda
T 088 585 82 00
[email protected]
AOB Noord-Nederland
Oud Bussummerweg 76
1272 RX Huizen
T 088 586 17 00
[email protected]
Cliëntservicebureau Koninklijke Visio
Aanmelding en informatie
T 088 585 85 85
Onderwijs Grave
>>> so, vso en (v)so-mb
Tijdelijk adres 1 juli 2013 tot 1 augustus 2015
St Elizabethstraat 4 - 6
5361 HK Grave
T 088 585 82 50
[email protected]
Klachtencommissie voor cliënten en
leerlingen
Onderwijs Haren
>>> (v)so-mb
Rijksstraatweg 284
9752 CL Haren
T 088 585 75 00
[email protected]
Raad van Bestuur Koninklijke Visio
Amersfoortsestraatweg 180
1272 RR Huizen
T 088 585 50 00
Onderwijs Huizen
>>> so en (v)so-mb
Oud Bussummerweg 76
1272 RX Huizen
T 088 586 17 00
[email protected]
Onderwijs Rotterdam
>>> so, vso en (v)so-mb
Heindijk 4
3079 PM Rotterdam
T 088 585 83 30
[email protected]
47
Postbus 1180
1270 BD Huizen
T 088 585 85 52
[email protected]
Afkortingen en begrippen
aob ambulante onderwijskundige begeleiding
AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
CCE Centrum voor Consultatie en Expertise
CIZ Centrum Indicatiestelling Zorg
CSB Cliëntservicebureau
CvO Commissie van Onderzoek
cvi cerebrale visuele inperking
CLz Commissie Leerlingzorg
GMR gemeenschappelijke
medezeggenschapsraad
INK Instituut Nederlandse Kwaliteit
kdv kinderdagverblijf
mb meervoudige beperking
vvb visuele en verstandelijke beperking
MR medezeggenschapsraad
OPP ontwikkelingsperspectiefplan
OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen
PRO praktijkonderwijs
SO speciaal onderwijs
VSO voortgezet speciaal onderwijs
cluster 1 alle scholen voor leerlingen met een
visuele beperking
didactische benadering de wijze van
overdracht van kennis en vaardigheden
expertise specifieke deskundigheid
fysieke herinrichting de aanpassingen in de
leeromgeving zowel binnen als rondom de
school
groepsplan organisatie van het onderwijs
voor een groep leerlingen opdat planmatig
wordt gewerkt aan de leer- en
ontwikkelingsdoelen van de verschillende
leerlingen en tegemoet wordt gekomen aan de
verschillende onderwijsbehoeften van
leerlingen in die groep
individueel ondersteuningsplan plan
waarin de afspraken zijn opgenomen tussen
cliënt/leerling en Visio zorg over doelen van de
ondersteuning en de wijze waarop getracht
wordt deze te bereiken
leerlijn aanwijzingen om met tussendoelen te
komen tot een kerndoel
leerlingvolgsysteem stapjes om de
ontwikkeling te volgen en als basis te dienen
voor het bepalen van de beginsituatie
leerroute pakket van
kerndoelen/tussendoelen behorende bij een
bepaalde categorie
leerlingen
leren leren visie binnen het onderwijs gericht
op het ontwikkelen van zelfstandig en
48
zelfredzaamheid; het bestaat uit drie pijlers:
leerling-initiatief, de leerkracht als coach en
rijke leeromgeving
motorische ontwikkeling ontwikkeling van
de grove bewegingen (lopen, rennen,
springen, zwemmen etc.) en/of fijne
bewegingen (knippen, schrijven, tekenen)
onderwijs-zorgarrangement totaal van
onderwijs- en zorgdoelen die binnen de
onderwijstijd gesteld worden
onderwijsvoorwaardelijke zorg zorg die
nodig is om onderwijs mogelijk te kunnen
maken voor een leerling
ontwikkelingsperspectief verwachte
uitstroombestemming/niveau van een SOleerling aan het eind van het speciaal
onderwijs of van een VSO-leerling aan het eind
van het voortgezet speciaal onderwijs; ook
voor de leerlingen die ambulante
onderwijskundige begeleiding ontvangen wordt
een ontwikkelingsperspectief opgesteld.
ontwikkelingsperspectiefplan individueel
plan voor een leerling in het (V)SO of een
leerling in het regulier onderwijs die
ambulante begeleid wordt, waarin de – met
ouders overeengekomen – handelingsgerichte
aanpak is beschreven gericht op het behalen
van het vastgelegde ontwikkelingsperspectief
oriëntatie en mobiliteit zelf bewust worden
waar je je bevindt in de ruimte en je daarin
kunnen verplaatsen
orthopedagogische benadering afstemmen
van het handelen op de leerlingen met leer-,
sociale of gedragsproblemen, gericht op het
creëren van een omgeving waarin de
leerlingen tot onderwijs en ontwikkeling
kunnen komen
orthodidactische benadering afstemmen en
aanpassen van de wijze van onderwijs geven
aan leerlingen met leer- sociale en/of
gedragsproblemen, er op gericht om de
leerlingen tot leren en ontwikkeling te laten
komen (dan wel verder te bevorderen)
pedagogisch klimaat creëren van een
omgeving waarin opvoedkundig verantwoord
gewerkt wordt
pedagogische benadering de
opvoedkundige benadering van de leerling
toelatingscriteria criteria waaraan een leerling
moet voldoen om te worden toegelaten
uitstroommogelijkheden mogelijkheden ná
school, zoals vervolgonderwijs, betaalde
arbeid, gesubsidieerde arbeid of dagopvang
verwijzers voorwerpen (of delen ervan),
plaatjes, foto’s en/of tekens die verwijzen naar
Deel 3 / Bijlagen
een handeling, een ruimte of een activiteit
zelfredzaamheid het zich zelfstandig kunnen
redden bij alledaagse handelingen
zintuiglijke ontwikkeling ontwikkeling van
de zintuigen, zoals visus, gehoor, tast, geur en
smaak
49
Bijlage: Toelatingscriteria
Kinderen met visuele beperkingen die
belemmerend zijn voor het
onderwijsleerproces en de participatie in de
onderwijsleeractiviteiten, kunnen worden
toegelaten tot onderwijs of ambulante
onderwijskundige begeleiding van Visio. Na de
aanmelding worden verschillende
oogheelkundige onderzoeken verricht en
gegevens verzameld. Vervolgens wordt er
besloten of iemand wel of niet wordt
toegelaten.
Schema ten behoeve van de indicatie
Enkelvoudige beperking
Oogheelkundig
In combinatie met
gezichtsscherpte =< 0,3
en/of gezichtsveld =< 30°
en/of hemianopsie
en/of leesvisus =< 0,25
gezichtsscherpte 0,3 – 0,5
gezichtsscherpte 0,3 – 0,5
gezichtsscherpte > 0,5
Toelating
Ja, altijd (behoort tot de doelgroep).
- stoornissen in de lagere visuele functies
(visueel sensorische functies en/of
oculomotore functies) (bijvoorbeeld:
specifieke functiestoornissen, zoals
contrast-gevoeligheid en
licht(over)gevoeligheid;
gezichtsveldbeperking anders dan een
concentrische beperking<30°)
- stoornissen in de hogere visuele
functies (visueel perceptuele cognitieve
functies en/of visuo-motorische
functies)
- ontbreken (dan wel zeer beperkt
aanwezig zijn) van
compensatiemogelijkheden
progressieve aandoening (die de
ontwikkeling van het kind/de jongere
bedreigt)
- stoornissen in de lagere en/of hogere
visuele functies zoals beschreven bij
gezichtsscherpte 0,3 – 0,5
- interdisciplinair afwegen of er vanuit
visuele beperkingen in het dagelijks
leven en/of cerebrale aandoeningen van
het visueel systeem voldoende
indicaties zijn voor toelating tot
onderzoek
Toelating indien:
1.
2.
3.
de visuele beperking samenhangt
met meetbare visuele stoornissen
de visuele beperking leidt tot
participatieproblemen
er geen alternatieve verklaring voor
de participatieproblemen
aanwijsbaar is
Uitsluitend bij het voldoen aan alle
hiervoor genoemde drie punten is een
toelating voor behandeling/begeleiding
geïndiceerd
Toelating indien de verwachting bestaat
dat zich participatieproblemen zullen
voordoen
Toelating indien:
1.
2.
3.
de visuele beperking samenhangt
met meetbare visuele stoornissen
de visuele beperking leidt tot
participatieproblemen
er geen alternatieve verklaring voor
de participatieproblemen
aanwijsbaar is
Uitsluitend bij het voldoen aan alle
hiervoor genoemde drie punten is een
toelating voor behandeling/
begeleiding geïndiceerd
50
Deel 3 / Bijlagen
Voor leerlingen met een gezichtsscherpte van
0,3 tot 0,5 kan toelating tot onderwijs of
ambulante onderwijskundige begeleiding
plaatsvinden wanneer op basis van onderzoek
geconstateerd wordt dat de leerling
overwegend is aangewezen op een
orthopedagogische en orthodidactische
benadering.
Leerlingen met een meervoudige beperking
Leerlingen met een visuele en verstandelijke
beperking worden leerlingen met meervoudige
beperkingen genoemd. Voor deze leerlingen
gelden de toelatingscriteria op visueel gebied
zoals hierboven beschreven.
Ernstige meervoudige beperkingen
Naast een visuele en verstandelijke beperking
kan er sprake zijn van een motorische
beperking, autisme, progressieve
ziektebeelden, epilepsie, spraaktaalproblematiek
en/of slechthorendheid. Genoemde
bijkomstige beperkingen zijn geen criteria voor
toelating; daarvoor zijn de visuele beperkingen
immers leidend. Bij toelating is het echter wel
belangrijk om zicht te krijgen op de ernst en
de mate van de bijkomende beperking(en). Zo
kan de inzet van de onderwijsvoorwaardelijke
behandelingen en therapieën zo goed mogelijk
geïntegreerd worden binnen het dagelijkse
onderwijs aan de leerling. Als er sprake is van
kinderen met zeer ernstige gedragsproblemen
of als duidelijk aantoonbaar is dat het kind
geen ontwikkelingsmogelijkheden heeft, dan
kan het niet worden toegelaten. Als er sprake
is van een grote persoonlijke zorgbehoefte
en/of extra ondersteunende begeleiding van
een kind op het gebied van algemene
dagelijkse levensverrichtingen, dan kan er
worden verzocht extra zorgbegeleiding te
faciliteren.
51
Alle locaties van Visio zijn te vinden op
www.visio.org onder het kopje “Adressen”. De
routebeschrijving naar de scholen kunt u
vinden bij de “Adressen onderwijs”.
Stichting Uitgeverij XL
Westvlietweg 68 R
2495 AA Den Haag
T 070 367 60 58
[email protected]
www.uitgeverijxl.nl
Oogvereniging
Postbus 2344
3500 GH Utrecht
T 030 299 28 78
www.oogvereniging.nl/[email protected]
Ooglijn (informatiepunt bij oogproblemen)
T 030 294 54 44
Uitgeverij Grote Letter Bibliotheek
Postbus 26
1390 AA Abcoude
T 0294 28 50 20
[email protected]
www.groteletter.nl
Nuttige adressen
Stichting Oogfonds Nederland
Postbus 2086
3500 GB Utrecht
T 030 254 57 11
www.oogfonds.nl/[email protected]
World Wide Vision
(levert producten voor mensen met een
visuele, auditieve en/of leesbeperking)
Luxemburgstraat 7
5061 JW Oisterwijk
T 013 528 56 66
[email protected]
www.worldwidevision.nl
Iris Huys
(levert hulpmiddelen voor slechtziende en
blinde mensen)
James Wattstraat 13 b
2809 PA Gouda
T 0182 52 58 89
www.irishuys.nl
Aangepast Lezen
Postbus 84010
2508 AA Den Haag
T 070 33 81 550
www.aangepastlezen.nl/klanten@aangepastlez
en.nl
Dedicon
Postbus 24
5360 AA Grave
T 0486 48 64 86
[email protected]
www.dedicon.nl
52
OV-Begeleiderskaart
www.ns.nl/cs/Satellite/reizigers/service/de-ovbegeleiderskaart
Onderwijsinspectie
Voor vragen aan de Inspectie van het
Onderwijs kunt u contact opnemen met:
T 0800 50 10 (gratis)
www.onderwijsinspectie.nl
Visio_schoolgidsomslag_2014
21-5-2014
16:05
Pagina 7
Visio Onderwijs
Visio Onderwijs is er voor kinderen van vier tot twintig
jaar met een visuele beperking, al dan niet in combinatie
met een andere beperking. Visio Onderwijs biedt speciaal
onderwijs (so), voortgezet speciaal onderwijs (vso) en
onderwijs aan kinderen met een meervoudige beperking
(mb).
“Perspectief voor elk kind” is een belangrijk uitgangspunt
van ons onderwijs. We willen als onderwijsorganisatie
íeder kind, ongeacht de individuele beperkingen, een
perspectief voor de toekomst bieden.
Vijfenzeventig procent van de kinderen met een visuele
beperking gaat naar een gewone school met behulp
van ambulante onderwijskundige begeleiding door
Visio. Daarnaast heeft Visio onderwijslocaties in zes
gemeenten: in Amsterdam (so en vso), Breda (mb),
Grave (so, vso, mb), Haren (so en mb), Huizen (so en mb)
en Rotterdam (so, vso en mb).
De kerndoelen, zoals die binnen het reguliere onderwijs
gelden, zijn het uitgangspunt en er bestaat voor leerlingen vanaf twaalf jaar de mogelijkheid om deel te
nemen aan praktijkonderwijs, vmbo of havo.
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor
slechtziende en blinde mensen
www.visio.org
Volg ons op:

“De Zuidwesthoeker”

un complément alimentaire innovant qui contribue à

Taak, samenstelling en contact bezwaarcommissie Sterk VO

Overzicht a-z standhouders 2014

Schoolgids Visio Onderwijs Amsterdam 2014

C t r o e eréé b j e

Agenda en notulen van de MR 04-11-2014

Gerrit Jan (Hans) Bos

Downloaden (PDF, 233KB) - De Gezonde Onderneming

Schoolgids Visio Onderwijs Haren 2014