Lees het hele verhaal van Jamila

!
!
!
!
!
!
Inter-en Intraculturele ontmoeting door Jamila Hamddan
Lachkar
Citaat van Koning Hassan II:
!
!
Marokko is een boom die zijn wortels in Afrika heeft, maar die
ademt en leeft door zijn bladerdak in de Europese wind.
!
Een citaat dat je ook kunt terugbrengen op het vlak van de “vreemde
Marokkaanse buren” waar we bijna dagelijks rechtstreeks of
onrechtsreeks mee geconfronteerd worden.
Marokkanen hebben hun wortels in Afrika, zij het rechtstreeks NoordAfrika, en dragen doorheen hun levensgeschiedenis zowel door
interne migratie als externe migratie een complex verhaal van
religieuze en culturele overtuigingen met zich mee. Zonder enige
twijfel sluipt de moderniteit in welke vorm dan ook stilaan, maar zeker
binnen. En hoe gaan we daar nu mee om? Een niet zo eenvoudige vraag
en het antwoord is ook niet zo eenvoudig. Ik wil jullie meenemen naar
mijn roots, naar mijn land van herkomst en naar mijn ervaring met
“vreemde ontmoetingen”.
!
Ik wil jullie eerst Marokko in het kort voorstellen:
!
Marokko is een land met veel verschillende gezichten, met veel grote
tegenstellingen tussen traditie en moderniteit. Hypermoderne
fabrieken liggen naast de velden van keuterboeren die volgens
eeuwenoude methodes werken. Moderne staatsinstellingen
functioneren naast op traditie gestoelde dorpsraden. Daarnaast
bestaan er grote tegenstellingen in invloed, welvaart en zeggenschap.
Er gaapt een kloof tussen arm en rijk en er heerst een grote
ongelijkheid in posities en perspectieven. Ook het verschil tussen
Berbers en Arabieren is nog steeds kenmerkend voor de Marokkaanse
cultuur.
In Marokko is er sprake van een uitgesproken tegenstelling tussen
centrum en pereferie, tussen stad en platteland, tussen de kustzone en
het binnenland, tussen noord en zuid.
!
De oorspronkelijke bewoners van Marokko waren semi-nomadische
volkeren, georganiseerd in stammen. Je had ook echte nomaden in de
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 1 van 8
!
!
!
!
!
Sahara. De semi-nomadische volkeren staan sedert de Romeinen
bekend als Berbers (Barbari of onbeschaafden) en de Moren (Mauri).
Zij waren regelmatig met elkaar in conflict over het beheer van de
weidegronden en drinkplaatsen. De Berbers beschouwden zich als
vrije mensen (Imazighan). Nu spreekt nog zo’n 40 % (in Marokko – in
België is dat meer) een Berbertaal. Er zijn vier Berbertalen: Tachelhit,
Tamazicht, Zenatya en Riffi. Er zijn daarnaast nog talloze dialecten van
het Arabisch, van de bergen, van de stad en van de nomaden.
!
Migratie is geen nieuw gegeven en evenmin heeft het een tijdelijk
karakter.
Reeds voor de eerste WO kende België een aanzienlijk spontane
immigratie. Tussen 1945 en 1960 komen er buitenlandse werknemers
en is de bedrijfspoort de weg naar integratie. 70.000 Italianen komen
naar België om als mijnwerker te werken. Mijnpaternalisme en
syndicale opvang zorgen voor de omkadering. Het ministerie van
Arbeid en Sociale Voorzorg betaalden zelfs almoezeniers voor de
Italianen. In de jaren 60 begon de migratie van Marokkanen en
Turken, vooral voor de Limburgse mijnen.
Tussen 1960 en 1970 werden er onthaalstructuren opgezet, op
provinciaal niveau, door het oprichten van provinciale onthaaldiensten
en op lokaal niveau door het oprichten van gemeentelijke adviesraden
voor migranten. Beide initiatieven werden sporadisch en
onsystematisch ingevoerd. Gemeenten waar veel migranten woonden,
kenden geen adviesraden en omgekeerd.
In 1974 is er een migratiestop. De arbeidsmigratie kreeg een ander
karakter. Gezinsvorming en gezinshereniging vormen voortaan de
belangrijkste migratiestroom.
Vanaf de jaren 80 wordt de asielprocedure een andere legale instroom.
Momenteel is de volg- en asielmigratie de belangrijkste immigratie.
!
Als we kijken naar de Marokkanen in België, dan merken we dat de
herkomstgebieden van de gastarbeiders de meest traditionele zijn van
het land. De eerste generatie migranten hebben hun geloof, cultuur en
traditionele rites meegebracht en doorgegeven aan hun kinderen en
kleinkinderen. Wie denkt dat de tweede en derde generatie migranten
een ‘modern’ leven leiden, heeft het wel mis. Diep vanbinnen spelen de
overgebleven opvoedingswaarden een belangrijke rol in hun zijn.
!
Mijn vader is in de zomer van 1971 naar Nederland gekomen.
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 2 van 8
!
!
!
Hij verliet zijn klein bergdorpje in het Rif-gebergte en waagde zijn
leven voor een nieuwe toekomst.
Op dat moment was hij getrouwd en had hij 3 dochters. Hij woonde
samen met andere jonge mannen die ook hun geluk kwamen zoeken.
Een Nederlandse vrouw ontfermde zich over hen.
Jaarlijks kwam hij naar Marokko, voor zijn vrouw, zijn kinderen en zijn
familie. In 1973 kreeg hij in zijn geboortedorp een contract aangeboden
om in België te gaan werken. hij kon gaan werken in een
vleesverwerkend bedrijf.. Na een tijdje zouden zijn vrouw en kinderen
mogen overkomen. En hier begint mijn verhaal.
!
Op 10 januari 1977 bracht mijn vader heel zijn gezin naar België. Ik was
een meisje van 4,5 jaar, in een rij van 6. De jongste was pas geboren –
een meisje van 2 maanden. In een reusachtig ding vlogen we richting
onbekend gebied. Ik herinner me de vele huilende gezichten in
Marokko en de vele lachende gezichten op het vliegtuig. Op twee en
een half uur tijd vliegen lieten we alles achter: familie, kenissen,
vrienden, levensstijl, solidariteit, levensritme, warmte, geborgenheid,
speelruimte, voedingsgewoonten, klederdracht, enz. Hier
aangekomen, werden we opgevangen door de zusters van SintLambertus (Muizen). We kregen warme kleren (het was ijskoud) en we
moesten die zo snel mogelijk aantrekken. Met verschillende auto’s
werden we naar huis gebracht. Ons huis was een klein bouwvallig
arbeiderswoning aan de Leuvensesteenweg. Ik herinner mij de kachel
waar we ons meermaals aan verbrand hebben. En de metalenframebedden waar muizen regelmatig onder kwamen piepen. Ik herinner
mij de school waar ik direct naartoe moest, de vele hysterische
momenten om toch niet te gaan. De vele huilbuien en talrijke
momenten waar ze mijn tweedeoudste zus Naima erbij moesten
roepen. De kou, al de mensen die mij niet verstonden en omgekeerd.
Mijn vader die in de holst van de nacht (met de vroege) moest gaan
werken en s’ avonds in de holst van de nacht terugkwam (overuren om
genoeg vakantie te hebben). Mijn moeder die bijna niet meer
buitenkwam en voor alles afhankelijk was de zustertjes of van de toen
nog behulpzame buren. (in Marokko was mijn moeder de vrouw des
huizes – had een eigen leven, praktisch zonder man – nam beslissingen
enz.) Mijn oudere zus (die nooit onderwijs heeft gehad toen 12 jaar) die
alleen met de bus naar een andere school ging, in een vreemd land,
met vreemde mensen, met een vreemde taal, enz. Ik herinner mij de
mooie momenten: tweedehandskledij in overvloed, Sint-Maarten,
oudjaar, nieuwjaar en driekoningen zingen en overladen worden met
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 3 van 8
!
!
!
snoep en centjes. Twee jaar later verhuisden we naar Mechelen, waar
mijn ouders momenteel nog wonen.
!
Daar ging ik naar de basisschool Sint-Libertus. Alhoewel bij de
inschrijving er heel wat heisa ontstaan was rond de vraag of ik wel de
dochter was van mijn moeder, heb ik daar een toffe school en leefperiode gehad. Ik was namelijk niet het stereotype beeld: getaande
huid, bruin of zwart haar. Nee, ik was blank en had rood haar met heel
veel sproeten op. Vreemd, heel vreemd. Ik leerde heel vlug de taal, en
maakte vrienden op school en in de buurt. Eigenlijk voelde ik mij niet
meer vreemd. In de buurt waren er geen andere Marokkaanse
gezinnen, dus waren we aangewezen op onze Vlaamse buren. Op dat
moment waren we gasten voor hen, en we werden ook op die manier
benadert. Vriendelijk, genereus, ontvankelijk enz.
Jaarlijks gingen we naar Marokko, we namen alles mee wat we konden,
want de familie in het onherbergzaam gebiedje moest mee kunnen
genieten van de zogenaamde “weelde”; tapijten, oude radio’s, tv’s,
glaswerk, kleinmeubilair, frigo’s, kledij, schoeisel, suiker, koffie,
snoepgoed,enz. Heel het jaar door verzamelden mijn ouders en de
buurtbewoners deden gretig mee. Alles wat ze niet konden gebruiken,
kwam bij ons terecht. Ik herinner mij dat onze woning altijd volgeladen
was met zaken die mij echt niet interesseerde. Maar ik wist dat we
daarmee mensen gelukkig gingen maken. Dus namen we dat er maar
bij.
De “integratie” ging zelfs zo ver dat papa een kerstboom in huis bracht.
Eerst was het een versierde plant, nadien een kerstboompje. En mooi
dat die lampjes waren. De verjaardag van mijn broertje werd zelfs met
heel de buurt gevierd.
Als jong meisje las ik graag, en eigenlijk vond ik heel snel de weg naar
de buurtbibliotheek. Alleen begrepen ze dat thuis niet echt: ik kon toch
lezen, waarom bracht ik eigenlijk al die uren door achter een boek?
Vreemd. Maar al lachend werd ik de professor genoemd, en als er iets
moest vertaald worden voor de familie, was ik natuurlijk de pineut.
Naarmate ik ouder werd, kwamen er meer migranten in de buurt
wonen. En dat gaf toen een goed gevoel: we zijn niet meer alleen. Er zijn
mensen die onze taal ook verstaan, en onze gewoonten ook delen.
Maar hoe meer er bij kwamen, hoe moeilijker het werd.
De koude oorlog brak uit. De hartelijkheid ging stilaan maar zeker over
in vervreemding. Iedereen plooide zich terug op zijn eigen levensstijl.
Mijn ouders gingen plots meer rekening houden met “wat de mensen
allemaal niet zouden denken”. Klampten zich meer en meer vast aan
wat voor hen islam was. Een mix van gebruiken en gewoonten,
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 4 van 8
!
!
!
onlosmakelijk verbonden met het moslim-zijn. Want het
samenhorigheidsgevoel werd sterker.
Plots werd ik vrouw- eigenlijk was ik nog kind- maar voor ouders en
aanverwanten was ik vrouw. Heel wat ramen en deuren die altijd voor
mij open waren, leken zich nu te sluiten. Als 15-jarige hoorde ik thuis
het huishouden te doen, voor mijn jongere zusjes en broertje te zorgen,
niet meer in het park te spelen, de ogen neer te slaan, mij voor te
bereiden op mijn toekomstig leven, vrouw-zijn, moeder-zijn,
onderdanig-zijn, de islamitische regels (eigenlijk de traditionele) te
kennen en mij er naar te gedragen. Mijn vader dulde geen tegenspraak
en er was geen ruimte voor interpretaties of discussies. Het waarom op
mijn vele vragen bleef achterwegen. In dat jaar is ons gezinnetje door
!
!
!
een hel gegaan. Mijn oudste zus stierf van kanker, in huis. Mijn tweede
oudste zus was een jaar voordien gehuwd met een uitverkorene. Mijn
derde oudste zus ging tegen de wil van mijn ouders met een
Dominicaan samenwonen. Zij bestond niet meer. En ik, ik zat in zak en
as. Op school ging het slecht, thuis was het één en al puinhoop. De
droom van mijn vader om ons elders een beter leven te geven was een
nachtmerrie geworden. Dit had hij nooit verwacht. Na de repatriëring
van mijn overleden zus, sloegen ook bij mij de stoppen door. Wie ben
ik? Vanwaar kom ik? Waar wil ik naartoe? Vragen die allemaal door
mijn hoofd spookten? Wil ik verderleven met de Marokkaanse
waarden en normen? Wil ik de Vlaamse waarden en normen? Wat wil
ik eigenlijk? Op dat moment was ik een puber, met de
puberteitsperikelen, maar ik zat ook met mijn afkomst in mijn maag.
Op een dag, keerde ik niet terug naar huis. Het was niet gepland. Ik had
alleen mijn schooltas bij mij. Alles ging vliegensvlug. Ik ging naar het
CIC (Crisis Interventie Centrum). De school bracht de bijzondere
jeugddienst op de hoogte en nam een advocaat onder de arm. Want er
was een minderjarige in gevaar. Zo luidde het toen. Thuis hadden ze al
enkele malen de woorden “trouwen met een neef” laten vallen.
Woorden die mij diep raakte en die ervoor zorgden dat de instanties
een stok achter de deur hadden om mij als “de hunne” te zien. Samen
met de school en de advocaat brachten we ouders, familieleden en
vrienden bij de jeugdrechter. Ik werd vrijwillig “geplaatst”, eerst in een
observatiecentrum, nadien bij een pleeggezin. Opnieuw werd mij
onrecht aangedaan. Twee jaar later (als ik 18 was) besliste ik om alleen
te gaan wonen,. De beloofde en verplichte spaarrekening voor als ik
meerderjarig was, heb ik nooit gezien. Opnieuw vertrok ik, nu met
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 5 van 8
!
!
!
slechts een rugzakje en mijn schoolgerief. Ik ging op kamers wonen en
voor mezelf zorgen. En dat is mij aardig gelukt. Ik schreef mij in de
Ham Hogeschool in. Een zware tijd maar, maar super omringd door de
toenmalige directie en leerkrachten. Daar ben ik vandaag nog héél
dankbaar voor. Ondertussen leerde ik mijn echtgenoot kennen en
probeerde ik met alle middelen terug contact te krijgen met mijn
ouders. Dat is heel moeilijk geweest. Want ik had als moslim-meisje de
eer van de familie geschaad. Ik was in de ogen van velen “een hoer”,
een bezetene, een koffar of ongelovige, een slecht meisje, een meisje
zonder geweten, enz. Niemand wou met mij iets te maken hebben.
Eigenlijk was ik er niet meer. Alleen mijn overlijdensakte ontbrak. Voor
de Vlamingen was ik enerzijds een voorbeeld van de “geëmancipeerde
migrantenvrouw”, anderzijds had ik nog niet genoeg bewezen om er
echt bij te horen. Want ik bleef in Allah geloven, ik at geen
varkensvlees, ik dronk geen alcohol, ik bleef mijn kledij toch wel in de
gaten houden, ik had het moeilijk met rondfladderende Belgische
meisjes. Die vond ik vies. Ik sprak goed Nederlands, en ik was Belg,
maar waarom moest ik de Marokkaanse nationaliteit behouden.
!
!
!
Eigenlijk vroegen ze: vergeet je verleden, je afkomst, je roots, je land, je
familie, je geloof en bouw een toekomst op zonder fundamenten alleen
met los zand. Dat bleek voor mij onmogelijk. Alhoewel ik heel hard
mijn best deed om iemand te worden, om ergens volledig bij te horen,
om mijn ego los te laten en een andere ego te creëren. Dat is mij bijna
fataal geworden. Je identiteit, je “zijn” kun je niet zomaar loskoppelen
en manipuleren tot een ander-zijn. Mensen zijn geen dummy’s. We
hangen niet losjes aan elkaar. We zijn een met onszelf en we trachten
ons in te passen in het geheel van samenlevingsvormen, maar met
behoud van ons eigenheid. Wat met mij gebeurd is, kun je
extrapoleren naar het hele migrantendebat. Migranten hebben hun
afkomst, cultuur, religie, persoonlijkheid, identiteit. Dat kun je niet
met een vingerknip doen verdwijnen. Migranten hebben recht om te
zijn, wie ze zijn. Zoals elke Belg, elke vlaming recht heeft om te zijn wie
hij is of wie hij wil worden. Want eigenlijk zijn we allemaal vreemden
van elkaar en er is zelfs een vreemde in jezelf. Hoe ga je daar mee om?
Toch niet met een onderdrukkingsproces, of een negatiehouding, of
door het te verloochenen? Nee, om jezelf ook recht te doen, moet je het
vreemde inzelf ontdekken, leren kennen en meenemen. Op die manier
blijft “vreemd –zijn” een deel van jezelf, en kun je dat deel ook
misschien met anderen delen, zonder ervoor beschaamd te zijn,
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 6 van 8
!
!
!
zonder dat gevoel te onderdrukken en misschien wordt je wel heel fier
op dat stukje van jezelf.
Mijn persoonlijk verhaal is geen uniek verhaal. Het is een verhaal waar
veel migrantenmeisjes mee geconfronteerd worden. Met elk een apart
einde. Na mijn huwelijk met Bart, en vooral na de geboorte van ons
zoontje Rédouan is mijn persoonlijk leven opnieuw multicultureel
geworden. Mijn ouders zijn fier op mij en hun kleinkind, komen
regelmatig aan huis, vinden dat ze de beste schoonzoon hebben, en
leren nu Vlaams om zo snel mogelijk met de ouders van Bart en in hun
eigen omgeving te kunnen converseren. Mijn ouders hebben de
afgelopen jaren heel wat ont-moetingsmomenten gehad, vooral met
hunzelf. Er zijn pijnlijke periodes geweest, er zijn lelijke woorden
gevallen, er zijn stoute daden gedaan, er is kortom veel onrecht en veel
gekwetsheid geweest. Mijn ouders voelden zich afgewezen, de familieleden voelden zich afgewezen, de cultuur werd verengt, het
samenhorigheidsgevoel verdween, de ouders van Bart voelden zich
afgewezen, Bart voelde zich afgewezen, de samenleving eiste maar
meer en meer van iedereen.
En tenslotte was ik, ik niet meer, want ik was vreemd. En door die
vreemdheid te ontdekken en op de juiste manier mee om te gaan
ontdekte ik allemaal vreemden op de wereld. Met elk een eigen
verhaal.
!
Omgaan met anderen is ook een stuk omgaan met jezelf ,
interculturele ontmoeting geeft een intraculturele ontmoeting. Als je
jezelf in vraag stelt, en je eigen cultuur in vraag staat, de vreemde in
jezelf ontmoet, ontmoet je de cultureel andere op een andere manier.
!
Vandaag schrijven we 2014, 50 jaar migratie. We kijken terug maar ook
vooruit. Het is nog steeds moeilijk, zeker met de globaliserende
wereld, de internationale situatie, de religies in crisis, de
wereldeconomie is aan het wankelen, het klimaat is in gevaar, … de
samenleving is er niet gemakkelijk op geworden. Het extremisme, de
verrechtsing, de polarisering, de verzuring, de verkilling, …Maar toch
ervaar ik verbetering op vele vlakken. Intermenselijke ontmoetingen
ontkrachten vaak grote clichés en vooroordelen over anderen.
!
In Mechelen is het zoeken naar ontmoetingsplekken – virtueel of echte
persoonlijke contacten reeds lang bezig. De hele maatschappij is
begaan met samenleving, ook diegenen die zich op afstand houden. In
steden, dorpen, wijken en buurten is het interculturele aanwezig in
elke vorm: politieke, bestuurlijke, administratieve, middenveld, !!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 7 van 8
!
!
!
verenigingen, kleine en grote ondernemingen, onderwijs, nieuwe
sociale bewegingen, enz…
!
In onze familie zijn we er toch in geslaagd om bergen te verzetten. Mijn
3 zonen Rédouan, Anouar en Maysun brengen de familie bij elkaar. Ze
zijn het toonbeeld van interculturaliteit. Jongens van vandaag, Jongens
met één droom. Samen aan een mooie toekomst bouwen, waar dan ook
ter wereld.
!
Liefs,
!
Jamila
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!!
Vertel zelf je verhaal op Daarna.be
Het verhaal van Jamila Hamddan Lachkar Pagina 8 van 8

Download Report