Vlaamse regering neemt provincies op de schop

B
VLA A MS RE GE E RAKKOORD
Vlaamse regering neemt provincies op de schop
‘Ik betwijfel of
de belastingbetaler
veel winst zal boeken’
De Vlaamse regering-Bourgeois neemt het provinciale niveau stevig op
de schop. De provincies verliezen heel wat bevoegdheden en inkomsten.
Experts waarschuwen: ‘Zolang Vlaanderen zich niet beter organiseert,
kun je de provincies niet afschaffen.’ DOOR JEROEN ZUALLAERT
36 13 AUGUSTUS 2014
Mediargus met docroom pdf
1
2
3
4
7
5
6
8
10
9
11
DE PROVINCIEGOUVERNEURS OP BEZOEK BIJ KONING FILIP EN KONINGIN
MATHILDE: 1. Denis Mathen (Namen), 2. Jozef Ostyn
(vicegouverneur Brussel), 3. Michel Foret (Luik), 4. Jan Briers
(Oost-Vlaanderen), 5. Bernard Caprasse (Luxemburg), 6. Jean
Clement (Brussel), 7. Herman Reynders (Limburg), 8. Lodewijk
De Witte (Vlaams-Brabant), 9. Marie-Jose Laloy (WaalsBrabant), 10. Carl Decaluwe (West-Vlaanderen), 11. Cathy Berx
(Antwerpen).
offer om koning Leopold I te behagen. Die zag zijn macht door de
oprichting van het parlement ingeperkt, maar kreeg bij wijze van
compensatie het recht om de provinciegouverneurs te benoemen.
De politieke constellatie van België bestond toen uit een unitaire
staat en een lappendeken aan kleine gemeentes. Daarbij vormden
de provincies een tussenniveau, een soort beleidsmatige stoplap
die organiseerde wat andere beleidsniveaus nalieten te doen. Zo
was de provincie Limburg zowat de eerste politieke entiteit die
zich met inburgering bezighield. Onder impuls van de provincies
kwamen ook de provinciale recreatiedomeinen tot stand.
Belgaimage
Besparingen
Maar nu lijken de dagen van de provincies stilaan geteld.
Vooral de rechterkant van het politieke spectrum (N-VA, Open
VLD en LDD) zag de afschafﬁng van de provincies de voorbije jaren
als een onderdeel van het streven naar minder overheid. De kwestie was een heikel punt tijdens de coalitiebesprekingen. N-VA en
Open VLD, die de provincies willen afschaffen, en CD&V, die de
provincies wil behouden, kwamen tot een compromis: de provincies blijven bestaan, maar ze worden uitgekleed. Zo mogen de
provincies zich voortaan enkel bezighouden met ‘grondgebonden
bevoegdheden’. Ze mogen niet langer opcentiemen heffen op de
onroerende voorhefﬁng, wat een serieuze ﬁnanciële aderlating
betekent. Het aantal provincieraadsleden wordt gehalveerd en
het aantal gedeputeerden per provincie gaat van zes naar vier.
Steden met meer dan 200.000 inwoners worden ‘provincievrij’ en
krijgen hun deel van de provinciebelastingen doorgestort.
In opdracht van de liberale denktank Itinera maakte econoom
ver veel hete hangijzers is het Vlaamse regeerakkoord van
N-VA, CD&V en Open VLD enigszins wazig, maar over Jean Hindriks (Université de Louvain-la-Neuve) in 2008 een uithet provinciale niveau is het zeer duidelijk: afbouwen is gebreide studie van het overheidsapparaat. Zijn oordeel over het
de boodschap. Of zoals de coalitiepartners het zelf glashelder provinciale niveau is bikkelhard: weg ermee. ‘De provincies hebben geen enkele bestaansreden meer, omdat we al
stellen: ‘We slanken de provincies verder af.’
hun bevoegdheden naar het regionale niveau hebWellicht zullen die plannen niet veel maat‘Kiezers weten
ben overgeheveld.’ Vooral het aantal politieke
schappelijke beroering veroorzaken. Voor veel
burgers is het onduidelijk wat een provincie doet.
mandaten is Hindriks een doorn in het oog. ‘We
gewoon niet
Toch blijven de provincies tot op heden een
breken in België alle records. We hebben 60 miniswaarvoor ze
belangrijk overheidsniveau met een uitgebreide
terposten, 6 regeringen en 7 parlementen. In tijden
stemmen bij
politieke vertegenwoordiging. Naast enkele specivan besparingen hebben we echt geen nood aan
provincieraadsﬁeke bevoegdheden zoals ruimtelijke ordening en
een provinciaal niveau met nog eens 736 provinwaterlopen, zorgen provincies ook voor een aancieraadsleden.’ Hindriks pleit ervoor om de provinverkiezingen.
vullend aanbod in het onderwijs, de culturele secciale taken op regionaal niveau te organiseren. Hij
Is zo’n niveau
tor en de zorg. Op politiek niveau heeft elke
is ervan overtuigd dat we op die manier – gemakpolitiek dan nog
provincie een deputatie, die onder het voorzitterkelijk – tientallen miljoenen kunnen besparen.
relevant?’
schap van de provinciegouverneur de uitvoerende
Toch is het maar de vraag of er bij de provinmacht waarneemt, en een provincieraad. De procies veel efﬁciencywinst te boeken valt. Filip De
vinciegouverneur is een politieke ambtenaar die
Rynck, professor bestuurskunde aan de Univeraangeduid wordt door de Vlaamse regering.
siteit Gent, is eerder sceptisch. ‘Zelfs als je de proHet ontstaan van de provincies stamt uit de zogenaamde vincies volledig zou afschaffen, zal de overheid amper kunnen
Franse periode en was naar goede Belgische gewoonte een com- besparen. Tenzij je alle provinciale domeinen en musea zou pripromis. De opname van de provincies in de Belgische grondwet vatiseren, maar ik kan me niet voorstellen dat daarvoor een
in 1836 was volgens VUB-historicus Els Witte vooral een zoen- draagvlak bestaat. Je zult wel wat kunnen besparen omdat je
O
▲
WWW.KNACK.BE
13 AUGUSTUS 2014 37
Mediargus met docroom pdf
B
VLA A MS RE GE E RAKKOORD
▲
minder personeel nodig zal hebben voor algemene
bestuurlijke aangelegenheden, maar toch zal je
ook daar overgangsmaatregelen moeten treffen die
veel geld kosten. Ik betwijfel of er voor de belastingbetaler veel winst geboekt kan worden.’
De provincies hebben de voorbije decennia
zeker hun verdiensten gehad, vindt De Rynck.
‘Provinciale recreatiedomeinen, toeristische ontwikkeling, gehandicaptenzorg: het zijn thema’s
waarvoor de Vlaamse overheid lange tijd geen
enkele belangstelling had. Daar hebben de provincies nuttig werk geleverd. We zullen ook
altijd een intermediair niveau nodig hebben.
Complexe aangelegenheden zoals mobiliteit en
ruimtelijke ordening kun je niet aan de gemeenten overlaten, maar ook niet aan de federale regering in Brussel.’ Ook de provinciegouverneur
vindt in De Ryncks ogen genade: ‘Hij vervult een
nuttige rol. Zelfs als de provincies ooit worden
afgeschaft, zullen we nog altijd een gouverneur
nodig hebben, al was het maar om bij rampen
interventies te coördineren.’
De Rynck stelt wel de provincies als politiek
niveau in vraag. ‘De provincies vervullen nuttige
taken, maar ik denk niet dat het zinvol is om daar
een verkozen bestuur aan te koppelen. Bij de
bevolking leeft de provincie niet. Bovendien kent
het Belgische systeem al veel te veel partijpolitiek
gedoe. Ik denk niet dat we daaraan nog een laag
moeten toevoegen.’ Ook Johan Ackaert, politicoloog aan de Universiteit Hasselt, ziet geen meerwaarde in het politieke niveau. ‘Kiezers weten
gewoon niet waarvoor ze stemmen bij de provincieraadsverkiezingen. Het aantal blanco en ongeldige stemmen ligt een stuk hoger dan bij andere
verkiezingen. Dan moet je je toch durven af te
vragen of zo’n niveau relevant is.’
‘Het is logisch dat we minder bekend zijn bij
de bevolking’, vindt Marc Vandeput, voorzitter
van de Vereniging Vlaamse Provincies (VVP) en
provinciaal gedeputeerde in Limburg. ‘Wij werken vooral samen met de gemeenten, niet met de
burger zelf. Toch ben ik ervan overtuigd dat veel
burgers ons werk naar waarde schatten.’ Vandeput vindt de provincie als politieke entiteit perfect verdedigbaar. ‘Met een niveau waarop enkel
ambtenaren werken, kun je geen beleid voeren.
Gedeputeerden nemen initiatieven en zetten projecten in gang waar dat nodig is. Ik vraag mij af
welke ambtenaar dat ooit zal doen.’
Uitkleding
Over de concrete uitkleding van de Vlaamse
provincies is het voor alle partijen voorlopig kofﬁedik kijken. Vlaams minister van Binnenlands
Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) heeft aangekondigd dat ze de overgang ‘in overleg met de provincies’ wil realiseren. Hoe en wanneer dat
overleg zal gebeuren, is voorlopig nog niet
bekend. Bij de provincies zorgde het regeerak-
‘Zelfs als
de provincies
worden
afgeschaft, zullen
we nog altijd een
gouverneur nodig
hebben, al was
het maar om bij
rampen te
coördineren.’
koord voor de nodige paniek. De VVP becijferde
dat door de verschuiving van de persoonsgebonden bevoegdheden mogelijks 1700 jobs op de
tocht staan. VVP-voorzitter Vandeput verwijt de
Vlaamse regering woordbreuk. ‘We hadden van
de vorige Vlaamse regering de garantie gekregen
dat we per decreet nog steeds persoonsgebonden
taken zouden behouden. Maar daar houdt men
blijkbaar geen rekening mee.’
Volgens Vandeput brengen de Vlaamse plannen
de werking van de provincies in het gedrang: ‘De
Vlaamse regering zit drie keer in onze portemonnee. Doordat we de opcentiemen niet meer mogen
innen, zullen we minder inkomsten hebben. Hoeveel middelen we door de overdracht van bevoegdheden zullen verliezen, weten we nog niet.
Bovendien heeft de vorige Vlaamse regering ook al
geld uit het Provinciefonds genomen om haar
begroting in evenwicht te krijgen. We hebben toen
al de tering naar de nering moeten zetten door personeel te laten afvloeien. Ik maak me echt ongerust
over wat deze keer de gevolgen zullen zijn.’
Het is maar de vraag of veel gemeenten op
extra taken zitten te wachten. De ﬁnanciële toestand op gemeentelijk niveau is niet bepaald rooskleurig, en de stijgende vergrijzingskosten zullen
de budgettaire ruimte de komende jaren stevig
beperken. In de steden wordt met wisselend
enthousiasme gereageerd. Antwerpen en Gent, de
enige Vlaamse steden met meer dan 200.000 inwoners, worden binnenkort ‘provincievrij’. ‘Wij
waren daarvoor zeker vragende partij’, reageert
de woordvoerder van de Antwerpse burgemeester
Bart De Wever. Concrete afspraken met de nieuwe
bevoegde minister Liesbeth Homans – tot voor
kort eerste schepen van Antwerpen – zijn er nog
niet, al is er informeel wel al overleg gepleegd.
In Gent is het enthousiasme een stuk minder. ‘Ik
heb eerlijk gezegd geen idee wat ons te wachten
staat’, zucht burgemeester Daniël Termont (SP.A).
Hoewel Termont zelf de provincie een ‘overbodig
niveau’ noemt, ziet hij de nieuwe evolutie argwanend tegemoet. ‘Als de provincie geen persoonsgebonden activiteiten meer mag uitvoeren, zou dat
kunnen betekenen dat wij het volledige provinciale
scholennetwerk en de provinciale zorgcentra moeten overnemen. Dat zou een ferme ﬁnanciële belasting zijn voor onze stad, terwijl we het ﬁnancieel al
moeilijk genoeg hebben. We zijn zeker bereid
enkele taken van de provincie over te nemen, maar
daarvoor moeten we de nodige middelen krijgen.’
Bestuurlijk gat
Terwijl de beide grootsteden niet weigerachtig
staan tegenover nieuwe bevoegdheden, zien de
kleinere gemeenten de maatregelen angstiger tegemoet. ‘Ze zijn daar gewoon niet klaar voor’, zegt
Ackaert. ‘De meeste Vlaamse steden en gemeenten
zijn momenteel niet eens in staat om voldoende in
te spelen op de vragen en noden van hun burgers.
38 13 AUGUSTUS 2014
Mediargus met docroom pdf
De 5 Vlaamse provincies
ANTWERPEN
DEPUTATIE
Uitvoerende macht van de
provincie, die instaat voor
het dagelijks bestuur.
• Provinciegouverneur (aangesteld
door Vlaamse regering)
• Van 6 gedeputeerden
naar 4 (volgens plan-Bourgeois)
WEST-VLAANDEREN
LIMBURG
1.793.377
1.173.019
853.239
260.464.091 euro
168.099.295 euro
189.042.374 euro
991
881
521
• 10 scholen
• 5 musea
• 18 provinciale domeinen
138
• 2 scholen
• 5 musea
• 18 provinciale domeinen
1154
536
• 16 scholen
• 2 musea
• 3 provinciale domeinen
VLAAMS-BRABANT
1.460.944
1.101.280
246.609.153 euro*
136.866.173 euro
1325
1075
312
• 28 scholen
• 3 musea
• 7 provinciale domeinen
* Limburg:
Van 63 provincieraadsleden
naar 32 (volgens plan-Bourgeois)
Inwoners
Steeds meer gemeenten zijn genoodzaakt externe
consultants aan te stellen om hun werking te verzekeren. Dat is een verontrustende evolutie. Je
kunt de provincies niet uitkleden zonder de
gemeenten extra bestuurskracht te geven.’
Ook De Rynck acht zowel de Vlaamse als de
lokale overheid momenteel niet in staat om alle provinciale taken zomaar over te nemen. ‘De Vlaamse
overheid is momenteel te slecht georganiseerd om
aan gebiedsgerichte aanpak te doen. Stel dat je een
stadsregionaal mobiliteitsplan wilt opstellen, bijvoorbeeld rond de Antwerpse Ring. Dan moet je in
Vlaanderen aan tafel met het departement Mobiliteit, De Lijn, de Administratie Wegen en Verkeer,
de Administratie Water- en Zeewegen en het departement Ruimtelijke ordening. Door die verkokering
zijn er te veel agentschappen, die ook nog eens
naast elkaar werken. Nu duiken bepaalde provinWWW.KNACK.BE
OOST-VLAANDEREN
Exploitatiebudget 2014
* 2013
• 3 scholen
• 6 musea
• 4 provinciale domeinen
Personeelsleden
‘Je kunt
de provincies
niet uitkleden
zonder de
gemeenten extra
bestuurskracht
te geven.’
242
‘Bedreigde’ personeelsleden
Bron: Vlaamse proﬁelschets 2014, Agentschap Binnenlands Bestuur
PROVINCIERAAD
Volksvertegenwoordiging op
provinciaal niveau, vervult de
functie van parlement.
• Van 72 provincieraadsleden*
naar 36 (volgens plan-Bourgeois)
Vastgoed
cies in dat bestuurlijke gat en slagen ze er via de
gouverneur soms in de koppen bij elkaar te krijgen.
Zolang Vlaanderen zich niet beter organiseert, kun
je de provincies gewoonweg niet afschaffen.’
Technisch is het zeker mogelijk om alles op
Vlaams niveau te organiseren, vindt ook Vandeput.
‘Alleen dóét Vlaanderen het gewoon niet. Ik wil
nog wel eens zien of men voor Limburg en WestVlaanderen nog culturele inspanningen zal doen als
alles in Brussel wordt beslist. Ik zeg niet dat we in
Limburg ook een opera moeten hebben, maar we
hebben toch het recht om zelf dingen uit de grond
te stampen? Het grote probleem is dat alle middelen
blijven hangen in de Vlaamse Ruit, het grootstedelijke gebied tussen Gent, Antwerpen, Brussel en
Leuven. Perifere gebieden als West-Vlaanderen en
Limburg krijgen nauwelijks iets. Brussel ligt
gewoon te ver voor ons.’
13 AUGUSTUS 2014 39
Mediargus met docroom pdf

Download Report