MCA: oktober

Internal auditing:
HET IMTECH-EFFECT
10 GEBODEN VOOR INTERNAL AUDIT
De naam Imtech zal voorlopig nog wel rondgaan als voorbeeld van hoe het niet moet. De casus doet
het goed bij programma’s voor bestuurders, commissarissen, in- en externe auditors en op verjaardagen en feestjes. Onlangs meldde IIA Nederland dat er besloten zou zijn tot het aanstellen van een internal auditor bij Imtech. Het werd geplaatst in de context van een (re)vitalisering van de professie en
het aanzien daarvan. Daar is niets mis mee want het is een belangrijke functie in veel, veelal grotere,
bedrijven. De vraag is en blijft natuurlijk of de Imtechs, Vestia’s, Douwe Egbertsen, Rabo’s enzovoort
voorkomen hadden kunnen worden door internal auditors. In ieder geval niet bij Rabo en dat heb ik
reeds uitgekauwd in eerdere bijdragen. Een kenmerk bij veel van deze debacles is het direct ingrijpen
van het topmanagement of een vorm van samenspanning die niet eenvoudig te achterhalen is.
Prof.dr. Leen Paape RA RO CIA: Het
Maastricht Accounting, Auditing & Information Management Research Center (MARC) heeft in 2005 de belangrijkste bedrijfsfraudes van de afgelopen 25 jaar op een rij
gezet en geanalyseerd. Het waren er 60 in getal en enkele conclusies waren:
~ in 50% van de gevallen was er sprake van managementfraude;
~ externe, en waarschijnlijk ook eventueel aanwezige internal, auditors waren niet alert genoeg;
~ vaak was er sprake van een dominante leider.
Dat laatste zal bij velen van u herkenning oproepen. Was
dat ook niet het verwijt aan Erik Staal van Vestia? En
Rene van der Bruggen bij Imtech? In ieder geval werd
in de pers de eindverantwoordelijke voor Imtech Duitsland, waar het gewraakte project in Polen onder viel, als
een klassieke bullebak neergezet. Van der Bruggen was
wellicht niet die klassieke bullebak maar in ieder geval
behulpzaam bij het organiseren van het project dat Imtech bijna de kop kostte. Een project van niets werd opgeklopt tot bijna € 700 miljoen. Financiering was er niet
en Imtech hielp actief bij het opzetten van een carroussel
om het te laten lijken alsof het wel iets was. De foto’s van
de kale velden doen het momenteel goed in de kranten.
De leden van de raad van commissarissen stonden erbij
en keken ernaar. De externe accountant KPMG viel pas
veel later wat op en past waarschijnlijk in het rijtje van het
MARC-rapport van onvoldoende alerte auditors.
Hoogstwaarschijnlijk is het probleem klein begonnen en
werd menigeen slachtoffer van het kenmerkende gedrag
van ons allen: conformisme. Iedereen wil meedoen en bij
de groep horen, tegendraadse geluiden zijn niet welkom.
Of je nu Arthur Gotlieb heet of niet, geliefd zal je in eigen kring nooit worden als je tegen de stroom ingaat. De
woorden zeggen het al, tegen de heersende opvattingen
in gaan is vragen om moeilijkheden.
Als we dan al verheugd mogen zijn over de revival van internal audit bij Imtech, wat zouden dan de lessen moeten
zijn om te zorgen dat hij/zij niet ook de bietenbrug opgaat? Wat kunnen we dan aan wijze raad meegeven, hopelijk ook ter lering van vele collega’s bij andere organisaties? Ik wil een poging doen en realiseer me dat het
geven van goede raad zeer eenvoudig is, maar dat het
verschil gemaakt moet worden in de praktijk van alledag. Een praktijk die veel weerbarstiger is dan alle mooie
woorden in boekjes en columns zoals deze. Maar goed,
beter heb ik niet dus vooruit dan maar. Hier komen mijn
10 geboden om de vreugde over de installatie van internal audit bij Imtech te kunnen schragen.
1. Gij zult aangesteld (en ontslagen) worden door de
raad van commissarissen (RvC) en niet door de raad
van bestuur (RvB).
2. Gij zult rapporteren aan – en het gesprek aangaan
met – diezelfde RvC op die momenten, op die manier en over die zaken die u goed dunken. U mag altijd aan de bel trekken en belet vragen.
‘Iedereen wil meedoen en bij de groep
horen, tegendraadse geluiden zijn niet
welkom’
24
MCA: oktober 2014, nummer 5
‘De menselijke karakteristieken zijn
wat mij betreft de belangrijkste maatstaven om iemand een contract te
kunnen geven als internal auditor’
3. Gij zult u regelmatig verstaan met de externe auditor
en hem/haar actief betrekken bij uw vragen en zorgen en de daaruit te trekken conclusies. Uiteraard zal
de externe auditor omgekeerd hetzelfde doen.
4. Gij zult zich actief mengen in discussies over grote strategische projecten, besluiten, projecten en de
daarmee samenhangende risico’s en de wijze waarop besluitvorming tot stand komt. U voert een kritische beoordeling uit op de door de onderneming zelf
opgestelde risicoanalyse.
5. Gij zult zich regelmatig verstaan met het Hoofd
Human Resources Management en andere relevante spelers om een beeld te krijgen van de cultuur van
de organisatie en vooral van de kwaliteiten en valkuilen van het topmanagement. Immers, zij zijn vaak degene die de ellende veroorzaken.
6. Gij zult een aanspreekpunt zijn voor interne klokkenluiders lang voordat ze als klokkenluider het bedrijf
dienen te verlaten. Het openstaan voor signalen uit
alle geledingen vergt een actieve opstelling en het inruimen van tijd daarvoor.
7. Gij zult in uw team meerdere disciplines opnemen
die een breed palet aan deskundigheden bezitten.
Waar nodig heeft u het mandaat van de RvC gekregen om die mankracht en deskundigheid in te huren
die u nodig acht (en ja er is natuurlijk een grens).
8. Gij zult, geconfronteerd wordend met een grote bek
en imponerend gedrag van het topmanagement, direct alarm slaan bij de RvC.
9. Gij zult ook in die gevallen waar externe toezichthouders actief zijn zoals De Nederlandsche Bank, OPTA,
NZA, WSW, ACM, en noem maar op, regelmatig
overleg met hen voeren over hun waarnemingen, indrukken en rapportages.
10. Tot slot, gij zult er niet langer werken dan een jaar of
acht (en dat is echt het maximum, korter is wellicht
beter) om te voorkomen dat u bedrijfsblind wordt en
u de bekende gekookte kikker wordt.
Het zou me weinig moeite kosten om de 10 geboden
uit te bouwen tot 20 maar ik blijf graag in de Bijbelse
metafoor en 10 is al heel wat. Het is evident dat het om
die 10 geboden ook gerealiseerd te krijgen en ernaar
te leven een man/vrouw van flinke alure vraagt met een
rechte rug, vasthoudendheid, onverschrokkenheid, levenservaring, inzicht en interesse in mensen en diplomatie. Natuurlijk is enige scholing ook wenselijk, in de
wetenschap dat het ook een vak is dat geleerd moet
worden. Echter, de menselijke karakteristieken zijn wat
mij betreft de belangrijkste maatstaven om iemand
een contract te kunnen geven als internal auditor. Garantie dat het dan altijd goed gaat is er natuurlijk niet,
maar als een internal auditor de arena vroegtijdig verlaat, dient dat als een potentieel signaal van mogelijke
ellende bejegend te worden. Kritische vragen dienen
dan gesteld te worden totdat blijkt dat de betreffende
internal auditor helaas niet op zijn/haar taak was berekend dan wel dat er echt persoonlijke redenen aan ten
grondslag lagen die niets met het functioneren te maken hebben.
Ik wens internal auditors veel wijsheid toe bij het uitoefenen van hun belangrijke maar ook kwetsbare rol. U bent
immers in zekere zin de dwarse denker, de kritische vragensteller en soms de brenger van de slechte boodschap. Hoe u uw functie ook uitoefent op veel warmte
kunt u op voorhand beter maar niet rekenen. De bloemen zullen u wel ten deel vallen maar waarschijnlijk niet
in eigen parochie en misschien zelfs niet in dit leven. Een
profeet wordt meestal in eigen land zelden verwelkomd.
Houdt u vast aan de onwankelbare overtuiging dat u een
groter doel dient dat het vechten meer dan waard is. Het
ga u goed, veel succes!
MCA: oktober 2014, nummer 5
25

Download Report