Broodje gezond! Wat vind je lekker op je brood? Kaas? Muisjes? Vleeswaar? Chocoladepasta? Gebakken ei? En smeer je er eerst een beetje margarine of halvarine op? Margarine of halvarine op je brood is niet alleen handig omdat anders de muisjes eraf vallen, het is ook nog eens verstandig. Margarine en halvarine bevatten vooral onverzadigd vet en de vitamines A, D en E. Die vitamines A en D zijn belangrijk omdat die nauwelijks in andere voedingsmiddelen zitten. Het maakt niet uit of je margarine of halvarine kiest. Beide producten bevatten namelijk evenveel vitamine A en D. Het Voedingscentrum adviseert om iedere dag margarine, halvarine of baken braadproducten te gebruiken. Gebruik per snee brood 5 gram margarine of halvarine uit een kuipje. Dit is niet te dun maar ook niet te dik besmeerd. Bij het bereiden van de warme maaltijd volstaat een eetlepel (vloeibare) margarine of olie. Vraag 1. Waar heb je vitamine A voor nodig? Vraag 2. Waar heb je vitamine D voor nodig? Gemiddelde hoeveelheden onverzadigd en verzadigd vet in producten voor op brood en om in te bakken en te braden Producten voor op brood Producten om in te bereiden 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 bak- en braad wikkel margarine wikkel olijfolie zonnebloemolie vloeibare margarine knijpfles roomboter margarine kuipje margarineproduct halvarine ligthproduct 0 onverzadigd vet verzadigd vet ➔ Hoofdstuk 4 Pagina 1 Er zijn een heleboel margarines en halvarines om je brood mee te besmeren en een heleboel bak- en braadproducten en oliën om in te bakken. Margarines voor op brood zijn er bijvoorbeeld met veel of weinig vet, maar ook met verschillende soorten vet. Bekijk de grafiek eens. Daarin staan aan de ene kant de verschillende producten om je brood mee te besmeren, aan de andere kant de producten om in te bakken of braden. De hoogte van de zwarte en witte balk samen geeft aan hoeveel vet er in 100 gram product zit. Voorbeeld: in 100 gram halvarine zit in totaal 40 gram vet. De zwarte balk geeft aan hoeveel verzadigd vet er in 100 gram product zit; de witte balk hoeveel onverzadigd vet. Het is het beste om producten te gebruiken met zo min mogelijk verzadigd vet. Voor op je brood zitten die in een kuipje. Om in te bakken in een (knijp)fles. Dat is dus makkelijk! Als je niet te veel vet wilt eten kun je voor op je brood kiezen voor een lightproduct of een halvarine. Die bevatten minder vet en ook minder calorieën. Beantwoord de volgende vragen met behulp van de grafiek. Vraag 3a. Welk product kun jij het beste altijd op je brood smeren? Kies een product uit de grafiek op de vorige pagina. Vraag 3b. Doe je dat ook? Ja/Nee*, omdat Vraag 4a. Je beste vriendin/vriend is eigenlijk iets te dik. Kan zij/hij nu beter stoppen met margarine of halvarine op haar/zijn brood te smeren? Leg je antwoord uit. Ja/Nee*, omdat Vraag 4b. Welk product kan zij/hij het beste op haar/zijn brood smeren? * streep door wat niet juist is Wist je dat... ...de term ‘dieet’ op een kuipje te maken heeft met het soort vet en niet met de hoeveelheid vet. Met de aanduiding ‘dieet’ wordt bedoeld dat het product past in een cholesterolverlagend dieet. Meer dan de helft van het vet bestaat uit meervoudig onverzadigd vet; ...de term ‘light’ op de verpakking van halvarine en soortgelijke producten betekent dat het product minder dan 41% vet bevat. Hoofdstuk 4 Pagina 2 Adviesbureau ’Lekker en Gezond’ Je werkt bij het voedingsadviesbureau ‘Lekker en Gezond’ als junior adviseur. Je geeft dagelijks advies over lekkere en verantwoorde voeding. Hiervoor geef je overal presentaties, staat mensen telefonisch te woord en beantwoordt vragen die via de e-mail worden gesteld. Vandaag krijg je per e-mail het volgende bericht: Aan: Van: CC: Onderwerp: Verzonden: [email protected] [email protected] Vraag gezonde voeding Vandaag, 11.03 uur Beste meneer of mevrouw, Mijn vader heeft dit najaar een hartinfarct gehad. Zomaar, plotseling. Gelukkig was de dokter er op tijd bij, want anders had het wel eens heel anders kunnen aflopen… daar denk ik maar niet aan. Sindsdien proberen we gezonder te eten. Nu hoor ik over vet heel veel tegenstrijdige dingen. De één zegt dat vet slecht is en een ander zegt weer dat dat niet zo is. Kunt u mij zeggen of vet slecht is of niet. Ook wil ik graag weten wat ik nou beter wel en wat ik nou beter niet kan eten. Alvast hartelijk bedankt, ook namens mijn vader. Patty Onverzadigd. p.s. Hebben jullie ook lekkere en gezonde recepten? Opdracht 1. Beantwoord de e-mail van Patty Onverzadigd op de volgende pagina. Gebruik in je antwoord zoveel mogelijk van de volgende woorden: Onverzadigd vet Goede bron van energie Kaas Mager vleeswaar Vitamines Halvarine Bak- en braadproducten Verzadigd vet Volle melk Snacks Cholesterol Noten Bouwstof Vette vis Koek en gebak Olie Slagroom Halfvolle melk Margarine ➔ Hoofdstuk 4 Pagina 3 Aan: Van: CC: Onderwerp: Verzonden: [email protected] [email protected] Antwoord vraag gezonde voeding Beste mevrouw Onverzadigd, beste Patty, Graag leg ik u uit hoe één en ander in elkaar zit. Laat ik beginnen met te zeggen dat iedereen vet nodig heeft. Je hebt het nodig voor …. Met vriendelijke groet, Voedingsadviesbureau ‘Lekker en Gezond’ Opdracht 2. Patty Onverzadigd vraagt in haar e-mail om lekkere en gezonde recepten. Zoek in tijdschriften twee lekkere en gezonde recepten. Let op dat de ingrediënten waar vet in zit vooral onverzadigd vet bevatten. Hoofdstuk 4 Pagina 4 Goed vet, slecht vet! Je hoort het steeds vaker: jongeren eten te veel vet. Maar is dat ook zo? Dit gaan we in deze opdracht onderzoeken. In Nederland geeft de overheid aan wat je maximaal per dag aan vet mag eten. Andere onderzoekers verzamelen weer informatie over wat jongeren en ook ouderen werkelijk dagelijks aan vet naar binnen krijgen. Wat denk jij, eten we echt te veel vet? Hoeveel vet mag je per dag eten? Eet elke dag tenminste … Het is beter dat je niet meer eet dan ... Eet zo min mogelijk verzadigd vet, maar in ieder geval niet meer dan … Jongens 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr Meisjes 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr 56 gram vet 113 gram vet 74 gram vet 149 gram vet 51 gram vet 101 gram vet 55 gram vet 111 gram vet 28 gram verzadigd vet 37 gram verzadigd vet 25 gram verzadigd vet 28 gram verzadigd vet Hoeveel vet eten jongens en meisjes gemiddeld in de leeftijd van 11 t/m 16 jaar? Gemiddeld eten ze per dag … Hiervan was gemiddeld ... Jongens 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr Meisjes 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr 89 gram vet 34 gram vet verzadigd vet 80 gram vet 31 gram vet verzadigd vet 104 gram vet 39 gram vet verzadigd vet 83 gram vet 33 gram vet verzadigd vet Opdracht 1. Bekijk in de eerste tabel de totale hoeveelheid vet en de hoeveelheid verzadigd vet die jongens en meisjes per dag mogen hebben. Vergelijk deze waarden met de tweede tabel die aangeeft hoeveel vet en hoeveel verzadigd vet zij werkelijk aten. Vul nu het onderstaand schema in. Je kunt kiezen uit de antwoorden: ‘te weinig’; ‘voldoende’ of ‘teveel’ vet? Jongens 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr Meisjes 10 t/m 13 jr 14 t/m 16 jr Vet Verzadigd Vet Vraag 1. Juist of onjuist. Nu je het schema hebt ingevuld, kijken we nog eens naar de uitspraak ‘Jongeren eten te veel vet’. Is deze uitspraak juist of onjuist? De uitspraak is juist/onjuist*, want (*Streep door wat niet juist is). Hoofdstuk 4 Pagina 5 Vet voor hart en vaten Vetten zijn er in soorten en maten. Onverzadigd en verzadigd en enkelvoudig onverzadigd en meervoudig onverzadigd. In allerlei ingewikkelde processen in je lichaam spelen die vetten een rol. Een ding hebben ze gemeen: ze hebben iets te maken met het risico op hart- en vaatziekten. Dus met de kans op het krijgen van bijvoorbeeld een hartinfarct. Het schema laat zien welke vetten het risico op hart- en vaatziekten vergroten. En welke vetten niet. Eten en drinken Eiwitten Koolhydraten Vetten Onverzadigd Je goede HDL-cholesterol stijgt en je slechte LDL-cholesterol daalt Doorsnede van een ader veel HDL-cholesterol in bloed veel HDL in je bloed ruimt ‘slib’ aan de binnenkant van je aders op Verzadigd Je slechte LDL-cholesterol stijgt Doorsnede van een ader veel LDL-cholesterol in bloed van veel LDL in je bloed slibben je aders langzaam dicht Opdracht 1. Vul de schuingedrukte woorden in de onderstaande zinnen in. cholesterol – HDL-cholesterol – LDL-cholesterol – overgewicht – risico op hart- en vaatziekten – onverzadigde vetten – verzadigde vetten – vetten In je voeding komen ____________________________________________________________________ voor. Er zijn verschillende soorten vetten. Allemaal hebben ze hun eigen invloed op het __________________________________ gehalte in je bloed. Een hoog ________________ in je bloed verlaagt het risico op ____________________________________ Het risico op hart- en vaatziekten is verhoogd als je _____________________________ hoog is in je bloed. Het risico op hart- en vaatziekten is ook verhoogd als je _____________________________________ hebt. HDL-cholesterol in je bloed stijgt als de vetten in je voeding vooral _________________________bevatten. LDL-cholesterol in je bloed stijgt als de vetten in je voeding vooral _________________________bevatten. Hoofdstuk 4 Pagina 6 Plant of Dier? In pindasaus zitten voornamelijk pinda's, de zaden van de pindaplant. Pindasaus heeft daarom een plantaardige herkomst. Andere levensmiddelen, zoals bijvoorbeeld brie en paté, bevatten grondstoffen die afkomstig zijn van dieren. Afhankelijk van de herkomst noemen we een levensmiddel daarom 'plantaardig' of 'dierlijk'. De meeste voedingsmiddelen hebben zowel ingrediënten van planten als ingrediënten van dieren. Dit noemen we een 'samengesteld' product. Zo zitten in een kant-en-klaar huzarenslaatje zowel stukjes vlees (dierlijk) als doperwten (plantaardig). In deze opdracht ga je onderzoeken wat de voornaamste herkomst is van een aantal voedingsmiddelen. Opdracht 1. In kolom 1 staat een aantal plaatjes van voedingsmiddelen. Geef in kolom 2 aan of het voedingsmiddel plantaardig of dierlijk is. Dit doe je door het foute antwoord door te strepen. Bij een samengesteld product kijk je eerst welke grondstof het meest wordt gebruikt. Is deze grondstof plantaardig, dan streep je dierlijk door. Bevat het maar een klein beetje plantaardige grondstof en veel dierlijke ingrediënten, dan streep je plantaardig door. Met kolom 3 hoef je nog even niets te doen. Kolom 1 Kolom 2 Kolom 3 Herkomst Het vet is voornamelijk Roomboter plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Kuipje margarine plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Toetje (vanille) met room plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Olie plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Pindakaas plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Rookworst plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Kaas plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Zalm plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Mayonaise plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* Chocolade plantaardig / dierlijk* onverzadigd / verzadigd* * streep door wat niet juist is ➔ Hoofdstuk 4 Pagina 7 Vraag 1. Bekijk alleen de plantaardige producten. Zitten hier vooral verzadigde of onverzadigde vetten in? In de plantaardige producten zitten vooral … Vraag 2. Bekijk vervolgens alleen de dierlijke producten. Zitten hier vooral onverzadigde vetten in of verzadigde? In de dierlijke producten zitten vooral … Vraag 3. Noem twee voedingsmiddelen met een plantaardige herkomst die niet in kolom 1 staan. 1. 2. Vraag 4. Noem twee voedingsmiddelen met een dierlijke herkomst die niet in kolom 1 staan. 1. 2. Opdracht 2. Geef in kolom 3 aan of het vet in de afgebeelde voedingsmiddelen vooral onverzadigd is of vooral verzadigd. Streep opnieuw het woord door dat niet van toepassing is. Als de voedingsmiddelen in de klas aanwezig zijn, kun je nog even op de verpakkingen kijken wat voor soort vet er in zit. Hoofdstuk 4 Pagina 8 Snacken bij de Mac De hamburgers en de cheeseburgers van McDonald’s zijn bij veel jongeren een favoriete snack na school. Eet jij wel eens een lekkere hamburger bij de McDonald's of bij een snackbar? Of neem je een groenteburger om gezond te snacken? In deze opdracht ga je onderzoeken of een hamburger echt zo vet is als je denkt. Hiervoor zoek je uit of de energie in verschillende burgers vooral afkomstig is van vetten of van koolhydraten. Wist je dit nog … 1 gram koolhydraten levert 17 kJ (4 kcal) 1 gram vetten levert 38 kJ (9 kcal) Opdracht 1. Bekijk de folder ‘Bewust kiezen’ van McDonald’s of surf naar www.mcdonalds.nl. Op de website kies je in de kolom ‘Bewust kiezen’ voor de voedingswaarde tabel. Vul in kolom 1 in hoeveel gram koolhydraten en in kolom 3 hoeveel gram vet er in de genoemde producten zit. Rond de cijfers af op hele getallen. kolom 1 Product McKroket Hamburger Cheeseburger Fish’Filet Groenteburger kolom 2 kolom 3 kolom 4 Koolhydraten gram 53 Vetten kJ /g X 17 X 17 X 17 X 17 X 17 Energie uit koolhydraten = 901 kJ = = = = gram 17 kJ/g X 38 X 38 X 38 X 38 X 38 Energie uit vetten = 646 kJ = = = = Opdracht 2. Nu ga je berekenen hoeveel energie je uit de koolhydraten en uit de vetten krijgt als je deze hamburgers zou opeten. Dit doe je door de grammen koolhydraten of vetten te vermenigvuldigen met de hoeveelheid energie die één gram koolhydraten of één gram vet levert. Voorbeeld: 53 gram koolhydraten vermenigvuldigen met 17 kilojoule per gram geeft 901 kilojoule (kJ) (McKroket). Vul de uitkomsten in kolom 2 en in kolom 4 in. Vraag 1. Welke voedingsstof levert de meeste energie bij de burgers van Mc Donald’s, vetten of koolhydraten? Vraag 2. Had je dit antwoord verwacht? Ja/Nee*, omdat * streep door wat niet juist is Hoofdstuk 4 Pagina 9 Zoeken op internet Opdracht 1. Surf naar de volgende websites: www.voorlichtingmvo.nl, www.voedingscentrum.nl, www.hartstichting.nl Zoek de de betekenis van de volgende woorden op. Verzadigd vet Onverzadigd vet Cholesterol Olie Schijf van vijf Gezonde voeding Voedingsstoffen Verborgen vet Zichtbaar vet Vraag 1. Noem andere websites waar informatie wordt gegeven over gezonde voeding. Vraag 2. Hoe hoog mag jouw cholesterolgehalte zijn? ➔ Hoofdstuk 4 Pagina 10 Opdracht 2. Surf naar de website www.voorlichtingmvo.nl en ga op zoek naar informatie over frituren. Vraag 3. Noem drie soorten frituurvet. Geef ook aan welke twee vetten het gezondst zijn om in te frituren. Vraag 4. Wat is de maximale aanbevolen temperatuur om in te frituren? Hoofdstuk 4 Pagina 11 Wat staat er op het etiket? Op de verpakking staat informatie over het voedingsmiddel. Je vindt er de ingrediënten, maar ook de voedingswaarde van het product. Ingrediënten zijn de grondstoffen waaruit het product is samengesteld. Opdracht 1. Bekijk het etiket van een (leeg) kuipje margarine en een (leeg) kuipje halvarine. Vraag 1. Noem 5 ingrediënten van margarine. Vraag 2a. Stel je eet 5 boterhammen per dag. Iedere boterham besmeer je met 5 gram margarine. Hoeveel kJ energie krijg je hiermee binnen? Vraag 2b. En hoeveel kJ energie krijg je binnen als je halvarine gebruikt? Vraag 3a. Kijk op het kuipje margarine. Hoeveel vet zit erin per 100 gram? Vraag 3b. En hoeveel gram vet zit er in 100 gram halvarine? Vraag 4. Je weet nu dat halvarine minder vet bevat dan margarine en dat het ook minder kJ energie levert. Kun je nog meer verschillen ontdekken? Hoofdstuk 4 Pagina 12
© Copyright 2024 ExpyDoc
