Beknopt jaarverslag 2013 Nederlands Steendrukmuseum Oanje Nassaustraat 8c 5554 AG Valkenswaard Tel. (040) 204 98 41 Fax (040) 201 13 33 [email protected] www.steendrukmuseum.nl MUSEUMMISSIE EN PERSPECTIEF Het Nederlands Steendrukmuseum wil op een laagdrempelige en eigentijdse wijze veel mensen kennis laten nemen over de rol van de steendruk en lithografie in de maatschappij van toen en nu. In het Nederlands Steendrukmuseum maakt het publiek kennis met alle denkbare facetten van het in 1798 door Alois Senefelder uitgevonden vlakdrukprocedé: de steendruk of lithografie. De uitvinding ontketende mondiaal de tweede grote revolutie na de uitvinding van de boekdrukkunst. Een techniek om snel, massaal en voordelig afbeeldingen te kunnen drukken. Zonder de daarna uitgevonden fotolithografie was zelfs de microchip er niet gekomen. De uitvinding nam spoedig een ongekend grote vlucht. Vanaf 1809 via Rotterdam ook in onze Lage Landen. In het Nederlands Steendrukmuseum komen zowel de historische, technische als artistieke kanten en het maatschappelijk belang van het steendrukken op interactieve wijze ruim aan bod. De collectie - bijeengebracht door ir. P. L. Vrijdag - omvat boekillustraties, cartografie, reclameplaten, muziekdruk en speelkaarten tot poëzieplaatjes, etiketten, ansichtkaarten, prenten, karikaturen, (satirische) tijdschriften, kinderspelen en blikdruk en sinds 2011 tevens aan de microlithografie gerelateerde objecten. Maar ook werk van kunstenaars als Kees van Dongen, Alphonse Mucha, Poen de Wijs, Jan Toorop, Adolphe Willette, Piet van der Hem en Jan Sluijters zijn opgenomen in de vaste collectie. Van de opgestelde steendrukpersen uit de afgelopen twee eeuwen wordt een aantal nog regelmatig gebruikt. Ook is een getrouwe replica van de eerste houten steendrukpers van Alois Senefelder uit 1798 te zien. En in het museumatelier worden zowel workshops als drukdemonstraties gegeven en zijn bovendien frequent kunstenaars aan het werk te zien. Daarnaast is een bibliotheek aanwezig met een groeiende collectie aan de lithografie gerelateerde (vak-)boeken. De collectie wordt met grote zorg en professioneel onderhouden en voortdurend uitgebreid. Het museum ondersteunt het maatschappelijke belang van cultureel ondernemerschap en streeft zoveel mogelijk financiële zelfstandigheid na uit o.a. entreegelden, workshops, grafiekprojecten, de museumwinkel en de webwinkel. Voorts is het museum actief op zoek naar samenwerkingsverbanden. Vooralsnog zijn subsidies echter nog onontbeerlijk. Een belangrijke subsidieverlener is de gemeente Valkenswaard. Daarnaast wordt het museum ruimhartig ondersteund door sponsors, donateurs en vrienden. Bovendien is het museum continu actief in het werven van diverse projectsubsidies. ORGANISATIE Het bestuur van de Stichting Lithografisch Museum Vrijdag bestaat uit de volgende leden. Voorzitter Secretaris Penningmeester Bestuurslid Bestuurslid H. Willemsen Th. Kaal ir. J.J.E.A. van Meel ir. P.L. Vrijdag C.F.P. van Rooij Het bestuur van het Nederlands Steendrukmuseum hanteert sinds 2010 het Bestuursreglement en Directiereglement conform de regels van de Code Cultural Governance. Daarbij is gekozen voor het zg. Bestuur Directie model. Een en ander wordt jaarlijks door het bestuur getoetst. Sinds mei 2007 is de dagelijkse leiding van het Nederlands Steendrukmuseum in handen van parttime directeur Frank van Oortmerssen. Hij wordt hierbij parttime administratief ondersteund door mevrouw Lowies Giesen - Verbiest. Vrijwilligers De vrijwilligers functioneren onder de paraplu van negen taakgroepen met per taakgroep een coördinator aan het hoofd. Bestuur en directie streven er naar om, binnen de vastgestelde beleidskaders, zoveel mogelijk zaken optimaal te (laten) regelen en uitvoeren door de leden van het vrijwilligersteam. Zij spelen een cruciale rol. Zonder de enthousiaste inzet van hen zou het museum niet kunnen bestaan. Een vast aandachtspunt van zowel bestuur als directie is het plezierig en deskundig functioneren van het vrijwilligersteam. Alle nieuwe vrijwilligers worden intensief begeleid/opgeleid met als vast onderdeel ook het kennisnemen van de interne veiligheidsvoorschriften. Eind 2013 beschikt het Nederlands Steendrukmuseum, exclusief het bestuur, over 42 enthousiaste vrijwilligers die het dagelijkse bestuur en leiding van het museum op voortreffelijke wijze ondersteunden in haar activiteiten. In 2013 mocht het museum twee nieuwe vrijwilligers verwelkomen en is van vier vrijwilligers afscheid genomen. Externe adviseurs Het museum kon ook in 2013 beschikken over de ondersteuning van externe adviseurs, te weten de meester-drukkers Gertjan Forrer en Aad Hekker en de meester-lithografen Jan Sinkeldam en Thomas Posthuma uit Weesp. En voor de chromolithografie van Professor Michael Twyman van de Reading University. Het netwerk in binnen- en buitenland groeit gestadig. Zowel op persoonlijke basis als wel met organisaties. Daarnaast is de samenwerking met collega musea (vooral grafische musea) en instellingen als grafische werkateliers zowel op nationaal als internationaal niveau verder uitgebouwd. In 2013 kon een bijzonder leerproject worden afgesloten waarbij vrijwilligers onder leiding van meester-drukker Gertjan Forrer zich het werken op een steendruksnelpers eigen konden maken. Van dit drukproces is naast een stap voor stap handleiding tevens een instructiefilm gemaakt. Wereldwijd resteren nog maar enkele werkende steendruksnelpersen; twee unieke werkende exemplaren (bouwjaar 1900 en 1926) zijn in ons museum te vinden. Voorts is wekelijks op woensdag beeldend kunstenares Maaike Feih in het museumatelier aanwezig voor educatie van onze vrijwilligers en informatieverstrekking naar het publiek. Status 'Geregistreerd Museum' Het doel van de museumregistratie en opname in het Museumregister is het zichtbaar maken, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de Nederlandse musea en daarmee het verantwoord beheer van het culturele erfgoed in Nederland. In mei 2011 is het museum na een intensieve toetsing voor de tweede keer voor de duur van vijf jaar opgenomen in dit register. Dit wil zeggen dat het Nederlands Steendrukmuseum voldoet aan de ICOM-definitie1 van een museum en de criteria zoals vastgelegd in de z.g. Museumnorm 2. Bovendien is deze status een vereiste om acceptant te mogen zijn van de Museumkaart. Jaarlijkse zelfanalyse. Vanaf 2012 gelden vernieuwde criteria; vanaf dit jaar wordt getoetst aan de hand van de Museumnorm. Aangezien hierin ook nieuwe en aangepaste toetscriteria zijn opgenomen, geldt er voor het voldoen aan de Museumnorm een groeimodel. Sinds 2012 geldt ook voor de jaarlijkse zelfanalyse de z.g. onverkorte vragenlijst en is voor alle geregistreerde instellingen een basisdossier opgebouwd; de toetsing op locatie op basis van de door het NSM aangeleverde gegevens is sindsdien nog niet geschied. Lidmaatschappen Het Nederlands Steendrukmuseum is lid van de Nederlandse Museumvereniging, de Association of European Printing Museums, Internationaler Arbeitskreis Druck- und Mediengeschichte, Stichting Archaeopteryx Lithographica, Vereniging Originele Grafiek en maakt bovendien deel uit van het Overleg Grafische Musea Benelux. Daarnaast is museumoprichter de heer ir. P.L. Vrijdag bestuurslid van de in Duitsland gevestigde prestigieuze International Senefelder Foundation. Project Museale Verwervingen Het Nederlands Steendrukmuseum was in 2009 landelijk het eerste museum dat zich opgaf voor deelname aan het onderzoek Museale Verwervingen vanaf 1933. Doel van het onderzoek is vast te stellen in hoeverre zich in Nederlandse museale collecties objecten bevinden met een “verdachte” herkomst. In 2013 is dit project afgesloten met een nationaal gelanceerde publicatie en overzicht van de wel en niet deelnemende musea. Zie voor een gunstige beoordeling over het Nederlands Steendrukmuseum in www.musealeverwervingen.nl OPENSTELLING EN BEZOEKERS Het Nederlands Steendrukmuseum was ook in 2013 open van dinsdag tot en met zondag van 13.00 - 17.00 uur. Op Nieuwjaarsdag, Carnavalszondag, Carnavalsmaandag, Carnavalsdinsdag, Koninginnedag, 1e en 2e Paasdag, Hemelvaartsdag, 1e en 2e Pinksterdag, Valkenswaardse Kermis (derde zondag in juli), 2e zondag in september (Bloemencorso), 1e Kerstdag, 2e Kerstdag en Oudejaarsdag was het museum gesloten. 1 ICOM-definitie van een museum “Een museum is een permanente instelling, niet gericht op het behalen van winst, toegankelijk voor publiek, die ten dienste staat van de samenleving en haar ontwikkeling. Een museum verwerft, behoudt, onderzoekt, presenteert, documenteert en geeft bekendheid aan de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving, voor doeleinden van studie, educatie en genoegen.” Aldus luidt de definitie van een museum, die in 1974 is vastgesteld door de International Council of Museums (ICOM). Deze definitie vormt het uitgangspunt voor het Museumregister en wordt hierbij als volgt geïnterpreteerd: - Verwerven: het tijdelijk of permanent in bruikleen of eigendom aanvaarden van objecten. Als een museum meer dan 50% van de kerncollectie niet in eigendom heeft, dienen er bruikleenovereenkomsten te zijn met een looptijd van minimaal 25 jaar. Bij de beoordeling van bruikleenovereenkomsten worden de bepalingen met betrekking tot tussentijdse beëindiging betrokken. In principe is dat alleen mogelijk bij wanbeheer door bruikleennemer of als voortzetting van de overeenkomst van bruikleengever of bruikleennemer redelijkerwijze niet kan worden gevergd. - Behouden: alle maatregelen die nodig zijn om de collectie zodanig te bewaren dat deze zo goed mogelijk als museumcollectie kan functioneren. Hiertoe behoren preventieve en actieve conserveringshandelingen, restauratie, veiligheidszorg en informatiebeheer. - Onderzoeken: het actief zorg dragen voor onderzoek naar de collectie alsmede het borgen en overdragen van kennis over de collectie en vaardigheden met betrekking tot instandhouding en gebruik van de collectie. - Presenteren en bekendheid geven aan: het zowel materieel als virtueel, in dialoog met belanghebbenden, publiekelijk bekend en toegankelijk maken van de collectie en informatie over de collectie. - Documenteren: het vastleggen van primaire en secundaire (meet)resultaten over de collectie en instelling. 2 In de Museumnorm zijn kwaliteitscriteria vastgelegd met betrekking tot de hierboven beschreven taakgebieden van musea. De Museumnorm is samengesteld door de Werkgroep Normen en de Werkgroep Toetsing & Registratie van het Project Herziening Museumregister en wordt periodiek geëvalueerd. In 2013 verwelkomde het museum 5312 bezoekers. Dat zijn er 284 minder dan in 2012, maar de doelstelling van minimaal vijfduizend bezoekers is wederom gehaald. Hiervan bezochten 845 personen het museum in groepsverband. Daarvan betroffen 270 schoolleerlingen. Er zijn acht workshops steendrukken uitgevoerd waaraan 79 belangstellenden deelnamen. Bovendien is ook in 2013 het museum op alle extern gecommuniceerde tijden geopend geweest. Daarbij zijn op alle zondagen van de maand door onze vrijwilligers in dubbele bezetting gedraaid. En dit omdat het collega-museum Valkerij- en Sigarenmakerijmuseum per 2012 besloot op zondagen te sluiten. Onze museumwebsite mocht tussen 1 januari en 31 december 15.721 unieke bezoekers verwelkomen, de Facebookpagina scoorde 690 LIKES en op TWITTER konden we inmiddels 501 volgers noteren. Doelgroepen: De Nederlandstalige in cultuur(-historie), kunst en grafische techniek geinteresseerde man of vrouw in de leeftijd vanaf circa 8 jaar. Rondleidingen worden ook in het Duits, Engels en Spaans verzorgd. Museumkaart: Het Nederlands Steendrukmuseum is als lid van de Nederlandse Museumvereniging en vanwege de verleende status van Geregistreerd Museum erkend als acceptant van de Museumkaart en is daar vooralsnog uniek mee in De Kempen en daarmee in de regio Valkenswaard. Veiligheid BHV en CHV Directeur, medewerker secretariaat en vier vrijwilligers volgden met succes voor het vierde jaar de BHV herhalingscursus en verkregen het landelijk erkende certificaat Bedrijfs Hulp Verlening, inclusief een training brand blussen en reanimatie met een A.E.D. -apparaat dat in het CAROLUS gebouw aanwezig is. Jaarlijks dienen onze vrijwilligers kennis te nemen van het zg. Calamiteitenplan en ook wordt met de direct belanghebbenden doorgesproken/geoefend "hoe te handelen" bij een calamiteit. Tevens is kennis genomen van de noodzaak om ook de CHV (Collectie Hulpverlening) op orde te hebben, zodat bij een calamiteit de belangrijkste museale objecten gered kunnen worden. Cultureel Preventienetwerk Eindhoven e.o: In 2009 is het Cultureel Preventienetwerk Eindhoven e.o. in het leven geroepen waaraan het Nederlands Steendrukmuseum intensief meewerkte aan de totstandkoming en uitbouw daarvan. In Noord-Brabant zijn acht regionale netwerken actief. Binnen het Netwerk Regio Eindhoven e.o. nemen 12 instellingen deel, die twee keer per jaar bij elkaar komen om informatie uit te wisselen en ervaringen te delen. Ook vertegenwoordigers van de professionele hulpverleningsdiensten nemen regelmatig deel aan dit overleg om mee te denken en te adviseren. Het uitgangspunt van deze gezamenlijke netwerkaanpak is om van elkaar te leren, kennis op te doen met als uiteindelijke doelstelling dit in praktijk te brengen. Men kan dan denken aan: veiligheidszorg, risicoanalyse, BHV, CHV contacten en afstemming met externe organisaties. Het museum beschikt over een actueel Calamiteitenplan om een correcte beheersing van een onverhoopte calamiteit binnen het museum te kunnen waarborgen. EDUCATIE Educatie is een belangrijke peiler binnen het museale beleid. Gewerkt wordt volgens de kaders van een meerjaren educatieplan. Het dient als basis van het educatiebeleid richting scholen. Het NSM hanteert de volgende drie lespakketten. De drie pakketten zijn geschikt voor leerlingen vanaf groep 6 van het Basisonderwijs tot de bovenbouw van het VWO. Hierbij is nauw contact gelegd met scholen en diverse cultuurcoördinatoren; de komst in Valkenswaard van twee cultuurcoaches wordt toegejuicht. Lespakketten voor scholen 1. “Steendrukken? Dat doe je zo!”. Leerlingen maken op een interactieve manier kennis met de steendruk. Zij krijgen op school een instructieles van een van onze medewerkers. Aan de leraar wordt vooraf door ons informatie verstrekt. In groepsverband (maximaal 15 leerlingen per steen) tekenen en schrijven de leerlingen op de door ons aangeleverde drukstenen. De school/leraar is verantwoordelijk voor het tijdig terugbrengen van de stenen zodat er voldoende tijd is om de stenen drukklaar te maken. De leerlingen bezoeken het museum waar ze het tv-programma “Klokhuis” over steendrukken bekijken en een rondleiding krijgen. Onder begeleiding van zeer ervaren steendrukkers worden de door hen getekende stenen in ons museumatelier afgedrukt. Les op school: duur rond 30 minuten. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. De school krijgt een aantal litho’s (= afdrukken van het werk van de eigen leerlingen) Maximaal 30 leerlingen en begeleiding: grotere groepen in overleg. Kosten: € 125,-; buiten de regio Zuidoost Brabant: op aanvraag. 2. “Ontdek de wereld van de steendruk”. Leerlingen beginnen het bezoek aan het museum met het bekijken van het tv-programma “Klokhuis” over steendrukken. Daarna volgt een rondleiding door het museum door een rondleider (maximaal 15 leerlingen per rondleider). Het bezoek wordt afgesloten met een drukdemonstratie, waarbij de leerlingen zelf – onder begeleiding van ervaren drukkers– helpen met het afdrukken. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. Maximaal 30 leerlingen en begeleiding: grotere groepen in overleg Kosten: € 75,- 3. “Zoek de druksteentjes”. Leerlingen beginnen het bezoek aan het museum met het bekijken van het tv- programma “Klokhuis” over steendrukken. Vervolgens maken zij een speurtocht door het museum. Zij worden in tweetallen zelfstandig langs diverse objecten in het museum geleid en ontdekken zo het museum op een bijzondere manier. Bezoek aan het museum: rond 1 uur. Maximaal 30 leerlingen en begeleiding; grotere groepen in overleg. Kosten: € 50, 4. Workshop Steendrukken Bovenbouw VWO Ook in 2013 vond een intensieve workshop plaats, verdeeld over drie blokuren, met enthousiaste leerlingen van de bovenbouw VWO van SG Were Di te Valkenswaard. Het eerste onderdeel betrof een intensieve kennismaking met de steendruk, het grote maatschappelijke belang daarvan en hoe het werkt. Vervolgens lithografeerden de leerlingen een tijdens de tekenles ontworpen ego portret op een druksteen. En het derde onderdeel betrof het afdrukken daarvan. Workshops STEENDRUKKEN voor particulieren Het Nederlands Steendrukmuseum wil een 'levend museum' zijn. Jaarlijks kan het publiek zich vier keer vrij inschrijven voor het bijwonen van een workshop steendrukken. Daarnaast kunnen ook individuele groepen zich hiervoor aanmelden. Het workshopprogramma ziet er als volgt uit. 10.00 uur: ontvangst, voorstellen leiding workshop, toelichting op het werkprogramma van de dag utleg over het procedé steendruk, slijpen van de steen, tekenen op de steen en drukklaar maken van de steen. 12.30 uur: lunch in de foyer van het museum 13.30 uur: uitleg over steendruk handpers, uitleg over soorten papier voor steendruk, drukken van de steen op de handpers. 16.00 uur: evaluatie workshop en een afsluitend drankje. De cursusprijs bedraagt inclusief alle materialen, papier, syllabus, lunch en drankje:€ 60,00 p.p. COMMUNICATIE Strategische doelstelling: ruime bekendheid geven aan het museum door het actief benaderen van een scala aan publieksgroepen in binnen- en buitenland. We zien een verschuiving in de benaderingsmogelijkheden naar een steeds groter wordend belang van inzet van de nieuwe media. We zetten dit middel dan ook fors en welbewust in. Het museum streeft gericht en voortdurend naar zo veel mogelijk 'free publicity'. De Nieuwsflits, De Nieuwsbrief en inzet nieuwe media Primair om alle vrijwilligers snel te kunnen informeren en nauw betrokken te houden bij de actuele zaken verschijnt frequent per e-mail De Nieuwsflits. Soms kan er ook extern mee worden gecommuniceerd. Vanaf 2014 zal de museumwebsite hiervoor worden ingezet. Jaarlijks verschijnt in geprinte uitvoering voor onze sponsoren, donateurs, vrienden en externe contacten De NSM Nieuwsbrief. Daarnaast is divers museumnieuws gecommuniceerd via onze druk bezochte website www.steendrukmuseum.nl De website beschikt ook over een servicepagina in het Duits en Engels. Het museum is intussen zeer actief op Facebook www.facebook.com/NederlandsSteendrukmuseum en te volgen via Twitter @STEENDRUKMUSEUM en op @Pinterest te vinden. En om in te spelen op de gestadige opkomst van de smartphone en tablet wordt ook de QR-code consequent toegepast. Gelet op de vele positieve reacties uit zowel de regio, het land en zelfs steeds meer uit het buitenland voorziet een en ander duidelijk in een actuele behoefte. Media, museumboek en folder Voorts zijn alle museumactiviteiten doelgericht via persberichten gecommuniceerd naar zowel de regionale als landelijke media en over het algemeen uitstekend opgepakt door de media. Elders in het verslag zijn daarvan enkele mooie voorbeelden te vinden. Ook blijkt ons tijdens het 10 jarig jubileumfeest van het museum gepresenteerde boek Het Nederlands Steendrukmuseum behalve een gewaardeerd naslagwerk, tevens een uitstekend PR instrument. Bovendien is er kennis in vast gelegd en is het van groot belang voor de inleving van onze (nieuwe) vrijwilligers. Het boek is verkrijgbaar in de museumwinkel, via de museumwebsite, bij Boekhandel Priem te Valkenswaard of de betere boekhandel in Nederland, Bol.com en tevens beschikbaar in talloze bibliotheken in Nederland. MUSEUM in actie ... Een greep uit de 2013 activiteiten LES MAÎTRES DE L'AFFICHE... De meesters van het affiche. De doorloop tot en met 21 april 2013 van deze expositie mag verheugend worden genoemd. Enthousiaste reacties vielen ons ten deel in het gastenboek en op onze enquêteformulieren voor deze i.s.m. GRIFFIOEN GRAFIEK uit Hilversum ingerichte expositie en mogelijk is gemaakt door subsidies uit het Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard, Het Leye Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds en fantastische inzet van onze vrijwilligers. Assortiment museumwinkel breidt uit Streven naar nòg meer cultureel ondernemen binnen de marges die de ANBIregeling toelaat is meer dan ook beleid geworden. Uitbreiding van het winkelassortiment met steeds meer grafiek, boeken, cadeauartikelen, maar ook deze exclusieve buttons van Alois Senefelder, de uitvinder van de steendruk en lithografie hoort daar zeker bij. VIIIe EX-LIBRIS RUILDAG Op zaterdag 2 februari hield de vereniging EXLIBRIS WERELD voor de achtste keer een ruilbeurs i.s.m. het Nederlands Steendrukmuseum. Speciaal voor de leden van deze actieve vereniging ontwierp de fameuze Belgische graficus Hedwig Pauwels een daarna in het museum afgedrukte litho 'Sieraad' die zichtbaar in de smaak viel bij de deelnemers en bezoekers. Het evenement werd druk bezocht door gepassioneerde liefhebbers uit zowel Nederland als België en Duitsland en vond deels plaats in de museumfoyer. Het NSM steendrukt in Eindhoven Eveneens op zaterdag 2 maart zowel verbaasde als glimlachende gezichten bij de bezoekers aan de Eindhovens megaboekhandel Van Piere + De Slegte. De glimlachende gezichten vooral van hen die al bekend zijn met ons museum en zij die de aankondiging van onze steendrukdemonstratie direct bij de ingang in de media hadden gelezen. Om de actie extra luister te geven kon men het boek Het Nederlands Steendrukmuseum voor € 25,- kopen en kreeg daarbij een bijzondere litho van beeldend kunstenaar en museumvrijwilliger Yvonne Bogers - Kreffer cadeau! Lithoproject voor Gemeente Valkenswaard Eind 2012 kreeg het museum de prestigieuze opdracht om een serie litho's te vervaardigen voor de gemeente Valkenswaard. Beeldend kunstenaar Brigit Ederveen verraste ons met drie ontwerpen van subliem in beeld gebrachte zeer herkenbare, karakteristieke locaties in Valkenswaard. Op basis van deze ontwerpen heeft zij vervolgens met veel geduld en inzet en begeleid door onze drukkers de ontwerpen in spiegelbeeld op druksteen getekend. Niet onbelangrijk te vermelden, dat zij haar vakmanschap geheel belangeloos heeft ingebracht, wat zeer wordt gewaardeerd! Op vrijdag 1 maart zijn onder toeziend oog van burgemeester Ederveen en diverse genodigden de litho's officieel onthuld en overgedragen aan de gemeente Valkenswaard. De litho's zijn niet te koop en worden exclusief ingezet als relatiegeschenk door de gemeente Valkenswaard. Gratis entree tijdens 32e Museumweekend Op 6 en 7 april participeerde het museum met een gratis openstelling in de 32e editie van het landelijke Museumweekend. Het thema was: DOE EEN MUSEUM! Er waren doorlopend steendrukdemonstraties, rondleidingen, was de expositie Les Maîtres de l'affiche te bekijken, bood de museumwinkel vele aantrekkelijke aanbiedingen. en was er voor iedere bezoeker een lithografische attentie. Traditioneel werkt het museum tijdens dit weekend samen met het Valkerij en Sigarenmakerijmuseum, de Sint Nicolaas Gildekamer en het atelier van beeldend kunstenaar Ingrid Simons. Als tegemoetkoming om dit druk bezochte weekend mogelijk te maken ontving het museum ook in 2013 een gewaardeerde subsidie van € 500,- van de Gemeente Valkenswaard. Grafieschenking door republiek Mexico Op woensdag 3 april was het Nederlands Steendrukmuseum te gast bij de Ambassade van Mexico in Den Haag om een zeer bijzondere grafiekdonatie met als titel Estampas, Idipendencia y Revolución in ontvangst te nemen. Na een hartelijk welkom door Dalya Salinas Pérez (Political and Cultural Officer) en haar medewerker Montserat Zamora González en kennismaking met ambassadeur van Mexico Z.E. Eduardo Ibarrola, mochten museumoprichter en conservator Ir. Peter-Louis Vrijdag, voorzitter Herman Willemsen en directeur Frank van Oortmerssen de inhoud van enorme kist met grafiek openen. Slechts 100 complete sets zijn vervaardigd. Vijftig mochten worden geschonken aan kunstinstituten binnen Mexico. De andere vijftig, zo staat te lezen in de voorwaarden,"kunnen geschonken worden aan de meest prestigieuze gespecialiseerde instituten in de verschillende landen, waarmee de Mexicaanse staat diplomatieke betrekkingen onderhoudt." Heel eervol dus om als museum te worden uitverkoren. Maar natuurlijk ook een verantwoordelijkheid. Voorbereidingen om deze unieke en weergaloos mooie grafiekcollectie te gaan exposeren zijn in volle gang. Vanwege de omvang van de collectie wordt primair naar een externe museale partner gezocht. Koninklijk getinte lithografische aubades... Vrijdagmorgen 19 april was het feest in het Nederlands Steendrukmuseum met oranje randje. In een goed gevulde foyer waren diverse Oranje Comités uit Noord-Brabant, museumrelaties, maar ook vertegenwoordigers van de drie Valkenswaardse Gilden bijeengekomen om samen met onze eregasten de burgemeester van Valkenswaard de heer Anton Ederveen en de heer Eef Brouwers, als voormalig directeurgeneraal van de Rijksvoorlichtingsdienst in de periode 1995 - 2004, een vijf kleuren litho van H.M. Koningin Beatrix te onthullen. Beiden spraken geheel spontaan mooie woorden over het project, de inzet van onze vrijwilligers, maar ook over het belang van het behoud van grafisch vakmanschap en daarmee het belang van het Nederlands Steendrukmuseum. De nummer één en twee en de kort daarop gemaakte litho van Willem-Alexander en Máxima zijn verzonden naar de Majesteit en de Commissaris van de Koningin en de Nummer 3 is geschonken aan de gemeente Valkenswaard. De litho's worden verkocht voor de symbolische prijs van € 33,-, zijnde het aantal jaren dat Beatrix ons land regeerde. IVe European Night of Museums | Europese Museumavond Op zaterdag 18 mei 2013 participeerde het Nederlands Steendrukmuseum voor de vierde keer in de European Night of Museums (Europese Museumavond) en was van 18.00 – 22.00 uur GRATIS te bezoeken. In de PR tipt het museum in combinatie met een museumbezoek de Valkenswaardse horeca te komen ontdekken. In heel Europa zijn op deze zaterdagavond ruim 4000 culturele instellingen in 40 verschillende landen gratis toegankelijk voor het publiek. De activiteit vindt plaats onder de hoede van de Council of Europe en UNESCO. Om een bezoek een extra dimensie te geven, vonden er in het museumatelier demonstraties steendrukken plaats op een ruim honderd jaar oude steendrukpers. Daarnaast waren er doorlopend films te zien over het steendrukken en doorlopend persoonlijk getinte rondleidingen. INTERNATIONAL STONE PRINTING WEEKEND... Ter ere van de expositie POEN DE WIJS in steendruk maakten beeldend kunstenaar POEN DE WIJS en de fameuze Zwitserse meester-drukker ERNST HANKE nog één keer samen een kleuren kunstlitho getiteld CARNAVAL DER DIEREN op één van onze snelpersen. Zij deden dat van 3 mei t/m 5 mei in een 'open setting' en deelden tussen het werk door hun kennis en ervaring met het uit binnen- en buitenland toegestroomde publiek. Nooit eerder maakten we mee dat veel bezoekers niets van dit grafische spektakel wilden missen en in en rond Valkenswaard bleven overnachten. Op zaterdag 4 en zondag 5 mei verzorgde meester-drukker Gertjan Forrer doorlopend diverse interactieve demonstraties o.a. over de UMDRUCK techniek waarbij de handpers centraal stond. Op zondag 5 mei mocht het museum bovendien beeldend kunstenaar, graficus en docent Lies Verdenius verwelkomen voor een lezing over haar werk. Opening expositie POEN DE WIJS in steendruk En op 3 mei vond in een bomvolle foyer de openingsmanifestatie plaats van de expositie POEN DE WIJS IN STEENDRUK. Eregasten op deze avond waren de burgemeester van Valkenswaard de heer drs. Anton Ederveen, de heer Dr. Ruud Lapré, beeldend kunstenaar Poen de Wijs en de Zwitserse meester-drukkere Ernst Hanke en echtgenote Erika Hanke. Het museum is zeer verheugd dat we bij de realisatie op de gulle medewerking mochten rekenen van het Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard, het Coöperatiefonds Rabobank Valkenswaard en Waalre, Prins Bernhard Cultuurfonds en onze sponsors, donateurs en vrienden en natuurlijk de fantastische inzet van onze vrijwilligers. Met de expositie is een cirkel rond gemaakt. Voor de opening op 21 september 2001 van het Nederlands Steendrukmuseum was het toenmalige bestuur op zoek naar iets spraakmakends. En dat moest een kunstlitho zijn. Vervolgens tipte de echtgenote van onze museumoprichter Loes Vrijdag op een expositie met adembenemend mooi lithografisch werk van Poen de Wijs. "Als die nou eens de litho ter ere van de opening zou kunnen maken..." En Poen zei dus JA tegen de uitnodiging en het is heel bijzondere litho geworden die tot nu onderdeel uitmaakt van onze vaste collectie. De expositie trok veel media-aandacht en was te zien tot en met 15 september. De litho CARNAVAL DER DIEREN is inmiddels geheel uitverkocht! Computernetwerk Met de komst van onze nieuwe vrijwilliger Huub Reemers is een grote sprong voorwaarts gemaakt m.b.t. een zo lang gewenst computernetwerk. Door zijn kundige en enthousiaste inzet kon een aantal recent geschonken vrijwel nieuwe computers worden geïntegreerd in een nieuw opgezet museumnetwerk. Bovendien is een automatische back-up gerealiseerd. LED-verlichting Dankzij een forse subsidie van de Provincie NoordBrabant, ASML en een resterend deel door sponsoring kon in 2013 afscheid worden genomen van de aanwezige traditionele lichtbronnen en is het museum overgegaan op 100% LED-verlichting. Behalve het voordeel van UV- en Infrarood vrije belichting komen de kleuren van onze objecten fantastisch uit. Een ongelofelijke beleving. En dit dankzij een speciaal voor het Nederlands Steendrukmuseum ontwikkelde licht receptuur door Smart2Led. Zoals bekend is LED veilig voor het behoud van onze litho's en bovendien wordt een energiebesparing van minimaal 65% gerealiseerd. We zijn met deze overgang naar LED het groenste museum in De Kempen geworden. Lithoproject voor TIME Magazine In juli was het veertig jaar gelden dat het befaamde internationale tijdschrift TIME voor het eerst werd gedrukt bij Roto Smeets Weert. Deze mijlpaal werd op 12 juli gemarkeerd met een bezoek door directie en stafleden van zowel TIME als Roto Smeets aan het Nederlands Steendrukmuseum. Naast een uitvoerige rondgang waarbij ook stil werd gestaan bij de rol van de lithografie voor de tijdschriftenwereld en werd een exclusieve litho van de allereerste door Roto Smeets gedrukte cover onthuld èn een litho van de dan meest recente cover. Een zeer exclusieve en eervolle opdracht voor ons museum waarvoor de lithografie is verzorgd door chromolithograaf Jan Sinkeldam en de druk door onze steendrukkers Jo Megens en Jo Schoenmakers. IS DàT OOK EEN LITHO? Kunstlitho’s uit eigen collectie. Na de expositie van het indrukwekkende oeuvre van Poen de Wijs en het druk bezochte International Stoneprinting Weekend vond op 30 september de opening plaats van al weer een grote expositie in het museum. De expositie is ingeleid door conservator Rijksprentenkabinet drs. Huigen Leeflang. Hij vertelde over het Rijksprentenkabinet en over hun rol in het onlangs heropende Rijksmuseum te Amsterdam. Aansluitend is de expositie geopend door de heer Mart Wijnen, wethouder cultuur en onderwijs, van de Gemeente Valkenswaard. We zijn het Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard, Prins Bernhard Cultuurfonds, onze sponsors, donateurs en vrienden bijzonder erkentelijk voor het mogelijk maken van deze tentoonstelling. Ons expositiebeleid is erop gericht om zoveel mogelijk kanten van de verbazingwekkende uitvinding van de steendruk en lithografie te laten zien aan breed publiek. Het museum heeft daar de afgelopen jaren met de exposities al heel wat voorbeelden kunnen laten zien en het publiek laten verbazen over de fabelachtige techniek van de lithografen om afbeeldingen over te brengen op een druksteen. Ondanks alle uitleg in het museum kunnen veel bezoekers nauwelijks geloven dat het geen "echte" pentekeningen, potloodtekeningen, aquarellen of zelfs schilderijen zijn, maar creaties die met lithografische technieken zijn gemaakt. IS DàT OOK EEN LITHO? is dan ook een veelgehoorde kreet. Met onze nieuwe expositie versterken we misschien die verbazing. Want het museum staat stil bij een heel interessant fenomeen binnen de lithografie en dat is de kunstlithografie. En dit, omdat al kort na de uitvinding van de lithografie ook kunstenaars en uitgevers ontdekten dat de lithografie een enorme kans bood om snel en tegen lage kostprijs KUNST te kunnen reproduceren. Het leek ons een mooie uitdaging om voor u een lithografische reis door de tijd samen te stellen aan de hand van ruim 60 kunstlitho’s en enkele opmerkelijke objecten van 1817 - heden. Ook zijn een aantal bijzondere objecten te zien zoals een unieke Indiase 3-D litho uit het begin van de 20e eeuw, een koekoeksklokje, enkele waaiers en blikdruk. Het museum wil er graag achter komen wat de bezoeker het meest aanspreekt. Daarvoor is een Litho-loterij bedacht. Wie zijn of haar voorkeur en naam en adres invult, kan in de maanden december en april fraaie door het museum gemaakte litho's winnen. De bezoeker maakt een afwisselende lithografische reis door de tijd aan de hand van zestig kunstlitho’s uit eigen collectie. Naast vroege litho’s van o.a. Franz Hanfstaengl, Jan Braet von Überfeldt en H.J. Backer ook lithografie van klinkende namen uit verleden en heden als Jan Weissenbruch, Theo van Hoytema, Jan Toorop, Käthe Kollwitz, Kandinsky, Van Dobbenburgh, Leo Gestel, Jan Sluijters, Picasso, Joan Miró en Marc Chagall. De expositie loopt nog tot en met 13 april 2014. Iconisch affiche landt in Valkenswaard Eind oktober verwelkomde ons museum een uniek en zeldzaam Nederlands affiche. Het is het affiche SLAOLIE van Jan Toorop uit 1894, gedrukt bij Lankhout & Co in Den Haag. Toen het fenomeen affiche vanaf 1890 ook in Nederland populair werd, zijn steeds meer kunstenaars benaderd om affiches te maken. De Delftsche Slaolie Fabriek (Later Calvé Delft) bijvoorbeeld vroeg vanaf 1893 jaarlijks artiesten om een affiche te maken. De eerste was Theo Nieuwenhuis gevolgd door Jan Toorop in 1894. De in Ned. Indië geboren Toorop kon toen nog niet vermoeden dat dit affiche zou uitgroeien tot een dergelijk iconisch affiche en mondiaal zou worden erkend als beeldbepalend voor de 'Jugendstil'. Een stroming die lange tijd in Nederland slaoliestijl werd genoemd. Jaarlijkse sponsor- en donateuravond Maandagavond 4 november stond geheel in het teken van onze begunstigers. Een avond als gebaar van enorme erkentelijkheid voor de van onze sponsoren en donateurs ontvangen geweldige, maar zeker ook onontbeerlijke, support aan ons museum. Maar natuurlijk ook een avond om hen een indruk te kunnen geven wat er zoal omgaat binnen het museum en staat te gebeuren. Na een enthousiasmerend openingswoord met daarin zowel een terugblik als vooruitblik van onze bestuursvoorzitter Herman Willemsen, gaf Gérard Dijkslag van Smart2Led een indrukwekkende presentatie 'LED-licht en emotie'. Dit bedrijf zorgde recent voor een volledige en sublieme transformatie van 'traditioneel lamplicht' naar 100% LED-verlichting binnen ons museum. Aansluitend konden we de jaarprent 2013 presenteren en tevens de bijbehorende film THE DUTCH MUSEUM OF LITHOGRAPHY where the artist meets the printer. En 'the artist' was Poen de Wijs die ons verraste met een indrukwekkend verhaal over de teloorgang van de kunstlithografie, maar toch ook weer het opkrabbelen en de hernieuwde belangstelling voor deze fantastische grafische techniek. De onthulling van de prent is verricht door Ellis Horck, namens de directie van de Rabobank Valkenswaard en Waalre en wethouder cultuur van Valkenswaard Mart Wijnen. Het museum toonde zich nogmaals zeer erkentelijk voor de financiële ondersteuning van respectievelijk het Coöperatiefonds en Cultuurfonds en ook het Prins Bernhard Cultuurfonds. Bij de aftiteling van de dvd barstte een luid applaus los. De dvd is overigens vanaf heden te koop voor slechts € 10,- (exclusief verzendkosten) en is op te vragen via [email protected]. Daarna was er een buffet 'in Mexicaanse sferen'. En dit om de komst te vieren van de unieke grafiekschenking uit Mexico, waarvan tijdens deze avond voor het eerste enige werken werden getoond. Het museum hoopt in 2014 een expositie te kunnen inrichten in samenwerking met een groot kunst gerelateerd museum. Beleef het Gedicht... Op 16 november vond in een tot de nok vol zittend cultuurcentrum De Hofnar in Valkenswaard de presentatie plaats van het poëzieproject 'Beleef het gedicht' rond de Valkenswaardse dichter Frans Hoppenbrouwers. Op initiatief van Theo Geldens is het afgelopen jaar hard gewerkt door een werkgroep aan de realisatie. Vanaf 1 januari 2014 zullen in en rond Valkenswaard 26 speciaal ontworpen gedichtentafels staan met daarop zowel een gedicht van Hoppenbrouwers als een recent gedicht van een scholier over de betreffende locatie. Daarvoor moest een lastige keuze worden gemaakt uit liefst 700 gedichten. Honderd daarvan zijn opgenomen in een eveneens tijdens deze bijeenkomst gepresenteerde smaakvol uitgevoerde gedichtenbundel. Daarnaast werd tevens een gratis wandel- en fietsroutekaart gepresenteerd. Voor allen die belangeloos aan dit project deelnamen was er een verrassing en wel een exclusieve en handgesigneerde litho die door de Valkenswaardse beeldend kunstenaar Theo Kappé in het Nederlands Steendrukmuseum is gemaakt. De middag werd vervolgens opgeluisterd met voordrachten door de schooljeugd en enkele muzikale intermezzo's. Met een korte toespraak van burgemeester Ederveen en de benoeming van een jeugd dorpsdichter ging het project officieel van start. Valkenswaard mag trots zijn op dit door zo velen mogelijk gemaakte project. Schenkingen: de museumcollectie breidt gestadig uit. Met het groeien van de naamsbekendheid blijkt het museum ook steeds vaker gevonden te worden als vertrouwde locatie voor het doen van schenkingen van aan de steendruk en lithografie gerelateerde objecten. Een selectie van enkele schenkingen uit 2013. Begin 2013 mochten we de verheugende komst van een bijzondere zogenaamde tafel steendrukpers verwelkomen. We dateren de pers op ruim 100 jaar oud. De mini steendrukpers verkeert in zeer goede staat. Plannen worden ontwikkeld om de pers in het museumatelier te plaatsen zodat we er demonstraties mee kunnen houden en... er onder begeleiding ook afdrukken mee gemaakt kunnen worden door de liefhebber. Voorts kon de collectie steendrukpersen worden uitgebreid met een zeer zeldzame en complete sterpers van het beroemde merk VOIRIN. Uit Duitsland ontvingen een bijzondere schenking Taschen Kalender ( für Lithographen und Steindrucker) uit de periode 1901 - 1911. De boekjes bevatten zeer interessante informatie over lithografische technieken, historische feiten, recepten. We zijn de schenker, een gepensioneerde offsetdrukker uit Duitsland, hiervoor zeer erkentelijk. De boekjes zijn een welkome aanvulling voor onze gestadig groeiende bibliotheek. Historisch Museum Deventer Op 19 september mochten we een genereuze schenking van litho's uit de periode 1830 - 1920 in ontvangst nemen bij Historisch Museum Deventer. Het museum gaat zich nl. met zijn verzameling specifieker richten op de stad Deventer. Een geregistreerd museum mag nu eenmaal niet zo maar collectiestukken afstoten en biedt deze altijd eerst bij collega musea, die eveneens zijn opgenomen in het museumregister, aan. De schenking betreft vooral vroeg Nederlandse monochrome litho's als enkele voorbeelden van zeer fraai chromolithografisch werk. Maar ook bevatte de schenking een 'geheime' litho van het leger over het beleg van Antwerpen uit 1831 aan! Een litho die zeker nog nader onderzocht zal worden. We zijn het museum zeer erkentelijk en kijken terug op een zeer gastvrije en behulpzame ontvangst door directeur Charles Boissevain en assistent conservator Anne van Geuns. Prototype waver Met grote erkentelijkheid richting ir. Erik Loopstra, productontwikkelaar van ASML, zijn we in het bezit gekomen van een prototype waver van 45 centimeter doorsnee die pas rond 2020 in productie zal komen. Voor ons museum, gesitueerd in de flanken van Eindhoven BRAINPORT, zeer bijzonder dat we daarmee steeds beter het hele spectrum tussen ontstaan van de traditionele lithografie tot de huidige microlithografie, die naar we onlangs leerden, eigenlijk al nano lithografie en binnenkort pico lithografie gaat heten, kunnen laten zien Alle objecten zijn inmiddels geregistreerd en de gevers hebben conform de regels die een in het Museumregister opgenomen museum een schenkingsakte ontvangen. VRIJWILLIGERSBELEID Het Nederlands Steendrukmuseum realiseert zich dat de inzet van vrijwilligers cruciaal is voor het functioneren van het museum. Als blijk van waardering en om de onderlinge banden te versterken wordt aan onze vrijwilligers met hun partner jaarlijks een vrijwilligersdag aangeboden. Deze vond in 2013 op 21 september plaats. Dit jaar bezochten wij het Likeur- en Frismuseum te Hilvarenbeek waar het museum uitermate hartelijk door de oprichter en medewerkers als collega-museum werd ontvangen en rondgeleid. Na afloop vond nog een korte afscheidsborrel plaats in de foyer van CAROLUS. Bestuur en directie streven er naar om, binnen de door hen vastgestelde beleidskaders, zoveel mogelijk zaken optimaal te (laten) regelen en uitvoeren door de leden van het vrijwilligersteam. Zij spelen een cruciale rol. Zonder de enthousiaste inzet van hen zou het museum niet kunnen bestaan. Een vast aandachtspunt van zowel bestuur als directie is het plezierig en deskundig functioneren van het vrijwilligersteam. Gestreefd naar minimaal één keer per jaar een taakgroepoverleg door de desbetreffende taakgroepcoördinatoren. Dit is thans aan de orde voor de kerntaakgroepen Baliebeheer, Techniek, Educatie en Tentoonstellen. Jaarlijks krijgen de vrijwilligers de gelegenheid voor een evaluatiegesprek met directeur en daartoe aan te wijzen bestuurslid dan wel vindt een schriftelijke enquête plaats met de mogelijkheid een gesprek aan te vragen. Ook staat calamiteitenbeheersing vast op het programma. In 2013 was het werven van nieuwe vrijwilligers een hoge prioriteit. Naast aanmelding bij diverse vrijwilligerscentrales is ook een permanente oproep geplaatst op de NSM website. Vergrijzing en geen continue beschikbaarheid liggen latent op de loer. Dit is geen specifiek Valkenswaards probleem. Ook landelijk blijkt het steeds moeilijker om vrijwilligers voor langere duur te werven en te binden. Financiële middelen om dan eventuele openvallende plaatsen (tijdelijk) met betaalde krachten in te vullen ontbreken vooralsnog. Desalniettemin mag met genoegen worden geconstateerd dat ook in 2013 het museum met dank aan de inzet van het hele NSM-team op alle gecommuniceerde dagen open is geweest voor het publiek en dat ook alle geplande en gevraagde rondleidingen en workshops doorgang konden vinden. Valkenswaard, 26 februari 2014 Nederlands Steendrukmuseum H. Willemsen, bestuursvoorzitter COLOFON (c) Nederlands Steendrukmuseum Oranje Nassaustraat 8 C 5554 AG Valkenswaard Tekst & Fotografie Frank van Oortmerssen F.F. van Oortmerssen, directeur
© Copyright 2024 ExpyDoc
