LaagLaag-FODMAPFODMAP-dieet bij prikkelbaredarmsyndroom prikkelbaredarmsyndroom Inhoudstafel Inhoudstafel.................................................................................................................... 2 Wat is het prikkelbaredarmsyndroom? ....................................................................... 3 Oorzaak .......................................................................................................................... 4 Het laag-FODMAP-dieet ............................................................................................... 4 De verschillende FODMAP’s ........................................................................................ 5 Algemene voedingsadviezen ....................................................................................... 6 Lees het etiket! ............................................................................................................... 7 Dranken .......................................................................................................................... 7 Graanproducten en aardappelen ................................................................................ 8 Groenten ........................................................................................................................ 9 Fruit ............................................................................................................................... 10 Melk en melkproducten .............................................................................................. 11 Kaas ............................................................................................................................... 11 Vlees en vleeswaren .................................................................................................... 12 Vis en visbereidingen .................................................................................................. 13 Eieren ............................................................................................................................ 13 Vetstoffen & sauzen ..................................................................................................... 13 Suikerwaren .................................................................................................................. 14 Diversen ........................................................................................................................ 14 De diëtist in az groeninge ........................................................................................... 16 Wat is het prikkelbaredarmsyndroom? Het prikkelbaredarmsyndroom, ook wel spastisch colon of irritable bowel syndrome (IBS) genoemd, behoort tot de zogenaamde functionele maagdarmklachten. Wanneer bij onderzoek geen specifieke afwijkingen worden gevonden, wordt deze diagnose gesteld. 15 à 20% van de bevolking heeft er last van. Het syndroom komt ongeveer vier keer meer voor bij vrouwen dan bij mannen, voornamelijk vanaf het e e 15 tot het 65 levensjaar. Verschillende symptomen kunnen voorkomen. Vaak wordt IBS gekenmerkt door buikpijn, een opgeblazen gevoel en problemen met de ontlasting (meer dan 3x/dag of minder dan 3x/week, geregeld diarree en/of constipatie of een afwisseling van beide). Ook kan de vorm van de ontlasting een abnormale vorm hebben (zacht/waterig of zeer hard). Soms gaat het prikkelbaredarmsyndroom gepaard met andere klachten zoals misselijkheid, minder goed verteren van voedsel en herhaaldelijk boeren, gasvorming, zuurbranden, moeheid, pijn bij het plassen … De klachten zijn vaak langdurig, komen voor in periodes en zijn doorgaans wisselend van aard. Oorzaak De oorzaak van het prikkelbaredarmsyndroom is niet precies bekend. Waarschijnlijk gaat het hier niet om één oorzaak maar om verschillende afwijkingen die een rol spelen bij het ontstaan van klachten. Mogelijk is er sprake van een abnormale verwerking van prikkels in het maagdarmkanaal en eventueel ook in de hersenen, waardoor mensen met IBS vlugger pijn/prikkels in de darmen waarnemen dan andere mensen. Dat wordt momenteel nog uitgebreid onderzocht. Stress (emoties, spanningen, nervositeit …) veroorzaakt de klachten niet, maar kan ze wel verergeren. De laatste jaren werd ook duidelijk dat patiënten vaak een lichte graad van ontsteking hebben in de wand van de darm. Hierdoor kan de beweging van de darm verstoord raken, kunnen de darmen overgevoelig worden of kan de doorlaatbaarheid van de darm toenemen. Ook hiervoor wordt nog verder onderzoek gedaan naar behandelingen die inwerken op de gevoeligheid, beweeglijkheid en inhoud van de darm. De oorzaak kunnen we ook zoeken bij FODMAP’s FODMAP (afkorting voor Fermenteerbare Oligosacchariden Dissachariden, Monosacchariden en Polyolen). Deze specifieke moleculen worden slecht opgenomen in de dunne darm en trekken vocht aan wat de darmen doet uitzetten. Bovendien fungeren ze in de dikke darm als een voedselbron voor de bacteriën die er normaal leven. De bacteriën vergisten de FODMAP’s wat bij sommige mensen met een hogere gevoeligheid kan leiden tot de symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom. Het laag-FODMAP-dieet Door het aanpassen van de voeding proberen we de inhoud van de dunne en dikke darm aan te passen zodat deze minder uitzetten en op die manier minder onder druk komen te staan. Een dergelijk dieet hiervoor is het laag-FODMAPdieet. Het beperken van FODMAP’s zorgt voor een duidelijke vermindering van gas en vocht in de darm. Degelijk onderzoek toonde aan dat het volgen van een laagFODMAP-dieet de gasproductie in de darm en andere klachten vermindert. De verschillende FODMAP’s Fructanen Fructanen zijn ketens opgebouwd uit verschillende fructosemoleculen. Deze ketens kunnen variëren in lengte. Fructanen worden algemeen slecht geabsorbeerd. De dunne darm beschikt niet over de mogelijkheid om de ketens af te breken. De belangrijkste bronnen van fructanen zijn tarwe en rogge, verschillende soorten fruit en groenten en toegevoegde ingrediënten zoals fructooligosacchariden (FOS), oligofructose of inuline (soms prebiotica genoemd). GalactoGalacto-oligosacchariden (GOS) Galacto-oligosacchariden zijn ketens van verschillende lengtes die bestaan uit een aaneenschakeling van galactosemoleculen. GOS worden, net zoals de fructanen, slecht geabsorbeerd. De belangrijkste bron van GOS zijn peulvruchten. Polyolen Polyolen zijn suikeralcoholen. Ze komen van nature voor in voeding maar kunnen ook als zoetstof worden toegevoegd door de industrie. Polyolen worden door veel mensen slecht geabsorbeerd en kunnen klachten uitlokken. De belangrijkste bronnen zijn verschillende soorten groenten, fruit en suikervrije kauwgom en muntjes. Fructose Fructose is een monosacharide. Fructose wordt slecht verdragen door sommige mensen en moet dus in principe niet door iedereen vermeden worden. De belangrijkste bronnen van fructose zijn verschillende soorten fruit, fruitsap, honing en agavesiroop. Glucose, een andere monosacharide, helpt bij de absorptie van fructose. Wanneer een voedingsmiddel de juiste verhouding glucose/fructose bevat, kan het wel gegeten worden. Lactose Lactose, of melksuiker, is een disaccharide bestaande uit glucose en galactose. Bij sommige mensen ontbreekt het enzym lactase; zij moeten lactose mijden uit hun voeding. De belangrijkste bronnen van lactose zijn melk, yoghurt en zachte kazen. Algemene voedingsadviezen • Maak tijd om aan tafel te zitten en streef regelmaat in uw voedingspatroon na: gebruik elk dag 3 hoofdmaaltijden en eventueel 2 tot 3 kleine tussendoortjes. • Sla geen maaltijden over, over vergeet dus ook zeker het ontbijt niet als belangrijke start van de dag. Een vaste routine komt de darmwerking ten goede. • Drink dagelijks tenminste 1,5 tot 2 liter vocht. vocht Water is hierbij de beste keuze. Als u te weinig drinkt, kunnen de vezels in uw voeding niet voldoende vocht opnemen en vasthouden. De ontlasting wordt dan hard en droog. Een glas lauw water op de nuchtere maag kan vaak helpen bij constipatie. Koffie kan de klachten doen toenemen, beperk daarom het aantal kopjes tot maximum 3 per dag. Kies bij voorkeur voor cafeïnevrije dranken. • Zorg voor voldoende beweging. beweging Door regelmatig te bewegen, wordt de darmbeweging gestimuleerd. Zoek geregeld de frisse lucht op. • Neem de tijd om naar het toilet te gaan. gaan Ga zo mogelijk iedere dag omstreeks dezelfde tijd, ook wanneer u niet hoeft. Een voetbankje kan helpen voor een betere houding. Dagelijkse ontlasting is niet beslist nodig voor een goede gezondheid maar een regelmaat binnen het eigen stoelgangpatroon wel. • Probeer zoveel mogelijk te voorkomen dat u lucht inslikt. inslikt Lucht inslikken kan krampen, gasvorming of winderigheid veroorzaken. Vermijd daarom het gebruik van kauwgom, drinken met een rietje of sterk bruisende dranken. Probeer niet tegelijk te eten en te drinken. Door het eten met drinken ‘weg te spoelen’ kan u veel lucht inslikken. Hetzelfde geldt voor tegelijk eten en praten. • Neem geen laxeermiddelen of ‘stoppende middelen‘ op eigen initiatief. initiatief Bespreek dit telkens met de behandelende arts. • Vermijd stress. stress Talrijke spijsverteringsproblemen kunnen het gevolg zijn van stress en dat geldt vaak ook voor het prikkelbare darmsyndroom. Gebruik iedere mogelijkheid om te ontspannen. Verschillende methoden kunnen u daarbij helpen: yoga, relaxatie, meditatie, ademhalingsoefeningen … • Draag geen te strakke kledij. kledij • Stop met roken. roken Roken heeft een schadelijke invloed op het maagdarmkanaal. Lees het etiket! Om zeker te zijn dat er geen onverwachte FODMAP’s in de voedingsmiddelen voorkomen, leest u best het etiket nauwkeurig na. Producten waarvan u de aanwezigheid best controleert op de verpakking, staan in onderstaande tabellen aangeduid met (*). Onderstaande namen op het etiket wijzen eveneens op de aanwezigheid van FODMAPs. - Polyolen: Sorbitol (E420), Maltitol (E965), Mannitol (E421), Xylitol (E967) en isomalt (E953) Fructose: frucose, fructosesiroop, glucose-fructosesiroop, fructoserijke maïssiroop Fructanen: Fructo-oligosacchariden (FOS), inuline, oligofructose, prebiotica Dranken Water of vocht is een onmisbaar deel van ons lichaam en bovendien een essentieel bestanddeel binnen de gezonde voeding. Water is ideaal om de darmwerking te stimuleren en om afvalstoffen te verwijderen. Drink minstens 1,5 liter per dag (6 à 8 glazen). Mensen die sporten of zware fysieke inspanning verrichten, verliezen meer vocht door transpiratie. Bij hen raden we een grotere vochtinname aan. Kies bij voorkeur voorkeur water en dranken zonder cafeïne. Beperk het gebruik van koolzuurhoudende dranken. - Toegelaten Water Lichte thee, vruchteninfusie van toegelaten soorten Milde koffie, decafeïne Ontvette bouillon (Light) frisdrank , koolzuurgas laten ontsnappen (max. 0,5 l/dag) - Te mijden Thee van paardenboem Sterk bruisende dranken (Light) energierijke dranken zoals Red bull®, Nalu®, Burn®, Monster® … Alcohol werkt stimulerend en bevordert het ontstaan van prikkelbaredarmklachten bij sommige mensen. De meeste alcoholische dranken zijn arm aan FODMAP’s. Indien alcohol uw symptomen erger maakt, beperkt u best de inname tot niet meer dan 1 à 2 eenheden per dag, bij voorkeur in combinatie met voeding. Graanproducten en aardappelen De meeste glutenvrije zetmeelproducten zijn vrij van tarwe, en kunnen dus doorgaans gebruikt worden in het dieet. Kijk echter telkens het etiket na om de aanwezigheid van andere FODMAP’s te controleren. - Toegelaten Tarwevrij/glutenvrij brood (wit of bruin) (*) controleer op aanwezigheid van - polyolen en appelextract - Speltbrood (*) Brood gemaakt van haver, rijst, maïs of aardappelzetmeel Tarwevrije/glutenvrije pizzabodem, pittabrood … Tarwevrije/glutenvrije pistolets Tarwevrije/glutenvrije beschuiten - Te mijden Brood op basis van tarwe, rogge, gerst of amarant (wit, volkoren, roggebrood, zuurdesembrood, melkbrood, rozijnenbrood … ) Beschuit en crackers op basis van tarwe, spelt of rogge Pitabrood, ciabatta, panini, tortilla, brioches, koffiekoeken … Zelfgemaakt tarwevrij brood is een goede optie voor dagelijks vers brood. U kan het ook in porties invriezen zodat u er langer van kan eten. Glutenvrij brood kan u roosteren in een broodrooster voor een betere textuur. Let op voor contaminatie met andere tarwebevattende broodsoorten. - Toegelaten Tarwevrij/glutenvrije bloem Maïsbloem, polenta, aardappelmeel, rijstmeel Bakpoeder, bicarbonaat - Te mijden Tarwebloem, roggebloem, gerstbloem ONTBIJTGRANEN - Havermout, gepofte rijstkorrels, cornflakes (*) - Muesli, cruesli Granen op basis van tarwe of zemelen (Bran Flakes®, All Bran®) - Tarwe, bulgur, couscous, griesmeel, rogge, gerst Alle gewone deegwaren Aardappelpuree gemaakt met gewone melk Aardappelkroketten Controleer steeds op fruit, inuline, oligofructose en tarwe GRANEN EN AARDAPPELEN - - Rijst (wit en bruin), rijstzemelen, haver, haverzemelen, boekweit, polenta, quinoa … Glutenvrije pasta, boekweitpasta, rijstnoedels Aardappelen, frieten - - Aardappelpuree gemaakt met lactosevrije melk KOEKEN/GEBAK - Florentines, macarons, meringues, rijstwafels, maïswafels, glutenvrije koeken (*) - Controleer op aanwezigheid van fruit, fructose en sorbitol Koeken en cake op basis van tarwe Peperkoek Aangekocht gebak zoals taart, quiches, pasteitjes … Beperkt toegelaten < 3 eetlepels (max. 90 g gekookt) zoete aardappel of bataat Een kleine hoeveelheid tarwe, rogge of gerst verwerkt in o.a. verdikkingsmiddelen, zetmeel of aroma’s Groenten - - - Toegelaten Andijvie, aubergine, bamboescheuten, courgette, gember, groene bonen, komkommer, paksoi, pastinaak, pompoen, raap, radijs, sla, snijbiet, spinazie, taugé of sojascheuten, wortelen en zeewier Groene deel van lente-ui Pepers (gele, groene, oranje, rode en Spaanse): ontvellen en ontpitten Groene en zwarte olijven - - Te mijden Bloemkool, cichoreiwortel, paddenstoelen, prei, witloof Peulvruchten (bruine bonen, kikkererwten, linzen, rode bonen, spliterwten, sojabonen, tuinbonen, witte bonen …) Ui (rode ui, sjalot, Spaanse ui, witte ui, witte delen van lente-ui …) Look VERWERKTE GROENTEN - - Groentesap op basis van toegelaten groenten, indien tomatensap max. 125 ml Groentesoep op basis van toegelaten groenten - Groentesap op basis van te vermijden groenten Groentesoep op basis van te vermijden groenten Groenteburger Tomatenpuree, tomatensaus - Beperkt toegelaten Artisjok (< 3 eetlepels - max. 60 g) Peultjes (< 5 eetlepels - max. 150 g Asperges (< 3 stuks - max. 45 g netto) netto) Savooikool (< 3 eetlepels Avocado (< ¼ stuk- max. 40 g max. 75 g) netto) Spruiten (< 5 stuks - max. 60 g Rode biet (< 4 schijfjes) netto rauw) Broccoli (< 3 eetlepels - max. 90 g Selderij (< 1 stengel - max. 60 g netto gekookt) netto) Erwten (< 3 eetlepels - max. 75 g Tomaat ( max. 80 g) netto gekookt) Venkel (< 3 eetlepels - max. 80g Maïs (< 3 eetlepels - max. 45 g) netto gekookt) Fruit Probeer om minstens 3 porties fruit verspreid over de dag te eten met maximaal één portie per maaltijd of tussendoortje. Eén portie is 80 g vers fruit, 25 g gedroogd fruit of 100 ml fruitsap. - Toegelaten Aardbeien, ananas, banaan, blauwe bessen, citroen, clementine, druiven, framboos, kiwi, limoen, mandarijn, meloen, papaja, passievrucht, rabarber, sinaasappel, veenbessen - Te mijden Appel, abrikoos, braambessen, mango, nectarine, perzik, peer, pruim, vijg, watermeloen, blikfruit in appel- of perensap VERWERKT FRUIT - - Fruitsap van toegelaten soorten Gedroogd fruit van toegelaten soorten Confituur van toegelaten soorten (*) Controleer op polyolen - Fruitsap van te vermijden soorten Gedroogd fruit van te vermijden soorten Confituur van te vermijden soorten Stroop Beperkt toegelaten Kersen (< 3 stuks) Gedroogde kokosnoot (< 3 eetlepels - max. 30 g) Pompelmoes (< ½ stuk) Lychee (< 5 stuks) Granaatappel (< ½ klein stuk) Melk en melkproducten Eet 2 tot 3 porties per dag. Eén portie is 200 ml lactose-arme melk (een glas), 125 - 150 g yoghurt (een potje) of 30 g kaas. Vermijd producten rijk aan lactose. - Toegelaten Lactose-arme melk Sojamelk Rijstdrink Ca+ , haverdrink - (*) Controleer op aanwezigheid van appelsap, fructose en inuline - - Te mijden Gewone melk of melkproducten (melk, yoghurt, ijs, pudding/vla) Platte kaas Room, zure room en crème fraîche Melkpoeder Yakult®, Actimel® Lactosevrije yoghurt (*) Controleer op fruit, FOS, inuline, oligofructose, fruitsap en fructose - Sojapudding, sojadessert (*) Sojaroomalternatief (*) Soja-ijs en sorbet (*) Kleine hoeveelheden melk (3 à 4 eetlepels of 50 ml) hoeft u niet te vermijden, zoals melk verwerkt in een maaltijd/snack, melk in koffie of thee of als ingrediënt in glutenvrij brood. Kleine hoeveelheden yoghurt (2 eetlepels) als deel van een maaltijd of snack zijn toegelaten. Mensen met lactose-intolerantie verdragen vaak beter zure melkproducten zoals yoghurt en karnemelk. Binnen het laag-FODMAP-dieet moeten deze voedingsmiddelen echter voorlopig gemeden worden. Kaas - - Toegelaten Harde kaas (vb. Beemsterkaas®, Gouda®, Goudse kaas®, Emmental®, Cheddar®, Parmezaan® …) Feta Mozzarella Geitenkaas Schimmelkaas Brie, camembert - - Te mijden Zachte kazen zoals cottage cheese, ricotta, kwark of platte kaas … Smeerkaas Vlees en vleeswaren Toegelaten Alle soorten vers of bevroren vlees Rund: rundsbiefstuk, chateaubriand, - rundgebraad,, lange rugspier, lendenrollade, ribstuk, rosbief, schenkel, rundstong, stoofvlees, tournedos, entrecote, rundergehakt, soepvlees … Varken: varkenshaas, mignonette, oester, filetkotelet, ribkotelet, ribgebraad, schoudergebraad … Kalf: kalfsfricandeau, kalfsgebraad, kalfslapje, schenkel, kalfstong, entrecote, kotelet, rollade … Paard Lam: filet, lamsboutlapje, lamskotelet … Gevogelte: kalkoenborst, kalkoenfilet (niet gepaneerd), kalkoenrollade, kalkoengebraad, kippenworst, kippenbout zonder vel, kip zonder vel Andere: haas, tam en wild konijn, ree, schapenfilet, struisvogelfilet, struisvogelsteak, fazant, parelhoen … - Vleesvervangers in zuivere vorm: quorn, tofu, tempeh … - Vleeswaren Koude rosbief, gekookte ham, kalkoenham, kippenham, rookvlees, filet americain (onbereid), ossentong, casselerrib, gerookte ham, kippenwit, filet de saxe (varken), filet d’ anvers (rund), koude kip, kalfsgebraad, geroosterde bacon … - - Te mijden Gepaneerd vlees Alle kant- enklaarvleesbereidingen Vlees in saus Gepaneerde vleesvervangers en vegetarische burgers Seitan Peulvruchten (zie groenten) Vis en visbereidingen - Toegelaten Alle soorten magere vis (zowel vers als diepvries). - Rog, wijting, kabeljauw, pollak, schelvis, zeeduivel, griet, snoekbaars, koolvis, pladijs, snoek, victoriabaars, zeetong, haringhaai, schar, tongschar, octopus, pijlinktvis, tarbot, roodbaars, zeewolf, tonijn … Te mijden Bereide vis en schaal- en schelpdieren in sausen Gepaneerde vis, schaal- en schelpdieren, vissticks, viskroketten, garnaalkroket … Voorgebakken inktvisringen, rolmops in mayonaise, pilchard in tomatensaus, makreel en sardienen in tomatensaus … - Schaal- en schelpdieren Krab, surimi, garnalen, kreeft, scampi’s, gamba, oesters, mosselen, St. Jacobsschelp … - Vette vis Ansjovis, forel, sardines, sprot, makreel, heilbot, zalm, haring, paling, rolmops, botervis … Eieren - Toegelaten Maximum 3 eieren per week Te mijden Vetstoffen & sauzen - - - Toegelaten Smeer- en bereidingsvetten met een goede vetzuursamenstelling, lactosevrij Plantaardige oliesoorten zoals arachide-, koolzaad-, noten-, maïskiem-, olijf-, druivenpit-, sesam-, saffloer-, soja- , walnoten-, en zonnebloemolie Mayonaise Te mijden Smeer- en bereidingsvetten met lactose Ketchup, Joppiesaus®, pickles, tartaar, barbecuesaus … Suikerwaren - Toegelaten Suiker Esdoornsiroop Pure chocolade, pure cacao Chips Te mijden Suikervrije muntjes, kauwgom, snoepgoed Honing Agavesiroop - Beperkt toegelaten Chocolade melk of wit (< 50 g) Pindakaas - Diversen - - - Aan te raden Basilicum, bieslook, kaneel, koriander, gember, kurkuma, nootmuskaat, peper, peterselie, rozemarijn, tijm, zout Smaakmakers: azijn, citroen- en limoensap, mosterd - Te mijden Look: vers, gedroogd, extract, poeder, puree Ui: vers, gedroogd, extract, poeder of puree Cashewnoten, pistachenoten Beperkt toegelaten Noten: pinda, pecan of walnoten (1 handje), amandelnoten (< 10 stuks), hazelnoten (< 10 stuks) Zaden: pijnboompitten, pompoenpitten, sesamzaden, zonnebloempitten ( 1 handje) Look en ui zitten vaak verwerkt in bepaalde supermarktproducten zoals chips, dressings, kant-en-klaarmaaltijden, sauzen, soepen, bouillon en bouillonblokjes. Kijk daarom telkens de ingrediëntenlijst na. Gebruik bij voorkeur verse kruiden. Lees steeds het etiket bij kruidenmengelingen. Vermijd te scherpe kruiden, die zijn ook darmprikkelend. De diëtist in az groeninge Dieetbureau kennedylaan Dieetbureau loofstraat Dieetbureau reepkaai Dieetbureau vercruysselaan t. 056 63 55 71 t. 056 63 55 74 t. 056 63 55 76 t. 056 63 55 77 Specifieke centra Ambulante consultaties Dieetbureau kennedylaan Dieetbureau vercruysselaan t. 056 63 55 71 t. 056 63 55 77 Cardiale revalidatie - campus loofstraat t. 056 63 39 61 Diabetesconventie - campus reepkaai t. 056 63 31 87 Geriatrisch supportteam t. 056 63 39 61 Nefrologie en dialyse - campus loofstraat t. 056 63 33 92 Obesitascentrum - campus reepkaai t. 056 63 30 26 Oncodiëtetiek - campus loofstraat t. 056 63 39 60 In samenwerking met de dienst gastro-enterologie vzw az groeninge zetel: Pres. Kennedylaan 4 | 8500 Kortrijk t. 056 63 63 63 | f. 056 63 63 69 | www.azgroeninge.be vu: Jan Deleu, Pres. Kennedylaan 4 | 8500 Kortrijk doc. 54658 – juli 2014 ziekenhuis internationaal erkend door JCI voor veilige zorg en kwaliteit: www.azgroeninge.be/kwaliteit
© Copyright 2024 ExpyDoc
