NRC Bockbier Hertog Jan

Eigen bijlage van Hertog Jan bij NRC Handelsblad
2
3
Meesterbrouwer
Gerard van den
Broek over zijn
lievelingsbier:
bockbier
Spoedcursus
bier proeven
2
4
Elk bier
ambachtelijk
gebrouwen
Proefmeesters
over hun
favoriete bier
Proef de herfst
september 2014
Het bockbier is binnen!
Als de dagen korter worden en de bladeren
van de bomen vallen, is het weer tijd voor
hét Nederlandse speciaalbier bij uitstek:
bockbier. Een krachtig bier dat met zijn
robijnrode kleur en bitterzoete smaak
perfect past bij de herfst.
—
E
lk jaar opnieuw kijken
bierliefhebbers reikhalzend uit naar de
opening van het bockbierseizoen. Nagenoeg
alle brouwerijen presenteren dan hun
eigen variant van dit
typische seizoensbier, dat vooral
gekenmerkt wordt door zijn robuuste
smaak en koppige afdronk.
“Van oudsher werden in Nederland
alleen ondergistende bockbieren
gebrouwen, bieren dus die vergist
waren op een lage temperatuur”,
vertelt biersommelier Fiona de
Lange. “In 1982 bracht de Arcense
Stoombierbrouwerij – nu Hertog Jan
– echter als eerste een bovengistend
bockbier op de markt. Typerend
voor zo’n bovengistend bier is dat het
meer aroma’s en smaakcomponenten
bevat. Tegenwoordig zijn er zowel
“Het bockbier
van Hertog Jan
is mooi bitter
en niet te zoet”
boven- als ondergistende varianten,
maar in 1982 was zo’n bovengistend
bockbier een unicum.”
Decennialang waren de Nederlandse
bockbieren vooral zoet en karamelachtig van smaak. De Lange: “De
afgelopen jaren is het aantal bock
bieren – en daarmee hun onderlinge
verschillen – enorm toegenomen.
Veel brouwers proberen de laatste
smaaktrends te volgen: ze voegen
bijvoorbeeld meer hop toe of experimenteren met kruiden als kruidnagel,
gember en kaneel.” Qua smaak
neemt het bockbier van Hertog Jan
een duidelijke plaats in, vindt De
Lange. “Het bockbier van Hertog Jan
zou ik meer ‘tijdloos’ willen noemen.
Het heeft een mooie bitterheid, is
niet te zoet en heeft een mooie,
gebrande moutsmaak. Het is vol en
romig, maar in de afdronk juist vrij
droog en krachtig.”
Niet te koud
Om de verschillen tussen de bockbieren goed te kunnen onderscheiden,
is het belangrijk om ze niet te koud
te serveren, benadrukt De Lange.
“Een temperatuur tussen 10 en 12°C
is ideaal. Haal een flesje dus rustig
Lees verder op pagina 2
2 Proef de herfst
Vervolg van pagina 1
Het bockbier is binnen!
een half uur van tevoren uit de
koelkast, voordat je het uitschenkt
en gebruik bij voorkeur een bolrond glas met een wijde opening,
zodat de aroma’s goed kunnen
vrijkomen. Bockbier bevat namelijk
bij uitstek veel aroma’s, en die hebben een grote invloed op de totale
smaakbeleving.”
Ook het serveren van de juiste
gerechten helpt om de smaak van
bockbier beter tot zijn recht te laten
komen. “Dat bockbier heerlijk
smaakt bij een stoofpotje, zullen
de meeste mensen wel weten”, zegt
De Lange. “Maar veel bockbieren
combineren ook heel goed met
wild, met zachte abdijkazen en met
desserts als crème brûlée of warme
appeltaart met kaneel. Ik verwacht
dat we dit soort bier-spijscombinaties de komende jaren veel vaker
zullen tegenkomen in restaurants.
Bockbieren lenen zich hier ook heel
goed voor, omdat veel consumenten dit biertype al kennen. Al vele
jaren is bockbier namelijk een van
de meest gedronken speciaalbieren
in Nederland.”
Blijvend populair
Niet gek, voor een biertype dat
oorspronkelijk uit Duitsland komt.
Medio negentiende eeuw werd
bockbier voor het eerst in Neder-
land geïmporteerd, waarna veel
Nederlandse brouwers rond 1870
besloten het zélf te gaan brouwen.
Zo ontstond een rijke traditie,
waarvan we nu nog steeds de
vruchten plukken. “Bockbier is
eigenlijk het enige speciaalbier dat
Nederlandse brouwers altijd zijn
blijven brouwen, óók in de tijd dat
99% van de biermarkt uit pilsener
bestond”, vertelt De Lange. “En toen
de belangstelling voor speciaalbier
eind jaren tachtig weer begon toe te
nemen, was bockbier het eerste bier
dat daarvan profiteerde. Naast de
klassieke, donkere herfstbock kennen we nu bijvoorbeeld ook een
blonde, frisse lentebock. Bockbieren
worden ook in andere landen
gebrouwen, maar zijn eigenlijk
nergens zo populair als hier.”
Wie meer wil weten over de wereld
van het bockbier, kan in het najaar
terecht op een van de vele bockbierfestivals, die overal in het land
worden georganiseerd. De grootste
van allemaal, het PINT Bokbier
festival in Amsterdam, is meteen
ook het bekendste bierfestival van
Nederland. Elk jaar komen er zo’n
10.000 bezoekers op af, om drie
dagen lang te genieten van alle
bockbieren die Nederland te bieden
heeft. Inclusief het bockbier van
Hertog Jan dus.
September 2014
“Heerlijk vol van smaak”
Tijdens het brouwproces wordt
In het laboratorium van
het bier voortdurend geproefd.
Hertog Jan wordt het bier aan
strenge tests onderworpen.
Al vele jaren behoort het romige en scharlakenrode bockbier tot
de absolute favorieten van bierminnend Nederland. Terecht, vindt
ook Gerard van den Broek, meesterbrouwer van Hertog Jan.
—
B
ockbier is altijd al
een van mijn lievelingsbieren geweest,
zo zegt Van den
Broek. “Vooral
omdat het zo heerlijk
vol van smaak is,
maar tegelijkertijd
goed doordrinkbaar. Bockbier is wat
mij betreft echt een cafébier: het leent
zich prima voor een gezellige avond
met vrienden, maar biedt een rijkere
smaakbeleving dan bijvoorbeeld pils.”
Echt degustatiebier
Vanwege zijn donkere kleur beschouwen veel consumenten bockbier als
een zwaarder bier. Hierdoor hebben
ze meer de neiging om er rustig voor
te gaan zitten. “En de smaak wordt
zelfs, net zoals bij Grand Prestige,
rijker als je een flesje wat langer
bewaart”, tipt Van den Broek. “Onder
de juiste omstandigheden – koel en
donker dus – kun je een bockbier
rustig een jaar of drie, vier laten
rijpen. Daar wordt het alleen maar
milder van: de bitterheid verdwijnt
wat naar de achtergrond en het bier
krijgt een rondere, meer gepolijste
en mildere smaak.”
Opening van het seizoen
Bockbier is een typisch seizoensbier,
dat van oudsher alleen in de winter
te verkrijgen was. Het werd namelijk
gebrouwen van de eerste graan- en
hopoogst na de zomer, en was pas
rond februari gereed voor consumptie. Dankzij nieuwe mout- en brouwtechnieken kon de opening van het
bockbierseizoen echter steeds vroeger plaatsvinden. In de jaren dertig
werd het seizoen al in december
geopend; na de oorlog verschoof die
datum nog verder. Lange tijd openden brouwers het seizoen op de eerste maandag van oktober, totdat men
vorig jaar besloot de precieze datum
los te laten.
Paard en wagen
Welke datum men ook aanhoudt: de
komst van het verse bockbier is altijd
reden geweest voor een groot feest.
Gerard van den Broek is meester
brouwer bij Hertog Jan in Arcen.
“Bockbier kun
je rustig drie
of vier jaar
laten rijpen”
Zo trokken Amsterdamse brouwers
al in 1936 met paard en wagen in een
heuse bockbieroptocht door de stad
en wordt in Zutphen elk jaar de
Nationale Bokbierdag georganiseerd.
Ook Hertog Jan kent zo’n traditie: de
BockbierProost. Elk jaar slaat Van
den Broek, ergens in Nederland, het
allereerste vat Hertog Jan Bockbier
aan. “Dat doe ik al sinds 1983 en is
elke keer weer een groot genoegen.
Eerst drinken we een ‘gewoon’ pilsje,
daarna vertel ik wat over ons nieuwe
bockbier en dan is het tijd voor het
moment suprême: het tappen van het
allereerste glas Hertog Jan Bockbier.
Vorig jaar was ik bijvoorbeeld in
Café De Dikke in Leusden. Dit jaar
was ik bij Dinee Café De Kempen
in Knegsel.”
Herinneringen
Een mooie traditie, die Van den Broek
graag in ere houdt. Maar aan één
opening van het bockbierseizoen
heeft hij minder goede herinneringen.
“Jaren geleden presenteerden Dommelsch, Oranjeboom en Hertog Jan
hun bockbieren in De Efteling. We
hadden een echte bok meegenomen,
die we hadden geleend van een militaire officiersorde uit Breda. Samen
met die bok stonden mijn collegabrouwers en ik op het podium en
hielden ons verhaal. Het publiek luisterde geboeid, maar begon plotseling
hard te lachen. Wij hadden geen idee
wat er aan de hand was, maar praatten rustig verder. Bleek later dat die
bok zijn behoefte tegen onze schoenen had gedaan. Zo trok de échte
bok die middag meer aandacht dan
onze eigen bock.”
De kunst van bier brouwen
Bier proeven doe je zo
Eerst kijken, dan ruiken, daarna proeven. Wie écht wil
genieten van een mooi speciaalbier, doet er goed aan
dit op de juiste wijze te degusteren. Enkele tips.
—
B
ier proeven kun je het beste doen in een stille,
goed verlichte en geurvrije ruimte. Dat is het
advies van Johan Kranen, brouwer en planner bij Hertog Jan. “Pak een schoon, vetvrij glas en
spoel dat even om, om eventuele stofdeeltjes te verwijderen. Houd het glas schuin, schenk het halfvol
en geef je ogen de kost. Is het bier troebel of helder?
Hoe ziet de schuimkraag eruit? Al die facetten
geven een eerste indruk om het bier te beoordelen.”
Bitter op de tong
Na die visuele inspectie is het tijd om te ruiken en
te proeven, vervolgt Kranen. “Wals het glas voorzichtig rond, zodat de aroma’s goed vrijkomen, en
zet het glas aan de neus. Neem een eerste slokje en
laat het bier even opwarmen in de mond. Zo drin-
Gist
Hop
Mout
Bij het klaren worden
Water
diverse soorten
gemoute gerst gemalen
tot moutschroot.
Een pomp transporteert
de overblijfselen van
gen de aroma’s opnieuw de neus binnen, wat heel
belangrijk is voor een goede smaakbeleving. Concentreer je bij het tweede slokje vooral op de smaken op de tong. Zoete smaken zijn vooral vooraan
waarneembaar, zure smaken in het midden en
achterin, bittere smaken aan de zijkanten en achterin. Zoute smaken kun je ook waarnemen, maar
die komen bij Nederlandse bieren eigenlijk nooit
voor. Beoordeel tot slot de nasmaak. Een bitter
bier blijft bijvoorbeeld vaak lang hangen in de keel
en een hoog alcoholgehalte kun je herkennen aan
de warme gloed.”
Liever iets warmer
Als ideale schenktemperatuur voor bockbier
adviseert Kranen 10 à 12°C, óók als er op het
e tiket een lagere temperatuur wordt vermeld.
“Veel mensen drinken hun bier graag koud, maar
bij een hogere temperatuur komen veel meer
smaak- en geurstoffen vrij. Kies voor een kelkof tulpvormig bokaalglas met een ruime opening,
dat voldoende ruimte biedt voor de neus en
waarin de aroma’s goed vrijkomen. En schenk
het gistdepot niet mee, om te voorkomen dat
de gistsmaak overheerst.”
Bijzondere smaak
bier graag koud, maar bij een hogere
temperatuur komen veel meer smaaken geurstoffen vrij”.
Het jong bier wordt van
toegevoegd. Gist zet de suikers
de gistkelder naar de
De laatste stap in het
om in alcohol, koolzuurgas en
lagering overgepompt.
proces: het transport naar
tal van geur- en smaakstoffen.
Hier wordt het langzaam
het café of de supermarkt.
Na de vergisting blijft het jong
teruggekoeld naar 0°C
bier over. Hertog Jan brouwde als
en rijpt het naar zijn
eerste bovengistend bockbier.
volwassenheid.
de wort naar een
het mout gezeefd.
de wort een uur. Tijdens
whirlpool of centrifuge,
Het resultaat: wort.
het koken wordt hop
waar de eiwit- en
Tijdens het filtreren
toegevoegd, die zijn
hopresten worden
worden de laatste resten
vermengd met heet
bittere en aromatische
verwijderd. Het resultaat
eiwit en gist verwijderd,
water. Dit moutbeslag
bestanddelen afgeeft
is heldere wort.
waardoor het bier zijn
wordt opgewarmd, zodat
aan de wort.
helderheid verkrijgt. Het
de zetmelen worden
Daarna wordt de wort
bier wordt opgeslagen in
omgezet in suikers.
snel gekoeld: 10 tot 12°C
druktanks totdat het
voor ondergist en 12 tot
gebotteld wordt.
25°C voor bovengist.
Hertog Jan: “Veel mensen drinken hun
Aan de gekoelde wort wordt gist
In koperen ketels kookt
wordt in de roerkuip
Johan Kranen, brouwer en planner bij
Kranen is bedenker van een speciale lagertank
die in het kader van het honderdjarig bestaan
van de brouwerij in Arcen met 15.000 liter
Hertog Jan Grand Prestige wordt afgevuld.
Deze tank, de JK 14, is een volledig zuurstofvrije tank waarin het bier gerijpt wordt op een
temperatuur van 0°C. “Hierdoor ondergaat
het een mooie smaakverandering: het wordt
iets bitterder en krijgt nóg meer smaak en
aroma. Tijdens speciale gelegenheden op de
brouwerij kan ervan worden geproefd. Een
unieke ervaring.”
het moutschroot uit
Het gemalen schroot
In moutmolens worden
Proef de herfst 3
September 2014 Het bier wordt afgevuld in
flessen, blikken en vaten.
4 Proef de herfst
September 2014
Proefmeesters aan het woord
“Je ruikt de bittere en
zoete contouren”
“Ik ga er echt lekker
voor zitten”
“Bier om rustig van
te nippen”
“Meegesjouwd
naar Frankrijk”
Ewald Couwenberg (38)
Werkvoorbereider
Drinkt het liefst: Hertog Jan Grand Prestige
Kim Eulen (30)
Executive assistent
Drinkt het liefst: Hertog Jan Bockbier
Peter Spek (44)
Elektricien
Drinkt het liefst: Leffe Bruin
Vincent Helmink (59)
Technisch adviseur duurzame energie
Drinkt het liefst: Hertog Jan Bockbier
Waarom is Hertog Jan Grand Prestige
je favoriete bier?
“Een aantal jaren geleden leerde ik tijdens een
rondleiding bij Hertog Jan in Arcen de Grand
Prestige kennen. Ik heb toen een aantal flessen
gekocht van 75 centiliter. Een paar daarvan
liggen nog steeds in mijn kelder.
Als je de Grand Prestige in je glas giet, ruik
je de bittere en zoete contouren al. Het
is een vrij stevige, volle geur. Het bier
ruikt een beetje naar gerstewijn. Ik
vind het lekker om de eerste slok een
seconde of vijf in mijn mond rond
te rollen, voordat ik hem doorslik.
Zo proef je de complexe smaak
van de Grand Prestige.”
Waarom drink je graag
Hertog Jan Bockbier?
“Ik ben een liefhebber van speciaalbier en ik vind dat Bockbier van
Hertog Jan een mooie balans heeft
tussen zoet en bitter. Die combinatie vind ik lekker. Als je een slok
neemt, proef je eerst het bittere.
Daarna komt het zoete opzetten:
zachte smaken van karamel en
gedroogd fruit. Ik proef ook altijd
een vleugje bruine suiker. Ook de nasmaak is
zoet. Al met al een goed bockbier, als je het mij
vraagt.”
Waarom drink je het liefst Leffe Bruin?
“Het heeft een mooie volle smaak die me goed
bevalt. Een jaar of zes geleden dronk ik het
voor het eerst, op een verjaardag. Het smaakte
goed en sindsdien ben ik wat meer s peciaalbier
gaan drinken. Ik drink bijna geen wijn en in
gezelschap, als anderen wijn drinken, is speciaalbier een goed alternatief.”
Waarom is Hertog Jan Bockbier jouw
favoriete bier?
“De meeste bieren van Hertog Jan drinken lekker weg. De eerste keer dat ik Bockbier dronk,
was bij vrienden thuis. Ik vond het net iets pittiger dan het bier dat ik normaal drink. Het is
vol van smaak maar niet bitter of
te zwaar. Ik drink het nog steeds
graag, vooral als het buiten kouder
wordt. Maar dan wel voor de lekkere smaak en niet als een snelle
dorstlesser.”
Op welke momenten trek je
graag een flesje Grand Prestige open?
“Bij elk genietmoment past de Grand Prestige.
Op een koude winteravond bijvoorbeeld, op
vrijdagavond na de werkweek of tijdens een
gezellige avond met vrienden. En ook bij een
goede maaltijd in een restaurant. Zo had ik
laatst een stuk wild besteld in combinatie met
een Grand Prestige. Dat beviel goed.”
Colofon
‘Proef de herfst’
is een commer
ciële bijlage bij
NRC Handelsblad.
De inhoud valt
derhalve niet on
der de redactio
nele verantwoor
delijkheid van
NRC Handelsblad.
Voor meer infor
matie over com
merciële bijlagen:
NRC Branded
Content, tel.
(020) 755 30 49.
Op welke momenten drink je
graag Bockbier?
“Op een herfstachtige dag – als het buiten
waait en fris is of als ik een lekkere boswandeling heb gemaakt – mag ik graag een flesje
Bockbier openmaken. Dat kan in een café zijn
maar ook lekker thuis op de bank. Dan ga ik er
echt voor zitten. Het is bier om van te genieten,
niet om snel achterover te slaan.”
Op welke momenten drink je Leffe Bruin
het liefst?
“Meestal in het weekend, op vrijdagavond
of zaterdagavond. Lekker thuis op
de bank, voeten omhoog en een
Leffe Bruin erbij. Dan ga ik
er echt voor zitten, vooral in
de herfst en de winter. Bij
mooi weer ben ik vaker buiten en dan drink ik eerder pils.
Maar de donkere maanden zijn
bij uitstek maanden voor Leffe
Bruin. Ik drink het uit het
officiële, bolle glas. Dan ruik
je het bier beter, vind ik. L
effe Bruin is bier om
rustig van te nippen, het is geen dorstlesser.
Daarom hou ik het meestal bij één.”
Wat is voor jouw een typisch
Hertog Jan-Bockbier-moment?
“Bockbier drink ik het liefst in
gezelschap; in het weekend met
vrienden en op het terras in de najaarszon. Ik
heb zelfs een keer in de herfstvakantie Bockbier mee naar Frankrijk gesjouwd en daar toen,
in de zon op het terras, een Hertog Jan Bockbier genuttigd. Wat je noemt leven als god in
Frankrijk.”
Proef het krachtige
Bockbier zelf
(of een van de andere speciaalbieren
van Hertog Jan)
H
eeft u dorst gekregen van al
die verhalen over bier? Dan
wordt het tijd om een biertje
te proeven. Er zijn in Nederland
duizenden cafés die bier van Hertog
Jan schenken. Dus er is er altijd wel
eentje bij u in de buurt.
Voor de échte Hertog Jan-beleving
gaat u naar een Vriendenkring
Hertog Jan Café, zoals De Keizer in
Eersel, die u ziet op de voorpagina.
In een Vriendenkring Hertog Jan
Café wordt u bediend volgens de
regels van goed gastheerschap en
u proeft het Bockbier in optimale
conditie: op de juiste temperatuur,
met een schuimkraag die precies
dik genoeg is en in het officiële
Bockbier-glas.
Op www.hertogjan.nl vindt u alle
Vriendenkring Hertog Jan Cafés
waar u het Hertog Jan Bockbier
kunt proeven.

Download Report