Samenvatting onderzoek platanen Seghwaert

Samenvatting onderzoek
platanen Seghwaert
Onafhankelijk onderzoek naar de platanen langs
doorgaande wegen van Seghwaert te Zoetermeer
Versie:
September 2014
CONCEPT
Colofon
Opdrachtgever:
Gemeente Zoetermeer
Marieke van Bemden
Project:
Onafhankelijk onderzoek naar de
platanen langs de doorgaande
wegen te Seghwaert
Projectteam Cyber Adviseurs:
Astrid hoevenagel (senior adviseur):
Annet Muller (projectleider)
Trijntje Tilstra (projectmedewerker)
Datum: 18 september 2014
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
18 s
Deze memo is de samenvatting van de conceptrapportage met resultaten en conclusies van het
onafhankelijk onderzoek naar de platanen langs de doorgaande wegen in Seghwaert1 (zie figuur
1 om welke platanen het gaat). In het conceptrapport, dat vanaf 23 september beschikbaar wordt
gesteld, zijn de onderzoeksresultaten uitgewerkt. Op basis van de reacties op het conceptrapport
wordt het definitieve rapport opgesteld. Vervolgens besluit de gemeente wat de vervolgstappen
voor de platanen zijn.
Figuur 1:Het onderzoeksgebied met de platanen en deelgebieden
1
Het onderzoeksgebied betreft strikt genomen niet enkel platanen (er zitten enkele andere bomen tussen) en niet enkel
doorgaande wegen.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
3/16
18 september 2014
1. Aanleiding, doel en werkwijze onderzoek
Sinds mei 2014 voert Cyber onafhankelijk onderzoek uit naar de huidige situatie van de platanen
langs de doorgaande wegen van Seghwaert. Aanleiding was het besluit van de gemeente om de
verleende Omgevingsvergunningen voor het kappen van 411 platanen in te trekken naar
aanleiding van de bezwaren op de Omgevingsvergunningen en de Hoorzitting. Het besluit van de
raad volgde op twee ingediende moties met de vraag om een onafhankelijk onderzoek, onder
andere omdat tijdens de bezwaarprocedure bleek dat 49 ingediende bezwaren zoek geraakt
waren. De Omgevingsvergunningen waren ingediend in het kader van het project „vervangen
platanen Seghwaert‟ waarbij de gemeente samen met bewoners de variant „vervangen platanen
met behoud van platanen op markante plaatsen‟ uitgewerkt hebben. Onderdeel van de plannen
was het terugplanten van struiken en 225 bomen (veelal soorten die kleiner zijn dan platanen).
Doel van het onderzoek is om de argumenten die er zijn om de platanen te behouden dan wel te
kappen, inzichtelijk te maken en te analyseren op waarde en volledigheid. Hiervoor zijn zowel
feiten als meningen geanalyseerd en is het proces voorafgaand aan het onderzoek
geïnventariseerd. Met het inzicht in de feiten, meningen en het proces kan de gemeente een
onderbouwd en weloverwogen advies en keuze maken voor het vervolg van de platanen. De
aspecten feiten, meningen en het proces staan niet los van elkaar. Immers, de huidige meningen
van bewoners kunnen beïnvloed zijn door het proces voorafgaand aan het onderzoek.
Daarnaast is het, vooral bij het in beeld brengen van de meningen, van belang in ogenschouw te
nemen dat elke betrokkene de situatie vanuit een andere invalshoek, een andere „bril‟, bekijkt (zie
figuur 2). Bij bewoners is dat onder andere afhankelijk van het genot dan wel de overlast die men
ervaart. De achterliggende gedachte van de gekleurde brillen is dat iedereen in staat moet zijn
om een andere bril op te zetten en zich te verplaatsen in een andere zienswijze. Het idee is niet
dat alle betrokkenen dezelfde bril op moeten zetten, maar dat men bewust is van de
verschillende zienswijzen en men op die manier wederzijds begrip creëert.
De feiten zijn door de bureauanalyse (analyse van relevante wetten, beleidsstukken en
onderzoeken) en een visuele schouw (globale inspectie van de platanen) onderzocht. De
meningen en reacties van bewoners zijn door middel van de enquête en bijeenkomsten
geïnventariseerd en daarnaast zijn reacties via de mail en telefoon meegenomen.
Figuur 2: Afbeelding van de verschillende brillen (bron: P3transfer)
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
4/16
18 september 2014
2. Resultaten feiten
2.1 De huidige staat van de platanen (resultaten visuele schouw en de vta-inspectie2)
Conditie en vitaliteit:
 Het overgrote deel van de platanen zijn rond 1965, bij de aanleg van de wijk, aangeplant.
De platanen zijn daarmee in de „volwassen fase‟.
 De meeste platanen zijn 18 tot 24 meter hoog.
 De platanen langs de doorgaande wegen van Seghwaert zijn in het algemeen gezond en
vitaal. Op basis van visuele kenmerken van de platanen gaan ze gemiddeld nog minimaal
15 jaar mee. In de Gaardedreef is sprake van een verminderde conditie en ligt de
verwachte levensduur van de platanen nog op 10 tot 15 jaar.
 De groeiomstandigheden van de platanen zijn niet optimaal. Zo blijkt uit grondboringen
dat de bodem weinig vocht en voedingswaarde bevat en dat de groeiruimte beperkt is.
Daarnaast is de ondergrondse ruimte beperkt (de platanen staan in zgn. „potjes‟) doordat
er vrij veel platanen op korte afstand tot elkaar staan.
 Dit betekent niet dat de platanen direct aan het eind van hun levensduur zijn. Deels komt
dit door het type boom: een plataan stelt in het algemeen weinig eisen aan de bodem.
Echter, op termijn kan de conditie (zichtbaar) achteruit gaan, vanwege de slechte
ondergrondse situaties op sommige plekken in Seghwaert. De snelheid waarop dit
gebeurt hangt onder andere af van de aanwezigheid van vocht en voedingsvoorzieningen
in de omgeving van de platanen en het verwijderen van wortels (om opdruk tegen te
gaan) wat effect kan hebben op de vitaliteit en conditie van de platanen.
Onderhoud – snoeiwerkzaamheden (onderhoudsnoei, begeleidingsnoei, opkronen, e.d.)
 Bij ruim 25% van de platanen is tijdens de VTA geconstateerd dat er onderhoudssnoei
nodig is. Dergelijke snoei is erop gericht om bijvoorbeeld risicotakken weg te halen of
schade aan de boom door bijvoorbeeld storm te herstellen. Gebruikelijk is bij een boom in
volwassen fase dat er 5 tot 10% onderhoudssnoei uitgevoerd dient te worden. Indien erbij
een kwart (25%) onderhoudssnoei uitgevoerd dient te worden kan dit duiden op
achterstallig onderhoud.
 Bij bijna 3% van de platanen is er begeleidingssnoei nodig. Begeleidingssnoei is gericht
op een goede kroon ontwikkeling en behoud van een goede doorrijhoogte.
Wortelopdruk
 Met de landelijke normen die gebaseerd zijn op het CROW (een landelijk meetsysteem
voor de kwaliteit van de openbare ruimte) is de mate en locatie (voetpad, parkeervak,
wegdek, opsluitband en fietspad) van wortelopdruk gemeten. Figuur 3 is de
overzichtskaart van de mate en locatie van opdruk weer vanuit de visuele schouw van
BTL3, incl. de gehanteerde norm.
 Gemiddeld is de opdruk in het onderzoeksgebied „gemiddeld‟: tussen de 2 en 5
centimeter rondom de boomspiegel. In nagenoeg alle onderzochte straten is sprake van
opdruk: in sommige straten gemiddeld ernstiger (in de Weteringdreef, Slootdreef /
Meervalsloot), terwijl in andere straten de opdruk gering is (gemiddeld een „A-kwaliteit‟ in
de Kalverweide, een deel van de Akkerdreef, Spruitkoolakker, Gaardedreef en de
Dadelgaarde).
 Opvallend is dat de opdruk vrijwel in alle straten (een deel van de Gaardedreef en de
Dadelgaarde uitgezonderd) op voetpaden voorkomt.
 Wortelopdruk wordt voornamelijk veroorzaakt door de slechte kwaliteit van de
ondergrondse groeiruimtes. Aan zowel vocht als voedingsstoffen lijkt een gebrek te zijn,
waardoor de boomwortels op zoek gaan naar locaties waar dit wel aanwezig is. Platanen
2
Vta staat voor „Visual Tree Assessment is een landelijke meetmethode om op basis van visuele kenmerken de conditie van
bomen te meten en eventuele veiligheidsrisico‟s in beeld te brengen. Het onderhoud aan bomen wordt onder andere op de vtaresultaten afgestemd.
3
BTL = oorspronkelijk Bureau voor Tuin- en Landschapsverzorging
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
5/16
18 september 2014
stellen overigens in het algemeen weinig eisen aan de bodemconditie, waardoor de
platanen momenteel nog in goede conditie verkeren. Op termijn kan de conditie achteruit
gaan vanwege slechte ondergrondse situatie. De snelheid waarmee dit zichtbaar wordt
hangt af van de aanwezigheid van het bereikbare vocht en voedingsvoorzieningen in de
omgeving van de boom en van het verwijderen van wortels om opdruk (vaak tijdelijk)
tegen te gaan.
De letters A t/m C en kleuren verwijzen naar de volgende categorieën van de ernst van
wortelopdruk (gebaseerd op CROW), die refereren aan de mate van opdruk van de
bestrating rond de boomspiegel.
A
f
s
t
a
n
d
k
r
o
o
n
t
o
t
d
e
g
e
v
e
l
Figuur 3: Overzichtskaart mate en locatie van opdruk per straat (BTL Bomendienst, 2014).

De kronen van de meeste platanen staan 2 tot 4 meter van de gevel van woningen. In
enkele gevallen raken de takken de gevels: dit is voornamelijk het geval aan een deel van
de Vijverdreef en de Velddreef.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
6/16
18 september 2014

De gebieden waar de kronen van de platanen tot 3 meter van de gevel staan (gemiddeld
genomen), zijn ook gebieden waar volgens de VTA een onderhoudssnoei nodig is. Het
kan hier gaan om takken te snoeien die te dichtbij de gevels komen.
2.2 De wet, het beleid en onderzoeken
Voor het kappen, dan wel behouden van bomen, zijn verschillende argumenten/criteria die in de
wet en het beleid zijn vastgelegd. Deze samenvatting beperkt zich tot het opsommen van deze
criteria, en vertaalt deze vervolgens naar de situatie in Seghwaert.
Het Burgerlijk Wetboek:
In het Burgerlijk Wetboek staan verschillende artikelen over bomen. Hieronder een opsomming
van belangrijke artikelen en de vertaling naar de platanen in Seghwaert:





De eigenaar van de boom, in het geval van de platanen de gemeente, heeft een
zorgplicht. Dit houdt in dat de bomen op een dusdanige wijze onderhouden moeten
worden dat de kans op schade aan derden tot een minimum wordt beperkt. Er moet
sprake zijn van regulier en regelmatig onderhoud en uitwendige controle op gebreken aan
de boom.
Het is de eigenaar van een openbare weg in beginsel niet toegestaan om binnen 0,5
meter van de erfgrens bomen te planten (APV en art. 5:42 lid 2 BW). Echter, hier
bestaan uitzonderingen op die ook voor de platanen in Seghwaert gelden. Zo geldt het
verjaringstermijn van 20 jaar op de meeste bomen: bomen die dus minimaal 20 jaar
ergens staan mogen in sommige gevallen minder dan 0,5 meter van de erfgrens staan.
Overhangende takken mogen door de eigenaar van het erf verwijderd worden, maar hij
of zij is wel verantwoordelijk voor de eventuele schade naar aanleiding van het snoeien,
bijvoorbeeld dat als gevolg van teveel snoeien de boom scheef gaat staan (artikel 5:44 lid
1 BW)
De eigenaar mag geen onrechtmatige hinder toebrengen aan eigenaren van andere
erven (artikel 5:37 BW), bijvoorbeeld door het onthouden van licht. Hinder is echter
subjectief en niet elke vorm is onrechtmatig. Voor bepaling van onrechtmatigheid moet
worden gekeken naar de aard, duur en de ernst van de overlast in verband met
plaatselijke omstandigheden. Er moet sprake zijn van „zwaarwegende en
buitenproportionele‟ hinder. Wanneer de boom er al stond voordat de hinder
ondervindende buren er kwamen wonen, dan hebben die nieuwe buren meer hinder te
accepteren.
Schade door een boom kan het slachtoffer verhalen op de eigenaar van de boom als
sprake is van een onrechtmatige daad en het slachtoffer moet kunnen bewijzen dat hem
dat kan worden verweten. Onrechtmatig betekent „een inbreuk op een recht; een doen of
nalaten in strijd met de wettelijke plicht; een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens
ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.‟ Er moet sprake zijn van
onrechtmatigheid, van toerekenbaarheid (vaak in de vorm van “schuld”), er moet schade
zijn, er moet een causaal verband bestaan tussen de onrechtmatige daad en de schade
en er moet sprake zijn van relativiteit.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
7/16
18 september 2014
Flora- en faunawet:
De Flora- en faunawet richt zich op de bescherming van in het wild levende planten en
diersoorten. De wet gaat ervan uit dat dit ieders verantwoordelijkheid is. Om haar
verantwoordelijkheid vanuit de Flora- en faunawet op een praktische wijze vorm te geven, heeft
de gemeente Zoetermeer in 2009 (juli 2010 goedgekeurd door ministerie van LNV) een
gedragscode opgesteld. Deze gedragscode zorgt ervoor dat er geen beschermde natuurwaarden
worden aangetast door het kappen van een boom. Daarnaast stelt de Gedragscode van de floraen faunawet dat er bijvoorbeeld niet in het broedseizoen gekapt mag worden.
In het kader van de flora- en faunawet heeft de gemeente Zoetermeer voor Seghwaert onderzoek
laten doen naar eventuele beschermde ecologische functionaliteit(en) van de bomen en specifiek
naar vleermuizen (die in Nederland beschermd zijn).
Conclusies flora- en faunawet ten aanzien van de platanen in Seghwaert:
 Conclusie van de tussenrapportage van juli 2013 is het leefgebied voor veel soorten van
de platanen in stedelijk gebied (zoals Seghwaert) op voorhand niet bruikbaar is. Echter is
hier geen specifiek onderzoek naar gedaan. Wel is er specifiek onderzoek gedaan naar
de vleermuizen. De conclusie is dat de „groene linten‟ van de boomkronen van
Seghwaert mogelijk worden gebruikt als vliegroute voor in de wijk verblijvende „gewone
dwergvleermuizen‟ en mogelijk ook voor andere vleermuissoorten. Voor vier
deelgebieden (Gaardedreef/gebied 1, „Akkerdreef - tussen Parkdreef en Spruitkoolakker/
gebied 2, Akkerdreef -tussen Spruitkoolakker en Tochtpad/gebied 3 en Velddreef -tussen
Tochtpad en Vogeldreef/gebied 4). Voor de overige gebieden zijn geen bijzonderheden
geconstateerd in kader van de flora- en faunawet.
 Het Ministerie van Economische Zaken heeft de conclusies die de gemeente uit de
tussenrapportage trok, getoetst en beoordeeld naar aanleiding van een melding van
mogelijke overtreding van de flora- en faunawet. Het Ministerie adviseerde om strenger te
kijken omdat met de mogelijke kap van de platanen in drie deelgebieden (1, 2 en 4) een
essentiële functie in het netwerk van de in de wijk aanwezige vleermuizen zal verdwijnen.
Voor deze deelgebieden, plus deelgebied 3, zijn daarom de kapplannen stopgezet door
de gemeente.
 In de definitieve rapportage (23 oktober 2013) zijn de aanbevelingen voor de
deelgebieden hetzelfde als in de tussenrapportage.
Het beleid en onderzoeken
BSI-4onderzoek (‘Over bomen in Zoetermeer’), collegeprogramma 2010-2014 en Visie Duurzame
bomenstructuur platanen Seghwaert:
In 2009 is, naar aanleiding van „motie 60 Bomenopstand‟ door BSI onderzoek gedaan („Over
bomen in Zoetermeer‟) naar het gehele bomenbestand van Zoetermeer en de beschikbare en
benodigde beheerkosten.
Vertaald naar Seghwaert zijn de conclusies uit het BSI-onderzoek, het collegeprogramma en de
Visie Duurzame bomenstructuur platanen Seghwaert :
 Conclusie van het BSI-onderzoek is onder andere dat het de benodigde kosten voor het
beheer en het aantal bomen niet in verhouding staat. Met hetzelfde beschikbare budget
moet het aantal bomen omlaag, of met hetzelfde aantal bomen moet het beheerbudget
omhoog. Dit is uitgewerkt in een aantal opties over de verhouding tussen het aantal
bomen en de benodigde beheerkosten. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in het
beleid, knelpunten en het beheer van de bomen in Zoetermeer.
 Als gevolg van deze uitkomsten is gekozen om in het Collegeprogramma van 20102014 het (gemeentebrede) programma „planmatig onderhoud en vervanging bomen‟ op te
nemen om een „duurzaam bomenbestand‟ te realiseren. Dit is onderdeel van het streven
naar een duurzame en groene stad.
4
BSI = Bomen Service International
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
8/16
18 september 2014


In 2012 is in de Visie Duurzame Bomenstructuur Platanen Seghwaert het programma
uit het collegeprogramma doorvertaald naar de situatie in Seghwaert. Dit is gedaan aan
de hand door de voor- en nadelen van vier varianten te beschrijven. De varianten gaan
over het onderhoud aan de platanen (bijv. door ze te kandelaberen) dan wel kappen van
bepaalde platanen.
In de Visie is een voorkeur voor de (4e) variant om platanen op markante plekken te
handhaven en de vrijgekomen gedeeltes met nieuwe bomen van „2e grootte‟1 te
beplanten. De motivering is dat deze variant de optimale ruimtelijke begeleiding geeft,
flexibiliteit geeft om zoveel mogelijk in te spelen op de bezonning van woningen, conditie
van de bomen en standplaatscondities en inspeelt op biodiversiteit.
Bomenbeleid en De Groenkaart – boomstructuren van Zoetermeer:
 Zowel de Groenkaart als het bomenbeleid beschrijven het handhaven van het groene
karakter van de gemeente en pleit voor het zorgvuldig omgaan met alle bomen en de
boomstructuren in de stad. Bomen in de straat hebben geen natuurlijke standplaats. Door
de beperkte beschikbare ruimte is hun levensduur beperkt. De meeste straatbomen gaan
25 tot 40 jaar mee. Daarom wordt er gekeken naar een boomwaardige standplaats:
voldoende ondergrondse en bovengrondse groeiruimte.
 De Groenkaart geeft de structuren aan voor het vervangen van bomen en hoe invulling
wordt gegeven aan een duurzaam bomenbestand. Hiervoor is het groen in verschillende
types gecategoriseerd, waar voor elke categorie bepaalde spelregels gelden. De meeste
wegen waar de platanen van dit onderzoek aan staan vallen volgens de Groenkaart
onder „wijktoegang‟ en „buurtontsluiting‟.
 Wijktoegangen worden begeleid door lanen met bomen van een lagere orde dan
wijkontsluiting. Bij Buurtontsluitingen is het eenduidige karakter van belang en worden de
wegen begeleid door bomenrijen, plantsoen of singels. Bewoners hebben invloed op
invulling van het groen bij buurtontsluiting. Van het onderzoeksgebied valt enkel de
Dadelgaarde onder het type Wijkontsluiting. Wijkontsluiting zijn de hoofdwegen structuur
van de wijk en worden begeleid door lanen en/of singels. De continuïteit van de laan is
het uitgangspunt voor de boomstructuur met aaneengesloten kronen.
 In het bomenbeleid staat geschreven dat er niet per definitief altijd een gekapte boom
vervangen wordt door een nieuwe boom. De gemeente streeft naar kwaliteit boven
kwantiteit.
Betekenis Groenkaart en het bomenbeleid voor de platanen in Seghwaert:
Voor de platanen in Seghwaert betekent dat de platanen aan wijktoegangen een
verkeersbegeleidende functie hebben en dat bij buurtontsluitingen eenduidigheid en continuïteit
gewaarborgd moeten blijven bij de uitwerking van de plannen. Het betekent niet dat de
boomstructuur op dezelfde wijze wordt vormgegeven als nu het geval is. Het gaat juist om de
continuïteit van de laan en de eenduidigheid als uitgangspunt voor de boomstructuur.
Algemene Plaatselijke Verordering Zoetermeer (APV) en Wet Algemene bepalingen
omgevingsrecht (Wabo)
In het Algemene Plaatselijke Verordering Zoetermeer (APV) staat de aanleiding vastgelegd om
een boom te kappen. Deze staat ook beschreven in het Bomenbeleid:
De volgende zaken kunnen aanleiding zijn om een boom te kappen:
1. Gevaar (o.a. instabiliteit door storm, ziekten);
2. Einde levensduur;
3. Slechte conditie;
4. Ziektes;
5. Veiligheid (o.a. schadedreiging aan bebouwing, ondergrondse infrastructuur, verkeer,
ernstige wortelopdruk);
6. Overlast door overmatige schaduw (in de woning). In maart 2014 is een
beleidsaanpassing gedaan met criteria om schaduwoverlast te beoordelen.
7. Ontwikkelingen, reconstructies en herinrichtingen
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
9/16
18 september 2014
Zoetermeer erkent niet als overlast waarvoor een boom
mag worden gekapt:
• overlast van in de boom levende luizen, vogels en in beginsel ook niet bij overlast ten
gevolge van rupsen.
• het vrijkomen van harsen enz.
• overlast van veel bladval, bloemblaadjes, vruchten enz.
• lichte takval bij boomsoorten waarvoor dit gewoon is (wilg, populier)
• opdrukken van verharding door wortels, binnen de in de beheervisie vastgelegde norm C
Onderstaande waarden worden door de gemeente meegewogen bij de beslissing om een
kapvergunning te verlenen. Dit betekent niet dat de kapvergunning altijd geweigerd kan worden
op grond van deze waarden.
a. de natuurwaarde van de houtopstand (bomen en struiken);
b. de landschappelijke waarde van de houtopstand;
c. de waarde van de houtopstand voor stads- en dorpsschoon;
d. de beeldbepalende waarde van de houtopstand;
e. de cultuurhistorische waarde van de houtopstand;
f. de waarde voor de leefbaarheid van de houtopstand.
Vertaald naar Seghwaert zijn de conclusies wat betreft de waarden vanuit de APV en Wabo dat
de platanen:
 Geen bijzonder natuurwaarde hebben, behalve die in de deelgebieden waar in kader van
de flora- en faunawet vastgesteld is dat de platanen een rol spelen bij de vliegroutes van
de vleermuizen. Hier zijn de kapplannen daarom stopgezet. Het uitgevoerde onderzoek
naar de vleermuizen dient verder voortgezet te worden. Tevens dient de gedragscode te
worden nagevolgd.
 Geen bijzondere betekenis hebben voor het landschap.
 Niet onder beschermd stadsgezicht vallen.
 Deels bijdragen aan de beeldbepalende waarde. Vanuit het beleid (o.a. het Bomenbeleid
en de Groenkaart) hebben de betreffende platanen (die voornamelijk onder de wegtypes
wijktoegang en buurtontsluiting vallen) beeldbepalende waarde maar het betekent niet
dat de huidige platanenstructuur op dezelfde wijze dient te worden vormgegeven als nu
het geval is. Van belang voor de boomstructuur is het behoud van de continuïteit van de
laan en de eenduidigheid. Dit kan ook met minder platanen en/of met andere soorten dan
platanen worden gewaarborgd. In het bestemmingsplan Seghwaert 2006 staat dat de
platanen een bijzondere waarde hebben, maar met het Bomenbeleid van 2011 (2013) is
dit aangepast en het huidig geldende beleid is leidend. Het A.P.V. toetst niet aan het
vigerende bestemmingsplan
 Geen monumentale bomen zijn en hebben geen bijzondere cultuurhistorische waarde.
 Dragen bij aan de leefbaarheid. Echter dit is voor bewoners zowel in positieve als in
negatieve zin (zie ook alinea „resultaten meningen‟).
Als we de aanleidingen uit het APV/ Bomenbeleid vertalen naar Seghwaert zijn de conclusies dat
de platanen:
 Geen acuut gevaar opleveren wat betreft instabiliteit of stormschade.
 Niet aan het einde van hun levensduur zijn – ze gaan gemiddeld nog 15 jaar mee, op de
platanen in de Gaardedreef na die naar verwachting gemiddeld nog 10 jaar meegaan.
 De platanen zijn vitaal en in goede conditie (op enkele uitzonderingen na). Echter de
groeiomstandigheden zijn niet optimaal vanwege het gebrek aan ondergrondse ruimte,
vocht en voedingswaarde in de bodem.
 geen last hebben van ziektes (op een enkele plataan na) die ernstige gevolgen hebben
voor de levensduur van de boom of acuut gevaar opleveren wat betreft instabiliteit.
 Op enkele punten veiligheidsrisico‟s met zich meebrengen op het gebied van
schadedreiging, op het gebied van:
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
10/16
18 september 2014
o


Wortelopdruk: dit wordt gemeten aan de hand van landelijk geobjectiveerde
normen van het landelijke kennisinstituut CROW. De gemeente meet opdruk in
haar weginspectie, VTA inspectie en door Cyber is dit gemeten tijdens de visuele
schouw (zie ook alinea 2.1 De huidige staat van platanen‟). Uit de visuele schouw
blijkt dat, hoewel de gemiddelde opdruk aan de beleidsnorm voldoet, er sprake is
van redelijk veel opdruk: het komt in nagenoeg alle straten voor en voornamelijk
op voetpaden.
Daarnaast is er een risico dat, als de gemeente niet ingrijpt, de opdruk verder
toeneemt. De gemeente schat in dat er gemiddeld 1á 2 keer per week
herstelwerkzaamheden uitgevoerd worden (klein onderhoud).
Overal waar D-niveau gemeten is dient meteen hersteld te worden, in verband
met onveilige situatie (struikelgevaar op de voetpaden). De gemeente dient dit
echter wel te blijven monitoren, want als er vertraging optreed in het beheer
(onderhoud) ontstaat er een risico dat het aantal locaties op D-niveau toeneemt.
o In enkele gevallen raken de takken de gevels, waardoor de woning(en) kunnen
beschadigen.
o Ondergrondse infrastructuur: Wortels van platanen kunnen geen leidingen of
rioleringen doorboren, maar kunnen wel bestaande gaten / scheuren vergroten
bijvoorbeeld omdat zij op zoek zijn naar voeding of water. Wat betreft riolering
gaat het voornamelijk om huisaansluitingen en kolken: de hoofdriolering ligt onder
de asfaltwegen en hier kunnen de platanen niet bij. Uit rioolinspecties blijkt dat er
enkel in kolken en huisaansluitingen wel eens wortels van platanen aangetroffen
worden.
o Snoeiachterstand: dit is bij ruim een kwart van de platanen het geval. Dit is hoog,
zeker voor bomen die al in de „volwassen fase‟ zitten. Hier zitten risico‟s doordat
de minimale doorrijhoogte van het verkeer in geding is (zie ook volgende punt,
verkeersveiligheid). Verkeersveiligheid: dit is in het onderzoek niet verder
onderzocht: wel geven redelijk veel bewoners in de enquête aan dat de platanen
het zicht op de weg ontnemen (bijvoorbeeld bij kruispunten) en dat platanen ook
het licht van lichtmasten ontneemt.
Schaduwoverlast is momenteel nog onvoldoende objectief en meetbaar te maken door
het gebrek aan landelijke meetnormen. De beleidsaanvulling over schaduw is nog niet
getoetst voor de Seghwaertse platanen. Het is aan te bevelen om schaduwoverlast te
objectiveren (zodat er over hetzelfde wordt gepraat) om vervolgens mate van
schaduwoverlast te toetsen, omdat vanuit de enquête en bijeenkomsten duidelijk is dat
veel mensen last hebben van overmatige schaduw.
Voor zover bekend maken de platanen in Segwhaert geen deel uit van ontwikkelingen,
reconstructies en herinrichtingen.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
11/16
18 september 2014
3. Resultaten meningen betrokkenen
Zowel uit de enquêtes (door 20% van de huishoudens ingevuld) als de bijeenkomsten (waar
gemiddeld circa 25 bewoners per bijeenkomst op af kwamen), maar ook als we kijken naar
(social) media en de reacties die we via mail en telefoon binnenkwamen, is er onder bewoners
verdeeldheid over het lot van de platanen. Men is betrokken omdat het over hun leefomgeving
gaat en ziet graag een oplossing.
Conclusies vanuit de inventarisatie van meningen (enquête en bijeenkomsten):
 Er lijken net zoveel bewoners te zijn die (veel) overlast van de platanen ondervinden als
bewoners die de platanen (erg) waardevol vinden. Nuance is op zijn plaats: mensen die
overlast ondervinden zijn meestal niet voor de kap van álle platanen, maar wel voor het
(zo snel mogelijk) kappen van de probleemgevallen. Mensen die de platanen (erg)
waardevol vinden erkennen dat sommige platanen voor zoveel overlast (of gevaar)
zorgen dat kappen de oplossing kan zijn, mits andere oplossingen geen zin hebben
(bijvoorbeeld stevig snoeien).
 Bewoners die de enquête ingevuld hebben en aan doorgaande wegen wonen, ervaren
meer overlast van de bomen in hun directe omgeving dan bewoners die niet aan
doorgaande wegen wonen. Tijdens de bijeenkomsten geven veel bewoners aan graag te
zien dat dit onderscheid gemaakt wordt bij de vervolgstappen van de platanen en dat
mensen die aan de betreffende wegen met platanen wonen, meer inspraak moeten
hebben.
 Van de mensen die overlast ervaart hebben de meesten last van „opdrukken van
verharding‟ (wortelopdruk), „bladeren, takjes, hars etc.‟, „schaduw in mijn woning of tuin‟
en „overlast van vogel(poep)‟.
 Als genot wordt tijdens de bijeenkomsten vooral verwezen naar betekenis voor identiteit
van de wijk, ecologische waarde (genot van vogels en vleermuizen etc.) en gezondheid.
 Voor het opdrukken van verharding en bladoverlast bestaan landelijke normen, voor
schaduwoverlast niet. Vanuit het Burgerlijk Wetboek kan schaduw, aangemerkt worden
als onrechtmatige hinder. Er moet sprake zijn van „zwaarwegende en buitenproportionele‟
hinder. Voor bepaling van onrechtmatigheid moet worden gekeken naar de aard, duur en
de ernst van de overlast in verband met plaatselijke omstandigheden. Dit kan door de
criteria vanuit de beleidsaanpassing over schaduw te concretiseren en te vertalen naar de
situatie in Seghwaert.
 Een deel van de bewoners geeft aan bomen waardevol te vinden, maar de plataan als
type niet (o.a. omdat die te groot is, moeilijk verteerbare bladeren heeft etc).
 De meeste respondenten geeft aan het huidige bomen in het algemeen, maar ook het
huidige aantal platanen langs doorgaande wegen, goed te vinden. Er zijn meer mensen
die minder bomen en platanen willen dan meer bomen en platanen.
Over het proces en de vervolgstappen:
 56% van de respondenten van de enquête geeft aan het „eens‟ of „helemaal eens‟ te zijn
met de stelling dat de gemeente hen voldoende geïnformeerd heeft over het project
„vervangen platanen Seghwaert‟.
 Deelnemers van de ontwerpsessies zijn overwegend positief over de sessies (hier is niet
expliciet naar gevraagd).
 Tijdens de interviews met betrokken ambtenaren en tijdens de bewonersbijeenkomsten
horen we ook andere reacties:
o De gemeente had, zeker belangrijke (tussen)resultaten zoals de definitieve
plannen, aan alle bewoners per brief (of mail) moeten terugkoppelen, en niet
alleen aan deelnemers van de bijeenkomsten. Niet iedereen leest (altijd) de
plaatselijke krant, houdt de gemeentelijke website bij of komt op de wijkpost.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
12/16
18 september 2014
o




De plannen hadden beter gevisualiseerd kunnen worden: het was nu voor
sommigen onduidelijk wat het effect van bijvoorbeeld hun straat zou zijn.
o Bij de eerste flyer wordt niet gesproken over het (eventueel) kappen van platanen,
wel over „duurzaam onderhouden en zo nodig vervangen van bomen‟. Het is
aannemelijk dat een deel van de bewoners hierdoor niet het idee heeft dat er
platanen (wellicht) gekapt gaan worden, en daarom minder de noodzaak ziet een
bijeenkomst bij te wonen.
o Tijdens de eerste informatiebijeenkomst van de gemeente is de variant „over het
zoveel mogelijk behouden van platanen op markante plekken‟ het meest
uitgebreid gepresenteerd. Deze variant had ook de voorkeur van de gemeente.
Ook geeft een deel van de bewoners aan het idee te krijgen dat de platanen in
slechte conditie verkeren en dat er snel ingrijpen nodig is. Hierdoor kunnen
mensen beïnvloed zijn.
o Sommige mensen zetten hun vraagtekens bij de representativiteit van de
deelnemers van de bijeenkomsten (informatiebijeenkomsten of ontwerpsessies):
het betreft maar een klein deel van de hele wijk. Vanuit de ervaringen van Cyber
met dergelijke bijeenkomsten is dat niet uitzonderlijk: de meeste mensen zijn
betrokken bij de directe leefomgeving maar de meesten zullen desondanks niet
naar een bijeenkomst gaan.
o Er was bij de stemming voor de varianten geen mogelijkheid voor het behoud van
de platanen te stemmen.
De vertrouwensrelatie tussen gemeente en de Seghwaertse burger heeft een flinke deuk
opgelopen. Voorstanders van de kap, zeker diegenen die meegewerkt hebben aan het
project „vervangen platanen Seghwaert‟ zijn teleurgesteld dat de plannen niet doorgaan
en tegenstanders van de kap zijn teleurgesteld omdat, volgens hen, geen onderbouwde
argumenten zijn voor de voorgenomen plannen.
Men ziet graag (snel) een oplossing.
Sommige bewoners dragen zelf oplossingen aan. Veelgehoorde oplossingen zijn: biedt
maatwerk / kijk per boom en geef per boom een oplossing (en kijk ook naar alternatieven
voor aan kappen), kap de echt overlastgevende bomen, ga (fors) snoeien of
kandelaberen.
Er is onduidelijkheid over de feiten mbt de platanen: de meeste bewoners hebben geen
inzicht in de vitaliteit, conditie en levensverwachting van de platanen.
Overig onderzoek meningen:
Klachten en meldingen: het is onduidelijk hoeveel klachten en meldingen er de afgelopen jaren
binnengekomen zijn over de overlast van de platanen. Enerzijds komt dat doordat een deel van
de meldingen niet geregistreerd of niet juist geregistreerd is, doordat bijvoorbeeld klachten al
afgehandeld zijn voordat ze geregistreerd zijn.
4. Proces voorafgaand aan het onderzoek
Het project „vervangen platanen Seghwaert‟ is halverwege 2012 gestart, maar kent een langere
voorgeschiedenis waar verschillende beleidsdocumenten en –onderzoeken aan ten grondslag
liggen (zie ook kopje wet, beleid en onderzoeken). Deze paragraaf richt zich voornamelijk op het
communicatie- en participatieproces, vanaf het moment dat de bewoners met een flyer
geïnformeerd zijn op het project, tot het besluit om een onafhankelijk onderzoek te laten doen.

In mei 2012 worden alle bewoners van Seghwaert met een flyer op de hoogte gesteld
van de overlast die de platanen opleveren (schaduw, opdruk, kabels en leidingen die in
de knel komen en een achteruitgang van conditie van de platanen). Ook het duurzaam
bomenbestand-principe wordt uitgelegd, namelijk dat er „duurzaam onderhoud‟ nodig is
en bomen moeten worden vervangen. In de flyer staat ook dat de bomen zelf geen
gevaar opleveren en nog „enige tijd meegaan‟, maar dat er risico‟s zijn bij niet ingrijpen
(overlast blijft bestaan, opdruk moet blijvend worden hersteld, en risico op beschadigde
kabels en leidingen).
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
13/16
18 september 2014





Bewoners worden uitgenodigd voor diverse informatie- bewonersbijeenkomsten en
ontwerpsessies om gezamenlijk een oplossing te vinden.
Het college stemt in met de „voorkeursvariant‟.
De resultaten worden wederom per mail teruggekoppeld aan de deelnemers, en met de
website en krant aan de rest van de bewoners.
De tekeningen van de ontwerpsessie liggen ter inzage op het gemeentehuis. De reacties
hierop worden meegenomen in de definitieve tekeningen in mei 2013.
in mei 2013 dient de gemeente de kapaanvraag voor het kappen van 411 platanen in. In
de aanvraag staat de volgende reden voor kap: „Te kleine groeiruimte boven- en
ondergronds, o.a. door kabels en leidingen, kunnen deze bomen niet volwaardig
uitgroeien‟. Daarnaast is de kwaliteit van de bomen volgens de aanvraag „matig‟ behalve
in deelgebied 5 (Weidedreef en Fretweide) waar de kwaliteit als „goed‟ is aangeduid.
Verder is de bovengrondse ruimte volgens alle aanvragen „voldoende‟, zijn de problemen
vooral „wortelopdruk en overig‟ en staat in de toelichting dat de leeftijdsverwachting
minder dan 10 jaar is, en er sprake is van kleine groeiruimte.
Op 13 november 2013 vindt de Hoorzitting van de Commissie Bezwaar- en
Beroepsschriften plaats in verband met de ingediende bezwaren over de verleende
kapvergunningen. Er zijn 126 bezwaarschriften behandeld en een deel van de ingediende
bezwaren is ten onrechte niet in behandeling genomen doordat ze zoek zijn geraakt. Op
17 december is besloten de aanvragen van de omgevingsvergunningen in te trekken.
Ten aanzien van het gevolgde communicatie- en participatieproces kunnen we het volgende
concluderen
 De gevolgde werkwijze komt overeen met het communicatie- en participatieproces zoals
beschreven in het Bomenbeleid.
 Werkwijze ten aanzien van het maatwerk inrichting groen na de kap is planmatig en stap
voor stap uitgevoerd.
 De gemeente heeft belangrijke (tussen)resultaten zoals de definitieve plannen, niet
teruggekoppeld aan alle bewoners, maar alleen aan deelnemers van de bijeenkomsten.
Hierdoor was niet iedereen op de hoogte dat er bomen gekapt gingen worden in hun wijk
en werden via de aanvraag van de kapvergunning pas op de hoogte gebracht.
 Er zijn 126 bezwaarschriften behandeld en een deel van de ingediende bezwaren is ten
onrechte niet in behandeling genomen doordat ze zoek zijn geraakt. Dit heeft het
vertrouwen tussen de burger en gemeente niet ten goede gedaan.
 Omgevingsvergunning is ingetrokken naar aanleiding van de bezwaren, niet de gehele
procedure doorlopen en het is niet duidelijk wat de rechter zou hebben geoordeeld.
 De bewoners zijn niet positief over het handelen van de gemeente. De groep tegen de
kap heeft geen vertrouwen in het oprecht en het goed hebben afgewogen van de criteria.
De groep voor kap met maatwerkoplossingen is zeer teleurgesteld in stop zetten van de
uitvoering van de plannen door de gemeente. We waren er bijna!
5. Conclusies en advies



Er is onder bewoners grote verdeeldheid over het lot van de platanen. Men is betrokken,
omdat het over hun leefomgeving gaat en ziet graag een oplossing.
Voorstanders zijn meestal niet voor kap van álle platanen, maar wel voor het (zo snel
mogelijk) kappen van de probleemgevallen, en ziet men eventuele kapplannen het liefst
gefaseerd uitgevoerd worden (en niet in één keer). Ook tegenstanders van de kap
erkennen dat sommige platanen voor zoveel overlast (of gevaar) zorgen dat kappen de
oplossing kan zijn, mits andere oplossingen geen zin hebben (bijvoorbeeld stevig
snoeien).
De bewoners zijn niet positief over het handelen van de gemeente. Hierdoor is het
vertrouwen tussen de bewoners en gemeente geschaad. Voorstanders van de kap zijn
teleurgesteld dat de plannen niet doorgaan, tegenstanders van de kap zijn ontevreden
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
14/16
18 september 2014
omdat de kapplannen volgens hen niet goed en volledig onderbouwd zijn waardoor kap
ongegrond is.





De platanen langs de doorgaande wegen van Seghwaert zijn in het algemeen gezond en
vitaal. Op basis van visuele kenmerken van de platanen gaan ze gemiddeld nog minimaal
15 jaar mee. In de Gaardedreef is sprake van een verminderde conditie en ligt de
verwachte levensduur van de platanen nog op 10 tot 15 jaar.
De groeiomstandigheden van de platanen zijn niet optimaal. De platanen hebben
momenteel door de beperkte ondergrondse groeiruimte geen boomwaardige, duurzame
standplaats.
Er wordt veel overlast ervaren van voornamelijk wortelopdruk, en blad- en takafval,
schaduwoverlast en van vogel(poep).
o De mate van overlast door wortelopdruk is getoetst en valt binnen de
beleidsafspraken. Gemeente Zoetermeer erkent dit dus niet als overlast,
waarvoor een boom gekapt mag worden. Echter de gemeente dient dit regelmatig
te monitoren om te voorkomen dat het onderhoudsniveau komt, met als risico
struikelgevaar. De bewoners ervaren worteldruk wel als overlast. Communicatie
hierover is hier van belang, waardoor er gepraat wordt over hetzelfde.
o De mate van blad- en takafval wordt door de gemeente niet erkent als overlast,
waarvoor er een boom mag worden gekapt. Echter in de situatie van Segwearth
is er wel enigszins mate van overlast. Doormiddel van het toepassen van de
CROW schaalbalk bladafval kan deze mate van overlast geobjectiveerd worden.
o De mate van overlast door overmatig schaduw is een aanleiding voor de
gemeente om een boom te kappen. Echter de mate van overlast is nu nog niet
geobjectiveerd.
De platanen in Seghwaert hebben een verkeersbegeleidende functie en waarborgen de
eenduidigheid en continuïteit. Het betekent niet dat deze boomstructuur altijd op dezelfde
wijze vormgegeven dient te worden. Het gaat juist om de continuïteit van de laan en de
eenduidigheid als uitgangspunt voor de boomstructuur, waardoor het zijn beeldbepalende
waarde in de toekomst behoudt.
De benodigde kosten voor het beheer en het aantal bomen staat niet in verhouding. Met
hetzelfde beschikbare budget moet het aantal bomen worden gereduceerd om een
duurzaam boombestand in stand te kunnen houden. Dit is vastgesteld in het
Collegeprogramma van 2010-2014.
Advies aan gemeente:



Breng de juridische procedure helder in beeld. Indien dit proces weer vanuit de inzichten
van dit onderzoek en geobjectiveerde argumenten opgestart kan worden, kan het “op
maat werk”-proces uitgerold worden.
Verbeter de relatie tussen de bewoners en de Gemeente Zoetermeer. Door te bouwen
aan vertrouwen, door in eerste instantie het gesprek met elkaar aan te gaan. Specifiek
voor het proces Seghwaert: wees heel helder en duidelijk te welk vervolgproces er wordt
doorlopen, met bijbehorende risico‟s. Maak het proces kort en overzichtelijk, maar wees
zorgvuldig en kom afspraken na. Wees zorgvuldig en helder in de communicatie in elke
stap: dit betekent dat iedereen uit de wijk geïnformeerd dient te worden over de te nemen
processtappen en het uiteindelijk resultaat.
Kweek begrip voor elkaars standpunten. Tijdens de bewonersbijeenkomsten en
inloopbijeenkomsten is er een basis gelegd voor het uitbouwen van wederzijdse begrip
rondom het onderwerp. Tijdens het vervolgproces kan het wederzijdes begrip groeien,
door het opstellen van een objectief toetsingskader. Hierdoor worden dezelfde
uitgangspunten gehanteerd en is het duidelijk waarom iets als overlast wordt ervaren of
juist niet. Maatwerk per straat kan wederzijds begrip ten goede komen, zolang dezelfde
uitgangspunten worden gehanteerd.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
15/16
18 september 2014






Tenslotte is het gezamenlijk belang dat iedereen graag een oplossing wil en begrip heeft
voor de overlast „probleem‟ bomen, met in achtneming dat er geen „kaalslag‟ ontstaat en
er vanuit een objectieve blik de bomen worden beoordeeld.
Objectiveer schaduwoverlast om de mate van schaduwoverlast eenduidig te toetsen.
Vanuit het Burgerlijk Wetboek kan schaduw, aangemerkt worden als onrechtmatige
hinder. Er moet sprake zijn van „zwaarwegende en buitenproportionele‟ hinder. Voor
bepaling van onrechtmatigheid moet worden gekeken naar de aard, duur en de ernst van
de overlast in verband met plaatselijke omstandigheden.
Objectiveer bladoverlast. Dit kan door middel van het toepassen van de CROW
schaalbalk voor „veegvuil‟ zodat de mate van overlast geobjectiveerd wordt. Dit doet de
gemeente al, maar (nog) niet voor voetpaden. Het advies is om extra aandacht voor te
vragen voor blad op voetpaden, omdat bewoners overlast ondervinden van zowel
bladeren als opdruk. Dit kan door bijvoorbeeld blad regelmatig(er) te verwijderen (ook van
voetpaden), extra bladkorven te plaatsen dan wel deze regelmatig(er) te ledigen.
Pas de objectieve normen en het beleid toe. Check de vorige variant hier op en maak per
straat een maatwerk schetsvoorstel. Dit proces dient met een duidelijk einddoel en in een
korte tijdbestek uitgevoerd te worden, anders haken bewoners af.
Doe nader onderzoek naar schade de kabels en leidingen.
Doe nader onderzoek naar de natuurwaarde van de plataan en zet het onderzoek naar
de vleermuizen door.
542600
Samenvatting rapport onderzoek platanen Seghwaert
16/16
18 september 2014

Download Report