DE GROOTE KLOK - de Groote Sociëteit in Zwolle

DE GROOTE KLOK
Periodiek van
De Groote Societeit
opgericht 1802
Inhoud
Jaargang 2014, september, nummer 7
3. Erepenning Henk Scholte
5. Column van de President-Directeur
8. Uit 'Geschiedenis van Zwolle'
9. De Doornenburg, onbekend kas
teel in een onbekend stukje
Nederland
12. Installatiebijeenkomst juni
16. Mansholt: Theater in de polder
Colofon
De Groote Klok is een uitgave van de Groote Sociëteit, Koestraat 8, 8011 NK Zwolle. Tel. 038-4216467
Bankrekeningnummer sociëteit NL67RABO0017.07.52.100. De Groote Klok verschijnt 10 maal per jaar in een oplage van 350
exemplaren.
Directie President-directeur
drs. G.G. Callenbach
Wipstrikpark 31, 8025 CB Zwolle, tel 038-4541559
Directeur-secretaris
drs. R.V. van den Berg
Grote Beukelaer 1, 8141 BM Heino, tel. 0572-391694
Directeur-thesaurier
R. L.C. Conradi RA
Potmarge 21, 8032 LC Zwolle, tel. 038-4538718
Directeur-exploitatie
A. Rigter
Zwette 6, 8032 XM Zwolle, tel. 038-4533377
Directeur-verenigingszaken
B. Boonk
Hoevebrink 45, 8034 PX Zwolle, tel. 038-4533280
e-mail adres: [email protected] / website: www.degrootesocieteit.nl
Kasteleins
Mw. Godelieve Overbeeke
Bloemstraat 6, 8012 VN Zwolle, tel. 06 11401490
Mw. Hetty Kruiswijk-Schukking
De Hoeve 41, 8112 BC Nieuw Heeten
Mw. Marit van Raalte-Lageveen
Trompstraat 65, 8023 FN Zwolle
Dhr. Abel Buurma
Wolweversstraat 13, 8091 KN Wezep
Redactie
Steven ten Veen (hoofdredacteur)
Ronald van den Berg (productie)
Louis van Daalen
Jan Kam
Cees Meijntjes
Postadres: Koestraat 8, 8011 NK Zwolle / e-mail adres: [email protected]
Tekstbijdragen (bij voorkeur gedigitaliseerd) aanleveren door te mailen of te sturen naar bovenstaand adres. De redactie beslist
over de inhoud van de Groote Klok en kan wijzigingen in teksten aanbrengen of bijdragen niet plaatsen. Foto’s moeten digitaal
worden aangeleverd in hoge resolutie (niet verkleinen!) en graag voorzien van bijschrift. Voor advertenties kan contact worden
opgenomen met de directeur-secretaris. Uiterste inleverdatum kopij volgend nummer: 25 september 2014.
2
Burgemeester Hen Jan Meijer, Luitenant-generaal ing. B.H. Hoitink en Henk Scholte
Erepenning van Zwol
le voor Henk Scholte
Jaarlijks wordt op 15 augustus het einde
van de Tweede Wereldoorlog in Azië
herdacht bij het monument in Park Eek
hout. Het monument is opgericht ter
nagedachtenis van alle militaire en bur
gerslachtoffers van oorlog, bezetting,
gevangenschap en terreur die zijn omge
komen in Oost-Azië in de periode
1941-1962. Het gaat om slachtoffers van
de Tweede Wereldoorlog tijdens de Ja
panse bezetting (1941-1945), maar ook
om gevallenen tijdens de Bersiap-perio
de (1945-1949) en de kwestie Nieuw
Guinea (1949-1962).
Na afloop van de plechtigheid reikte
burgemeester Henk Jan Meijer in aanwe
zigheid van Luitenant-generaal ing. B.H.
Hoitink MSc aan Henk Scholte de erepen
ning van de gemeente Zwolle uit als blijk
van waardering voor zijn jarenlange inzet
bij officiële vieringen en herdenkingen in
Zwolle.
Het College kent Henk Scholte de pen
ning toe voor zijn langdurige actieve rol
in de Centrale Commissie Oranje (CCO)
en bij talrijke herdenkingen en initiatie
ven van veteranen in Zwolle. Henk Schol
te was zestien jaar voorzitter van de CCO
en was daarin een samenbindende fac
tor. Bij zijn afscheid in 2006 werd hij be
noemd tot erevoorzitter. Daarnaast is hij
als veteraan actief in het platform Her
denkingen en Vieringen in Zwolle. Hij is
onder meer betrokken bij de organisatie
van de jaarlijkse herdenking van de
slachtoffers Oost-Azië. Ook speelde hij
een belangrijke rol bij de organisatie van
de eerste Zwolse Veteranendag in 2010
en bij andere veteraneninitiatieven uit de
samenleving. Hij toont zich daarbij
steeds bijzonder betrokken, ondanks zijn
gevorderde leeftijd.
3
PROGRAMMA
Bijzondere activiteiten
vrijdag
zondag
vrijdag
woensdag
vrijdag
zondag
zaterdag
26-sep
19-okt
31-okt
12-nov
28-nov
30-nov
20-dec
18.30 Laatste vrijdag maand/maaltijd
11.00 Zondagochtendconcert
15.15 Bezoek Isala o.l.v. Lex van Gool
20.00 Lezing Dr. Elly Touwen-Bouwsma
Invloed modernisering op Islam in Indonesië
15.00 Bezoek atelier Westerhuis
15.00 Sinterklaas
18.00 Kerst/wilddiner
Directie
Bert Klaver
Hans Harms
Johan v. Zanten
Hans Harms
John v. Boven
Johan v.Zanten
Hans Harms/
Bert Klaver
l
l-p
l
l-p-j
l
l-p-j
l
maandag
elke
18.30 Biljarten
dinsdag
dinsdag
donderdag
woensdag
maandag
maandag
16-sep
9;23-sep
18-sep
17-sep
8-sep
22-sep
19.30 Gemengd bridge
19.30 Wisselbridge
19.30 Heerenbridge
13.15 Damesbridge
17.30 Koken en Braden
17.30 Culinaire Cornuyten
Jan George van der
Star
Theo Kuitert
Aad Rigter
Wilfred Smit
Gerrie Knigge
Bert Boonk
16.00 Seniorenborrel
14.00 Vrij bridge,biljarten, schaken
17.30 Vrijdagborrel
Clubs
Overige activiteiten
maandag
vrijdag
vrijdag
elke
elke
elke
Let op !!
opgave òf : [email protected]; òf op inschrijflijst publicatiebord òf bij coördinator
l- lid; p- partner c.q. introducee; j/n opgav ja/neen l-lid; p -partner of introducee; j/n opgave ja / neen De agenda staat ook op onze website www.degrootesocieteit.nl
SOCIËTEITSCOMMISSIE
John van Boven; voorzitter; 038-465 32 89; [email protected]
Bert Boonk; secretaris; 038-4533280; [email protected]
Johan van Zanten; lid; 038-4537156; [email protected]
Hans Harms; lid; 06-23333175; [email protected]
Bert Klaver; lid; 0529- 431823; [email protected] INSTALLATIE NIEUWE LEDEN
Eerstvolgende Installatiebijeenkomst nieuwe leden: Vrijdag 31 oktober a.s. aanvang 18.00 uur.
4
Column van de President-directeur
Ritornato
Teruggekeerd: ja
Herboren: nee.
Revolutionaire ervaringen op gedaan: ja.
Wanneer deze inleiding op mijn column
u als abracadabra voorkomt: ik sluit aan
bij mijn column in het julinummer van de
Groote Klok. Ik refereerde aan het Napo
litaanse liedje“Torna a Surriento” welke
titel werd bijgeschaafd tot “Ritorno a
Sorrento”. Ik betoogde dat ik in het alge
meen niet op mijn schreden terugkeer,
zelfs niet in vakanties.
Desondanks zouden we, na veertig jaar,
weer de Toscaanse steden gaan bezoe
ken. Via een tussenbetoog sloot ik toen
af: “Het zou best kunnen dat we een re
volutionaire ervaring gaan opdoen. In
ieder geval hebben we erg veel zin in de
vakantie. Wellicht komen we herboren
terug.”
Herboren worden is niet gelukt. Renais
sancekunst en steden bezoeken heeft , in
ieder geval op mij, zeker niet dit effect.
Maar in steden als Arezzo met bijvoor
beeld prachtige fresco’s van Piero della
Francesca hebben we wel kunnen bijtan
ken. Overigens niet alleen door de kunst
maar zeker ook door de rust die deze stad
uitstraalde en door de heerlijke geur van
de lindebomen.
Dat was op zich nog geen revolutionaire
ervaring -Zwolle kent ook erg veel plek
ken waar lindebomen geuren in het
voorjaar- maar ’s morgens vroeg, rond
acht uur, fietsen door het heuvelige To volutionaire ervaringen, en gelaafd ben
scaanse landschap kwam daar al wel ik, bijna gelouterd, door lekkere drankjes.
dichtbij in de buurt. Was ik vroeger voor Met groot enthousiasme zie ik de socië
al geïnteresseerd in steden, een cultuur teit weer geopend in september. Ik wens
landschap heeft steeds meer aantrek ons allen een uitstekend jaar toe.
kingskracht op mij.
Datzelfde merkte ik ook afgelopen Gégé Callenbach,
weken, toen we in Nederland -eerst in President-directeur
Noord-Brabant aan de Maas en de Waal
en in de tweede week in de Achterhoek
bij Winterswijk- kampeerden en heerlijke
fietstochten maakten; zelfs de vele re
genbuien konden de aantrekkelijkheid
van rivieren- en coulisselandschap niet
doen verminderen.
Ik zal deze verandering in interesse niet
willen kenmerken als ‘herboren worden’,
maar het verbreedt wel en is meer dan
alleen maar bijtanken. Ze heeft mij op
een ander been gezet en daardoor een
beetje revolutionair.
Kom ik bij de afsluiting, een soort diges • Nieuwe leden
De heer L.X.M. Sijperda
tieve.
In Italië hebben we meerdere soorten De her drs. I.R.D. Sijperda
ontdekt dan wel genoten: amaro (echt De heer A. Boehmer
bitter), amaretto (amandelbitter-zoet), De heer A.H. Ruitenberg
grappa en sambuca. Wat het meest aan sloot bij onze waardering: limoncello. En • Voordrachten
van dit drankje in het bijzonder de Limon De heer Mr. H.C. De Carpentier Wolf
cello di Sorrento, omdat dit in verband (Han)(14.03.1954, Waterstraat 34, 8011
SX Zwolle. De heer De Carpentier Wolf is
staat met mijn verhaal.
Geen ‘Ritornato da Sorrento’ (hoe kan dat management consultant. Voorgedragen
als je er niet eens geweest bent?), maar door de heren B.J. ten Doeschate en
wel een ‘thuiskomertje’ dat niet alleen in Dutman.
De heer J.A. te Siepe (Hans)(20.01.1957),
Italië uitstekend smaakt.
Fabrieksweg 4, 8015 PT, Windesheim. De
heer Te Siepe is ondernemer. Voorgedra
gen door de heren Dutman en N.A. van
de Griendt.
BURGERLIJKE STAND
• Opzeggingen
De heer W. van Beek
De heer J.P. Scheffer
De heer J.H.W Keur
LEDENCOMMISSIE
Zo wordt dit digestief tegelijk een aperi
tief voor het nieuwe sociëteitsseizoen
2014-2015. Genoten heb ik van bijna-re
Jur Zandbergen (voorzitter); 038 - 453 62 36
[email protected]
Otto Cazemier; 038 - 453 24 63;
[email protected]
Maarten Storm; 038 - 454 29 73;
[email protected]
Ruurd Tjallema; 038 - 460 30 13;
[email protected]
5
plezier.
Nieuwe deelneemsters kunnen
zich aanmelden per telefoon of
email.
(Nieuw) emailadres:
[email protected]
Telefoon: 038-4548543
WISSELBRIDGE
De wisselbridge start dit jaar op
dinsdag 23 september. Voor het
komende seizoen zijn onze ver
wachtingen hoog gespannen.
Hoe ging het er ook weer aan toe
met de spelregels ?
Volgens een reeds lang beproefde
methode wordt er elke drie kwar
tier gewisseld van partner.
De “wisselbridge” vindt plaats op
de 2e en 4e dinsdag van de maand
en start om 19.30 uur en eindigt
omstreeks 22.15 uur.
Indien u met de “wisselbridge” wilt
meespelen dan is het plezierig als
u dat even laat weten aan onder
getekende.
E-mailadres: [email protected];
of een telefoontje naar
038 – 453 33 77.
Aad Rigter
DAMESBRIDGE
Nu de zomer alweer bijna voorbij
is, gaan we ons opmaken voor het
nieuwe seizoen.
Wederom spelen we 7x op de
derde woensdagmiddag van de
maand.
Aanvang 13.30 uur. We spelen 6
rondes van 4 spellen.
De volgende data kunt u alvast in
de agenda noteren:
2014: 17 september, 15 oktober, 19
november, 17 december,
2015: 21 januari, 18 februari, 18
maart.
We hopen weer op veel (bridge)
6
Gemengde Bridge
De gemengde bridge start dins
dag 16 september.
De overige data in 2014 zijn:
7 en 21 oktober, 4 en 18 novem
ber, 2 en 16 december.
Theo Kuitert
Zondagochtendconcert met het Artonis
Pianotrio
Tijdens het najaars zondagochtendconcert op 19 oktober a.s. zal in De
Groote Zaal het Artonis Pianotrio de volgende werken voor U spelen:
Mendelssohn, pianotrio Nr. 1 Op. 49 in d e en Van Beethoven, pianotrio
Nr. 1, Op. 70 in D
Het Artonis Pianotrio bestaat uit drie jonge enthousiaste musici die hun
opleiding genoten aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag.
Willem Stam, cello
Anouk Brokaar, viool
Frank Oppedijk, piano
zondag 19 oktober 2014 Groote Zaal. Aanvang concert: 11.00 uur
Inloop met koffie etc. vanaf 10.30 uur (liever niet eerder i.v.m. inspelen en
stemmen). Einde concert: rond 12.00 uur.
Van harte welkom!
meer informatie over Artonis? www.artonispianotrio.nl
Bert Klaver, Sociëteitscommissie
Rondleiding Isala
Lex van Gool leidt op vrijdag 31 oktober leden van de sociëteit rond in en
om het nieuwe ziekenhuis.
Unieke gelegenheid kennis te maken met deze ultramoderne kliniek, die
dan precies 1 jaar geleden door koningin Máxima werd geopend.
Tijdens de opening formuleerde de bestuursvoorzitter de doelstelling dat,
door een combinatie van de beste zorg met persoonlijke benadering, Isala
niet alleen het mooiste ziekenhuis wordt maar ook het beste. Dit maakt
een jaar na dato nieuwsgierig!
Aanvang 15.00 uur. Nadere informatie volgt per mail / brief.
Opgave via de gebruikelijke wegen.
Namens de Sociëtetscommissie, Hans Harms.
Het verbroken even
wicht. De toene
mende islamisering
in Indonesië
Lezing door mevrouw dr. Elly Tou
wen-Bouwsma op woensdag 12
november.
Mevrouw Touwen (1948) is histo
risch antropoloog en promoveer
de aan de Vrij Universiteit in Am
sterdam op de studie Staat, Islam
en lokale leiders in West Madura,
Indonesië. Zij is tot 2013 verbon
den geweest aan het NIOD.
Het onderwerp van haar lezing is
hoe de Islam in de afgelopen dertig
jaar steeds meer greep kreeg op
het leven van de inwoners van het
ten noorden van Surabaya gele
gen eiland Madura.
De lezing is voor leden en partners.
Aanvang 20.00 uur, inloop vanaf
19.30 uur
Opgave via de gebruikelijke wegen.
Namens de Sociëteitscommisse,
Johan van Zanten & Hans Harms
Voor uw agenda:
Muziekcursus over
Tsjaikovkski
De muziekcursus 2015 wordt we
derom gegeven door onze “huis
docent” Dr. Marcel Zwitser.
Deze keer staat de componist Pjotr
Iljits Tsjaikovski (1840 – 1893) cen
traal in de cursus.
data: 12.01 / 26.01 / 09.02 / 23.02
en 09.03.2015
aanvang cursus 10.00 uur
eind cursus ca. 12.00 uur
(er is een korte pauze)
inloop vanaf 09.30 uur met koffie
Opgave bij voorkeur per e-mail:
[email protected]
Of op de lijst in de Sociëteit
Namens uw Sociëteitscommissie,
Bert Klaver
HEERENBRIDGE
Deze maand is weer de start –met jasje/dasje- van het Heerenbridge en
wel op donderdag 18 september.
Uw wedstrijdleider neemt als uitgangspunt alle combinaties die het vorig
jaar meespeelden. Mochten er inmiddels andere koppels zijn geformeerd
, dan verneem ik dit gaarne.
De data voor dit najaar zijn : 18 september, 16 oktober, 20 november en 1
december. Start zoals altijd 19.30 uur.
Ik wens u allen een succesvol seizoen, met waar mogelijk/nodig een ver
dere verrijking van de kennis van het mooie spel.
W.F. Smit 038 - 4478745
7
Uit ’Geschiedenis van
Zwolle’
Drs. Thomas J. de Vries (1904-1975), ge
meentearchivaris van Zwolle, heeft in
bloemrijke taal de geschiedenis van de
Overijsselse hoofdstad beschreven. In
twee delen verscheen dit bij de Konink
lijke Uitgeverij Erven J.J. Tijl. Het eerste
deel (prijs f 9,50) in 1954, het tweede voor
een prijs van f. 15,90 in1961. Bij de ver
schijning van dat tweede deel schreef de
uitgever in het voorwoord: ‘De stijl is ook
ditmaal weer boeiend en beeldend, ter
wijl toch nergens de historische be
trouwbaarheid en de grote lijn van het
verhaal uit het oog wordt verloren.’ De
manier waarop De Vries, een kleurrijk fi
guur in de Zwolse samenleving, de ge
schiedenis van zijn stad beschreef is die
van een toeschouwer. Het is soms net
alsof hij het allemaal persoonlijk heeft
beleefd, met eigen ogen heeft gezien. En
misschien was dat ook wel zo. Misschien
zag De Vries het allemaal in zijn verbeel
ding als hij in het gemeentearchief over
alle documenten gebogen zat.
In onze Groote Klok zullen we de komen
de maanden regelmatig uit ‘Geschiede
nis van Zwolle’ gaan publiceren. Niet al
leen om te verhalen over interessante
gebeurtenissen uit de historie van de
stad, maar vooral ook vanwege de boei
ende manier waarop De Vries dat heeft
beschreven.
Zwolle was een gemoedelijk stadje. Maar
in 1825 is er toch een eind gemaakt aan
het slaan van zogenaamde holdevasten,
krammen en spijkers in bomen en verbo
den vaartuigen te meren aan bomen of
brugleuningen. Het werd verboden lin
nen, lakens, netten e.d. op brugleunin
gen of tussen de bomen te hangen en
8
men mocht geen zand halen uit de
stadswallen. “Niemand zal bij de straat of
publieke wegen vliegers mogen oplaten
of daarmede bij de straat lopen om de
zelve achter zich te doen vliegen!”
Het afschieten van kanonnetjes, pistolen
of geweren is ook al verboden. Behalve
in de nacht van Oud- op Nieuwjaar. Het
verbod van die kanonnetjes was voor de
buitenlieden eigenlijk lastig. Deftige lie
den hadden n.l. zonnewijzers met een
brandglas, dat zo gesteld was, dat precies
om 12 uur het kanonnetje gelost werd;
aan die liefhebberij was nu een eind ge
maakt. Het afsteken van vuurwerk achter
de huizen en op de straten, was niet ge
permitteerd, behalve op Oudejaarsdag
en op ’s Konings verjaardag, wanneer het
oogluikend werd toegelaten. Geraasma
kende bedrijven mochten – ter voorko
ming van overlast voor de buren – niet
na 11 uren des nachts uitgeoefend wor
den. Als zodanig golden b.v. kuipen,
blikslaan, smeden en timmeren. De
poorten werden des winters om 7, des
zomers om 9 uur op het klinket gezet en
wie ’s nachts op straat liep, was verplicht
zijn naam aan de politie of nachtwacht
op te geven; wie goederen vervoerde
werd – in verband met de accijnzen –
aangehouden.
Hondenbelasting was toen nog onbe
kend. Wanneer een dolle hond werd
aangetroffen, moest hij onmiddellijk
worden gedood; alle andere honden
moesten vier weken aan de ketting en
vee, dat door een dolle hond was gebe
ten, moest onmiddellijk worden vastge
zet en zo lang gestald blijven “totdat alle
gevaar, dat dezelve door de watervrees
aangetast zullen worden, verdwenen zal
zijn”. Het serum van Pasteur bestond
toen nog niet en hondsdolheid kon tot
gevaarlijke situaties aanleiding geven.
Merkwaardig is ook het volgende: men
mag geen kippen laten loslopen in de
stad voor zoverre dit laatste tot merkelij
ke last en tot gegronde klachten van de
buren aanleiding mocht geven. Maar dat
scheen niet de minste last te bezorgen;
kort voor 1900 liepen de kippen nog
rustig in de Luttekestraat en daar heerste
nog wel het snelverkeer van de Zwolse
paardentram. Was de overheid voor de
kippen coulant, zeer streng was men op
de ezels; zij mochten slechts lopen door
een drijver vergezeld. In die dagen wer
den veel ezelinnen gehouden, want haar
melk gold als bijzonder geschikt voor t.b.
c.-patiënten.
Zwolle gold en geldt als een bijzonder
nette stad; het was en is ten strengste
verboden vuilnis op straat te storten. “Tot
behoud van de straten zullen alleen de
kleine en niet de groote steenen mogen
worden geschrobd; zullende, wanneer
dit laatste noodig is, zulks van wege de
Politie speciaal worden aangezegd. Bij
vriezend weder zullen zoo wel de kleine
als de groote steenen niet mogen wor
den geschrobd of afgespoeld.” Voorts
werd het verbonden mesthopen voor de
deur te hebben; slechts de koemelkers
voor de Diezerpoort waren geprivilegi
eerd van 1 november tot 1 mei. (-)
Kwakzalverij was verboden; het was niet
geoorloofd balsems, poeders, pillen,
zalven, elixers of andere geneesmidde
len langs de huizen te venten. Een ieder
werd verplicht een in het water liggende
mens – hetzij levend, hetzij dood – er
terstond uit te trekken en geen loge
menthouder of tapper mocht weigeren
een drenkeling op te nemen. Wie een
doodschijnende drenkeling uit het water
haalt en hem ten leven opwekt, krijgt een
premie van zes gulden. Voorschriften van
de Maatschappij tot redding van drenke
lingen – techniek kunstmatig ademha
ling – en dreggen werden op tenminste
18 verschillende punten opgehangen.
Dat heeft niet veel gebaat. Immers het
voornaamste werd verzuimd: het geven
van systematisch zwemles aan de jeugd.
Eerst drie generaties verder is de over
heid tot dat verlichte inzicht gekomen.
Steven ten Veen
de kasteelheer en zijn familie was er wel
een soort van wc, waarbij je dan in je
blote gat boven de slotgracht zat…
Al in de negende eeuw duikt de naam van
het kasteel, toen Doronburc genoemd,
op. Waarschijnlijk was het een verdedi
ging tegen de Noormannen. In 1295
wordt voor het eerst een heer van Door
nenburg genoemd, namelijk de Gelderse
leenman Willem van Doornick. Het verf
haal wil dat Gijsbrecht van Amstel, mede
plichtig aan de moord op graaf Floris de
vijfde in 1396 (moesten we op geschie
denisles leren) zijn toevlucht in Doornen
burg zou hebben gezocht. Opmerkelijk
is dat het kasteel nooit door belegering
is ingenomen.
De Doornenburg, on
bekend kasteel in on
bekend stukje
Nederland
De Lingewaard is een onbekend stukje
Nederland. Dorpen als Gendt, Haalderen
en Hulhuizen, ingeklemd tussen Rijn en
Waal, worden niet in reisgidsen vermeld
en laat de toerist links liggen. Toch is er
een historisch monument in dit gebied
dat alleszins de moeite waard is om be
zocht te worden en waar merkwaardig
genoeg slechts weinigen van hebben
gehoord, namelijk het slot De Doornen
burg.
Ook mij zei de naam De Doornenburg
volstrekt niets toen een vriend ons on
langs uitnodigde om ter gelegenheid
van zijn verjaardag een bezoek aan het
slot te brengen. Het zou de culturele af
sluiting worden van een reünie, die ons
naar de Ooijpolder had gebracht, waar
aan de dijk langs de Waal vlakbij het
dorpje Ooij een hotelletje ligt, dat door
iedereen die van sfeer houdt onmiddel
lijk in zijn hart wordt gesloten. Oortjens
hekken is de naam van dat etablisse
ment, een gerestaureerd monumentaal
pand dat midden in dit ongerepte rivie
renlandschap ligt.
Maar dit artikel zal over een kasteel gaan
dat aan de andere kant van de druk be
varen Waal ligt en geen (of toch wel een
beetje) reclame voor Oortjenshekken
zijn. Hemelsbreed is de afstand tussen
het hotel (twaalf kamers) waar we logeer
den en het dorp Doornenburg slechts
enkele kilometers, maar om er met de
auto te komen moest een rondje via Nij
megen over de A325, de A15 en de N839
van zo’n dertig kilometer worden ge
maakt. Doornenburg ligt bijna precies op
de plek waar de Rijn zich splitst in een
stroom die richting Nijmegen (Waal) en
richting Arnhem (Rijn) gaat.
Mijn verwachting dat De Doornenburg
een kasteel van bescheiden omvang zou
zijn, kwam absoluut niet uit. Het complex
dat hier al eeuwenlang in de uiterwaar
den ligt, bestaat uit een hoofdburcht met
slotgracht, een forse voorburcht en een
binnenplaats met een boerderij (nog al
tijd in bedrijf), een kapel, een woonhuis
voor de kasteelbeheerder en een woon
toren. En zoals met vrijwel alle kastelen
het geval is, heeft De Doornenburg een
bewogen geschiedenis achter de rug.
Stikdonker
Over de historie vertelde een in middel
eeuwse kledij gestoken jongedame die
ons rondleidde prachtige verhalen. Voor
al over de manier waarop het leven zich
in de hoofdburcht moet hebben afge
speeld. Het zal absoluut geen pretje zijn
geweest om daar te moeten wonen,
vooral niet voor het personeel dat in een
van de gewelfde kelders was onderge
bracht. Het was er bijna altijd stikdonker
en van het woord hygiëne had nog nie
mand gehoord. Wie zijn behoefte moest
doen, ging naar een hoek van de zaal en
schoof daar het stro aan de kant… Voor
Verval
De geslachten die De Doornenburg be
woonden zijn Van Doornick, Van Bylandt,
Van Hoemoet, Van Voorst, Van Amstel,
Van Heemskerk en Van Bemmel. De laat
ste baron van Bemmel dreigde kinder
loos te sterven en besloot daarom op
hoge leeftijd nog een huwelijkspartner te
zoeken. Die vond hij in de veel jongere
Maria Clara von Delwig. Niet lang daarna
stierf de baron kinderloos en de barones
bleef tot haar overlijden in 1847 met veel
plezier en feestpartijen op het kasteel
wonen. Helaas werd er weinig geld in het
onderhoud gestoken, waardoor het mo
numentale complex in verval raakte. En
omdat het kasteel daarna onbewoond
bleef, werd dat alleen maar erger.
vervolg op pagina 11
9
10
vervolg van pagina 9
In 1936 werd De Doornenbug gekocht
door Jan Herman van Heek, een vermo
gende textielbaron uit Twente. Hij richtte
de Stichting tot Behoud van den Door
nenburg op, waarin het kasteel werd
ondergebracht en startte een jaar later
een omvangrijke restauratie, die in 1941
werd afgerond. Dat de bezetters toe
stemming hadden gegeven om met de
restauratie door te gaan, was ook in hun
eigen belang. Het kasteel lag namelijk op
een strategisch gunstige plek te midden
van de grote rivieren en de slottoren
bood een prima uitkijkpunt.
Bommen
Dat beseften de geallieerden ook, die in
januari en maart 1945 De Doornenburg
bombardeerden. Bij de eerste aanval
werden verschillende gebouwen van de
voorburcht verwoest, bij de tweede aan
val lag de burcht helemaal in puin. Extra
zuur was dat de geallieerden niet wisten
dat de Duitsers al waren vertrokken.
Na de oorlog begon Van Heek weer van
voren af aan. Bijna twintig jaar duurde het
om De Doornenburg weer in oude luister
te herstellen. Van Heek mocht helaas niet
meemaken dat het kasteel in 1966 op
feestelijke wijze werd heropend. Hij
overleed in 1957 op kasteel Huis Bergh in
’s-Heerenberg, waar hij woonde.
Floris
Wie een bezoek aan De Doornenburg
brengt en tot de oudere generatie be
hoort, zal met herinneringen aan een
populair televisieprogramma worden
geconfronteerd: Floris. Een groot deel
van de opnamen voor deze serie, waar
van de eerste van de twaalf afleveringen
op 5 oktober 1969 werd uitgezonden,
werden in De Doornenburg gemaakt. In
de hoofdburcht hangen veel foto’s van
Floris, waarop kennelijk nog altijd copy
wright berust. Het fotograferen van deze
plaatjes is namelijk ten strengste verbo
den. Wat overtreders te wachten staat, is
mij niet bekend. Maar op de binnenplaats
staat een schandpaal uitnodigend op ‘
misdadigers’ te wachten…
Floris, in 1969 het best bekeken program
ma op de Nederlandse televisie, beteken
de de doorbraak van Rutger Hauer, die
door regisseur Paul Verhoeven bij de
Noorder Compagnie was weggeplukt.
De acteur uit Hoogeveen zou daarna met
de films Turks Fruit (1973) en Soldaat van
Oranje (1977) grote bekendheid verwer
ven. Aardig is ook nog om te vermelden
dat Verhoeven tot afgrijzen van de NTS
(Nederlandse Televisie Stichting) het
budget met driehonderd procent over
schreed. Hij werd daarom gedwongen
om de opnamen voortijdig te staken,
waardoor de dertiende aflevering achter
wege bleef.
STEVEN TEN VEEN
De Groote Sociëteit
Ook dit jaar neemt De Groote Sociëteit
weer deel aan de Open Monumentendag
2014 en wel op zaterdag 13 september a.
s.
Informatie over alle in Zwolle deelne
mende monumenten kunt u vinden op
de site:
http://www.openmonumentendag.nl/
gemeente/zwolle/
Op die site staat over ons pand:
"Hier stonden drie huizen die eertijds onge
twijfeld een voornaam Herenhuis hebben
gevormd met vleugels aan weerzijden van
een ommuurd voorplein. Het geheel werd
in 1805 door koop eigendom van de Grote
Sociëteit. De grote restauratie vond plaats
in 1964. Het geheel werd in het midden van
de 17de eeuw opgetrokken. In de oostelijke
vleugel bevindt zich in de westgevel een
decoratieve omlijsting van een venster op
de eerste verdieping aan het besloten plein.
Bij de algehele restauratie is onder het
stucplafond in de biljartzaal een beschil
derde balkzoldering tevoorschijn gekomen
uit het midden van de 17de eeuw. De zeven
vakken vertonen cartouches met voorstel
lingen van de tekens van de dierenriem en
andere mythologische figuren.
Type Monument van ontspanning
Subtype Sociëteit
Status Rijksmonument
Oorspronkelijke functie Woonhuizen
Huidige functie Sociëteit"
vdB.
Het kasteel na het bombardement
11
Installatiebijeenkomst nieuwe leden 27 juni 2014
P(atrick) Willaard
Door in te gaan op een verzoek van de
BATA Shoe Company (Tsjechische multi
national) om in het zuidelijk deel van
Africa nieuwe afzetmarkten te zoeken,
belandde het gezin in voormalig ZuidRhodesia waar ik werd geboren op 4 juli
1959.
Dit fascinerend land was een voormalige
Britse kolonie, welke geschiedenis nauw
samenhangt met de British South African
Company.
In 1953 werd de Federation of Rhodesia
(North & South Rhodesia) & Nyasaland
opgericht (ook bekend als de Central
African Federation – CAF).
12
In 1960 verhuisden wij naar het buurland
Noord-Rhodesia.
(Ter toelichting: Na onafhankelijkheid in
1964 werd Northern Rhodesia omge
doopt tot Zambia, Nyasaland werd Mala
wi en Southern Rhodesia (in 1965) werd
Rhodesia in 1980 Zimbabwe)
In 1971 keerde de familie terug naar Ne
derland (Epe). Na mijn middelbare
schoolopleidingen behaalde ik een Ba
chelor of Business Administration (BBA-
graad) in 1983 en een Master of Business
Administration (MBA-graad) in 1986 aan
het International College of Business
Administration te Zeist. Deze opleiding
werd destijds opgezet in nauwe samen
werking met het gerenommeerde Engel
se Henley Business School. Enkele jaren
later (eind 1988) richtte ik een zelf een
bedrijf op (besloten vennootschap) met
als activiteit de import en distributie van
biologisch geneesmiddelen van de Duit
se fabrikant Vitorgan Arzneimittel Gmbh
( gevestigd te Stuttgart).
De hieraan verbonden therapie (Biomo
leculaire Vitorgan Therapie – BVT) kan
worden gezien als een geavanceerde
vorm van celtherapie. Later importeerde
ik voedingssupplementen uit de Vere
nigde Staten. Door in Nederland inge
voerde nieuwe stringente wetgeving
heb ik in 2007 besloten alle bedrijfsacti
viteiten te beëindigden. In het verleden
was ik altijd bezig met beleggen en deze
activiteit is, middels mijn eigen Holding
(Willard Holding B.V.), verder uitge
bouwd.
In 1993 ben ik gaan wonen in Vaassen.
Als vrijgezel (de ware nog niet gevon
den !)
gaat een deel van mijn vrije tijd op met
het spelen van golf (Handicap 14.8). Ik
ben in 1997 lid geworden van de Salland
sche Golfclub ‘de Hoek’ te Diepenveen
(Deventer). Verder ben ik graag bezig in
de tuin en doe aan (transmissie) medita
tie.
Als gast (mijn vader is lid van de GS,
voormalig President-directeur, commis
saris
en oud voorzitter van de beleggingsclub)
heb ik vaak genoten van onder andere de
Zondagochtend concerten in Zwolle. Dit
vormde mede de aanleiding om defini
tief lid te worden van de GS. Voorheen
was ik een aantal jaren (november 2009
tot eind 2013) lid van de ‘Sociëteit Apel
doorn’.
J(an) Broekhuijsen
Geboren 27-10-1946 en opgegroeid in
Terbregge een kleine dorpskern onder
de rook van Rotterdam.
Na mijn opleiding aan de Bakkerij- en
Horeca-vakschool heb ik gewerkt in ver
schillende patisserieën in Rotterdam en
omgeving.
In diezelfde periode heb ik de opleiding
leraar brood- en banketbakken ( N -akte
XX111 (23) gedaan en later nog 2e graad
akte koken/serveren. Na deze opleidin
gen heb ik MO Pedagogie gestudeerd in
Leeuwarden en Zwolle.
Ik ben werkzaam geweest als proefbak
ker/demonstrateur bij Koninklijke Zee
landia in Zierikzee, daarna ben ik in het
onderwijs terecht gekomen en uiteinde
lijk in Zwolle beland.
In Zwolle hadden we een schoolrestau
rant waar gasten van buiten de school
konden dineren; een aantal sociëteitsle
den weten daar wel over mee te praten.
In mijn schoolloopbaan heb ik vele jaren
zitting gehad in de examencommissie en
ben ik medeoprichter en voorzitter ge
weest van de Personeelsvereniging Prak
tische Ambachtsschool (PPA).
Gedurende vele jaren was ik ook be
stuurslid van het wijkcentrum SIO Zwolle
Zuid.
In april 2013 is mijn vrouw Hilda Berger
overleden ten gevolge van een compli
catie na een hersenoperatie. Het overlij
den kwam hard aan. We waren bijna 35
jaar getrouwd. Ik heb drie kinderen en
sinds januari 2014 ben ik ook opa.
Mijn hobby’s zijn reizen, muziek luisteren
en muziek maken; ik speel zelf klarinet.
Tot slot wil ik Aad van Dijk en Jur Zand
bergen, die mij hebben voorgedragen,
hartelijk danken en spreek de hoop uit op
een leuke manier deel te kunnen nemen
aan het sociëteitsleven.
EuropaLegaue wedstrijd PEC Zwolle - Spartak Praag - 18 aug. '14
Wij gaan Europa in
- van onze sportverslaggever Het is inmiddels al weer enige maanden
geleden, dat bijna iedereen in Zwolle pro
Europa was. Zondag 20 april – eerste
Paasdag. Een dag niet alleen van de
paashaas, het paasvuur, de paaseieren
maar ook van de wederopstanding. Het
ongelooflijke bleek toch waar te kunnen
zijn. PEC Zwolle wint na een snelle 1-0
achterstand in de bekerfinale met 5-1 van
Ajax en verovert een plaats in de Europa
League; in de voorronde weliswaar, maar
toch. Maar ook al wonen we al in Europa
en maken we er allang deel vanuit PEC
Zwolle ging donderdag 28 augustus voor
het eerst “Europa in” met aan de ene kant
zo’n 2000 (!) supporters die dolblij zijn
met Europa en hun tassen vol met PEC
Zwolle attributen volgestopt hebben en
aan de andere kant politici, die Europa
aan de straatstenen niet kwijt kunnen.
We gaan Europa in met een bal maar
stemmen voor Europa ?? Daar willen
sommigen geen bal mee te maken heb
ben.
Voetbal en politiek wat kunnen we
ermee ? Voetbal als spiegel van de sa
menleving verbindt vijanden, maakt on
derwerpen (homorechten, discriminatie,
conflicten) bespreekbaar; maar laat ons
in de steek bij gewelddadige gebeurte
nissen zoals de vliegramp in Oekraïne. De
FIFA lanceert trots een lachende Poetin,
die tbv het WK 2018 het startschot geeft
voor de bouw van een nieuw stadion. De
FIFA doet zgn. niet aan politiek, terwijl er
duidelijke aanwijzingen zijn wie de laf
hartige daad op zijn geweten heeft. Er zal
nog veel nieuws volgen in de komende
maanden en wellicht jaren. Ik ben be
nieuwd met welke oplossing Europa
komt. Het werd overigens een boeiende avond,
waarbij na het gelijkspel in Zwolle (1-1)
PEC Zwolle wel de complimenten maar
niet de felicitaties kreeg en ondanks het
3-1 verlies Praag met opgeheven hoofd
kon verlaten.
Maar mijn gedachten gingen die avond
ook uit naar al die slachtoffers die abrupt
uit het leven zijn gerukt en de pijn en het
verdriet van de nabestaanden. De pijn
van een land, mijn land, mijn Europa ?
Cees Meijntjes
13
busvervoer ter plaatse worden geschat
op € 1200,--. Voor overige kosten, zoals
fooien, entreegelden, opera/concertbe
zoek enz. moet worden gerekend op
€ 150,-De groepsgrootte zal liggen tussen de 26
en 30 deelnemers.
De interesse voor de reis is groot. Vijftig
belangstellenden hebben zich inmiddels
gemeld.
Ook belangstelling? Mail naar: harms-le
[email protected]
Riga
Van Riga naar Tallinn
De sociëteitscommissie organiseert vol
gend jaar van 1 t/m 8 juni een reis naar
Letland en Estland.
De reis wordt op maat gemaakt door SRC
uit Groningen op voorstel van Nick van
de Griendt, Ruurd Tjallema en Hans
Harms. Inmiddels is het reisplan klaar en
we hebben voor goede hotels gekozen.
In grote lijnen ziet de reis er als volgt uit:
Alejandro Nevsky kathedraal in Tallin
14
Twee dagen Riga, de hoofdstad van Let
land, vervolgens naar Pärnu, de bad
plaats en zomerhoofdstad van Estland,
met onderweg o.a. een bezoek aan de
veenderijen van Nick van de Griendt. Op
dag 4 met de ferry naar het eiland Saar
emaa, dag 6 naar Tallinn, de hoofdstad
van Estland en op dag 8 laat in de middag
retour naar Amsterdam.
De kosten voor de reis, inclusief Zwolle-
Schiphol vv, hotels, ontbijt, diners en
WIJNCOLUMN
Onder de loep: Ontwikkelingen op de
wijnmarkt
Wie overdag naar RTL7/RTLZ kijkt, kan de
ontwikkelingen op de beurs volgen en
blijft op de hoogte van de laatste nieuws
feiten. Niet dat investeren in wijn daar
prominent aan de orde komt, voor zover
je dat al zou moeten doen, maar onlangs
stond wel in de balk onder in het beeld,
dat de Verenigde Staten de grootste
wijnmarkt is geworden. Het land stootte
vorig jaar Frankrijk van de eerste plaats;
dat meldde de Internationale Organisa
tie voor Wijnbouw en Wijnbereiding OIV
(Franse afkorting van L'Organisation In
ternationale de la Vigne et du Vin).
Nu is dat misschien niet zo’n opzienba
rend nieuws, want met ruim 200 miljoen
inwoners is de omzet van alle producten
al gauw erg groot, dus ook die van wijn.
De belangrijkste reden is echter dat de
Fransen minder wijn zijn gaan drinken en
dat is mogelijk wel opzienbarend.
Amerikanen kochten in 2013 29,1 mil
joen hectoliter wijn, 0,5 procent meer
dan het jaar ervoor. De Fransen sloegen
dat jaar 7 procent minder in, zij kochten
in totaal 28,1 miljoen hectoliter wijn.
Maar per inwoner blijven de Fransen de
Amerikanen als wijndrinkers ruim de
baas. Een Fransman drinkt naar schatting
46 liter per hoofd van de bevolking tegen
ongeveer 9 liter per Amerikaan, dat is dus
ongeveer vijf keer zoveel. Ter vergelijking
consumeert de Nederlander ca. 20 liter
wijn per hoofd van de bevolking en die
hoeveelheid is al een aantal jaren stabiel.
Er is dus niet alleen in Amerika nog heel
veel aan wijnomzet te winnen!
Overigens betekent het feit dat de con
sumptie per hoofd van de bevolking
toeneemt, niet dat steeds meer mensen
zingend over straat gaan. Er is sprake van
een 'democratisering' van de wijncon
sumptie. Wijn is niet langer voorbehou
den aan de bovenmodale huishoudens;
steeds meer mensen gaan vaker wijn
drinken en vooral bij het diner. Ook hou
den steeds meer Nederlanders er thuis
een wijnvoorraadje op na; enerzijds om
altijd verschillende wijnen op voorraad
te hebben, zodat je kunt kiezen wat je wilt
drinken, maar ook om wijn jong en dus
voordeliger in te kopen en te laten liggen
totdat deze op dronk is.
Wat de toekomst gaat doen met de prijs
van wijn, is een open vraag, waar veel
wijnhandelaren overigens wel een me
ning over hebben. De concurrentiestrijd
tussen de nieuwe en de traditionele
wijnlanden zal alleen maar feller worden.
De oude landen proberen hun verloren
aandeel in de goedkopere wijnen terug
te winnen door de industriële productie
van weinig pretentieuze landwijn. Op
hun beurt zullen de nieuwe wijnlanden
proberen binnen te dringen tot de kwa
liteitswijnen die van oudsher uit Frank
rijk, Spanje en Italië komen, door veel
aandacht te geven aan het ambacht en
'het verhaal achter de wijn'.
De wereldwijde wijnproductie is mo
menteel gezakt tot het laagste niveau in
37 jaar, waardoor de voorraden scherp
afnemen. Oorzaak van de afname is
droogte en schade door hagelbuien in
Frankrijk en Italië, (nog steeds) de groot
ste wijnproducenten ter wereld. Ook in
Argentinië merken wijnboeren de gevol
gen van het weer aan hun druivenoogst.
Door het veranderende klimaat zullen in
die gevallen ook de voorraden afnemen.
Het laat zich raden wat dat gaat doen met
de prijs van de wijn. Waar je in de jaren
zestig van de vorige eeuw nog een mooie
Bourgogne kocht beneden de vijf gul
den, kost dezelfde wijn nu rustig € 50,-,
een prijsstijging van 2500%! Naast vraag
en aanbod zijn er uiteraard meerdere
oorzaken die deze stijging tot gevolg
hebben maar dat gaat nu te ver om daar
verder over uit te wijden.
Zoals gezegd, zal door de toenemende
wereldwijde welvaart, de wijnconsump
tie alleen maar verder toenemen en dus
zal de wijnproductie ook moeten toene
men. Investeren in wijn lijkt daarmee een
lucratieve aangelegenheid vanwege de
winst die je denkt er op te kunnen maken,
maar het blijft ook risicovol. Een wijn
voorraad opbouwen voor eigen gebruik,
is echter wel zinvol en vooral ook veel
leuker om te doen.
Remco van Looijengoed
Directeur/Vinoloog Schuttelaar Wijnen
Kook!
De beginselen van de kookunst zullen
ook dit seizoen weer aan nieuwe genera
ties worden doorgegeven.
Abel Buurma bijt op op maandag 8 sep
tember a.s het spits af met Koken en
Braden.
Op maandag 22 september zal Paul Her
brink zijn Culinaire Cornuyten weer ont
vangen voor de noodzakelijk bijles.
Opgave voor beide activiteiten via de
gebruikelijke kanalen.
15
Mansholt: Theater in de polder
Helmert Woudenberg als Mansholt. Foto Paul Hoes.
Na Ulrum is het nog een paar kilometer.
De oude zeedijk over en dan bij de gas
winput aan de N361 rechtsaf de Westpol
der in. Tot 1969 was de polder alleen
toegankelijk door twee dijkcoupures,
westelijk bij Vierhuizen en in het Oosten
bij de Ommelanderweg. Nu snijdt de
provinciale N361 naar Lauwersoog de
Westpolder in tweeën.
Het is 30 augustus. We zijn op weg naar
Café Wongema in Hornhuizen om daar
te eten voorafgaand aan een theater
voorstelling. Een bijzondere theater
voorstelling over Sicco Mansholt die
wordt gespeeld in de schuur van de
boerderij 'Nieuw Midhuizen' in de West
polder.
De eerste boerderij die we na het verlaten
van de N361 passeren is 'Torum', de
boerderij waar Sicco Mansholt in septem
ber 1908 is geboren. Hij heeft daar tot zijn
14e gewoond. Een klassieke erfenisruzie
in de familie leidt tot een gedwongen
verkoop van de boerderij.
De Westpolder ligt op de grens van de
voormalige Lauwerszee en de Wadden
zee even ten noorden van het dorp Vier
huizen. Bedijkt en aangelegd in de jaren
1873 - 1876. Niet zonder gevaar destijds
zo'n nieuwe polder aan zee. Al tijdens de
aanleg in 1874 neemt de zee opnieuw
bezit van de polder. 13 polderjongens
komen om. Maar ook direct na de voltooi
ing wordt de polder eind januari 1877 's
nachts getroffen door een stormvloed.
De polder loopt vol. 13 bewoners van de
polder komen om en een bij één van de
families logerend meisje uit een naburig
dorp. De boerderijen raken beschadigd
16
maar de eensteens arbeidershuisjes
worden door de golven vernietigd.
De verdronken polderbewoners zijn in
een massagraf begraven naast het oude
kerkje van Vierhuizen.
De Westpolder meet 534 hectare en telt
zeven grote boerderijen die langs de
enige weg staan in de langgerekte polder
op een lijn van zuidwest naar noordoost.
De boerderijen zijn allemaal gebouwd
kort na het gereedkomen van de polder.
Ze staan er nog alle zeven in hun kapita
le en monumentale omvang. Het is het
landschap van granen, suikerbieten, uien
en pootaardappelen en dat alles onder
imposante wolken.
Boerderij 'Torum'
De gebroeders Mansholt komen kort na
elkaar naar de Westpolder. Jochem Roel
fs Mansholt is pionier en bouwt de boer
derij 'Fletum'. Hij en zijn jonge gezin
moeten vluchten voor de overstroming
van 1877. Later dat voorjaar keert hij
terug naar de polder.
Broer Derk Roelfs Mansholt, grootvader
van Sicco, vestigt zich datzelfde jaar in de
polder. De bewoners die aan met de
bouw van de boerderij die nu 'Torum'
heet keren na de ramp niet terug. Derk
koopt de boerderij, de grootste van de
polder, die dan nog maar gedeeltelijk
gereed is en voltooid de bouw.
Fletum en Torum, zijn vernoemd naar
twee in de Dollard verdronken dorpen.
Jochem en Derk zullen niet de enige
Mansholts in de polder blijven. Een zoon
en een dochter van Jochem verwerven
'Manneplaats' en 'Westerhalm', twee an
dere boerderijen in de Westpolder
Torum, Fletum en de Westpolder, het zijn
hotspots in de zeer lezenswaardige
'Graanrepubliek' van Frank Westerman.
Aan de andere kant van de zeedijk ligt het
onbedijkte nieuwe land van de landaan
winning. Al bijna half zo breed als de
Westpolder. Er lopen nu in de zomer
pinken en vooral schapen.
De Westpolder herbergt ook twee een
denkooien. Pal naast de Waddendijk ligt
met hoog geboomte de eendenkooi
'Nieuw Onrust', de laatste in Groningen
waar het kooikersvak nog wordt uitgeoe
fend. Het is een belangrijke rust- en ver
zamelplaats voor trekvogels. De eenden
die er worden gevangen worden geringd
gespeeld door Helmert Woudenberg (Sicco
Manholt), José Kuijpers, Paul Hoes, Stefa
nie van Leersum en Trudi Klever. De regie is
in handen van Jeroen van den Berg."*
De Westpolder
en daarna weer vrijgelaten.
Het zijn geen alledaagse (here)boeren/
akkerbouwers die de Westpolder al vaak
generaties lang bevolken. Teeltverbete
ring en veredeling staan hoog op de
agenda. Maar voor velen reiken de inte
resses en capaciteiten verder dan het
runnen van een akkerbouwbedrijf.
Sicco Mansholt groeit op in socialistisch
gezin. Zijn vader en grootvader steunden
voorvechters als Multatuli, Domela Nieu
wenhuis en Troelstra. "Grond moet nati
onaal bezit zijn, geen particulier eigen
dom van boeren" is hun opvatting. Sic
co's vader, Lambertus H. Mansholt was
voor de SDAP lid van de Groningse Pro
vinciale Staten en later gedeputeerde.
Zijn moeder, Wabien Andreae, had als
een van de eerste vrouwen van het land
politieke wetenschappen gestudeerd en
organiseerde politieke huisbijeenkom
sten voor vrouwen. Sicco zelf brengt het
tot minister van Landbouw en Eurocom
missaris, en voorzitter van de Europese
Commissie.
De theatervoorstelling wordt gespeeld
op het akkerbouwbedrijf 'Nieuw-Midhui
zen' in de Westpolder, de boerderij van
Jacobien Louwes. De boerderij is sedert
1888 in het bezit van de familie Louwes.
Herman Derk Louwes (1893-1960) en zijn
zoon Hendrik Jan Louwes (1921-1999)
waren beiden naast akkerbouwer ook
parlementslid voor de VVD. Herman Derk
Louwes was een neef van Sicco Mansholt.
"Mansholt, een voorstelling over een politi
cus zonder grenzen'.
Mansholt vertelt het verhaal van een man
in crisis. Wanneer Sicco Mansholt vlak voor
zijn pensioen wordt geconfronteerd met de
negatieve gevolgen van zijn beleid als
landbouwminister en eurocommissaris,
krijgt hij spijt. Hij besluit zich tegen zijn
eigen beleid te keren. Een rigoureuze om
slag die niet beperkt blijft tot zijn politieke
denken. Terwijl hij tevergeefs de wereld
probeert de wereld te overtuigen van de
noodzaak van een politieke en economi
sche ommezwaai, begint hij een verhou
ding met zijn 24-jarige stagiaire Petra Kelly
en verlaat hij zijn vrouw.
Zijn er grenzen aan groei, kan de mens
genoegen nemen met genoeg? Mansholt
stelt een groot maatschappelijk thema aan
de orde in een persoonlijk verhaal, over een
man die spijt krijgt en in conflict raakt met
zijn omgeving en met zichzelf. Mansholt is
geschreven door Tjeerd Bischoff en wordt
Van 'Wongema' in Hornhuizen naar
'Nieuw-Midhuizen' in de Westpolder is
het met de auto een paar minuten. Bij
'Nieuw-Midhuizen' aangekomen parke
ren we de auto in een vers gemaaide
graanakker.
De voorstelling begint om 20.30 uur in de
aardappelschuur naast de boerderij. Een
kleine tweehonderd aanwezigen, waar
onder opvallend veel leeftijdsgenoten,
nemen plaats op de tribune.
Nadat een crewlid komt melden dat er
van de voorstelling geen opnames
mogen worden gemaakt kan het spel
beginnen. Een uur en drie kwartier duurt
de boeiende en overtuigend gespeelde
voorstelling. Even overtuigend is het
applaus dat de spelers ten deel valt.
In het donker worstelen de auto's zich uit
de akker. In een lange rij rijden ze donke
re polder uit.
Boerderij 'Nieuw Midhuizen'
Boerderij 'Nieuw Midhuizen'
17
Sluijters' Grote Oorlog
Politieke oorlogsprenten uit de Nieu
we Amsterdammer 1919
Het publiek in de aardappelschuur
Kelly en Mansholt krijgen een relatie in
1972. Mansholt is dan 64, Kelly 24. In 1973
trekt hij bij haar in wonen ze enige tijd
samen in haar appartement in Brussel.
Onder druk van hun omgeving beëindi
gen ze de relatie in 1974. Mansholt keert
terug naar zijn vrouw en gaat wonen in
Wapserveen. In 1995, 86 jaar oud, over
lijd hij.
Kelly's (1947) biologische vader is al snel
spoorloos. Zij krijgt de naam van haar
stiefvader, een Amerikaanse militair
waarmee haar moeder trouwt. Kelly is na
haar Brusselse jaren medeoprichtster
van de Grünen in wat dan nog WestDuitsland heet.
Petra Kelly blijkt een niet ongevaarlijk
zwak te hebben voor oudere mannen. Na
Mansholt gaat ze jaren later een relatie
aan met de pacifistisch geworden Bun
deswehr-generaal Gert Bastian (1923).
De aardappels van Jacobien Louwes
18
Tussen 1983 en 1987 is Bastian parlemen
tariër voor de Grünen in de Bondsdag.
Ook Kelly, inmiddels voorzitter van de
Grünen, zit vanaf 1983 in de Bondsdag.
Bij de verkiezingen in 1990 halen de
Grünen geen zetels meer in de Bonds
dag.
De liefde van Kelly en Bastian eindigt fa
taal. Op 19 oktober 1992 worden de licha
men van Kelly en Bastian in hun huis in
Bonn gevonden. Ze zijn dan al ruim
veertien dagen dood. Bastian heeft Kelly
in haar slaap doodgeschoten en daarna
de hand aan zichzelf geslagen.
'Eine tödliche Liebe - Petra Kelly und Gert
Bastian' is de passende titel die de femi
niste Alice Schwarzer haar in 1994 ver
schenen boek gaf.
Ronald van den Berg
Vanaf 21 september is in Museum de
Fundatie in Zwolle de serie van 77 poli
tieke oorlogsprenten te zien, die Jan
Sluijters van 1915-1919 maakte voor de
Nieuwe Amsterdammer. Sluijters, vooral
bekend als modernist en societyschilder,
laat zich in deze reeks zien als maatschap
pijkritisch agitator. De litho’s geven een
vlijmscherpe analyse van de Eerste We
reldoorlog en de positie van het neutrale
Nederland hierin. De werken zijn afkom
stig uit de collectie van kunstenaar Rob
Scholte die de complete serie bijeen
bracht. De reeks is recent met steun van
de BankGiro Loterij door Museum de
Fundatie verworven.
Nederland’s geforceerde neutraliteit
Waar Frankrijk, Rusland en later Engeland
kort na de aanslag op de Oostenrijkse
kroonprins Franz Ferdinand (28 juni 1914
te Sarajevo) tegenover Duitsland en
Oostenrijk kwamen te staan wilde Neder
land zijn neutraliteit behouden in wat de
Eerste Wereldoorlog zou worden. Direct
na het uitbreken werd door de Neder
landse regering een beroep gedaan op
de redacteuren van de dag- en weekbla
den om zich vooral terughoudend op te
stellen met betrekking tot de berichtge
ving. Om de neutraliteit van ons land niet
in gevaar te brengen. Wie zich niet terug
houdend opstelde, liep kans op vervol
ging op grond van artikel 98 en 100 van
het Wetboek van Strafrecht betreffende
staatsgeheimen en het in gevaar bren
gen van de Nederlandse neutraliteit. Er
werd van overheidswege aangezet tot
zelfcensuur. De pers beijverde zich om
een zo neutraal mogelijke berichtgeving
over de oorlog te geven, terwijl er wel
degelijk voorkeuren bestonden. Zo was
de Telegraaf bijvoorbeeld pro-Brits,
waarschijnlijk vanwege de relatie, die
bestond tussen de financiële markten
van Londen en Amsterdam, terwijl de
Nieuwe Rotterdamse Courant pro-Duits
was vanwege de band, die de Rotterdam
se haven had met het Duitse achterland.
Sluijters en de Nieuwe Amsterdammer
De Nieuwe Amsterdammer was wars van
emotionele subjectieve berichtgeving
en volgde een wat belerende journalis
tieke lijn. Daar klonken toch wel antiDuitse opvattingen in door. Dit blad ac
centueerde haar artikelen op scherpe
wijze met ingesloten oorlogsprenten van
het drietal Willy Sluiter, Piet van der Hem
en Jan Sluijters, die zowel de binnenland
se politiek als die van de oorlogvoerende
landen voorzag van genadeloze analyse
en satirisch commentaar. Met de door
Scholte verzamelde serie van 77 prenten
plaatst Sluijters zich in de politiek-activis
tische traditie. Hij werd de chroniqueur
van de Eerste Wereldoorlog en is met dit
onbekende deel van zijn oeuvre de poli
tieke kunstenaar van deze periode. Het
werk uit de reeks vertoont veel overeen
komsten met de antifascistische foto
montages, die de Duitse kunstenaar John
Heartfield in de jaren 20 en 30 maakte,
die in 2009 uitgebreid in Museum de
Fundatie te zien zijn geweest.
Sluijters’ Grote Oorlog is tot stand geko
men in nauwe samenwerking met Rob
Scholte en Stichting Studiecentrum Eer
ste Wereldoorlog. Bij de expositie ver
schijnt een catalogus, uitgegeven door
Uitgeverij Waanders & de Kunst.
(tekst Museum De Fundatie)
ZET u uw
huis te koop
of gaat u het
verkopen
Zo snel en goed mogelijk uw huis verkopen. Dat vraagt om een Garantiemakelaar. Een Garantiemakelaar
gaat namelijk een stap verder. Niet alleen zorgt hij ervoor dat uw woning zo goed mogelijk gepresenteerd
wordt. Dankzij zijn ervaring in de lokale markt is hij specialist en kan hij u voorzien van advies op maat.
Zo wordt uw woning voor een reële prijs in de markt gezet en zet hij de juiste middelen en kanalen in om
uw potentiële kopers te bereiken. Uiteraard houdt hij u op de hoogte van de laatste ontwikkeling en is hij
altijd voor u bereikbaar. Ook uw huis verkopen? Kijk voor meer informatie op www.degraafvanvilsteren.nl
of bel ons op 038-4227229.
Van een Garantiemakelaar mag u meer verwachten.
GM02 degraafvanvilsteren adv huis te koop 135x185 def v1.indd 1
21-05-13 11:58
Portret (80x120 cm.) getekend door Dioni ten Busschen met een pen van PenPoint
19
www.editoo.nl
Indien onbestelbaar retour: Koestraat 8 , 8011 NK ZWOLLE
20