Vele arrestaties na moord op Frans Ferdinand

2 | Historisch Nieuwsblad · Special
juni · december | 1914
Special · Historisch Nieuwsblad | 3
1914 | juni · december
In het nieuws
SARAJEVO Aanslag op aartshertogelijk paar lijkt samenzwering
Vele arrestaties
na moord op
Frans Ferdinand
Het wapen waarmee de
aanslag werd gepleegd, is een
pistool van het type Browning.
Hoofdverdachte: bommen komen uit het buitenland
Van onze verslaggevers
Sarajevo
Het onderzoek naar de moord
op het aartshertogelijk paar
wordt door zeven rechters van
instructie geleid, die proberen de
samenzwering volledig bloot te
leggen. Behalve in Sarajevo,
werden ook in de provincie
talrijke personen gearresteerd.
Het wordt steeds duidelijker dat
de troonopvolger er in Bosnië in
geen geval heelhuids afgekomen
zou zijn. Langs de weg naar de
het raadhuis stond een heel leger
van bommengooiers klaar.
Het verhoor van de daders van
de aanslag op het aartshertogelijk paar werd gisteren tot laat in
de avond voortgezet. Er werd
vastgesteld dat de in Sarajevo
gevonden bommen kort
daarvoor uit Belgrado waren
overgebracht. Uit het onderzoek
bleek verder dat er vier medeplichtigen zijn. Twee zijn
Behalve in Sarajevo
werden ook in de
provincie talrijke
personen opgepakt
De typograaf Nedeljko
Cabrinovic.
inmiddels gearresteerd en
worden vandaag aan een
verhoor onderworpen. De beide
arrestanten werden door
gendarmes buiten Sarajevo
opgepakt en met de avondtrein
naar de hoofdstad van Bosnië
overgebracht.
Cabrinovic, een van de
hoofdverdachten, is ongeveer 21
jaar oud, typograaf en van
Servische afkomst. Zijn vader
was herbergier in Sarajevo.
Vroeger behoorde hij tot een
anarchistische groep. Korte tijd
geleden begaf hij zich naar
Belgrado, waar hij in de
staatsdrukkerij werkte. Vier
weken later keerde hij terug
naar Sarajevo. Hij was inmid-
dels Servisch chauvinist
geworden en greep sindsdien
iedere gelegenheid aan om zijn
sympathie voor de Servische
koning Peter te laten kennen.
Cabrinovic verklaarde dat hij
de bom uit het buitenland had
gekregen, maar hij wilde niet
zeggen van wie. De bom was
gevuld met gehakt lood en
spijkers en was van hetzelfde
type als de bommen die in 1907
in Montenegro werden gebruikt.
Het is niet onwaarschijnlijk dat
de daders van de moordaanslag
op aartshertog Frans Ferdinand
deel uitmaken van de Omladina,
een wijdverspreide Zuid-Slavische jeugdorganisatie, die haar
zetel in Belgrado heeft. Omladina
heeft vooral sinds de Balkanoorlogen een leger van aanhangers
in de Zuid-Slavische provincies
van Oostenrijk-Hongarije.
De vereniging stelt zich ten
doel een groot, onafhankelijk
Zuid-Slavisch rijk voor te
bereiden. Op het ogenblik is in
kringen van de Omladina het
streven merkbaar om openlijk
stelling te nemen tegen de
vervolgingen waaraan de
Serviërs in Bosnië en Kroatië
blootgesteld zijn.
Troonopvolger van de Hongaars-Oostenrijkse
dubbelmonarchie aartshertog Frans Ferdinand
en zijn echtgenote aartshertogin Sophie.
Foto: Nationalbibliothek Österreich
De Bosnische hoofdstad
Sarajevo was het decor van
wrede
Zicht opmoordaanslag
Sarajevo, circa met
1910.
dodelijke
Foto: Corbis
Foto
Getty afloop.
Images/Paul
Popper
Ooggetuigen ‘De hertogin sloeg nog de armen om haar man heen’
Een dame, die ooggetuige
geweest is van de daad van
Princip, vertelt het volgende:
‘Een vriendin en ik stonden
tegenover de winkel van Schiller
in de Franz Joseph Strasse, toen
de eerste aanslag werd gepleegd.
Spoedig daarop verschenen drie
jongemannen met hoeden op
het hoofd. Ze droegen versleten
kleren, zagen eruit als arbeiders
en droegen de Servische kleuren
in hun knoopsgat. Twee jonge
meisjes spraken hen aan. Die
meisjes, die ons even onbekend
waren als de jongemannen,
kwamen daarna naar ons toe en
zeiden tegen ons, terwijl ze ons
bij de hand vatten: ‘‘Laten wij
naar huis gaan. Ga ook naar
huis. Die drie jongens zijn
verdacht.”
Mijn vriendin ging mee, maar ik
bleef staan en zag toen dat een
van de jongens zijn hand
voortdurend in de zak had. Ik
zei toen in het Kroatisch tot een
meisje dat bij mij stond:
“Eigenlijk zouden we de politie
op die man opmerkzaam
moeten maken.”
Op dat moment was de eerste
auto met de regeringscommissaris en de burgemeester reeds in
snelle vaart voorbijgereden. De
drie jongens hadden waarschijnlijk mijn opmerking gehoord en
een van hen, dat was achteraf
dus Princip, ging snel voorbij een
politieagent naar de andere kant
van de straat en bleef een paar
passen bij de winkel van Schiller
vandaan staan.
Op dat ogenblik kwam de auto
van de aartshertog aangereden
en dadelijk daarop hoorde ik de
twee schoten, die Princip gelost
had. De automobiel van de
aartshertog was vlak langs het
trottoir gereden waar Princip
stond. De weinige toeschouwers
die daar waren, wierpen zich
onmiddellijk op hem en
probeerden hem vast te houden,
maar het lukte hem nog een
derde schot te lossen, dat stellig
de hertogin getroffen heeft.
Toen het eerste schot viel, dat de
hertog blijkbaar in het hoofd of
in de hals trof, sloeg de hertogin
die zich buitengewoon flink
hield, de armen om hem heen
en wenkte het publiek toe. Toen
de schoten vielen kwamen er
De stoet voor het gemeentehuis,
enkele ogenblikken voor de
aanslag.
van alle kanten officieren,
agenten en ook gendarmes en
mensen uit het publiek op de
dader toegelopen en sloegen op
hem los.’
slingerde. Naast hem had een
ander gestaan die zich kalm
verwijderde. Ik zag hoe de bom
de auto raakte en een flauwe
rookwolk naliet in de lucht.
De kapper Marossi behoorde
tot degenen die Cabrinovic, de
dader van de eerste aanslag,
gevangennamen. Hij vertelt:
Verder zag ik de bom tegen de
neergeslagen kap van de auto
terugspringen en de volgende
auto raken. Op dat ogenblik
klonk een hevige ontploffing.
Toen ik gezien had dat de man
geworpen had, liep ik op hem
toe. Hij moet mij echter gezien
hebben en sprong over de
kademuur in de Militsa. Ik
sprong hem na. Een politieagent
wilde op hem schieten, maar ik
riep: “Niet schieten, we moeten
hem levend hebben!”
‘Ik stond bij het vroegere filiaal
van de Union Bank en de auto
van de directeur van de politie
was al voorbijgereden toen er
een volgende auto aankwam
met daarin de burgemeester. Na
een ogenblik kwam toen de auto
waarin de aartshertog met zijn
gemalin en de landscommissaris
Potiorek zaten.
Plotseling zag ik dat een jonge
man, die aan de andere kant in
de nabijheid van de brug had
gestaan, naar de leuning van de
brug ging, iets op de muur legde
en een bom naar de auto
Verscheidene agenten kwamen
nu te hulp. Wij gingen voorzichtig te werk, omdat we vreesden
dat hij een revolver bij zich had.
Maar hij had niets in zijn
handen en bood ook geen
weerstand.’
Servische premier: ‘Het waren
Oostenrijkse bandieten’
Rusland
Sint-Petersburg
Het onderzoek naar de moord
wordt in alle stilte voortgezet. In
Sint-Petersburg gelooft men dat
Rusland zich onzijdig zal
houden, wanneer de Oostenrijkse regering een onderzoek in
Servië wil gaan uitvoeren. Het
monarchale beginsel is in
Rusland zo sterk dat een
dergelijke stap van Oostenrijk
zeker geaccepteerd zou worden.
Met andere woorden, de tsaar
zal niets doen ter bescherming
van een regering die verdacht
wordt van medeplichtigheid aan
een koningsmoord van internationale politieke betekenis.
Dit klinkt alles wel zeer optimistisch, maar tegelijk zeer
onwaarschijnlijk. Want tegenover deze idealistische motieven
staan kwesties van meer politiek
belang en in Rusland zal
bovendien de onschendbaarheid
van Servië zwaar wegen.
De Servische minister-president Nikola Pasic heeft in een
interview al met verontwaardiging verklaard dat Servië niet
verantwoordelijk kan worden
gesteld voor de moord in
Sarajevo, die volgens hem door
Oostenrijkse bandieten of
krankzinnigen gepleegd is.
In antwoord op eventuele
stappen van de monarchie zal
Servië alles doen wat van een
beschaafd land in dergelijke
omstandigheden verwacht mag
worden.
Deze verklaring van de
Servische minister is zeker zeer
welwillend, maar ook wel een
beetje zonderling. Want hoe kan
hij van de moordenaars spreken
als van Oostenrijkse bandieten,
terwijl gebleken is dat de daders
Serviërs zijn die met politieke
bedoelingen gehandeld hebben?
Speculaties en onzekerheid
Wat doet de nieuwe opvolger?
n Engeland wordt hevig
gespeculeerd over de
mogelijke politieke
gevolgen van de moord.
De Times schrijft: ‘Het
lijkt alsof de gebeurtenissen van gisteren de
dualistische regeringsvorm van
Oostenrijk-Hongarije zullen
verstevigen, voorlopig tenminste. Hoe meer de Zuid-Slaven
echter in hun ambities belemmerd worden, hoe groter het
gevaar van een latere uitbarsting
wordt. Als hun dromen bedrogen uitkomen dan richten zij
zich op een ander doel.’
Hongarije zullen doen rijzen. De
Daily Chronicle schrijft:
‘Aartshertog Frans Ferdinand
was een man van een sterke wil
en zeer scherpe denkbeelden.
Het is een jammerlijk feit, en
slechts verklaarbaar door de
onverantwoordelijkheid van
haar buitenlandse agenten en de
gewoonte om in deze minder
beschaafde streken zeer
onbeschaafde werktuigen te
bezigen, dat bijna ieder die zich
de laatste tijd op de Balkan een
tegenstander van Rusland heeft
Voor het ogenblik neemt de
verschrikkelijke moord alle
gedachten zo in beslag dat men
minder om de gevolgen denkt,
die zeker donkere wolken aan de
politieke hemel in Oostenrijk-
Grote vrees dat de
Oostenrijks-Hongaarse
monarchie uiteenspat
I
getoond, vermoord is. De moord
op koning Aleksandar van Servië
en op de Bulgaarse leider
Stambulov, en de ontvoering van
prins Alexander van Bulgarije,
die zeker vermoord zou zijn als
hij niet was afgetreden, kunnen
allemaal worden genoemd. Wij
vrezen dat het onmogelijk is het
drama van Sarajevo daarvan los
te zien.’
Over de gevolgen van de aanslag
zegt het blad: ‘De tegenstrijdige
nationaliteiten in OostenrijkHongarije worden nu nog
bijeengehouden, maar dit kan
snel veranderen en niemand
weet wat van de nieuwe troonopvolger te verwachten valt. Het
staat echter vast dat tenzij hij zich
onverwachts als een genie
ontpopt, de kans op het uiteenspatten van het rijk groot is.’

Download Report