Verslag DM nummer: 869858 Verslag landbouwbijeenkomst wateroverlast Watergebiedsplan Blokhoven Datum: 7 oktober 2014 Plaats: De Wiese, Schalkwijk Aanwezig: 13 agrariërs, Martijn Steenstra (Linieland), Sanneke Lisman (gemeente Houten), Wybe Theijse (gebiedsmakelaar), Guus Beugelink, Dennis Koster en Jeroen Kessels (allen HDSR) Opening Guus Beugelink, Hoogheemraad bij HDSR, opent de avond en heet de aanwezigen welkom. Het doel van de avond is om vanuit het landbouwperspectief te kijken naar de mogelijke oplossingsrichtingen voor wateroverlast. In polder Blokhoven is nu al enkele malen wateroverlast voorgekomen, onder andere in 2007, maar ook recenter in oktober 2013. De hoeveelheid neerslag die toen is gevallen is echter klein vergeleken met de bui die deze zomer in Kockengen is gevallen, waar in een beperkt tijdsbestek bijna 140 mm is gevallen. Dergelijke buien kwamen vroeger niet voor, maar nu steeds vaker en ze kunnen ook op het eiland vallen. Wat het waterschap betreft is klimaatverandering een feit waar rekening mee moet worden gehouden. Op 25 september jl. heeft het waterschap de uitvoeringsstrategie van het raamwaterplan Eiland van Schalkwijk gepresenteerd. De bestuurlijke lijn van het waterschap t.a.v. wateroverlast behelst: als eerste worden slimme maatregelen in het systeem genomen (waaronder automatiseren van stuwen en gemalen) en vervolgens wordt gekeken welke maatregelen doelmatig zijn. Daarbij kijkt het waterschap niet alleen of de kosten van de investeringen opwegen tegen de vermindering van de schade, maar ook naar de maatschappelijke meerwaarde van een dergelijke maatregel (bijvoorbeeld bijdrage aan betere beleefbaarheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, recreatie of bijdrage aan schoon water of natuur en recreatie). Als laatste blijft over de acceptatie van wateroverlast. Naast deze specifieke koers voor wateroverlast onderscheidt het waterschap ook de basisstrategie. Deze strategie behelst dat het waterschap sowieso bepaalde maatregelen gaat treffen om het watersysteem op het Eiland van Schalkwijk te optimaliseren. Daarbij gaat het onder andere om het oplossen van knelpunten in het reguliere peilbeheer, het robuuster maken van het watersysteem en het oplossen van lokale knelpunten. Op dit moment komen er een aantal ontwikkelingen bij elkaar. Er ontstaan mogelijkheden om wateroverlast op te lossen en daarbij ook meerwaarde te creëren op andere vlakken als natuur, cultuurhistorie, recreatie en landschap. Daarbij bestaat de mogelijkheid om gelden van Linieland, het waterschap en POP3 (subsidieregeling vanuit EU) te combineren. Voor de polder Blokhoven doorlopen we nu een planproces om samen met het gebied maatregelen Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zorgt voor veilige dijken, droge voeten en schoon water te ontwerpen en uit te voeren. Daarna gebeurt er dus ook weer een tijd minder. Deze ‘trein’ met mogelijkheden komt nu langs op het eiland. De vraag is of we een halte maken op het eiland en gezamenlijk een plan maken, of dat we voorlopig overlast accepteren en niets doen. Dat laatste betekent echter dat we mogelijkheden laten schieten. Belangen en ontwikkelingsperspectief landbouw Jeroen Kessels is projectleider bij HDSR van het watergebiedsplan Blokhoven. Hij geeft aan dat vandaag het hart van polder Blokhoven centraal staat. Het gebied is begrensd door de spoorlijn in het oosten, de Schalkwijksewetering in het noorden, de Lange Uitweg in het westen en de Achterdijk in het zuiden. Jeroen presenteert welke wateroverlast ontstaat als in de huidige situatie een bui valt die gemiddeld eens in de tien jaar voorkomt (de norm voor grasland in Nederland). Daarbij geeft hij aan dat dergelijke buien in de toekomst vaker zullen voorkomen en dat er ook zwaardere buien gaan vallen door de klimaatontwikkeling. In de winter zullen dit langdurigere perioden met regenval zijn. In de zomer zullen het vooral lokale intensievere regenbuien zijn met onweer en hagel. De locatie waar dergelijke buien vallen is niet precies en lang van te voren te voorspellen. Dit maakt het als waterbeheerder lastig hiermee om te gaan en is een robuuster systeem gewenst. Het waterschap is voornemens om vanuit de basisstrategie sowieso een aantal maatregelen te nemen in het gebied. Op een aantal plaatsen is het waterschap voornemens om knelpunten in het systeem aan te pakken door watergangen te verbreden en duikers te vergroten. Daarnaast is de Spoorsloot in beeld om opgewaardeerd te worden. Deze maatregelen worden momenteel nader uitgewerkt en zullen, naar verwachting, vanaf november besproken worden met direct belanghebbenden. Deze maatregelen zullen een deel van de wateropgave wateroverlast oplossen, maar zeker niet de hele opgave. Na de introducties door Guus Beugelink en Jeroen Kessels zijn aan de hand van een aantal stellingen de standpunten vanuit de landbouw geïnventariseerd. Stelling 1: Ik verwacht over 5-10-25 jaar nog te boeren in polder Blokhoven: • Over 5 jaar verwacht iedereen nog te boeren in polder Blokhoven. • Op de langere termijn is het lastiger te zeggen. Daarbij hangt veel van de eigendomssituatie af. • De meeste aanwezigen zijn er van overtuigd dat de polder ook over 25 jaar nog vooral in intensief landbouwkundig gebruik is. Stelling 2a: Ik heb nu teveel last van wateroverlast: • Veel aanwezigen zijn gewend aan tijdelijke inundatie van bepaalde stukken land. Dat is ook altijd zo geweest en wordt geaccepteerd. • De beleving is dat het waterschap ook in het huidige systeem meer kan doen om overlast te voorkomen: sneller inspelen op perioden van regenval, water langer vasthouden op de hogere delen en hoofdwatergangen goed blijven onderhouden. Stelling 2b: Ik verwacht dat ik in de toekomst meer last heb van wateroverlast: • Aanwezigen geven aan dat de toekomst dat zal moeten uitwijzen en dat daar dan vervolgens op zal moeten worden ingespeeld. Er wordt nu geen urgentie ervaren om t.a.v. klimaatverandering maatregelen te nemen. • Wel kan men zich voorstellen dat als zware buien meerdere keren per jaar voorkomen dan men het dan zat zal worden en maatregelen wil nemen. Stelling 3: Ik zie kansen voor verbreding in polder Blokhoven: • Jeroen Kessels geeft aan in dit kader onder verbreding verstaan wordt dat er naast landbouw ook ruimte is voor andere functies zoals bijvoorbeeld recreatie, natuur en energie. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zorgt voor veilige dijken, droge voeten en schoon water • • • • Ton Uijttewaal en Arie van Bennekom geven aan zij kansen zien voor verbreding. De overige 11 landbouwers geven aan hier niet direct kansen in te zien. Blokhoven is daarvoor te intensief en de grond te duur om niet voor maximale productie te gaan. Daarnaast past het niet in hun eigen bedrijfsfilosofie. Aangegeven wordt dat men er geen problemen in ziet als een buurman zijn bedrijf verbreedt, mits dat geen overlast oplevert. Arie van Bennekom houdt zich al langer bezig met paragliden, maar heeft geen plannen voor verdere verbreding. Ton Uijttewaal licht toe dat hij wil verbreden en op zoek is naar meer wisselwerking met de consument. Door koppelingen te leggen met wandelroutes en klompenpaden ontstaan meer mogelijkheden. Dan moet je dus ook meedoen aan initiatieven met een bredere insteek. Daarnaast is zijn land van oudsher nat (werd vroeger voor griendhout gebruikt). Bij veel neerslag zijn dit dus de percelen die het eerst onderlopen en daarmee een logische plek om iets met water te doen. Stelling 4: Ik zie mogelijkheden om bij te dragen aan een oplossing voor wateroverlast • Ton Uijttewaal geeft aan met het waterschap de mogelijkheden te willen verkennen. • Overige aanwezigen verzoeken waterschap eerst met een plan te komen voor invulling van de basisstrategie. Daarop zullen zij dan reactie geven. Varianten Het waterschap heeft samen met Linieland enkele varianten uitgewerkt met maatregelen die wateroverlast aanpakken in combinatie met beleving inundatie vanuit de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze varianten worden gepresenteerd en bediscussieerd. Hierbij de reacties: Permanent water bergen op één locatie: • In de polder is veel kwel aanwezig. Als je een gat graaft zul je deze steeds leeg moeten blijven pompen. • Dennis Koster (HDSR) geeft aan dat je de hele polder nu ook al steeds aan het leegpompen bent i.v.m. kwel. Door het graven van een plas zal dit iets toenemen maar niet veel. • Als de plas in een apart peilvak wordt gemaakt kost hij minder ruimte omdat het peil in het aparte peilvak kan worden verlaagd zodat meer bergingsruimte ontstaat. • Aandachtspunt is dat het veen in de bodem omhoog kan komen als er wordt gegraven. Dit is een aandachtspunt bij een mogelijke uitwerking van deze variant. • Deze variant treft maar 1 bedrijf. Deze staat land af of maakt een afspraak waarmee een waterberging kan worden gerealiseerd. Permanent water door verbreden waterlopen: • In deze varianten moeten veel bedrijven een beetje grond afstaan. De ‘pijn’ wordt verdeeld. • Wellicht kan worden gewerkt met grond in een ruilpot. • Jeroen geeft aan dat vanuit de basisstrategie op enkele plekken ingestoken zal worden op deze variant. Het waterschap zal met direct belanghebbenden daarover het gesprek aangaan. Tijdelijk water, accepteren van wateroverlast: • Aanwezigen geven aan dat er mogelijkheden zijn om meer water vast te houden op de hogere delen zodat niet alles snel in het laagste gebied terecht komt. • Het waterschap geeft aan dat met automatische stuwen nog winst te boeken is. • Niets doen betekent dat de huidige situatie wordt gehandhaafd: Als je laag zit heb je pech. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zorgt voor veilige dijken, droge voeten en schoon water Tijdelijk water, bergen langs structuren: • Deze variant vraagt meer toelichting m.b.t. de mogelijkheden voor compensatie. • Deze variant biedt mogelijkheden in kader Gemeenschappelijk Landbouw Beleid en de gebiedscollectieven. Daarnaast liggen hier mogelijkheden om Europees geld in te zetten voor het realiseren van de maatregelen (POP3). • Er kan bijvoorbeeld eiwitrijker ruwvoer worden gewonnen aan de randen, maar dat moet wel in de structuur van het bedrijf passen. • Een enkeling geeft aan een beeld te willen hebben hoe iets dergelijks er in de praktijk uit ziet. En hoe ziet het financiële plaatje er dan uit en wat betekent het voor mijn mestrechten e.d.? Dit is een aandachtspunt voor het vervolg. Tijdelijk water, bergen vlakvormig: • Hangt van de omvang af. In de situatie op het plaatje kunnen we wel stoppen. • Wellicht zijn er ook mogelijkheden om op bepaalde plekken wat te verbeteren voor de landbouw. Door op andere plekken slootjes te dempen of natte plekken op te hogen verbeter je het voor de landbouw. Dit zou bespreekbaar moeten zijn en geldt ook voor de variant hiervoor. Afsluiting Guus Beugelink sluit de avond af met de volgende punten: • Belangrijk voor de aanwezigen is dat de maatregelen uit de basisstrategie duidelijk moeten zijn: welke maatregelen zijn dat precies en wat levert dit op met betrekking tot wateroverlast? Het waterschap werkt de maatregelen uit de basisstrategie nader uit en gaat met de direct belanghebbenden hierover het gesprek aan. • Het waterschap gaat samen met Ton Uijttewaal de mogelijkheden nader verkennen om tot maatregelen te komen voor wateroverlast en betrekt daarbij tevens schoon water. • Er is interesse in het bekijken van de mogelijkheid om water in de hoge delen vast te houden. Dit wordt meegenomen in de verdere uitwerking van het watergebiedsplan Blokhoven. • Geld vanuit Linieland, GLB of Europa is leuk, maar voor de landbouw staat het eigen ontwikkelingsperspectief centraal en pas daarna eventuele mogelijkheden die met deze middelen ingevuld kunnen worden. • Er zijn vragen over de praktijk van varianten waarin gebruik wordt gemaakt van GLB – gebiedscollectieven. Uiteindelijk gaat het over geld: wat is de impact op mijn bedrijf? Het uitwerken van enkele financiële mogelijkheden en praktische consequenties voor de landbouw (o.a. t.a.v. mestruimte) zijn daarbij behulpzaam. Het waterschap bekijkt hoe daaraan in een volgende bijeenkomst invulling gegeven kan worden. Gevraagd wordt wat de visie is van Linieland en zijn er plannen om nog nieuwe ideeën te lanceren in het gebied? Martijn Steenstra (Linieland) geeft aan: • Er is een Programma opgezet om de Nieuwe Hollandse Waterlinie te behouden en om een nieuwe invulling te geven aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het betreft de forten waar geprobeerd wordt om nieuwe functies aan toe te kennen, maar ook de inundatievelden maken onderdeel uit van de waterlinie. • De Nieuwe Hollandse Waterlinie staat op de voorlopige lijst om als werelderfgoed te worden aangemerkt. Het programma is onderverdeeld in meerdere enveloppes, Linieland is er daar één van. Herman Geerdes is de voorzitter van de enveloppecommissie die stuurt op de invulling van dit programma. • Enerzijds wordt gekeken naar de invulling van de forten. Anderzijds worden de forten meer verbonden door wandel, fiets en kanoroutes. Dat zijn dus ook de initiatieven die nu spelen op het eiland. Voor meer informatie zie: www.hollandsewaterlinie.nl Guus Beugelink dankt eenieder voor hun bijdrage en de sluit de avond. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zorgt voor veilige dijken, droge voeten en schoon water