Trimestriële uitgave van de Vlaamse Parkinson Liga
Nr. 1, 2014 januari, februari, maart
Afgiftekantoor 3000 Leuven Mail
P912583
PB- PP B- 2/111
BELGIE(N) - BELGIQUE
1 2014
Foto: Nicole Vankeerberghen
Raad van bestuur
inhoud
Voorwoord
p3
Medisch nieuws
Wil je meehelpen aan het bekendmaken van onze liga ?
In de kijker: Spraak- en slikproblemen
Eet- en drinktips
Slikstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Spraakstoornissen
Cognitieve problemen en mogelijke behandeling
bij de ziekte van Parkinson
Een veelbelovende test met gen-therapie !
Stamcellen: hulp bij de ziekte van Parkinson?
Een ernstig probleem…
Breininzicht
p4
p5
p5
p6
p8
p9
p10
p11
p13
p14
Sociaal nieuws
Partnerzorg en Serendipiteit: een dubbelverslag
Laag inkomen? Zo betaal je minder
Omnio valt weg in 2014
Eerste Vlaamse dagziekenhuis Parkinson van start in AZ Delta,
Campus Wilgenstraat Roeselare
Vlaamse en franstalige parkinsonverenigingen en MS liga’s
aan het woord in het federaal parlement
p15
p18
p18
p19
p21
Column
IJspret
p20
Parki’s kookatelier
Koken met “zeegroenten”: algen
Gebakken scampi’s met zeesla
p24
p25
Glimlach doet wonderen
p26
Column
Kirtap
p27
Nieuws
Nieuwjaarsimpressie
Weekend aan zee
Een vakante op maat voor parkinsonpatiënten
Music for Life
p28
p29
p29
p30
Column
Maurice actief
p34
Nieuws van onze zelfhulpgroepen
PARTNERS in Parkinson VPL Jongerengroep Antwerpen Brussels Gewest
Limburg
Oost-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
West-Vlaanderen
p35
p35
p35
p38
p39
p40
p43
p44
De redactie houdt zich het recht voor artikels in te korten of eruit te citeren.
Overname van volledige of gedeelte van tekst is toegestaan mits bronvermelding.
De ondertekende bijdragen weerspiegelen niet noodzakelijk het standpunt van
de redactie.
2 Parkinsonmagazine • 1|2014
Voorzitter
Ria Leeman
tel. +32 (0)13 66 43 50
gsm +32 (0)497 37 23 44
[email protected]
Ondervoorzitter
Lut Moereels
Penningmeester
Jan Verschuren
Kerkstraat 8 - 2400 Mol
014 81 50 42
[email protected]
Secretaris
Leo Boermans
Website
Luc Vanden Meersche
Evenementen
Lut Moereels
Anne-Marie Peellaert
Jongeren
Jan Vermeir
Ledenbestand
Leo Boermans – Jean-Pierre Vandenberk
Public relations
Jan Vermeir
Zelfhulpgroepen
Pieter Vroegop
Parkinson Radio Parkies -
internetcommunity RP
Jean-Paul De Cremer
Medische adviesraad
Dr. Philippe Bourgeois (H.-Hartziekenhuis Roeselare)
Dr. Paul Bourgeois (AZ Groeninge Kortrijk)
Prof. Dr. Patrick Cras (UZ Antwerpen)
Dr. A. De Klippel (Jessa-ziekenhuis Hasselt)
Lic. Miet De Letter (Universiteit Gent)
Dr. Anja Flamez (UZ Brussel)
Prof. Eric Kerckhofs (VUB Brussel)
Dr. Jo Leenders (Erica Algemeen Ziekenhuis Geel)
Dr. Barbara Pickut (UZ Antwerpen)
Prof. Dr. Patrick Santens (UZ Gent)
Prof. Dr. Wim Vandenberghe (UZ Leuven)
Dr. Chris van der Linden (Sint-Lucas Gent)
Dr. William Van Landegem (AZ Sint-Augustinus Wilrijk)
Dr. Pieter Viaene (Z.O.L. Genk)
Colofon
Verantwoordelijke uitgever
Vlaamse Parkinson Liga vzw
Redactieraad
Marcel Janssens, Ria Leeman,
Patrick Lefevere, Meeyah, Lut Moereels,
Barth Verheyen, Jan Vermeir
Gelegenheidsauteurs: Geert Rosseel,
Maurice Bohets, Geert De Putter
Secretariaat
Kapucijnenvoer 10 - 3000 Leuven
Ma. tot do. - van 9u tot 13u30
tel. +32 (0)478 96 16 80
[email protected]
Maatschappelijke zetel
Graafstraat 29, 3945 Ham
[email protected]
Ondernemersnummer: BTW BE 0879.275.504
Bankrekeningnummer: BE68 0014 7822 5234
Vormgeving
Drukkerij Van der Poorten
Druk
Drukkerij Van der Poorten
Diestsesteenweg 624, 3010 Kessel-Lo
www.vanderpoorten.be
Sluitingsdatum copij voor lentenummer: 30 april
© Shutterstock
Liga in Leuven en bij deze gelegenheid willen wij hen
van harte bedanken voor hun gastvrijheid! Met ingang
van 1 december 2013 is ons secretariaat gevestigd
op de Kapucijnenvoer 10 3000 LEUVEN (lees hierover
meer in dit magazine).
Samen willen wij een brug slaan tussen de overheid
en onze patiënten, want in de toekomst zal deze brug
geen overbodige luxe zijn. Wij vragen eigenlijk dat
de overheid onze patiënten centraal stelt, hen beschermt tegen de risico’s die ze vandaag lopen maar
dat ze zeker ook de gezondheidszorg beter omkadert
en uitbouwt zodat we samen toch hoopvol de toekomst tegemoet kunnen zien. De belangen van onze
patiënten dienen bovenaan op de agenda te worden
geplaatst bij de verkiezingen van 25 mei a.s. en bij de
regeringsonderhandelingen die daarop zullen volgen.
Wij zullen als patiëntenvereniging dit uiteraard op de
voet volgen.
Ria Leeman
*Dit laat ons toe u heet van de naald een verslag van
onze middag op 13/2 in het parlement mee
te sturen.
Foto: Carl Vandervoort
Terwijl bij ons de temperaturen boven het vriespunt
blijven is het elders behoorlijk aan het winteren. Ook
de overgang naar het nieuwe jaar verliep rustig en
we bleven in vergelijking met vele andere landen
van het ergste gespaard. Met uitzondering van enkele
kleine stormen die her en der toch wel voor brokken zorgden! Dit eerste nummer heeft wat vertraging
opgelopen, wat niet wil zeggen dat er niet gewerkt is,
integendeel…*! Maar vooreerst houden wij eraan jullie
een goed en vreugdevol jaar te wensen en we hopen
dat jullie allen in dit nieuwe jaar weer omringd zullen
zijn met mensen die oprecht van je houden en die
voor je zullen zorgen.
We schrijven al februari 2014, een paar maanden voor
de verkiezingen en daarom hebben wij de koe bij de
horens gevat en hebben eindelijk gehoor gevonden in
het Federaal Parlement! Op donderdag 13 februari ll.
waren we samen met onze Waalse vrienden (Association Parkinson) en met de MS-LIGA Vlaanderen en
de Ligue Belge de la Sclérose en Plaques te gast in
het Huis der Parlementsleden voor een studiedag over
Parkinson en MS met nadruk op de problematiek van
de jongere patiënten. We werken nu bijna een jaar samen met de MS-Liga Vlaanderen. Je kan hierover meer
lezen in dit nummer.
Sommige onder jullie zullen zich afvragen waarom we
samenwerken met de MS-Liga Vlaanderen; wel daar
zijn verschillende redenen voor: vooreerst zijn zowel
de Ziekte van Parkinson als MS “chronische, ongeneeslijke en degeneratieve aandoeningen” en zij vragen
bijna dezelfde aanpak qua revalidatie: beide ziektebeelden vragen een strikte opvolging via de neuroloog
en om de problemen zo goed als mogelijk aan te pakken is een intensieve training nodig via kinesitherapie,
ergotherapie, logopedie… . De medicatie is totaal
anders maar als we willen komen tot een doeltreffende behandeling met een multidisciplinaire aanpak
zitten we in hetzelfde schuitje.
Een tweede reden is dat we samen sterker staan: we
vertegenwoordigen immers een grotere groep patiënten en dat is van groot belang voor onze contacten en
gesprekken met de overheid.
Tenslotte kunnen wij van mekaar veel opsteken en we
hebben zelfs een onderkomen gevonden bij de MS-
Parkinsonmagazine • 1|2014 3
Wat wee
t
Wil je meehelpen aan het bekendmaken van onze liga ?
u over P
ar
Kent u a
l uw rec
hten
Zeker?
Ook de
fin
tegemo anciële
etkomin
gen?
t kinesit
herapie
helpt bij
Weet u d
P
arkinso
at
voor hen Parkinson ook
jo
een spe
ciale gro ngeren treft en
ep is?
Weet u d
a
De Vlaam
se Parkin
son Liga
en door
is een vri
patiënte
jwilligers
n. Wij in
organis
formere
n en ste
U staat
unen, w
niet alle
ant:
en met
in uw re
deze zie
gio een
kte: de V
zelfhulp
kan prate
P
L
g
h
ro
e
e
e
ft oo
p waar u
n.
met lotg
enoten
Alles ove
r wat wij
voor u ku
in ons m
nnen do
agazine
en, vindt
en op on
u
ze nieuw
e site:
WWW.P
A
RKINSO
NLIGA.B
Vraag aan je neuroloog, kinesist, logopedist, apotheker of
huisarts of je in hun wachtruimte een affiche mag ophangen en folders mag neerleggen.
Stuur een mailtje met hun data (naam-adres-email) naar
het secretariaat. Wij zorgen ervoor dat je de affiches en folders kunt ophalen bij je regioverantwoordelijke of ze mee
kan nemen op een volgende vergadering.
met een vaste medewerkster:
Hilde JANNES
Hilde is ons centraal aanspreekpunt op ons kantoor te
Leuven.
U kan haar bereiken
• per brief: secretariaat VPL – Kapucijnevoer 10 –
3000 LEUVEN
• per mail: [email protected]
• telefonisch: van maandag tot donderdag
van 9u tot 13.30 u op nr 0478 96 16 80
4 Parkinsonmagazine • 1|2014
rust een
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
– van 9u
Kapucijnen
tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
adreskaa
rtje mee
!
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
– van 9u
Kapucijnen
tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.3
voer 10
- 3000 L
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ve
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
– van 9u
Kapucijnen
tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
Voor mensen met Parkinson (tot 55 jaar) en partner
Gasthuisberg, Leuven
PROGRAMMA
12u ontvangst met broodjes (Jan Vermeir, VPL)
12u30 start informatiemarktje
met o.a. Evelien Peeters, dienst maatschappelijk werk, CM (wat kan een mutualiteit voor u
doen?); Nuance (spraaktechnologie Dragon); VPL (hoe helpt de liga u?); J-VPL (werking &
activiteiten jongeren); enkele jongeren vertellen hun verhaal …
14u Het belang van neuro-kinesitherapie en praktische tips (prof. dr. Alice
Nieuwboer en Lieve Baetens, MSc.)
15u30 Positief leven met Parkinson (Patrick & Anne-Marie Demoucelle)
16u30 Praatsessie in kleine groepjes (aparte partnergroep - begeleid door
o.a. Annemie Vandermeulen, Trefpunt Zelhulpgroepen). Einde: 18u
Info en INSCHRIJVEN VOOR 10 [email protected]
DISCRETIE – FLEXIBILITEIT – POSITIEF DENKEN
V.U. Jan Vermeir – VPL Jongeren – Kapuceinenvoer 10 – 3000 Leuven
NIEUW:
secretariaat
Vlaamse
Parkinson Liga
Neem ge
www.park
insonliga
info@p
arkinsonl .be
iga.be
' 0478/9
6.16.80
Ma tot do
–
Kapucijnen van 9u tot 13.30u
voer 10
- 3000 Leu
ven
E
medisch nieuws
rkinson
?
n als pati
ënt?
on?
er
satie voo
r
In de kijker:
Spraak- en slikproblemen
v.u. Ria Leem
an p.a. Kapu
cijnevoer
10 -3000
Leuven
ok
De meeste parkinsonpatiënten en
hun omgeving weten uit ervaring
dat dit verwikkelingen zijn eigen
aan de ziekte van Parkinson. Maar
over hoe je deze kan voorkomen
of hoe je best tussenkomt bij
verslik- of bijna stiksituaties, daar
hoor je soms heel foute verhalen
over.
Nochtans krijgt ongeveer 70% van
de parkinsonpatiënten er ooit mee
te maken.
Reden genoeg om er in dit magazine een katern rond te maken
en het ook als thema naar voor te
schuiven voor onze werelddag.
Ook in onze regiogroepen kwam
dit recent aan bod.
30u
Leuven
Daarnaast gaat in dit nummer
ook bijzondere aandacht naar de
cognitieve problemen die in het
verzorgingstraject eindelijk au
sérieux genomen worden en in
diverse groepen als thema voor
spreker of in een gespreksronde
aan bod kwamen. Misschien zijn
denk- en geheugenproblemen
een onderwerp voor een volgende
werelddag?
en
Als slikken verslikken wordt
Eet- en drinktips
•Neem ongeveer een half uur à 45 minuten voor de
maaltijd de parkinsonmedicatie in.
•Neem meerdere kleine maaltijden per dag, wanneer de maaltijd teveel tijd in beslag neemt.
•Neem de medicatie enkel in met eiwitarme
voeding/drank
•Maak je neusweg vrij voor de maaltijd
•Neem voldoende tijd en rust voor het eten
(max 45 min)
•Let op je houding: goed rechtop zittend met
voetensteun
•Praat niet terwijl je eten in je mond hebt
•Sluit na elke hap je lippen
•Kauw voldoende lang
•Breng je kin op de borst, voor en tijdens het slikken
•Slik tussen de happen door nog eens extra
Wat je zek
moet verm er
ijden:
• medicatie
-inname bij
volle maag
• hoge mate
aan deshyd
raterende
dranken (b
v. alcohol)
e
n
voeding
(zout)
• prikkelen
de dranken
(bv. koolzu
houdend w
urater, sap va
n citrusvruchten)
• niet-hom
ogene soep
(bv. kervelsoep, julien
nesoep)
Miet de Letter
Parkinsonmagazine • 1|2014 5
medisch nieuws
Slikstoornissen bij de ziekte van Parkinson door prof. Eddy Dejaeger - KULeuven
Slikstoornissen komen frequent
voor bij deze aandoening, men
schat dat 15 tot 20 % van deze
patiënten inderdaad slikklachten
hebben. Wanneer men bij alle
Parkinsonpatiënten een radiologisch slikonderzoek doet, blijkt
dat amper 5 % een volledig normale slikfunktie vertonen. 15 tot
20% van diegenen die geen subjectieve hinder ondervinden blijken
toch te aspireren. Met aspiratie
bedoelt men dat speeksel, drinken,
eten of maaginhoud in de luchtwegen terechtkomt onder het niveau
van de stembanden (foto 2 aspiratie). Dit kan aanleiding geven tot
een zogenaamde slikpneumonie.
In de praktijk ziet men vooral slikpneumonieën optreden bij patiënten
die algemeen zwak en rolstoelgebonden zijn. Slikproblemen kunnen
ook aanleiding geven tot ondervoeding en uitdroging. Tevens
mogen we niet vergeten dat eten
een bij uitstek sociaal gebeuren is.
Een slikact wordt voorafgegaan door
een anticiperende fase. Door een
zintuiglijke waarneming (vaak de
visus) en een correcte interpretatie
hiervan weet je eigenlijk reeds hoe
je het moet aanpakken (vb kauwen
of niet). Zelfs in deze fase kunnen
problemen optreden (vb bij ernstig
demente personen).
Een slik duurt slechts enkele seconden en bestaat uit een willekeurig
deel gevolgd door een reflex6 Parkinsonmagazine • 1|2014
mechanisme: men kan beslissen
wanneer en of men gaat slikken,
maar eenmaal de bolus (= voedselbrok) een bepaalde triggerzone
– meestal is dit ter hoogte van de
gehemeltebogen- voorbij is, start
een automatisch verlopend patroon.
Men onderscheidt een orale (mond)
voorbereidende fase, een orale fase,
een pharyngeale (keel) fase en een
oesophagale (slokdarm) fase.
Met orale voorbereidende fase
bedoelt men het kauwen en met
speeksel vermengen van het
voedsel in de mond tot een bolus
gevormd is.
De orale fase omvat de manipulatie en het transport van de
bolus in de mond; de tong gaat
zich op zeker ogenblik met de
punt tegen de achterzijde van
de bovenste snijtanden plaatsen
en aanzuigen, de bolus wordt
gevat in een groeve van de tong
en vervolgens wordt deze in één
vloeiende beweging naar achter
geprojecteerd. Wanneer bolus en
tong een bepaalde “triggerzone”
bereiken, in de meeste gevallen
dus ter hoogte van de gehemeltebogen, wordt de pharyngeale fase
in gang gezet.
Deze fase gebeurt reflexmatig,
maar kan bijgestuurd worden afhankelijk van de consistentie, temperatuur of grootte van de bolus.
Foto 1: normale slik
Tijdens de pharyngeale fase wordt
de neusweg (nasopharynx) afgesloten door het optrekken van het
weke verhemelte. Het tongbeen
gaat naar voor-boven en daar het
tongbeen via spieren en ligamenten verbonden is met het strottehoofd, wordt ook deze structuur
mee naar boven getrokken .Dit is
zeer belangrijk voor de opening
van de bovenste slokdarmsfincter.
Tevens verdwijnt de electrische
activiteit in deze sluitspier (sfincter) waardoor hij zich ontspant en
er ontstaat een samentrekking
(contractie) ter hoogte van de
keelwand van boven naar onder.
De epiglottis (strotteklepje) gaat
in twee tijden naar achter en naar
beneden klappen. Vervolgens
gaat de voedselbrok doorheen de
bovenste slokdarmsfincter (foto1
medisch nieuws
normale slik) en dan start de
slokdarmfase. Hier wordt dan de
voedselbrok door een volgende
samentrekking naar de maag
gestuwd.
Bij de ziekte van Parkinson kunnen stoornissen optreden in zowel
de orale, de keel- als de slokdarmfase. Er zijn veelal weinig tot geen
slikproblemen in de beginstadia
van de aandoening. Ze treden op
in een later stadium en hoewel
de ernst en de aanvang niet strikt
gecorreleerd zijn met de ernst van
de aandoening is het wel vaak zo
dat indien een persoon met een
gevorderde Parkinson slikstoornissen vertoont, deze ook ernstig
zijn. Tijdens de orale fase treedt er
vaak ongecontroleerd speekselverlies op evenals ongecoördineerde
tongbewegingen en tongtremor
waardoor er slechte voedselbrokvorming tot stand komt. Vaak is
er ook een vertraagd optreden van
de slikreflex, alsook een gedaalde
Foto 2: aspiratie
samentrekking van de keel en een
openingsstoornis van de bovenste
slokdarmsluitspier (foto 3 openingsstoornis van de bovenste slokdarmsluitspier). Tevens is er
frequent reflux van maagzuur in
de slokdarm.
Een nieuw gegeven werd dankzij
functionele MRI aangetoond,
namelijk dat bij parkinsonpatienten
zonder slikstoornissen de
normale verbindingsweg tussen
de groothersenen en de hersenstam niet langer in gebruik is
maar wel een alternatieve weg.
De normale verbinding lijkt
immers zeer vroegtijdig reeds
aangetast te zijn. Bij het ontstaan
van slikstoornissen raakt deze
alternatieve weg evenwel aangetast en moet de normale
verbinding het terug overnemen
waar deze evenwel niet in slaagt.
Wellicht zijn de slikstoornissen
niet het gevolg van een dopamine
gebrek aangezien het helemaal
niet zeker is dat men met L-dopa
of met een dopamine agonist enig
effect op het slikken bemerkt.
Het blijft evenwel de moeite om
een poging te doen waarbij de
medicatie dan ongeveer een uur
voor de maaltijd dient ingenomen
te worden. In ieder geval moet
voedselinname gemeden worden
indien de persoon dan een offperiode doormaakt. Verder kan
er vaak al veel bereikt worden
met aanpassingen aan de voeding (bijvoorbeeld door eerder
over te schakelen naar pudding of
gemixte soep). Ook logopedische
begeleiding is hier aangewezen
en dient individueel aangepast te
worden aan de slikproblemen van
elke patiënt. Elke PD patiënt met
slikklachten of een vermoeden
van een slikprobleem krijgt dan
ook best een radiologisch onderzoek (video slik) om een juiste
behandeling te kunnen uitwerken.
Ook hier is het gebruik van een
metronoom vaak aangewezen:
door op ritme te kauwen en te
slikken bekom je een verkorting
van de orale transittijd en een
vermindering van residu in de
keel. Diepe hersenstimulatie van
de subthalamische kernen zou
eveneens een optie kunnen zijn.
Tot slot willen we toch eindigen
met een positieve noot, namelijk
dat slikstoornissen bij deze aandoening in de overgrote meerderheid
van de gevallen tamelijk mild zijn
en dat er allerlei behandelingsmogelijkheden zijn waardoor
slechts voor een kleine minderheid een gastrostomie sonde met
start van sondevoeding noodzakelijk blijkt te zijn.
prof. Eddy Dejaeger
Foto 3: openingsstoornis
van de bovenste slokdarmsluitspier
Parkinsonmagazine • 1|2014 7
medisch nieuws
Trui Coppé, logopediste aan het
aan het woord over
Spraakstoornissen
Door algemene verminderde
beweeglijkheid van de spraakorganen zoals mond, keelholte en
strottenhoofd hebben patiënten
met de ziekte van Parkinson dikwijls spraak- en slikstoornissen.*
De spraakstoornissen situeren zich
op diverse niveaus:
1. Stem met weinig volume, een
schorre hese stem met wilde
lucht.
2. Articulatie: de uitspraak van
medeklinkers en medeklinkerverbindingen is verstoord.
3. Ademhaling: duidelijk verminderd ademvolume en bovendien worden vaak de adempauzes verkeerd gelegd.
8 Parkinsonmagazine • 1|2014
4. Prosodie: heel opvallend is de
monotone spraak, een foute
toonhoogte (te laag of te hoog)
en/of wisselende spreeksnelheden.
Hoe kunnen we hier iets aan doen?
Creëer ideale omstandigheden
tijdens gesprek (zeker als je wil
dat je gehoord wordt):
•Zoek een rustige plek
•Voer je gesprek tijdens de beste
momenten van de dag (cfr. medicatie).
•Aan de hand van het gebruik van
vraag en antwoord het gesprek
sturen en bij het onderwerp
blijven.
Vaststelling: binnen het therapielokaal spreekt men vaak luid en
met duidelijke stem. Maar na
therapie vervalt de betrokken persoon vaak in zijn slechte manier
van spreken. Herhaling en
oefening is dus noodzakelijk!
Terugbetaling logopedie
De aanvraag moet gebeuren door
de neuroloog: voor chronische
spraakstoornissen is verlenging
mogelijk per jaar mits het opmaken van een logopedisch bilan
waarin de noodzaak verduidelijkt
wordt.
*(Slikstoornissen kwamen reeds
ruim aan bod in andere artikels
in dit magazine).
medisch nieuws
Iris Depraetere, psycho-assistente aan het
Cognitieve problemen en mogelijke behandeling bij de ziekte van Parkinson
Tegenwoordig erkent men dat wie
de ziekte van Parkinson heeft niet
enkel motorische problemen kent,
maar ook duidelijk problemen
kent op het cognitieve vlak:
•Problemen met het uitvoeren
van taken:
-Mentale flexibiliteit : het wisselen tussen acties (shifting) –
strategieverandering bij veranderende omstandigheden.
-Probleemoplossend denken
bij complexe, nieuwe of ongestructureerde opdrachten.
Voorbeelden van oefeningen bij de cognitieve training
•Geheugenproblemen op de
diverse niveaus:
-Werkgeheugen: Afleidende
stimuli bemoeilijken volgehouden aandacht met als gevolg
minder goede inprenting;
herhaling is nodig om te leren
+ nieuwe info te verwerken.
-Langetermijngeheugen:
Herinneringen ophalen in nietgestructureerde situaties wordt
bemoeilijkt.
-Ruimtelijk en verbaal materiaal, mits hints/cues blijft
hoofdzakelijk bewaard (soms
Parkinsonmagazine • 1|2014 9
medisch nieuws
een woord voorstellen in het
kader van een zin, helpt je
opnieuw vooruit).
•Aandachtsproblemen:
-Volgehouden aandacht en
verdeelde aandacht, vooral bij
complexe situaties wordt moeilijk.
-Bradysfrenia (vertraagde
mentale processen): Vertraagde
reactiesnelheid bij verwerken
en reageren op info heeft
negatieve invloed op andere
cognitieve functies.
-Spraakstoornissen (cfr. dienst
logopedie) belemmeren je om
“je zeg te kunnen doen”.
-Stoornissen in het ruimtelijk
inzicht: Inprenten, verwerken
en onderscheiden van visuele
info in de omgeving en het
ernaar handelen wordt bemoeilijkt.
-Voor het structureren van complexe info kan een checklist
opgemaakt worden.
-Associëren: onthouden door
gebruik van ezelsbruggetjes,
verhalen,…
-Hulpmiddelen: agendagebruik,
alarmsystemen, gsm-functies
als geheugensteun of planningshulpmiddel,…
-Herhaling: schrijfoefeningen:
pen- en papieroefeningen, puzzels, gespecialiseerde software.
•Neuropsychologische screening:
Het is belangrijk de patiënt op
een regelmatige basis (afhankelijk van hoe snel de ziekte
evolueert) te testen op het voorkomen van één of meerdere cognitieve problemen, en de ernst
ervan te onderkennen. In functie van de resultaten van deze
screening wordt een mogelijk
trainings-programma opgesteld.
•Neuropsychologische training:
Compensatietechnieken worden
aangeleerd met de bedoeling de
invloed van de symptomen op
het dagdagelijks leven te verminderen en zo de levenskwaliteit te bevorderen.
•Psychologische begeleiding kan
aangewezen zijn in het kader
van de verwerking van de
diagnose en de gevolgen van
de ziekte van Parkinson op het
leven (omgangsymptomen,…).
•In sommige gevallen is het
gebruik van medicijnen nodig.
Een veelbelovende test met gen-therapie !
Een nieuw ontwikkelde gentherapie, ProSavin genoemd, blijkt
bij proefpersonen een gunstig
resultaat te hebben op de motorische functies bij de ziekte van
Parkinson. Bij het onderzoekscentrum Oxford BioMedica (England)
slaagde men erin genen op een
veilige manier tot in de hersenen
te loodsen en de cellen er extra
dopamine te laten maken.
De techniek hiervoor bestaat erin
een onschadelijk virus als transporter te gebruiken voor 3 genen
die dopamine maken en deze genen zo naar het juiste deel van de
10 Parkinsonmagazine • 1|2014
hersenen te brengen dat instaat
voor de bewegingscontrole. Deze
genen kunnen niet-dopamine
makende cellen omvormen tot
dopamine makende cellen.
De eerste testresultaten zijn
veelbelovend, maar men blijft
voorzichtig, grootschaliger testen
zullen in de toekomst beter zicht
geven op het reële effect op langere termijn.
Terwijl nu levodopa 5 tot 10 j
effectief de parkinsonsymptomen
beheersbaar maakt, zonder teveel
neveneffecten, hoopt men met
deze therapie deze periode met 5
jaar (of meer?) te kunnen verlengen. Dit zou toch een belangrijke
vooruitgang betekenen voor tal
van de 5 miljoen parkinsonpatiënten wereldwijd.
SAMENVATTING van
Engelstalig artikel op
http://www.philly.com/
philly/health/topics/
HealthDay683722_20140109_
Gene_Therapy_May_Hold_
Promise_for_Advanced_
Parkinson_s_Disease.html
Copyright © 2014 HealthDay.
All rights reserved.
medisch nieuws
Stamcellen: hulp bij de ziekte
van Parkinson?
Tot voor kort was de diagnose
‘Parkinson’ weinig hoopvol, maar
nu komen er positieve berichten
binnensijpelen. Eén daarvan is
dat het over een tijdje misschien
mogelijk zal zijn om de eigen
lichaamscellen van de patiënt te
herprogrammeren tot stamcellen
en die dan in het brein te implanteren!
De medicijnen die we vandaag
gebruiken, zijn erop gericht om
de dopaminespiegel in de hersenen op peil te houden. Op die
manier kunnen de artsen een
tijdlang de symptomen op peil
houden. Maar deze behandeling biedt helaas geen genezing.
Daarvoor zouden er in de aangetaste hersengebieden, nieuwe
zenuwcellen moeten aangroeien
die de afgestorven neuronen
zouden kunnen vervangen om zo
de dopamineproductie weer op
een gezond niveau te brengen.
De hoop is nu weer wat groter
dat stamceltherapie soelaas kan
bieden; misschien is het mogelijk
dopamine producerende cellen te
transplanteren want beschadigd
weefsel kan je repareren met
behulp van nieuwe cellen.
Twintig jaar geleden experimenteerden wetenschappers al met
zenuwcellen die afkomstig waren
van embryo‘s, maar dit was geen
succes omdat de lichaamsvreemde
transplantaten afgestoten werden
door het immuunsysteem van
de patiënten en ook op ethisch
gebied was er heel wat tegenkanting. Ook bestaan er nog andere
bronnen waaruit onderzoekers
kunnen putten: zo hebben bepaalde stamcellen in het beenmerg de potentie om dopamine
producerende neuronen te laten
rijpen. In 2010 heeft een team
uit India geprobeerd om stamcel-
len uit het eigen beenmerg te
transplanteren. De behandeling
had echter niet het verhoopte
resultaat!
Daarom hebben de wetenschappers nu hun hoop gevestigd
op een ander type cellen “de
embryonale pluripotente stamcellen”; deze cellen hebben de
bijzondere eigenschap dat ze zich
tijdens hun rijpingsproces kunnen transformeren tot elk willekeurig type lichaamscel; dus ook
Parkinsonmagazine • 1|2014 11
medisch nieuws
tot dopaminerge neuronen die
Parkinson zouden kunnen genezen! Bovendien kunnen pluripotente stamcellen zich oneindig
vaak delen; ze kunnen dus in een
labo gekweekt worden in grote
hoeveelheden. Maar bij dierenproeven is helaas gebleken dat
‘de zegen’ van deze pluripotente
stamcellen, namelijk het vermogen om zich ongelimiteerd te
delen, veranderde ‘in een vloek’;
want er vormden zich bij sommige proefdieren tumoren en ook
hier is het ethische probleem nog
niet van de baan.
Japanse onderzoekers bewandelden al in 2006 een andere
piste en haalden pluripotente
stamcellen uit lichaamscellen
van volwassen organismen, met
andere woorden ze konden op
deze wijze huidcellen veranderen in pluripotente stamcellen.
Deze onderzoekers, Kazutoshi,
Takahashi en Yamanaka hadden
4 genen ontdekt waarmee ze het
ontwikkelingsstadium van een
lichaamscel konden terudraaien;
nadien brachten zij die ‘genen’in
huidcellen van een muis… en
al snel veranderden de ingebrachte huidcellen in pluripotente
stamcellen. Deze geherprogrammeerde cellen worden aangeduid
als “induced pluripotent stem
cells” (iPS) en ze kunnen zich ook
tot elke gewenste lichaamscel
ontwikkelen! Dit betekent dat patiënten in de toekomst misschien
kunnen genezen door simpelweg
een paar van hun eigen huidcellen af te staan, die vervolgens in
een labo worden geherprogrammeerd tot iPS cellen, waarna ze
12 Parkinsonmagazine • 1|2014
kunnen veranderen in dopamine
producerende neuronen en in de
hersenen worden getransplanteerd.
kweekt, vervolgens een pathogene genmutatie gecorrigeerd. De
cellen ontwikkelden zich vervolgens tot normale zenuwcellen.
Het is dus heel begrijpelijk dat
wetenschappers en parkinsonpatiënten hoge verwachtingen
koesteren. Bij muizen en ratten
schijnt dit te lukken en inmiddels
is dit huzarenstukje ook uitgevoerd bij resusapen!
Dit zijn allemaal hoopgevende
ontwikkelingen, maar het in de
praktijk brengen van deze techniek zodat de Ziekte van Parkinson
kan genezen worden is voorlopig
nog toekomstmuziek. Er moeten
nog tal van vragen worden beantwoord en men moet ook kunnen
uitsluiten dat er zich tumoren
vormen!
De neurobiologe Marina Emborg
van het Nationaal Centrum voor
Primaten Onderzoek in Wisconsin
(USA) rapporteerde eerder dit
jaar dat dit met succes bij apen is
toegepast.
Ook het repareren van menselijke cellen door middel van
gentherapie via omweg van de
iPS-cellen is dit jaar eveneens
met succes getest. Een team o.l.v.
Peter Reinhardt van het Max
Planck-instituut uit Münster heeft
uit huidcellen, stamcellen opge-
Maar men is in ieder geval op de
goede weg en misschien kunnen
de wetenschappers over een tijdje
niet alleen stamcellen veranderen
maar ook het lot van parkinsonpatiënten!
Ria Leeman
(Bron EOS Wetenschap
‘Psyche&Brein’ nr 6-2013)
medisch nieuws
Een ernstig probleem…
(een gesprek met Lieselot Lamote, ergotherapeute AZ Delta,
Roeselare-Menen)
16.00u tijd om het avondmaal voor te bereiden… (om 18.00u wordt aangeschoven voor het avondeten)
Vlug even de was, die je aan de keukentafel opvouwde, aan de kant. Het lukt je met een (te) volle mand
naar boven te gaan, je voelt je eigenlijk fit , en denkt: ik heb wel nog even om dat uit te sorteren en maakt
een stapeltje voor jezelf, je man, je zoon,… mooi verspreid op het bed. Straks niet vergeten dit weg te stoppen’, want je bed met diverse stapeltjes kleergoed ‘gekroond’ vinden als je wil slapen is zo ontmoedigend.
16.10u een snelle blik op de klok zegt je dat het nog lukt om dit direct in de kast te leggen… Je trekt de
kast open en ziet dat je zoon een t-shirt midden uit de stapel trok en andere meetrok, dus effe effen leggen, denk je. Je haalt de stapel uit de kast en bedenkt dat als je die zo teruglegt, het morgen van hetzelfde laken een broek is, want bovenop liggen zomerse spulletjes en onderaan de winterse… dus herschik je
de stapel, en dan ook nog de sweaters, en de truien en…
17.45u Wanneer je bijna klaar bent, hoor je iemand thuis komen en roepen ’wanneer is het eten klaar?’…
en je moet er nog aan beginnen…
Wanneer “Verward, chaotisch,
… handelen” dagelijkse kost
dreigt te worden, is ingrijpen
dringend nodig!
Dat we op tal van gebieden door
de ziekte van Parkinson op de
proef gesteld worden, stellen
we met tegenzin vast. Een vaak
vastgesteld probleem is verlies
aan structuur. Dit maakt het leven
voor de parkinsonpatiënt en zijn
partner-omgeving extra moeilijk.
Onze wisselende lichamelijke conditie doet daar nog een schepje
bovenop. Het is totaal onvoor-
spelbaar wat we vandaag zullen
doen… dit bezorgt heel wat extra
stress! BEWUST proberen handelen
en PLANNEN vraagt inspanning,
maar kan aangeleerd worden.
Voor wie moeilijk tot een structuur
in zijn activiteiten komt, kunnen
volgende tips helpen:
•Bouw een dagelijkse routine op. Maak een dagschema waarop je dagelijks terugkerende activiteiten en
rustpauzes aanbrengt; respecteer balans rust versus inspanning.
•Gebruik een agenda of planningskalender om je vaste afspraken direct te noteren (bvb. kiné)..
•Hang dit schema op en punt de afgewerkte taken af. Dit geeft een goed gevoel en stimuleert je om te volharden.
•Wees realistisch bij het inschatten van de nodige tijd voor een bepaalde actie.. Plan eerst de nodige rustpauzes, en de activiteiten die je echt wil doen !!!
•Als iemand je vraagt om een taak op te nemen, doe je er beter aan even bedenktijd te vragen. Zo breng
je jezelf niet in de problemen, maar ook niet diegene die jou iets vraagt.
•Wijk niet af van je plannen.
•Overbelast je agenda niet, dan kan je eventueel nog schuiven. Laat open ruimte voor een onverwachte
OFF, een actie die trager verloopt dan voorzien,… Door voldoende open ruimte vooraf te voorzien, respecteer je niet alleen jezelf, maar ook de deadline die bij veel taken hoort.
•Vergeet niet dat je ziek bent, planning leidt tot een betere balans tussen activiteit, rust en ontspanning.
•Doe geen twee dingen tegelijk, beperk je tijd per activiteit en deel ze eventueel op.
•Leer prioriteiten stellen en leer nee zeggen.
•Ruim op en klasseer als iets is afgewerkt (zo voorkom je veel zoekwerk) Organiseer je werkruimte.
Geert Rosseel
Parkinsonmagazine • 1|2014 13
medisch nieuws
Breininzicht
Een boek over toegepaste
neuropsychologie bij NietAangeboren Hersenletsel (NAH).
Op de laatste ledenbijeenkomst
(23 nov.) van de zelfhulpgroep
regio Gent werd het woord gegeven aan Dhr. Wouter Lambrecht.
Wouter studeerde klinische psychologie met specialisatie neuropsychologie. Hij is werkzaam als
klinisch neuropsycholoog in de
hersenletselpraktijk in Gent en op
de NAH-unit van het Psychiatrisch
Centrum Caritas te Melle. Hij zou
een en ander verduidelijken over
het thema: ‘Omgaan met onbegrip’.
Vaak is het zo dat Parkinson wordt
gerelateerd met bewegingsstoornissen. Meestal wordt daar dan
nog wel het nodige begrip voor
opgebracht. Anders wordt het met
gevolgen van de ziekte die minder
uiterlijk zichtbaar zijn. Hoe zou
u reageren? U vraagt iemand de
weg. Hij/zij zegt dit niet te weten.
Enkele ogenblikken later wordt
het gevraagde traject probleemloos afgelegd door de persoon
in kwestie… Zou u dit ook linken
met de ziekte? Of zou u eerder de
persoon in kwestie verdenken van
slechte wil?
Danig geïnteresseerd geraakt door
het thema kocht ik op het einde
van Wouters uiteenzetting het
boek waarvan hij medeauteur is.
In Breinzicht lees je meer over
de werking van de hersenen. Je
krijgt info over de oorzaken van
niet aangeboren hersenletsels.
Ook de gevolgen - op het vlak van
14 Parkinsonmagazine • 1|2014
aandacht, informatieverwerking,
geheugen, executieve functies,
taal en spraak - komen aan bod.
Omdat dit alles op een zeer bevattelijke wijze werd verwoord, is dit
boek ook geschikt voor mantelzorgers en voor familieleden van
patiënten met een hersenletsel.
Dit boek leert ons de problematiek beter te begrijpen en op een
verantwoorde wijze om te gaan
met personen met NAH.
Ook Parkinson is een niet aangeboren hersenletsel, daar de
beschadiging van de hersenen ook
hier pas na de geboorte is ontstaan.
De motorische gevolgen zijn
het meest gekend: bewegingsarmoede, traagheid, spierstijfheid,
tremor, houdingsinstabilitieit.
Veel minder gekend zijn de nietmotorische gevolgen: vermoeidheid, slaapstoornissen, impulscontrole problemen, hallucinaties
en/of psychoses, affectieve en
cognitieve stoornissen, enz.… En
ik die dacht dat Parkinson enkel
een bewegingsstoornis was!!!
Op cognitief vlak zijn de gevolgen
ook niet min, ook al worden deze
gevolgen vaak onderkend zowel
door de arts als door de patiënt.
Aandacht- en geheugenproblemen
en executieve disfuncties zijn in
veel gevallen ook te linken aan
Parkinson.
Een woord van dank ook voor
Dhr. Willy Bellens. Hij zorgde die
namiddag voor het traditionele
heerlijke gebak. Zo werd het geheel licht verteerbaar.
Wouter Lambrecht en Noortje
Hermans. Voor u gelezen door
Geert De Putter, n.a.v. een voordracht voor regiogroep GENT
Wouter Lambrecht
sociaal nieuws
Partnerzorg en serendipiteit
Er lag een moeilijke vraag op tafel:
Hoe vullen we “Partnerzorg” in,
wat zijn de verwachtingen tov.
elkaar én kunnen we die ook
realiseren?
De verwachtingen blijken sterk
afhankelijk te zijn van het stadium
van de ziekte. De patiënt wordt
meer gebonden naarmate hij/
zij meer afhankelijk wordt en
daardoor wordt de last ook steeds
groter. Men kan dan hulp zoeken
bij familie; maar deze durven
soms de verantwoordelijkheid niet
dragen om enkele uren te zorgen
voor de zieke broer of zus, vader
of moeder.
Naar een dagcentrum gaan om
thuis eens weg te zijn en om
andere mensen te ontmoeten
wordt aks mogelijkheid voorgesteld.
Ook zijn er verschillen tussen een
man of een vrouw met de ziekte.
Een andere verwachting die uitgesproken werd, was de wens om
als partner iets te kunnen doen
zonder de zieke partner. Maar
vaak wil de zieke partner mee,
waardoor de pret voor de gezonde partner vermindert omdat
hij/zij dan weer in de zorgende
rol moet kruipen, of waardoor
er een schuldgevoelen ontstaat
omdat men liever alleen weggaat. Toch moeten we als partner
ergens onze energie en onze
drive halen om de zorg te kunnen
blijven geven. Dat laatste is toch
datgene wat we het liefst willen.
Sommigen halen die kracht uit
een avondje uit met een vriendin,
anderen halen voldoening uit hun
werk buitenshuis...
Aansluitend kwam aan bod dat
we bovendien re maken kregen
met een “rouwproces“ door het
veranderen van het karakter van
de partner, het verlies van de
gesprekspartner...
Een andere moeilijkheid waar
partners mee worstelden was het
omgaan met de verschillende rollen die van ons verwacht worden.
We moeten voortdurend flexibel
zijn om ons aan te passen aan wat
op elk moment van ons verwacht
wordt door partner, kinderen, .....
Tenslotte kreeg iedereen huiswerk
mee (niet verplicht en zonder
punten). Het bestaat uit het
invullen van eenzelfde vragenlijst
door beide partners over “de vijf
talen der liefde”. Het gaat over de
dingen die jou gelukkig kunnen
maken. Men heeft ze ingedeeld in
5 categorieën: nl. positieve woorden (o.a complimentjes geven)
- dienen (mensen in de wattekes
leggen) - samen zijn (dit vraagt
geen uitleg) - cadeautjes geven/
krijgen - lichamelijk contact. Het
is de bedoeling om elk voor zich
de lijst in te vullen en de punten
op te tellen waaruit blijkt wat voor
© Shutterstock
Een dubbelverslag
Dit is de gave om door puur toeval
heerlijke ontdekkingen te kunnen doen
jou het belangrijkste is maar ook
voor je partner zodat men weet
op welke manier je mekaar gelukkiger kan maken. (wil je graag ook
de test doen? Schrijf of mail naar
Hilde – adres zie binnenkaft)
Serendipiteit = de capaciteit om
op een intelligente manier maar
op basis van toeval iets te ontdekken waarnaar men niet op zoek
was (Bron: Wikipediawoordenboek
- serendipiteit.)
Wij, de patiënten in de parallelgroep bij de “PARTNERS IN”,
(althans de meesten van ons)
leerden iets bij : het woord serendipiteit...
Zou dit ons kunnen helpen om
meer werk te maken van partnerzorg?
Hedwig van Looveren
Parkinsonmagazine • 1|2014 15
sociaal nieuws
Partnerzorg en serendipiteit
Een dubbelverslag
VOORAF: Ieder van ons realiseert
zich dat we van geluk mogen
spreken wanneer we een zorgende partner hebben en dat hij/zij
niet mag gezien worden als enkel
onze mantelzorger.
Evenwel moeten zowel wijzelf als
onze zorgende partner beseffen
dat we soms het ene moment alles
kunnen en het andere moment niks
en dat we ervaren dat het voortaan
een continu “inleveren” is.
Een realistische kijk, zowel door
onszelf als door onze partner op
ons “kunnen” moet een uitgangspunt zijn:
te nemen ( vnl. op huishoudelijk
vlak). Maar of we dit tot een goed
einde brengen is niet alleen onze
beslissing als parkinsonpatiënt;
Parkinson neemt soms – of eerder
al te vaak – de touwtjes in handen
en dan verliezen wij de controle.
Bij de meesten van ons is de
intentie er om onze partner te
helpen door bepaalde taken over
Volgende vaststellingen of facts en
oplossingen of acts werden elkaar
aangereikt:
FACTS
ACTS
TIPS & TRICS
Het is de taak van de parkinsonpatiënt zelf
beter te communiceren over wat je wil
doen, en tegelijk duidelijk te stellen dat je
voorzichtig zal zijn
Probeer je taken in on-periodes te doen,
vraag om de kans effectief iets te doen
(waarbij je zelf beslist hoeveel pogingen
je wil ondernemen) en leg uit:” we zijn
traag en daardoor geven we de indruk het
niet te kunnen”.
Bv. Niet de lamp gaan vervangen vanop
een stoel , vlug vlug terwijl je vrouw weg
is of je eigenlijk off bent maar zeggen dit
te willen doen terwijl zij je de lamp aanreikt bv.en op een moment dat je je best
wel goed voelt - hier is serendipiteit als je
die kan waarmaken, heel belangrijk
Dat het niet altijd lukt om te helpen,
wordt niet altijd begrepen en aanvaard.
Maak duidelijk wanneer en waarom het je
“moment” niet is om te helpen
Sommige patiënten helpen zo goed en
zo kwaad als mogelijk en stellen vast dat
men achter de rug het karweitje herbegint
- dit is heel ontmoedigend.
Eigenlijk willen we best wel proberen te
helpen en zo’n reactie komt ons gevoel
nog ‘waardevol’ te zijn (binnen onze
mogelijkheden) niet ten goede. Zeg dit op
een correcte manier, voor het een frustratie wordt.
Te vaak worden ons preventief mogelijkheden ontnomen, uit angst bv. van vallen.
Wijzelf moeten beter communiceren over
wat we graag willen doen en op een
objectieve manier duidelijk maken dat dit
haalbaar is binnen onze grenzen.
We willen actief blijven - in beweging
blijven - inventief zijn of andere mogelijkheden uitproberen ....dit is noodzakelijk,
dus creëer kansen.
Zorgpartner, laat de parkinsonpatiënt zelf
proberen, neem niet alles preventief uit
handen, dit is verstikkend!
Loopt het mank in de communicatie over
“wat wil ik - kan ik - mag ik?”
Vraag hulp via je neuroloog.-Het doet ons
geen goed als we ons als een blok aan het
been voelen…
Practische oplossingen kennen we soms
niet
Roep hulp in van ergo: leer op een veilige
manier “tips en trics” (die we graag willen
delen via de website)
bv.step als alternatief op stappen, of
fietsen
Geen hulp willen is valse trots!
Kies voor veiligheid ipv van overdreven
trots - zoek hulpmiddelen waardoor je
veiliger en beter kan functioneren en je
partner minder belast
dit kan een bedpapegaai zijn, maar ook
beroep doen op hulp voor wassen/kleden
16 Parkinsonmagazine • 1|2014
Bedenk, is het een keertje minder goed
gepoetst, je moest het zelf toch niet doen!
sociaal nieuws
FACTS
ACTS
Vooruit denken is noodzakelijk
Overweeg dagverblijf wanneer ook thuishulp niet meer voldoende is – zoek echter
vooraf uit waar je je best voelt, je kan
ontspannen, actief kan zijn, zodat je weet
waarheen wanneer dit nodig is
Nood aan ruimte geven aan je partner,
ruimte krijgen voor jezelf,…
Schep mogelijkheden die je “kunnen” vergroten, zoek een programma buitenshuis,
zodat je partner ook ruimte / tijd voor
zichzelf krijgt, dit helpt beide partijen.
Rust roest.
Beweeg en blijf actief, dit remt achteruitgaan af.
Verstoppertje spelen helpt niet, is verloren
energie.
Kom ervoor uit dat je Parkinson hebt en
maak duidelijk dat je hulp vraagt wanneer
je die nodig hebt.
Je Pillendoosje
BESLUIT: Zoek een evenwicht
tussen willen, kunnen en mogen
(dwz zonder risico’s iets doen) in
overleg met je partner.
e
Lut Moereels
7 ALARMEN (ook TRILfunctie)
op de minuut instelbaar
M
E
D
I
C
A
T
I
E
S
T
E
E
D
S
BROEKZAKFORMAAT
SCHUIFDEKSEL
met 1 HAND te openen
7 pillenVAKJES
VERWISSELBAAR
pillengedeelte
€ 20 *
KLOKJE +
PILLENDOOSJE
O
P
Jean Pierre Vandenberk
T
I
J
D
© Shutterstock
TIPS & TRICS
[email protected]
0032 496 55 28 99
€ 20 *
7 PILLENDOOSJES IN HOUDER
(passen allemaal op klokje)
* Verzending buiten België € 5,00
* Prijzen november 2011
OOK TE KOOP VOOR NIET-LEDEN
Parkinsonmagazine • 1|2014 17
sociaal nieuws
Laag inkomen?
Zo betaal je minder
1. Verhoogde
tegemoetkoming
Bepaalde sociale categorieën,
zoals mensen die met
pensioen zijn of invalide zijn,
krijgen meer terugbetaald
als ze naar de dokter gaan,
in het ziekenhuis belanden, of
bepaalde geneesmiddelen kopen.
Het gezinsinkomen mag
niet hoger zijn dan 16 965,47
euro, te verhogen met 3 140,77
euro per bijkomend gezinslid
(nieuwe bedragen sinds 1 september 2013).
zoals de gerechtigden op de verhoogde tegemoetkoming.
2. Omnio-statuut
3. Regeling betalende derde
H et Omnio-statuut is bestemd
voor wie een bruto belastbaar
gezinsinkomen heeft dat lager
is dan 16 306,86 euro (in 2012),
verhoogd met 3 018,84 euro per
gezinslid (de aanvrager niet meegerekend).
Ook zij krijgen meer terugbetaald
voor gezondheidszorg, net
Heb je recht op de verhoogde
te-gemoetkoming of het Omniostatuut, dan hoef je bij de huisarts
alleen het remgeld te betalen.
De rest van het dokterstarief krijgt
de arts rechtstreeks van het ziekenfonds. De huisarts is verplicht
om dit te doen als hij of zij geconventioneerd is.
Meer info o.a. op www.cm.be
Wie van het Omnio-statuut of van
een verhoogde tegemoetkoming
bij het ziekenfonds geniet, heeft
enkele voordelen. Zo moet hij bij
de dokter alleen het remgeld betalen, het saldo wordt rechtstreeks
door de ziekteverzekering aan de
arts toegekend. Bovendien is het
remgeld bij een bezoek aan de
dokter of ziekenhuis en bij de aankoop van een aantal geneesmiddelen lager. En per jaar moet men
hoogstens 450 euro aan remgeld
betalen. Eens dat bedrag bereikt,
betaalt de ziekteverzekering alles.
Een aantal categorieën heeft automatisch recht op de verhoogde
tegemoetkoming. Het gaat om
mensen met een leefloon, een
inkomensgarantie voor ouderen,
een uitkering als gehandicapte of
18 Parkinsonmagazine • 1|2014
een verhoogde kinderbijslag. Voor
hen geldt geen inkomensvoorwaarde. Ook wezen, invaliden,
gepensioneerden en weduwen,
gehandicapten zonder uitkering,
landurig werklozen en eenoudergezinnen hebben er recht op,
maar alleen als hun inkomen bepaalde grenzen niet overschrijdt.
Voor aanvragen in 2013 moet het
gezinsinkomen van 2012 lager zijn
dan 16.306,86 euro plus 3.018,84
euro per persoon ten laste. Voor
aanvragen die volgend jaar gebeuren, moet het inkomen van
2013 onder 16.743,70 euro puls
3.099,72 euro per persoon ten
laste blijven. Ook andere gezinnen
met een laag inkomen kunnen
recht hebben op een verhoogde
tegemoetkoming. Zij moeten die
© Shutterstock
Omnio valt weg in 2014
dan wel aanvragen via hun ziekenfonds. Zij krijgen momenteel
nog het Omnio-statuut. Maar die
naam valt dus binnenkort weg. De
voordelen blijven echter.
(Belga)
sociaal nieuws
Eerste Vlaams dagziekenhuis
Parkinson van start in AZ Delta,
Campus Wilgenstraat Roeselare
Doel proefproject: Belang aantonen van een multi-disciplinaire*
benadering, bij het opvolgen en
behandelen van personen met
Parkinson (opgestart september
2013).
Het project richt zich tot alle
patiënten met Parkinson(ismen).
Het is erkend voor RIZIV- tussenkomst, en is niet beperkt tot een
bepaalde periode. Alle artsen (dus
ook van andere ziekenhuizen of
privé-praktijken) kunnen patiënten
doorverwijzen voor een multidiscipliniar bilan.
Om de 4 maanden wordt een
reeks van 6 dagopnames gepland.
In de loop van deze periode gaat
elke lid van het multidisciplinair
team (neuroloog, kinesist, verpleegkundige, logopedist, psycholoog en ergotherapeut) de patiënt
en partner screenen. Dit a.d.h. van
een vragenlijst (14 bevragingen),
en/of observatie bij het uitvoeren
van oefeningen of testen. De patiënten en partners worden methodes aangeleerd die bruikbaar zijn
in het dagelijks leven, en die de
zelfredzaamheid verbeteren.
Na iedere periode van 6 dagopnames bespreekt en verwerkt
men de resultaten, en stelt het
volledige bilan of een set ervan
(afhankelijk specialisme ) beschikbaar voor de zorgverleners van
de patiënt in zijn thuisomgeving,
zodat zo nodig de behandeling
kan worden aangepast.
De patiënt krijgt ook oefeningen
mee, om zelf op regelmatige basis
te werken aan houding, evenwicht, staptechniek,..
Vanuit de statistische gegevens
die men uit deze eerste “anoniem
gemaakte” dataset kon lichten,
blijkt dat de toestand van de
patiënten doorgaans verbetert
of stabiliseert, en merkt men dat
het aantal dagen verblijf in het
ziekenhuis daalt. Dit is dus een
resultaat dat in de oren klinkt! Of
dit een terugkerende vaststelling
is, wordt nu verder bestudeerd.
De patiënten vinden in het
dagziekenhuis eveneens folders, brochures en info over
de ziekte van Parkinson, over
hulpmiddelen,enz…
Geert Rosseel
Goed om weten: De dagopnames worden gefinancieerd door de
overheid, en mogen dus niet worden aangerekend aan de patiënt,
met uitzondering van 1 consultatie-honorarium van 54 Euro voor de
neuroloog (geconventioneerd) per reeks.
Parkinsonmagazine • 1|2014 19
column
© Shutterstock
IJspret
Dat eiwitrijke voeding en levodopa geen goede combinatie
is, weet zo langzamerhand iedere
parkinsonpatiënt. Dat zou komen
omdat eiwitten en levodopa hetzelfde transportsysteem gebruiken om op de plaats te komen
waar ze aan het werk moeten.
Eiwitten vertragen of belemmeren op deze manier de werking
van onze pillen.
Maar hoe komt het dat dit bij de
ene parkinsonpatiënt inderdaad
zo is en bij de andere niet? Vorige
zomer tijdens de hittegolf gaf ik
voluit toe aan mijn liefde voor
ijsjes. Ik merkte dat ik er eigenlijk
nooit last door kreeg, mijn pillen
werkten niet beter maar ook niet
slechter door al die extra porties
eiwit. Eerst dacht ik dat het iets
psychisch was. Ik hou van ijs, dus
ik wil er niet van horen dat het
niet goed voor mij zou zijn en
daarom heb ik er geen ongemak
van. Maar kan ik mezelf zo voor
de gek houden? Al jaren ben
ik spaarzaam met vlees, laat ik
yoghurtjes bij het ontbijt met spijt
20 Parkinsonmagazine • 1|2014
in het hart staan en geef ik het
overgrote deel van de eieren van
mijn kippen weg in plaats van ze
zelf op te eten. Was dat dan wel
nodig?
Ik nam de proef op de som. Ik verwende mezelf met een spiegeleitje bij het ontbijt, smeerde een
extra boterham royaal met roomkaas en verorberde een flinke pot
yoghurt als dessert. Ik had die dag
geen plannen, dus als ik niet ‘on’
zou worden, zou het niet erg zijn.
Ik had me al voorbereid op een
dagje met een boek of voor de
televisie. Tot mijn verwondering
voelde ik meteen na mijn ondeugende ontbijt de bekende stroom
in mijn lichaam, de dopamine
werkte! Ik verwachtte dat het aangenaam gevoel dan wel snel zou
afnemen maar nee hoor, ik kon
moeiteloos opruimen, badderen,
boodschappen doen, tussendoor
nog een ijsje eten en pas tegen de
middag werd ik minder soepel en
meer trillerig en onhandig. Precies
zoals op de dagen dat ik eiwitten
vermijd.
Klopt het eiwitverhaal bij mij
dan niet? Ligt het aan de vertering? Kunnen sommige mensen
eiwitten moeilijker verteren dan
anderen en werkt de combinatie
met levodopa daarom niet goed
bij hen? Maar het is toch oneerlijk
om parkinsonpatiënten ijsjes te
ontzeggen en met een schuldgevoel op te zadelen (‘t zal wel
zijn dat je off bent, je eet veel te
veel eiwitten’) als zij zelf ervaren
dat er bij hen geen verband is
tussen off zijn en eiwitten consumeren.
Eens te meer komt hier naar
voor dat er verschillende types
parkinsonpatiënten zijn. Kunnen
jullie, knappe koppen, er misschien eens werk van maken om
die verschillende types te determineren zodat ik weet dat ik als
type A wel ijsjes mag eten en als
type B niet. Akkoord, dit is wel erg
simplistisch voorgesteld maar en
er zijn belangrijker dingen dan ijs
eten. Juist daarom!
Meeyah
sociaal nieuws
VLAAMSE EN FRANSTALIGE
PARKINSONVERENIGINGEN en MS LIGA’s aan het woord in het FEDERAAL PARLEMENT
De federale regering moet dringend meer maatregelen nemen
om tegemoet te komen aan de noden van jonge mensen die aan
Parkinson of MS lijden, zo stellen de Vlaamse en Franstalige patiëntenverenigingen. Er worden specifieke maatregelen gevraagd om
deze mensen langer aan het werk te houden en onterechte ontslagen tegen te gaan.
Ik heb geluk dat ik 5 jaar geleden
heel snel de diagnose Parkinson
kreeg en goed opgevangen werd
door een multidisciplinair team.
Foto: Filip Verpoest
Ook moet de nodige psychologische begeleiding worden terugbetaald
en multidisciplinaire zorg worden voorzien. Tot slot wordt gevraagd om
voor gespecialiseerde opvang te zorgen, zodat jonge patiënten niet
meer in bejaardentehuizen terecht hoeven te komen. Op 13 februari
werden deze eisen tijdens een studiedag overgemaakt aan de commissie volksgezondheid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Een aangrijpende getuigenis van jongerenvertegenwoordiger Jan
Vermeir, die het initiatief nam tot het organiseren van deze studiedag: recht vanuit zijn hart zette hij de problemen van alle dag in de
verf:
“Ik heb geluk” begon hij zijn speech, waarin hij opriep mensen
te helpen die niet zoveel geluk hebben.
Maar niet iedereen heeft dat
geluk, veel mensen moeten jaren
wachten tot men de diagnose
stelt en of staan zonder hulp 15
min. later weer op straat. Vele
patiënten combineren bovendien vaak verschillende ziekten.
Uiteraard, niet alle symptomen
zijn ‘geluk’, zoals nu dit shaken,
het overbeweeglijk zijn…Ik ben
40 en het lukt me niet altijd om
m’n veters te knopen; eten kan
ik soms niet door te veel of te
weinig te bewegen. Toiletpapier
plooi ik op voorhand, me afdrogen
doe ik soms door me te rollen in
bed. Al drie jaar slaap ik amper 5u
per nacht. Ik kan me door hevige
rugpijn amper omdraaien in bed.
Het is vaak moeilijk stappen en
dan denkt men dat ik dronken ben
of kijkt men mij na. Een relatie
beginnen is niet makkelijk. En
vooral: het continu en soms op 2
minuten wisselen in ’hoe je bent’
en de onvoorspelbaarheid (hoe
ben ik over een uur, vanmiddag,
over 6 maand, vijf jaar?) maakt je
gek. Dit maakt hulp ook moeilijk:
mijn toestand kan veranderd zijn
Parkinsonmagazine • 1|2014 21
sociaal nieuws
tegen dat men hier is. En er is
een essentieel verschil tussen een
chronische ziekte en een handicap. Dit illustreer ik met een ’cru’
voorbeeld: ben je een been kwijt
dan weet je dat er geen medicijn
komt dat je je been teruggeeft, en
meestal valt je ander been er niet
vanzelf af. Wij hopen dat er medicatie komt die ons geneest, maar
hier is nog niks zeker, en kennen
de dag van morgen niet.
Ook durven velen zich, door het
stigma dat de ziekte draagt, NIET
te OUTEN, ze zeggen niets uit
angst voor de gevolgen, bvb. op
het werk. En hierdoor is het dan
moeilijk voor de overheid om gepaste maatregelen te treffen.
Parkinson is geen ziekte van ouderen alleen, duizenden twintig- en
dertigjarigen hebben Parkinson en
22 Parkinsonmagazine • 1|2014
zowel jong als oud zijn capabel en
actief, al was het maar in elkaar te
helpen.
Ik heb geluk, want op buitenlandse zaken, waar ik werk, werd
een aangepaste werksituatie gecreeërd. Maar niet
iedereen heeft
dit geluk: voor de
meesten wordt het
recht op aangepast
werk ontzegd. We
willen ons inzetten
in de maatschappij en vragen de
regering ons daarbij
te helpen.
Ik ben dankbaar voor Parkinson,
minder op fysiek vlak, maar op
sociaal, psychologisch en zingevend vlak is mijn leven dieper
geworden. Ik ben blij dat ik mensen kan helpen: op deze manier
is Parkinson is niet het einde van
je leven. Het is een nieuw begin.
Van een meer bewust, mindfull,
en zinvol leven. En vaak ook een
mooier leven.
IK HEB GELUK
“Parkinson is niet het einde
van je leven,
maar een nieuw begin,
van een meer bewust en
zinvol leven.”
Jan
Ik heb geluk, want
ik ben er in geslaagd op psychoJESSIE en JAN getuigden voor radio, tv en kranten.
Foto: Filip Verpoest
Foto: Filip Verpoest
logisch vlak zingeving te vinden
in deze ziekte, door me vrijwillig
in te zetten voor de parkinsonliga
en voor de jongeren binnen de
lotgenotengroep. Humor helpt
ook. Maar niet iedereen kan dat
en daarom vraag ik terugbetaling
voor psychologische hulp en erkenning van onze patiëntenorganisaties in de hulp die zij bieden.
sociaal nieuws
Wat werd bereikt ?
De parlementsleden Maya
Detiège(SP-a), Nathalie Muylle
(CD&V) en Ine Somers (Open VLD)
gaan een resolutie opstellen op
basis van de eisen die tijdens deze
hoorzitting door de verschillende
Liga’s aangebracht werden en
willen nog vóór de verkiezingen
antwoorden van de regering.
Maya Detiège wil de nadruk leggen op de jongeren: men mag
niet op jonge leeftijd al in een
rusthuis terecht komen, zorg-opmaat moet mogelijk zijn.
te kunnen maken omdat zij dan
meer mogelijkheden hebben
om ‘normaal’ te (blijven) functioneren. Nathalie Muylle erkent
het belang van een betere en
snellere terugbetaling van bijv.
de psychologische behandeling.
Tenslotte vinden onze parlementairen de bewustmaking die we
bereikten via deze hoorzitting bij
hun collega’s een heel belangrijke
stap in aanloop op de uitbouw
van zorgpaden zowel voor chronische ziekten in het algemeen, als
voor specifieke ziekten als MS en
Parkinson. Wat erin op te nemen
en waarvoor een terugbetaling
voorzien, werd vandaag duidelijk
aangebracht. Dat deze aanbeveling opgesteld zal worden door
verschillende partijen, die (net
zoals de 4 liga’s) voor het eerst
samenwerkten, maakt de kans tot
slagen eveneens groter.
De multidisciplinaire aanpak
heeft al bewezen te functioneren
en vooral jongeren zijn ermee
gebaat om snel hiervan gebruik
Rector Rik TORFS, peter van de
VPL, vatte onze eisen krachtig
samen, zoals steeds met een
kwinkslag.
MIET DE LETTER:
Pleidooi voor een
multidisciplinaire aanpak:
Coördinatie van de diverse
zorgfacetten leiden tot een betere revalidatiezorg, maar in de
praktijk merkt men hier nauwelijks iets van. Het niet regelmatige bezoek (2 tot 3x/j) aan de
neuroloog en het gebrek aan
interdisciplinaire aanpak maakt
dat men bij problemen met
cognitieve vaardigheden,
communicatie, slikproblemen
enz. al te vaak verwezen
wordt naar hospitalisatie of
RVT.
Bij een patiëntgerichte multidisciplinaire behandeling in
3 gradaties overeenkomstig
de ernst van de toestand,
blijkt het aantal opnames qua
hospitalisatie te dalen en het
verblijf in RVT later pas noodzakelijk te zijn.
1 revalidatie thuis goed mogelijk met de huisarts als
spilfiguur
2 fase met geschakelde ambulante verzorging (mantel-
Foto: Filip Verpoest
Foto: Filip Verpoest
zorger tot arts spelen een
rol)
3 patiënten in een gevorderd
stadium of met veel fluctuaties als gevolg van medicamenteuze behandelingen.
Ine, Maya, Jan, Nathalie en Rik.
Parkinsonmagazine • 1|2014 23
Parki’s kookatelier
door Yves Meersman
Koken met smaak in functie van Parkinson
KOKEN MET “ zeegroenten”: Algen
Algen behoren niet meer ”exclusief” tot de Japanse keuken
Vroeger stonden algen bekend als
het ‘arme-mensen-voedsel’ bij
uitstek. Steeds meer koks erkennen inmiddels niet alleen de hoge
energetische voedingseigenschappen van de algen maar ook de
culinaire meerwaarde die ze aan
bereidingen kunnen geven. Op
ons bord komt doorgaans oogst
afkomstig uit Roscoff (Fr), de
thuishaven van aan één van de
grootste algenvelden in Europa.
jodium en sporenelementen. De
meeste wieren zien er vaak heel
verschillend uit (o.a.qua kleur:
groen, bruin, rood) en afhankelijk
van de soort, is het zeewier een
bron van vitamine A, C en E en
van plantaardige eiwitten. De delen van het zeewier die niet door
het lichaam worden afgebroken
zijn niet schadelijk en spelen een
rol in onze vertering als ballaststoffen.
“Zeegroenten”: zeewier of algen
Aanvankelijk was het gezonde en
veelzijdige zeewier vooral populair
bij macrobioten en veganisten,
die hiermee een mogelijke tekort
in hun dieet konden aanvullen.
Voor de spijsvertering en stofwisseling zijn mineralen en sporenelementen van groot belang om
vitaminen te verwerken en op te
nemen. Zo is een mineraal als ijzer
essentieel omdat het de zuurstof
door ons lichaam transporteert.
Ook voor de groei en het onderhoud van de weefsels, het functioneren van spieren en zenuwen
zijn diverse mineralen noodzakelijk. Bovendien bevatten zeewieren niet alleen deze afzonderlijke
voedingstoffen die “heilzaam”
zijn, maar ook nog eens unieke
combinaties ervan; combinaties
die in ‘groenten van het land’ niet
aanwezig zijn.
© Shutterstock
Zeewier is in alle opzichten een
veelzijdig product, rijk aan mineralen als calcium, natrium, ijzer,
Ondertussen stelden voedingdeskundigen vast dat zeewier ook
een goeie aanvulling kan zijn op
het op moderne wijze geproduceerde voedsel dat qua voedingswaarde er behoorlijk op achteruit
blijkt te gaan.
24 Parkinsonmagazine • 1|2014
Het oogsten van algen & zeewieren
Algen & zeewieren vinden we
overvloedig terug op plaatsen
Parki’s kookatelier
met sterke getijden. Zeer geschikt
zijn die plaatsen, waar bij maansverduistering en volle maan, bij
springtij het waterpeil een hoogteverschil tussen eb en vloed
kan hebben tot 9 meter. Bij eb
worden de algen zichtbaar en zijn
deze bereikbaar voor de pluk. De
algenteelt leeft dus op het ritme
van springtij. Vissers snijden deze
handmatig af, waarna deze worden verzameld in grote zakken en
nadien worden verwerkt.
Het bewaren
Eens gereinigd kunnen de algen
een langere periode bewaard
worden mits te zouten of te drogen.
Bij het zouten gaan de algen in een
“tumbler” waaraan geleidelijk biologisch zout wordt toegevoegd tot de
verzadiging bereikt wordt. Hierdoor
kunnen de algen in een positieve
koelruimte tot 4 maanden bewaard
worden. Het zouten zorgt ervoor dat
vooral de specifieke smaak van de
algensoort bewaard blijft.
net buiten het getijdegebied, zo’n
2 tot 3 meter onder het wateroppervlak waar rode en oranje
golflengtes van licht worden
geabsorbeerd. Rode wieren worden gevonden op honderd meter
diepte en meer, daar blauwe en
paarse golflengtes tot veel grotere
diepten kunnen doordringen.
Soorten zeewier
Nutritieve eigenschappen van zeewier & zee-algen
Omdat zeewieren fotosynthetisch
zijn, hangt hun kleur en plaats in
het water af van de zon. De bekende groene zeewieren, met het
meeste bladgroen, drijven daar
waar het water relatief ondiep
is. De bruine zeewieren groeien
De indrukwekkende reeks eigenschappen kan u raadplegen op
http://www.parkiskookatelier.
be/parkis-gerechten/gerechten/producten-in-de-kijker/
algen-en-zeewier
Gebakken scampi’s met zeesla
Ingrediënten
voor 4 personen
12 à 16 stuks gepelde scampi’s
(maat 16/20)
200 g verse zeesla
zoete rode peper
1 soeplepel rode ui (in blokjes
gesneden)
1 soeplepel looksnippers
3 soeplepels olijfolie extra
vierge
2 soeplepels frambozenazijn
1 soeplepel gebakken croutons
1 soeplepel pijnboompitten
Voorbereiding
•Spoel de zeesla grondig. Giet ze vervolgens in een vergiet en laat goed
uitlekken.
•Snijd de ontzoute zeesla in grove reepjes en breng op smaak met peper.
•Besprenkel nadien met wat olijfolie.
Bereiding
•Voeg de rode zoete peper en de uiblokjes toe en meng alles voorzichtig.
•Laat het geheel even in de koelkast rusten.
•Bak ondertussen de gepelde scampi’s in verhitte olijfolie.
•Voeg, aan de helft van de gaartijd, de appelblokjes en pijnboompitten
toe.
•Bak alles verder aan en blus met frambozenazijn.
Serveertip
•Leg op de bodem van het bord een nestje van de bereide zeesla. Leg
hierin de scampibereiding en bestrooi met gebakken croutons.
Parkinsonmagazine • 1|2014 25
Parki’s kookatelier
Bereidingstips met verse algen
•Spoel de verse algen altijd eerst goed in koud water.
•Blancheer groene algensoorten altijd zoals groenten, om de mooie
groene kleur te behouden.
•Laat bij het pocheren van de vis het verse zeewier meekoken.
•Voeg bij het bakken van vis op het einde van de bereiding het
verse zeewier toe en bak gedurende 3 minuten.
•Bij een ovenschotel kan het zeewier om de vis gewikkeld worden
en zo mee garen.
•Bak bij vlees- en gevogeltegerechten het zeewier altijd afzonderlijk.
Gebruik je vers zeewier in een gerecht? Let dan op met het op
smaak brengen met zout, want de algen zijn al gezouten om ze
langer te laten bewaren.
•Vers zeewier kan je ook gebruiken bij groenten- en aardappelbereidingen.
•Algenaardappelpuree: Snijd de ontzoute algen fijn, stoof aan in
boter en voeg toe aan de aardappelpuree.
Voor meer tips en eigenschappen,
ga naar onze website www.parkiskookatelier.be
glimlach doet wonderen
Wat je niet allemaal moet weten
als student geneeskunde :
‘Melk’ als voedingsstof, we weten
vaak niet wat goed is ….wat mag
en kan als je levodopa neemt.
Soms blijkt ook de huisarts er te
weinig over te weten…
Maar op de volgende vraag over
melk wist onze student geneeskunde een ontegensprekelijk
‘goed’ antwoord :
70 punten of een dikke nul, alles
of niets!
26 Parkinsonmagazine • 1|2014
7 voordelen van “moedermelk:
1 perfecte formule voor de baby
2 biedt immuniteit voor tal van
ziekten
3 altijd op de juiste temperatuur
4 het is gratis
5 het versterkt de moeder/kind
relatie
6 beschikbaar wanneer nodig
7 …..
Wanhopig volgde na een ijselijke
stilte:
Melk wordt geleverd in 2 aantrek-
kelijke verpakkingen, bovendien
hoog genoeg van de grond zodat
de kat er niet bij kan.
DIT WAS 70 punten waard en een
dubbele AA ipv C.
column
Mens, klein, groot?
Mens, noch groot, noch klein
Mens, zo groot als de som!
De som van het begrip, respect,
de liefde die de mens ontvangt
De som van zijn omgeving
De som die de grote bepaalt.
Een Corsicaans dichter schreef
Schreef dit idee in een gedicht.
Een wreed gevoel te weten dat
Dat dit ons klein maakt ……
Mensen zoals wij, ziek van parkinson
Vreemd bekeken, ons vreemd gedrag
Ons niet normaal zijn, maar wie
Wie bepaalt de norm?
Wie bepaalt hoeveel liefde,
Wie bepaalt hoeveel begrip
Wie bepaalt hoeveel respect
Wie oordeelt, wie veroordeelt?
Mensen veroordelen, door niet rechters
Mensen door mensen in vak gestopt
Onbekend is onbemind, gemeden,
Een boog traject bij naderen.
Hou rekening dat wij die mensen
Die, die je veroordeeld ,voelen
Niet alleen uw onzekerheid maar
Onze angst voor de toekomt.
Gniffelend besproken eens buiten
Vaak over ons heen conversatie
En wetend dat de partners ook
De partner hun vriend verliezen.
Groot worden we niet meer
Maar gun ons de groei,zekerheid
Vetrouw, hou van, en laat
Laat ons ook houden van
En geliefd geweten groeien!
Misschien kent u hem, Kirtap...... Patrick, soms
tekenaar, soms dichter.
Zijn werk vindt u regelmatig in het magazine.
In het gedicht hiernaast legt hij zijn ziel, zijn
hart bloot. Lees eerst het gedicht, één maal,
twee maal... Pas daarna de duiding hieronder.
U zult ongetwijfeld de beschreven gevoelens
herkennen, bij uzelf....diep vanbinnen, of
explosief, op uitbarsten.
Een tijd geleden liep het allemaal niet meer
op rolletjes, neem vier à vijf jaar terug.
De rechterhand was niet meer wat hij geweest was, ik liep erbij als
een tachtigplusser.
Wat voor een tachtigplusser best kwiek was, maar voor een pas vijftiger, niet je dat was.
Na een dooltocht door het medisch labyrint bleek een nieuw woord
in mijn leven te zijn gekomen, dat erg genoeg van plan was er te
blijven:”Parkinson“, parkinson de ziekte dan.
Als klein verzet schrijf ik de naam zoveel mogelijk met kleine ‘p’.
Een mondvol medicatie qua naam en hoeveelheid houden me op
een aanvaardbaar niveau…..
Een ‘aanvaardbaar niveau’, een term die ik vroeger zonder omkijken
gebruikte, maar nu even voor de spiegel wordt uitgesproken voor ik
die gebruik. ‘Aanvaardbaar?’ volgens welke norm, door wie bepaald.
Door de goegemeente, de omgeving, het werk?
Wel is waar, die ziekte valt aan op verschillende fronten en laat ons
‘er toch goed uitzien‘.
Heel vaak ‘niet zo goed’ meer voor de dag komen ,er mankeert af en
toe eens iets, evenwicht, aandacht, uitspraak, snelheid ….
Tot enkele dagen geleden, muziekliefhebber zijnde, ik op you tube
een concert volgde van I Muvrini, een Corsicaanse groep die niet
alleen prachtige Music heeft maar ook een zanger die prachtige teksten kent, gezongen en gezegd … toen hoorde ik het …..
Hij zei: ’l’homme n’est ni grand, ni petit, l’homme est aussi grand,
comme la totalité de l’amour qu’il reçoit de ceux qui l’entourent’. De
mens is niet groot, niet klein, maar zo groot als de som van de liefde
en het begrip dat hij ontvangt van diegenen die hem omringen ….dit
bleek uit een gedicht te komen (Van een Corsicaans dichter).
De tekst beet zich in mij vast…. een rijmelarijtje was er niet mee te
maken, maar een reeks woorden op een cadans bleken de bevrijding
te zijn van dit vastgebeten gevoel.
De tekst heb ik doorgezonden naar enkelen ter appreciatie …doch
gezien zijn scherpte werd een duiding gevraagd.
Bij dezen aanvaardbaar niveau, de juiste grootte, hoogte …wat we
ook zijn …gekwetst bloeden wij.
Voelen ook wij pijn, wij zijn mens met lijf, geest en ziel, alleen wordt
op deze laatste meer dan nodig getrapt!
kirtap - patrick
Parkinsonmagazine • 1|2014 27
nieuws
Nieuwjaarsimpressie
Lieve wensen en een knuffel, kleine verwachtingen en hoop, betrachtingen en ambities voor een beter leven,
blijheid over het terugzien, een heerlijke maaltijd; dat deelden we allemaal met elkaar…
We genoten ervan op zondag 26 januari en sommigen voelden misschien even geen parki.
Onze goochelaar kon dat alles onmogelijk wegtoveren en … misschien toverde hij daarom zichzelf weg?
Een slim konijn
met moed…
… tovert zo een goochelaar
in zijn hoed!
28 Parkinsonmagazine • 1|2014
nieuws
Weekend aan zee
Ons weekend aan zee zal dit jaar doorgaan in Blankenberge – Florial Holidays
van vrijdag 12 tot zondag 14 september 2014.
Kostprijs voor dit verwenweekend in een ruime, verzorgde hotelkamer
in volpension is 140 euro, inclusief een ruim aanbod aan activiteiten.
Geïnteresseerden mogen ons secretariaat een mailtje sturen via:
[email protected]
of een briefje schrijven naar:
Secretariaat Vlaamse Parkinson Liga
Kapucijnenvoer 10
3000 Leuven
0478 96 16 80
Gelieve duidelijk uw adresgegevens, telefoon en email
te vermelden, samen met het aantal personen.
© Shutterstock
Meer informatie volgt in ons volgende magazine!
Een vakantie op maat voor parkinsonpatiënten
Ondertussen is dit initiatief uitgewerkt en gaat een eerste kleinschalige proefvakantie door van 19 tot 23 mei
in het domein Hooidonk in Zandhoven, in samenwerking met de christelijke mutualiteiten.
Het aantal deelnemers hiervoor was deze keer heel beperkt, maar er zijn nog een paar plaatsjes vrij.
Interesse ?
Laat het ons secretariaat zo snel mogelijk weten. Wij checken dan de mogelijkheden met de CM.
Secretariaat Vlaamse Parkinson Liga
Kapucijnenvoer 10
3000 Leuven
0478 96 16 80
[email protected]
Parkinsonmagazine • 1|2014 29
nieuws
werd een succes dankzij de gezamelijke inzet van patiënten,
symphatisanten en de acties
van en
Enkele sfeerbeelden van de diverse acties:
GENT: St-Barbaracollege
30 Parkinsonmagazine • 1|2014
nieuws
LEUVEN: met onze peter rector TORFS
GENT: tangodansen
Parkinsonmagazine • 1|2014 31
nieuws
Individuele acties van zovelen op diverse plaatsen… tot in STRAATSBURG in het EUROPESE PARLEMENT
En als eindpunt van een eerste deel:
De bekendmaking van onze cheque die op KERSTAVOND 14.437.47
EURO BRUTO bedroeg.
Met de opbrengst werd in eerste instantie een bekendmakingsactie rond de ziekte van PARKINSON opgestart.
32 Parkinsonmagazine • 1|2014
nieuws
Een volgende fase bestaat in het planten van tulpenharten, verdere bekendmaking van ‘wat Parkinson is’ en steun aan wetenschappelijk onderzoek:
Donderdagnamiddag
20 maart om 15u
Maria-Theresia College te Leuven
i.s.m. onze peter Rector Rik Torfs
Donderdagnamiddag
20 maart 15u
Site van het DELTA ZIEKENHUIS
Te ROESELARE
i.s.m. dhr. Martens,
burgemeester van Roeselare.
Vrijdagvoormiddag 21 maart om 9.15u op het plein voor K12 UZ Gent
i.s.m. de leerlingen van het St.-Barbaracollege en acteur Anton Cogen
(commissaris Migrin, voor de kinderen).
Vrijdagvoormiddag 21 maart om 9.30u aan de hoofdingang
van GASTHUISBERG te Leuven
Koen De Witte
Met Rector Rik Torfs en CEO
Vrijdagnamiddag 21 maart om 14u
bij het Nationaal MS Centrum te Melsbroek
als bezegeling van onze samenwerking
Maandagnamiddag 24 maart om 14.45u
in het Leopoldpark te Oostende
wordt de actie bekroond
i.s.m. burgemeester Vandecasteele
Informatiecampagne tijdens
de weken rond de PARKINSON
WERELDDAG (6 april)
en de GEBOORTEDAG
van James Parkinson
(11 april) te Brugge, …
In het UZ Gasthuisberg wordt n.a.v.
de Werelddag Parkinson
een informatie campagne gevoerd
op VRIJDAG 4 APRIL van 10 tot 17 uur
en op ZATERDAG 5 APRIL om 10 uur
met burgemeester Van Quickenborne
te Kortrijk
bij A.Z. Groeninge
Parkinsonmagazine • 1|2014 33
column
Maurice actief
Een foto samen met mijn vrouw
tijdens een deugddoende wandeling op het strand. (Toegegeven:
er zijn betere kanten dan de achterkant….) Een kiek genomen op
een stil moment na de gekste dingen gedaan te hebben, waarvan
sommige prettig in het geheugen
zullen blijven.
We hadden een weer zoals
het zelden aangeboden wordt:
stralend.
Voor mij ving de wandeling in
de natuur aan met wankelende,
slepende stappen ondersteund
door 2 fantastisch assisterende
vrouwen, mijn lieve, wijze vrouw;
mijn dynamische schoonzus Hilde
en haar nog vitale man Michel.
Ik dacht even ‘hier rijzen geen
boomtoppen ten hemel, daar
stapelen zich geen rotsblokken op, …
het is een effen vlakte zonder
Trimestri
Van aard ben ik een zenuwachtig iemand, het leven dient snel
geleefd te worden. Hier vond ik
rust. Terwijl ik de lucht en de zee
bewonderde, kreeg ik een gevoel
van welbehagen, een ‘joie
de vivre’, een zalige vrede.
Ik wou dansen op het
ritme van de golven, bewegingen in harmonie met
2014
de natuur. Het inspireerde
mij om omhoog te gaan, te
willen gaan vliegen, maar ik
wist dat het mij ontbrak aan
vleugels en zelfs indien ik ze
had, ik ze dan nog in beweging moest zien te krijgen. Toch
leek het of ik groeide in centimeters en zweefde ik al grandioos. Vederlicht sprong ik door
de ruimte met open armen, dit
ontketende een positieve prikke-
ële uitga
ve van
de Vlaam
se Parki
Nr. 1, 20
nson Lig
14 janua
a
ri, febr
Afgifte
uari, m
kantoo
aart
r 3000
Leuven
Mail
P91258
3
1
34 Parkinsonmagazine • 1|2014
hindernissen.’ In de verte een
voetpad, een kruis (was dit hier
ooit voortgesleept?) dat voor mij
als een soort anker fungeerde. Ik
werd sterk genoeg om op eigen
benen te staan.
Langs de plassen in kronkels was
er een ongerepte plek korrelig
zand waarin wij onze namen
graveerden. Al wat mij omringde,
scheen mij toe te lachen: een
hond huppelde vrolijk, het graafwerk van kinderen en insecten,
de blauwe hemel, de zon met
haar koesterende warmte, de geur
(jawel) van de zeelucht. Zelfs die
vind ik nu terug in de beelden
die onze attente fotografe Nicole
(wiens vader zaliger ook de hersenziekte had) vastlegde.
PB- PP
B- 2/111
BELGIE
(N) - BEL
GIQUE
ling. De motoriek ging uitstekend;
wilde energie zonder gewoel. Ik
liet me los, hoever kon ik, … wie
reikt mij de hand?
Ik moet u bekennen dat ik blij was
dat mijn vrouw daar stond om mij
op te vangen: ik begon te wankelen en zij had het in de gaten en
was snel van aanpakken. Braafjes
zijn we teruggekeerd, bevallig arm
in arm. Schattig. Hilde zette af en
toe een corrigerende voet om over
te stappen. Michel voorspelde
het weer en Nicole nam nog een
laatste foto.
Geen wind die het water deed
rimpelen. geen gekrijs meer van
meeuwen, over dit alles een
‘onbewolkt’ geluk, overgoten met
Dankbaarheid. Een memorabele
dag zeker nu ook deze foto als
‘covershoot’ gekozen werd.
zelfhulpgroepen
Begin februari werd ik aangereden – de teksten van de regiogroepen werden zo gauw ik kon doorgegeven
vanuit het ziekenhuis en zijn mogelijk niet kompleet.
Mijn excuses hiervoor. Lut
Vlaanderen
PARTNERS in Parkinson – niet regiogebonden groep voor partners,
mantelzorgers van parkinsonpatiënten
Contact
Hedwig Van Looveren
Tel: 050/35 23 89
GSM: 0497/28 76 96
Email: [email protected]
Activiteiten
25/01/2014
29/03/2014
14/06/2014
verwelkoming van 14 u praatgroep van 14.30 - 16.00
Sint Barbaracollege Savaanstraat 118 Gent
Parkeerplaats op de speelplaats
Activiteiten
Actuele info zie :
http://www.parkinsonliga.be/nl/
jongeren_192.aspx
•samenkomst in de loop van
maart te Kortrijk
•nationale jongerendag 18 mei
LEUVEN
VPL Jongerengroep
Contact
Jan Vermeir
[email protected]
Antwerpen
Antwerpen Stad
Contact
Chris Vanpuyvelde
Beukenlaan 10A bus 1
2020 Antwerpen
[email protected]
Lokatie
RVT “De SWANE” tenzij anders
bepaald.
Sint Jacobsmarkt 35,
2000 Antwerpen.
Maandag 17 maart 2014:
praatnamiddag - De Swane
Infosessie Izegem
14.00 uur -16.00 uur
Pierre Avermaete
Maria Coene
Tel: 03/828.24.37
GSM : 0499/18.68.81
[email protected]
Activiteiten
Maandag 17 februari 2014:
Bezoek katoennatie
Van Aerdtstraat 33-Antwerpen
Textielkunst door de eeuwen
heen. Samenkomst 14.00 uur
Maandag 14 april 2014: Petanque
achter school Kwadevelden
14.00 uur (wegbeschrijving volgt)
Maandag 19 mei 2014:
praatnamiddag
De Swane - 14.00 uur -16.00 uur
Parkinsonmagazine • 1|2014 35
zelfhulpgroepen
Antwerpen
JULI – AUGUSTUS GEEN
BIJEENKOMSTEN
Maandag 20 oktober 2014:
bezoek Koninklijke balletschool
Meistraat 2 - Antwerpen
12.30 uur tot 14.50 uur !!!!!!!!!!
Maandag 15 september 2014:
bezoek jain tempel
Laarstraat 20 Wilrijk
11.00 uur-12.30 uur !!!!!!!!!!
Maandag 17 november 2014:
praatnamiddag
De Swane
14.00 u-16.00 uur
Dinsdag 17 juni 2014 !!!!: uitstap
Maandag 15 december 2014:
kerstfeest
Balen – Antwerpse Kempen
Contact
Baten Lydia
Olmensebaan 89
2490 Balen
Tel : 014/31.69.35
Wils Christel
O.L.Vrouwstraat 15
2220 Heist-op-den-Berg
Tel: 015/24.29.25
[email protected]
Lokatie
Basisschool, Boekweitstraat
2490 Balen-Rotselaar
14/06/14
06/09/14
25/10/14
20/12/14
zomerfeest 12 tot
17 uur
bezoek Olmense zoo 14 tot ...... uur
spreker 14 tot 17 uur
kerstfeest 12 tot 17 uur
Verslag
Kerstfeest december 2013
56 inschrijvingen voor het
Kerstfeest!!. Dit was wel een recordopkomst mede dankzij heel wat
nieuwe leden. We hopen dat hun
eerste Kerstfeestje meegevallen is.
Activiteiten
‘Onder voorbehoud van mogelijke
wijzigingen’.
We voor gemakkelijke gerechten
gekozen: Kalfsragout met puree en
groenten en vonden dat de traiteur
weer zijn best gedaan had!
15/02/14
12/04/14
En dan was er het optreden van
Willy Jacobs. Een verhaaltje, een
anekdote, of een toepasselijk
liedje dat we mee konden zingen
smoutebollen bakken 14 tot 17 uur
praatnamiddag 14 tot 17 uur
met de tekst uit een boek, Willy
wist ons echt te amuseren. Even
het nagerecht, en we beleefden
verder verhalen uit zijn jeugd,
plechtige communie, zijn soldatentijd, het leven in de Kempen.
Met kerstgebak en koffie, een geschenkje en beste wensen en een
warm dank u aan Lydia die zich
reeds 29 j inzet voor de groep,
werd 2013 afgesloten. Namens
Lydia en Rosa die telkens weer
helpt, lanceer ik hier een oproep:
Al dat heffen en sleuren en weg
en weer rijden wordt soms toch
wel een beetje veel. De afwas en
het rondgaan met koffie en/of
schotels doen jullie al fantastisch
en wij beseffen heel goed dat
ieder van jullie zijn eigen zorgen
heeft maar zijn blij met iedere
vorm van hulp. Vele handen maken het werk licht!!!!!! Denk er
eens over wat jij kan doen……
Brasschaat
Contact
Herman Van den Hende
Tel : 03/651 46 57
36 Parkinsonmagazine • 1|2014
Lokatie
Dienstencentrum Vesalius:
(gelegen achter het Klina,
voldoende parkeergelegenheid)
Prins Klavellei 77, Brasschaat
(Openbaar vervoer: buslijn 643
of 730)
Activiteiten
Praatgroep elke eerste woensdag
van de maand, om 14u00.
zelfhulpgroepen
Antwerpen
Edegem – Mortsel
Contact
Uw nieuwe contactpersoon
Staf Fierens
Tel: 03/455 47 59
[email protected]
Lokatie
OCMW Immaculata
Woon en zorgcentrum “Den appel”
Oude Godstraat 110
2650 Edegem
Activiteiten
Praatgroep elke eerste maandag
van de maand; van 14h30 tot
16h30.
Er worden geen individuele
uitnodigingen verstuurd tenzij
voor speciale gelegenheden.
Kasterlee – Turnhout PIDZ (Park in de zon - praatgroep)
Contact
Julienne Govaerts
Tel: 014/67 89 76
[email protected]
Simone Van Beurden
Tel : 014/65 70 77
Rijnders Jozette
Tel : 014/67 97 08
[email protected]
Lokatie
De Meerloop
Begijnhof
2300 Turnhout
Activiteiten
Elke 2de woensdag van
de maand om 19.30 u (uitgezonderd juli en augustus)
Verslag:
“Relatieproblemen bij Parkinson
bespreekbaar maken” door therapeute Brigitte Bongaerts
Het was een zeer boeiende avond
met interactieve gesprekken
tussen de therapeute en de 32
aanwezigen: met de nadruk op
volgende punten:
Wat is praten? Praten moet je wel
plaatsen in een bepaalde context:
o.a. de achtergrond die we proberen te vatten, begrijpen, verklaren,…Wat de andere doet – niet
doet. Maar de context wordt ook
gevormd door: onze vele ervaringen, geschiedenis, kennis, het
relationele.
Waarom is praten nuttig? Het is
een op elkaar afstemmen, verbinden, emotie kenbaar maken.
Minder kans op eenzijdig interpreteren: het gebeurt TUSSEN ons.
Hoe kan je praten? Positief: je
zorgen uitspreken, rustig praten,
oneindige discussies stoppen
Negatief: sommige oeverloze
discussies, ruzie maken, kritische
opmerkingen geven.
Hoe kan je praten over een
veranderende relatie als gevolg
van een chronische aandoening
als Mr.P in de relatie binnenkomt?
Afsluiten, niet over praten kan
leiden tot frustraties, onzekerheid;
praten met lotgenoten en informatie en adviezen van neuroloog,
psycholoog.
Waarover praten? Over de mogelijkheid om er over te praten, en
waar praten ophoudt, over aanvaarding. Verschil tussen patiënten/partners. Verschil binnen de
relatie: unieke van elke relatie:
dagelijkse momenten, fijne en
minder fijne, waarden.
Steeds de zorg van de relatie
vooropstellen. Wat zijn we voor
elkaar? Parkinson mag niet alles
beïnvloeden. Eerst nagaan hoe
was het voor je P. had? Kon je toen
wel met elkaar praten?
De positieve ervaringen voor en
na P. Niet alles zomaar aan P. toeschrijven. Er kan ook een invloed
zijn van andere stresserende gebeurtenissen. De individuele psychologie: hoe voel ik mij? Rollen
en toekomst: wat verwachten wij
van elkaar? Hier werd een mooi
voorbeeld gegeven van de 10
geboden die voor elkaar gemaakt
waren om zo uit de impasse te
geraken.
Moet je altijd wel spreken? Soms
is het moeilijk om te verwoorden => mensen zwijgen liever!
Woorden kunnen mensen ook
raken: negatief/positief. Ook
zwijgen kan “zorgen voor” en “rekening houden” zijn met elkaar.
Parkinsonmagazine • 1|2014 37
zelfhulpgroepen
Antwerpen
Ook het aanvaarden door alle
partijen van P. is voor sommige
een belemmering om te praten.
Geef iedereen de tijd! Het is een
moeilijk proces, onvoorspelbaar…
Soms spelen schuldgevoelens en
tekort schieten, van wat je wel en
niet kan en mag zeggen hierbij
een belangrijke rol. Kijk en luister
dan naar de lichaamstaal/ gezichtsuitdrukkingen ...
Praten met velen Hier werd door
één van de leden een prachtig
voorbeeld gegeven. Bij een cursus
werd er gevraagd om groepen
op te noemen die praktische
ondersteuning nodig hadden.
Onmiddellijk kwamen er de
personen met een verstandelijke
of lichamelijke handicap te voorschijn. Maar ook parkinsonpatiënten werden vermeld. Iedereen
luisterde in stilte naar de uitleg.
Hieruit blijkt de onwetendheid
van de maatschappij over de ZvP!
“Onbekend is onbemind!”
Het pad vormt zich al gaande
Kun je niet vliegen, loop
Kun je niet lopen, ga
Kun je niet gaan, kruip.
Maar blijf nooit stille staan
Nooit dalen, immer opgaan.
Kun niet lachen, glimlach
Kun je niet glimlachen, wees toch blij
Kun je niet blij zijn, wees tevreden.
Maar nooit de moed opgeven
En immer voorwaarts streven
Verslag: Simone
Noorderkempen – Kalmthout
Contact
Wally en Pieter Vroegop
Tel: 03/666 44 56
[email protected]
Lokatie
Dienstencentrum
“De Groten Uitleg”
Kerkeind 20
2920 Kalmthout
Brussels Gewest
Brusselstad- PARKBrussel
Contact
Ludo Sels
GSM: 0471/62 03 78
E-mail : [email protected]
Lokatie
Sint Elisabeth ziekenhuis
Defrelaan 206
Ukkel
38 Parkinsonmagazine • 1|2014
Activiteiten
Voordracht : Parkinson en seksualiteit – Jesse VERSCHUREN
Woensdag 26 februari om 14uur.
Zaal Schumann 1ste verdiep.Sint-
Elisabeth ziekenhuis - Defrelaan
206 - Ukkel.
Gelieve op voorhand te verwittigen. Gsm 0471/620378 en E-mail:
[email protected]
In de afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de ziekte
van Parkinson. Daarbij werd vooral gekeken naar de mogelijke
oorzaken van de ziekte en naar nieuwe behandelingsmogelijkheden, maar de kwaliteit van leven en seksualiteit werden én worden
daarbij vaak over het hoofd gezien. Patiënten en hun partners zijn
nochtans vragende partij om meer informatie en hulp te krijgen bij
deze onderwerpen. In deze lezing wordt er daarom stilgestaan bij
de mogelijke seksuele problemen na de diagnose van de ziekte van
Parkinson en worden tips aangereikt om eventuele problemen aan
te pakken en op te lossen.
zelfhulpgroepen
Limburg
Limburg
Contact
Jan Persoons
Tel: 013/66 32 67
[email protected]
Raymond en Gisele TulkensVanlommel
Tel: 013/33 38 01
[email protected]
Lucien Kennes
Tel: 013/66 24 99
[email protected]
Activiteiten
Wil je in de toekomst je uitnodiging per mail ontvangen, gelieve
je e-mailadres door te mailen naar
[email protected].
Nieu
Praatgroep partners w!
van parkinsonpatienten
Vrijdag 21 februari om 14u. komt
de praatgroep “partners van
Parkinsonpatiënten” voor de eerste maal samen in CC te Hasselt.
Om praktische redenen vragen wij
u in te schrijven bij:
Gisèle Vanlommel
013/ 33 38 01
0485/ 46 42 24
gisè[email protected]
Het belang van Limburg: onthulling website
Verslag Kerstfeest 7-12-2013
De Orangerie in Bokrijk, door allen bekend van vorige jaren, was
ditmaal, zonder ijsgang of sneeuw,
de uitverkoren plek om ons kerstfeest te vieren. Lachende gezichten
verwelkomden mekaar als teken
van vreugde om het weerzien.
Gisèle kan het niet laten om ons
te verwennen en wij allen zijn
haar daar dankbaar voor!!!
Na het welkomstwoord door
onze voorzitter Jan kondigde Ria
Leeman de op til zijnde activiteiten aan.
Tijdens het feest genoten we van
een prachtige dia·reeks over de
activiteiten van 2013.
Lucien heeft hier een echt huzarenstukje geleverd.
Agnes Nevejan
Lokatie
Gasthof
Hasseltweg 475
3000 Genk
Activiteiten
Samenkomst voor jong en oud,
samen met partner, elke eerste
woensdag van de maand om
19u30, voor een leuke babbel of
gezellig samenzijn.
Hasselt praatgroep
Contact
Edwin Lieben
GSM: 0474/32 87 92
[email protected]
Parkinsonmagazine • 1|2014 39
zelfhulpgroepen
Limburg
Noorderkempen praatgroep
Contact
Jean-Pierre Vandenberk
Tel: 011/54 28 36
GSM: 0496/55 28 99
[email protected]
Lokatie
‘T Hof van Eden
Kanaalweg 6
2430 Laakdal
Activiteiten
Gezellig praten met andere
“ervaringsdeskundigen” en hun
partners.
De data van de volgende bijeenkomsten
Eerst volgende is 20 maart 2014
om 14:00-17:00 in ’t hof van Eden
te Laakdal
Verslag Noorderkempen praatgroep 16 januari 2014
Daags voor de meeting belde
Jean-Pierre me op met de vraag
een keer over te nemen.
Zoals gepland was er het nieuwjaarsfeestje met belegde broodjes
en voldoende drank. Spijtig dat
Wendy en Jean-Pierre er niet bij
konden zijn. De meeste van ons
waren natuurlijk nieuwsgierig hoe
Jean-Pierre zijn DBS ervaren had.
Was hij even enthousiast als zijn
voorgangers (Bart, Edwin en Jan)
of moest er nog wat “bijgesteld”
worden? Jean-Pierre had een brief
geschreven waarin het een en
ander duidelijk werd en Bart last
het relaas voor, waarna iedereen
gerust gesteld was.
Nadat we op het nieuwe jaar
getoost hadden, was er de ‘koffieklets” met heel wat relevante en
minder relevante zaken die besproken werden. Daar maakte Bart een
einde aan met ons in 3 groepen
in te delen en ons antwoorden te
laten verzinnen op politieke- en
wetenschapsvragen, een kwis die
hij ter plaatse uitgeschreven had!
Jan Verschuren
Oost-Vlaanderen
Aalst - Ninove - Zottegem ANZ
Contact
Mario De Coster
GSM : 0475 22 73 53
[email protected]
Carine De Bundel
Tel : 053 21 41 89
[email protected]
Baetens Gilbert
GSM: 0486/364 757
[email protected]
Lokatie
De Maretak
Albrechtlaan 119A
9300 Aalst
40 Parkinsonmagazine • 1|2014
Activiteiten
Volgende vergadering 10 april
Verslag
Op zaterdag kwamen wij, ANZ
vrienden samen voor onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie. Geen
gewone receptie dit jaar, maar
een bingo namiddag.
Rond 14u arriveerden de leden met
mondjesmaat en al vlug heerste
er een gezellige drukte. De tafels
waren alweer netjes versierd met
uitnodigende gebakjes en chocolaa
tjes. Dit hadden we alweer te danken aan Linda en Gilbert. Een spijtig detail : Linda kon er niet bijzijn
wegens ziekte van haar dochter.
Patrick, de man van Carine, alsook
haar kinderen en schoondochter
en -zoon waren ook al druk bezig.
Wie dorst had, werd steeds op zijn
wenken bediend, gratis drank en
snuisterijen, zeg nu eerlijk niemand
had reden om te klagen.
Rond 15u besloten we de bingo te
starten. De schoonzoon van Carine
was zo vriendelijk ‘de bolletjes
te draaien’ voor de bingo of hoe
zou ik dat noemen? Carine riep
de nummers af in de microfoon,
terwijl op de achtergrond muziek
speelde van radio Parkies. Al vlug
werden de eerste prijzen verdeeld,
van chocoladen flesjes tot een
vertaalcomputertje. Toch nog even
zelfhulpgroepen
Oost-Vlaanderen
een dankwoord aan de sponsors
en niet in het minst aan Linda en
Gilbert, die voor sponsoring zorgden. Na afloop van de bingo werd
nog gezellig nagekaart bij een
drankje en een snoepje, iedereen
had het blijkbaar naar zijn zin en
bleef gezellig keuvelen. Iedereen
die meehielp verdient een dikke
pluim en zoals verwacht, hadden
de afwezigen weer eens ongelijk.
Jongerencontact:
Caroline Van de Gejuchte
GSM : 0496/62 89 68
[email protected]
Jules Destréelaan 67
9050 Gentbrugge
Gent
Contact
Norbert en Tineke Vanderhaegen De Smet
Tel : 09/226 95 80 (Tineke en
Norbert)
GSM : 0497/20 62 13 (Norbert)
E-mail [email protected]
Praatgroep
Elke derde zaterdag van de onpare
maanden
(jan – mrt – mei – juli – sept – nov)
Telkens van 14h00 tot 17h00.
Lokatie
K.O.C. (Koninklijk
Orthopedagogisch Inst)
Sint-Gregorius
Vlaamse Ardennen
Contact
Andre Desloover
Tel: 055/31 69 40
[email protected]
Alain & Rita Decock-Haelters
Tel: 055/21 79 49
GSM: 0478/259473
[email protected]
[email protected]
Locatie
’t Sportkot te Leupegem
Sompelplein 39
9700 Oudenaarde
Activiteiten
Donderdag 14u-…u
Zaterdag 14u-…u
16 januari: Terugblik
2013 & progr.2014 &
bevraging leden.
22 februari:
Streekwandeling
26 januari: Nieuwjaarsdiner
St Niklaas
26 april: Streekwandeling
20 maart: Computer basis
beginselen
28 juni: Petanque?
06 april: Werelddag Gent
15 mei: Hulpmiddelen
28 augustus: Bezoek koetsenmuseum
13 september: Spreker? Relatie?
Eind september: Weekend in ……..
15 november: Bezoek brouwerij
Roman & Bevraging leden.
16 oktober: Leg uw ei”wit”
Dietiste
04 december: Geniet met sint &
piet!!!
Samen op stap in de Vlaamse Ardennen
Even kennismaken
mijn naam is Alain Decock
en dit is Rita
en jij bent …
Mijn naam
is mister Parki
Parkinsonmagazine • 1|2014 41
zelfhulpgroepen
Oost-Vlaanderen
Het was 7 jaar terug dat ik voor
het eerst de diagnose hoorde van
Parkinson.
Daarnaast heb ik nog andere fysische problemen (Forestier, mitralisklep). Na enkele maanden van
onderzoeken, puzzelen, vragen…
kwam ik via José in contact met de
regiogroep “Vlaamse Ardennen”.
VPL was mij toen onbekend! Ik
diende nog 50j. te worden en
werd gepromoveerd tot jongste
lid van de groep. Even slikken
en blijven komen en ‘hopen’ op
nieuwe, even oud of jongere
leden. Ondertussen ben ik samen
met mijn Rita en André de regio
gaan trekken.
Tot vorig jaar heb ik mijn ‘titel’
mogen houden. Ik vond dit echt
frustrerend daar neurologe Van
Haver mij eens zei dat ze op één
week zes ‘mister P’ diagnosen
stelde (6 jaar x 52 weken x (6)
neem 1=…) en toch kwam er
gedurende zes jaar geen enkele
nieuwe bij de regiogroep! Wat
hapert er? Waarom bereiken wij
onze “collega’s” niet?
Jan Vermeir kon via de website
reeds meerdere jonge lotgenoten
(waarvan het merendeel voor het
eerst ‘naar buiten komt’) geïnteresseerd krijgen en we zien daar
een explosie van positieve reacties. Discretie & positiviteit is en
blijft er het motto!
Schrijf oktober 2013 weekend
aan zee: Jan Vermeir (jongerenvertegenwoordiger VPL & bezige
bij met jonge ideeën, of is het
omgekeerd?) ontmoette mij voor
het eerst op het ‘fruitvliegjesonderzoek’ te Leuven: ‘Ha, dat
is Alain met zijn kritische mail!’
Waarna we aan het praten gingen, gelijkenissen vonden, ideeën
uitwisselden ……en tijd te kort
hadden. Tijdens het weekend aan
zee vonden we elkaar terug en
ze hebben ons daar uren moeten
Ook ik bleef niet stil zitten en
zocht samen met enkele ‘parki’s’
in onze regio ‘Vlaamse Ardennen’
naar een oplossing om de nog actieve jongeren de kans te bieden
om met de regiogroep in contact
te komen.
Dit jaar starten wij naast onze
bijeenkomsten op donderdag in
‘t Sportkot te Leupegem ook met
een programma op zaterdagnamiddag 14u. Het is de bedoeling
activiteiten te voorzien waar de
actieve, energievolle, jonge ‘parki’
42 Parkinsonmagazine • 1|2014
missen! Wij brainstormden!
Jan merkte toen op: waar zitten de
andere jongeren? Ik ben de jongste
hier….ik zei: ik ben jong van geest!
Weekend voorbij, en vermoeid
gingen we beiden verder, gingen
contact houden via skype maar
ja, mijn account was out! En toch
bleven we beiden niet stil zitten.
zich eens kan uitleven. Wij doen
dit op zaterdag om de nog actieve,
werkende, jongere ‘parki’ de kans
te bieden om deel te nemen! Zo
kunnen we elkaar leren kennen
en bruggen bouwen naar wat
reeds bestaat.
Daar wij in een mooie streek zitten willen wij hier starten met een
streekwandeling op 22 februari en
ook op 26 april. We gaan door bos
en dal en trekken onze stevige
boots aan om 5-7km te verslinden,
stops zijn niet uitgesloten. Meer
info via de website!
Tal van suggesties voor de volgende data werden geopperd, maar
daar sluiten we niks uit en vullen
verder in na evaluatie en ‘brainstorming’. (Wat is dat toch met die
brains?)
Ook hier zijn we zinnens om
iedere contactname discreet te
behandelen en de regels van de
jongerengroep te waarborgen.
Het blijkt nog maar eens dat we
(rijper en jonger) mekaar nodig
hebben en kunnen aanvullen.
De ‘rijpere’ kunnen een vangnet
bieden. De ‘jongeren’ kunnen een
uitdaging bieden aan de ‘rijpere’
(mijn skype-account is terug actief!). De jongere wordt ook rijper
en samen pakken we ne goeie!
Zij die ‘er eens willen in vliegen’
in de Vlaamse Ardennen nemen
contact met
[email protected] (rijpere
met jonge geest) en algemeen:
jongerengroep:
[email protected] (jan)
+ zie www.parkinsonliga.be >
jongerengroep
zelfhulpgroepen
Oost-Vlaanderen
Regio Waasland
Contact
Lief Van Mieghem (voorzitster)
Kruibekesteenweg 178 bus 12
9120 Beveren
Tel: 0479/60 17 66
[email protected]
Rudi Van Havere (secretaris)
Vossenstraat 17
9120 Melsele
Tel: 03/775 39 37
Roel Vanhuffel (bestuurslid)
Pr. Jos. Charlottelaan 77
9100 Sint-Niklaas
Tel: 03/777 62 04
Activiteiten
Wekelijks op donderdagmiddag,
komt de kinégroep samen in het
revalidatiecentrum AZ Nikolaas,
Moerlandstraat 1, Sint-Niklaas
(waarmee de groep ook samenwerkt).
Om de 2 à 3 maand organiseert
de groep ook nog een activiteit
(bvb. gespreknamiddag, demonstratienamiddag, gezellig samenzijn,...). Deze activiteit is niet
plaatsgebonden (Beveren,
St-niklaas, Temse,...).
Voor verslag van de kerstbrunch
verwijzen we naar de website
pagina https://sites.google.com/
site/hofparkers
Vlaams-Brabant
Halle Vilvoorde - Vlaams-Brabant
Contact
Agnes Goossens-Berghmans
Tel: 02/356 92. 20
[email protected]
Henri Blommaert
02 582 25 17
[email protected]
Praatgroep Halle
Contact
Agnes Goossens-Berghmans
Tel: 02/356 92. 20
[email protected]
Activiteiten
Wanneer een interessant item
Zich aanbiedt wordt u per mail
Of brief uitgenodigd, dus meld
je tijdig aan bij een van de contactpersonen.
Lokatie
buurthuis Ommekaar
Hoogveld 1
1500 Halle.
Hofstade-Zemst: De Hofparkers
Contact
An Muyldermans – Vossen
Tel: 015/415 415
[email protected]
Ineke Brugman
GS : 0498/41 84 63
[email protected]
Annemarie Vanhole
Tel : 015-615940
[email protected]
Locatie
Zaal ‘De Rode Roos’
Moniestraat 32
1981 Hofstade / Zemst
Activiteiten
Via onderstaande link blijft u op
de hoogte van onze activiteiten.
Ook kunt u bij ‘agenda’ geplande
activiteiten voor de komende
maanden bekijken:https://sites.
google.com/site/hofparkers/
home
Parkinsonmagazine • 1|2014 43
zelfhulpgroepen
Vlaams-Brabant
De activiteiten gaan door in De
Rode Roos om 14.00 uur, tenzij
anders vermeld.
Waar: Zwembad in de Leliestraat
te Mechelen. Verzamelen in de
hall.
Zwemmen met de
groep ‘PLONS’:
Wanneer: elke 2e
maandag van de
maand, om 11u30.
Verslag
Onze Hofparkers blaken van activiteit, possitivisme, verbondenheid, ….
Je kan er op hun eigen website
uitgebreid tekst en beeld vinden
en volledige verslaggeving op de
regiobladzijde van www.parkinsonliga.be
Leuven – Mechelen
Contact
Therese Sack
GSM: 0476/75 39 60
[email protected]
Lokatie
de Agora van de Middenschool
GO school van het Koninklijk
Atheneum, Vlieghavenlaan 18
3140 Keerbergen
Activiteiten
Datum en uur zijn afhankelijk van
de agenda van een druk bezette
arts, Professor of deskundige.
Daarom wordt je telkens persoon-
lijk verwittigd. Wil je ook uitgenodigd worden, neem contact met
Therese. Vanuit de groep wordt
vaak een onderwerp voorgesteld
dat het thema wordt van een
volgende vergadering zodat het
onmogelijk is de agenda maanden
op voorhand vast te leggen.
West-Vlaanderen
Brugge
Contact
Anne-Marie Peellaert
Tel: 050/67 39 38
GSM: 0474/54 56 02
Email: [email protected]
Lokatie
CM-LOKAAL (aan de kerk)
Koningin Astridlaan 2
Sint-Michiels Brugge
Aktiviteiten
10 mei 2014 Dr Bruno Bergmans Neuroloog - AZ St Jan Brugge
Nieuwe behandelingen bij de
ziekte van parkinson
44 Parkinsonmagazine • 1|2014
Praat- en ontspanningsnammiddag
lokatie “Clos du Midi” Gistelsteenweg 348 St Andries - Brugge
elke derde donderdag van
de maand
volgende data zijn: 20/03/
-17/04/ - 15/05/ - 19/06/2014
Verslag vorige bijeenkomsten
7 december 2013 gezellig samenzijn in de sfeer van sinterklaas en
kerstmis.
Voorstelling nieuwe website VPL
door Luc Vanden Meersche.
Zeer boeiend, veel mensen hadden deze nog nooit gezien.
Nadien muzikaal optreden met
Bart van Loo (DJ Radio Parkies)
16 januari 2014
Nieuwjaarsbijeenkomst met feestmaal
Gevolgd door onze jaarlijkse bingo
met voor ieder een prijs.
Iedereen tevreden huiswaarts.
Praatgroep BRUGGE
Elke derde donderdag
van de maand (behalve juli en
augustus), om 14u.
zelfhulpgroepen
West-Vlaanderen
volgende zijn : 21 NOVEMBER 19 DECEMBER
Lokatie : Clos du Midi Gistelsteenweg 348, Sint Andries
Oostende – Kust
Contact
Lut Moereels - GSM: 0496/12 79 31
[email protected]
Lokatie
Dienstencentrum ’t Viooltje
Violierenlaan 3B
8400 Mariakerke-Oostende.
Activiteiten
Data 2014 : 24 feb/24 maart/23
juni/22 sept/24 nov 2014
HET SPIJT ME DE VERGADERING
op 24/2 TE MOETEN AFGELASTEN
– IK WERD AANGEREDEN EN BEN
NOG IN HERSTELVERBLIJF 24/2
24/3 om 15.00 u. wordt de
actie MUSIC FOR LIFE in OOSTENDE
bekroond met het aanplanten
van EEN HART VOL TULPEN VOOR
PARKINSON in het Leopoldpark, en
dit in aanwezigheid van de heer
burgemeester VANDECASTEELE.
De vergadering in het viooltje,
wordt afgelast en elkeen die ons
een warm hart toedraagt, zien we
graag op 24/3 in het park!
Tielt
Contact
Chris Lassuy
Belgiëlaan,13, 8700 Tielt
Tel: 051/40 30 42
[email protected]
JAARPROGRAMMA Tielt: 2014
15 februari: Patners in Parkinson.
Hoe heeft de ZVP jouw leven als
patiënt of mantelzorger veranderd? Dubbelvergadering.
Lokatie
het TSO-BSO St.-Jozefsinstituut,
Stationsstraat, 22, 8700 Tielt, telkens op zaterdag van 14u. tot 17 u.
5 april: Is kinesitherapie nuttig bij
de ZVP.
Activiteiten
Telkens op zaterdag van 14u. tot
17 u.
4 oktober: Cognitieve en emotioneel-affectieve problemen bij
patiënt en mantelzorger.
14 juni: Verwennamiddag.
13 december: Kerstfeest.
Deze activiteiten gaan door,
telkens op zaterdag, van 14 u. tot
17 u. in het BSO – TSO St.-Jozef,
Stationsstraat, 22, 8700 Tielt.
Gelieve, om praktische reden,
uw aanwezigheid te bevestigen,
telkens tegen de woensdagavond
voor de vergadering, bij Chris
Lassuy 051.40.30.42
Parkinsonmagazine • 1|2014 45
zelfhulpgroepen
West-Vlaanderen
Zuid West-Vlaanderen
Contact
Luc Vanden Meersche
Pastoor Pypestraat 31,
8940 Geluwe
GSM: 0479/96 92 00
Email: [email protected]
Geert Rosseel
056 37 37 84
[email protected]
Activiteiten
12/03/14 Petanque te Waregem
29/03/14 Bloemschikken in het teken van Pasen
06/04/14 Werelddag te Gent
Mei
Praatgroep in Bissegem (datum nog
te bepalen) met
contact Ghislain
Depraeter vanuit
de Filipijnen
UITSTAP in “eigen streek”
24 mei 2014 te Wijtschate,
mogelijkheid tot maaltijd over
de middag in restaurant De
Hollemeersch te Heuvelland
Dranouter,maar u kan ook ‘s namiddags starten met het arrangement mogelijk.
46 Parkinsonmagazine • 1|2014
•Mousse taartje met koffie in
Wietschate
•Film over de serie in de kerk van
Wietschate
•Rondrit door de streek met bezoek aan paar locaties
•Ritje met de kabelbaan of drankje (indien slecht weer of als je
de kabelbaan niet ziet zitten)
•Afsluiten met een glas streekwijn.
Prijs afhankelijk van aantal deelnemers (20 - 25 euro/maaltijd 21
euro zonder aperitief.
Activiteiten
Maart: petanque te Waregem
In de Boulodroom, Meersstraat 5
te Waregem
•13.30 uur deuren open
•14.15 uur start eerste ronde
•15.15 uur pauze met taart.en
koffie
•15.45 uur start tweede ronde.
•16.45uur uitslag plus prijsuitreiking / iedereen heeft een prijs.
•17.15 uur einde petanque namiddag
Deelnameprijs: 4 EURO
Inschrijven kan tot 9 maart 2014:
Telefonisch op het nummer
0479 96 92 00 (Vanden Meersche
Luc) (ter plaatse betalen)
29 maart: bloemschikken te
Roeselare
14u.
in de zaal CM gebouw
Mandellaan 79 te Roeselare
door Maureen Bogaert
Deelnameprijs:
Enkel koffie : 3 euro/persoon
Bloemschikken + koffie : 13 euro/
persoon
De inschrijving gebeurt per overschrijving op
het rek.nr. : BE 86 00012745 3350
van Buffel-Bogaert
6 april: werelddag Parkinson te
Gent (de uitnodiging hiervan vindt
u in bijlage)
zelfhulpgroepen
Regio
Vlaanderen
Nieuw! Partners in Parkinson
Contactpersoon
Telefoon
Hedwig Van Looveren
050 35 23 89
GSM: 0497 28 76 96
Nieuw! VPL Jongeren
Jan Vermeir
E-mail
[email protected]
[email protected]
Provincie Antwerpen
Antwerpse Kempen
Lydia Baten
014 31 69 35
Christel Wils
015 24 29 25
[email protected]
Antwerpen Stad
Chris Vanpuyvelde
[email protected]
Maria Coene
03 828 24 37
[email protected]
Brasschaat
Herman Van den Hende
03 651 46 57
[email protected]
Edegem-Mortsel
Staf Fierens
03 455 47 59
[email protected]
Kalmthout
Pieter en Wally Vroegop
03 666 44 56
[email protected]
Kasterlee-Herentals
Julienne Govaerts
014 67 89 76
[email protected]
Balen: Marc Penasse heeft ons laten weten dat hij wegens gezondheidsredenen niet meer als contactpersoon kan vermeld worden.
Provincie Oost-Vlaanderen
Aalst
Gent
Vlaamse Ardennen
Waasland (Beveren - St. Niklaas)
Mario De Coster
Carine De Bundel
Norbert & Tineke Vanderhaegen-De Smet
Caroline Van de Gejuchte
Andre Desloover
Alain en Rita Decock- Haelters
Lief van Mieghem
0475 22 73 53
053 21 41 89
09 226 95 80
0496 62 89 68
055 31 69 40
055 21 79 49
0479 60 17 66
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Brussels Gewest
Ludo Sels
0471 62 03 78
[email protected]
Provincie Limburg
Jan Persoons
Raymond & Gisele Tulkens-Vanlommel
Jean-Pierre Vandenberk
Edwin Lieben
013 66 32 67
013 33 38 01
0496 55 28 99
011 72 70 98
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Agnes Goossens-Berghmans
Henri Blommaert
Therese Sack
Johanna Muyldermans-Vossen
Ineke Brugman
Anne Marie Vanhole
02 356 92 20
02 582 25 17
0476 75 39 60
015 41 54 15
0498 41 84 63
015 61 59 40
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Anne-Marie Peellaert
Lut Moereels
Luc Vanden Meersche
Geert Rosseel
Chris Lassuy
050 67 39 38 0496 12 79 31
0479 96 92 00
056 37 37 84
051 40 30 42
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Jean-Paul De Cremer
0497 42 34 79
[email protected]
Yves Meersman
0495 27 94 05
[email protected]
Provincie Vlaams-Brabant
Halle
Vlaams-Brabant
Leuven – Mechelen
Hofstade – Zemst
Provincie West-Vlaanderen
Brugge
Oostende - Kust
Zuid W.-Vlaanderen
Tielt
Webradio en radiochatgroep
Radio Parkies
Parki’s Kookatelier
Parkinsonmagazine • 1|2014 47
Jaarlijks lidgeld: 20,- euro
Giften en schenkingen zijn welkom op het rekeningnummer van de Vlaamse Parkinson Liga
BE68 0014 7822 5234, Graafstraat 29 - 3945 Ham, met vermelding “Gift of schenking”.
Aparte overschrijving aub – met vermelding “lidgeld +kalenderjaar “: bedrag 20 euro
Gift: vanaf gift(en) gedurende 1 jaar van minimum 40 euro ontvangt u een fiscaal attest in het
volgende kalenderjaar.
Voor betalingen vanuit het buitenland: BIC GEBABEBB • IBAN BE68 0014 7822 5234
Steun de werking van de Vlaamse Parkinson Liga
Steun het wetenschappelijk onderzoek
De ziekte van Parkinson is een neurologische aandoening die nog
steeds niet te genezen is.
Medicatie helpt de symptomen onder controle te houden
Maar meer dan 35.000 Belgen dromen van de ultieme oplossing:
“Genezing”.
Hiervoor is veel geld nodig en daarom doen wij beroep op U!
Stort vandaag nog op onze rekening!
© Shutterstock
De Vlaamse Parkinson Liga dankt U

Programma Masterclass bewegingsstoornissen

tijdschrift voor

Voeding en de ziekte van Parkinson. Wat (w)eten we

Verslag Zaterdag 17 mei 2014: Dr. Bruno Bergmans aan het woord

esl5310lo bg съдомиялна машина ръководство за употреба 2 hr

parkinson voor patiënten

Download de presentatie (PDF)

Parkinson folder - Mensendieckpraktijk "Oudwijk"

Dagziekenhuis Parkinson