Het ontwerp- en bouwproces

Het ontwerp-‐ en bouwproces Meerwaarde van een architect In Nederland wordt bij nagenoeg ieder bouwproject van enige omvang een architect ingeschakeld. Opdrachtgevers waarderen vooral de ontwerpcapaciteiten van de architect. Bij de vertaling van eisen en wensen naar een ontwerp bekijkt de architect samen met de opdrachtgever alle facetten. Vervolgens brengt de architect die samen in een ontwerp voor het gebouw. De kwaliteit van een architect zit niet alleen in ruimtelijk voorstellingsvermogen, beeldend vermogen en creativiteit, maar ook in een integrale aanpak. Naast het ontwerpen kunnen architecten de opdrachtgever van dienst zijn bij de ontwerpcoördinatie, de technische uitwerking, het projectmanagement, de directievoering en het toezicht en de nazorg. Ontwerpcoördinatie Bij een bouwproject kunnen veel disciplines en specialisten betrokken zijn. Het is belangrijk dat hun inbreng op een goede en evenwichtige wijze in het project tot zijn recht komt. De architect kan hiervoor als coördinator optreden. Door zijn rol als ontwerper voelt hij zich het meest verantwoordelijk voor het gebouw als geheel. Technische uitwerking Vrijwel alle architectbureaus hebben de deskundigheid in huis om hun ontwerpern technisch uit te werken. Zo kan tot in detail het ontwerp consequent nader worden uitgewerkt. Projectmanagement De architect is vaak de aangewezen partij om het projectmanagement te doen. De architect kent alle aspecten van het ontwerp en weet het proces in tijd, geld en kwaliteit in te richten om te komen tot een goed gebouw. Directievoering en toezicht Voor de directievoering en het toezicht kan het verstandig zijn de architect in te schakelen. De architect weet waarop moet worden gelet en kent de cruciale aandachtspunten. Nazorg Ook na de oplevering van het project kan de architect u van dienst zijn, bijvoorbeeld door u te adviseren over het gebruik, het beheer en het onderhoud. Fases van het ontwerp-‐ en bouwproces Goed ontwerpen en goed bouwen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een goede planning en structurering spelen hierbij een cruciale rol. Het hele proces van het eerste idee tot en met het gebruik is ruwweg in vier fases op te delen. Iedere fase kent zijn specifieke aandachtsgebieden, relevante wetgeving en betrokken partijen en deskundigen. De rol van de architect verschilt per fase. De te onderscheiden hoofdfases in het bouw-‐ en ontwerpproces zijn: -‐ De initiatieffase -‐ De ontwerpfase -‐ De uitvoeringsfase -‐ De beheersfase Deze fases volgen elkaar in tijd op maar kunnen ook gedeeltelijk overlappen. Dit kan tijdsbesparing opleveren, maar brengt ook (financiële) risico’s met zich mee voor alle betrokken partijen. ontwerpbureau voor stad, architectuur & interieur
1 De initiatieffase Een (ver)bouwopgave wordt vaak vooraf gegaan door een huisvestingsvraagstuk. Om met ontwerpers goed te kunnen communiceren is een helder Programma van Eisen (PvE) noodzakelijk. In een PvE legt u als opdachtgever vast welke eisen u stelt aan de huisvesting. Hierbij gaat het niet alleen om uw ruimtelijke eisen (ruimtestaat met oppervlaktes), maar ook u wensen en ambities op het gebied van duurzaamheid, energiegebruik, vormgeving, uitstraling, functionaliteit, beheer, onderhoud, etcetera. Een architect kan een PvE voor u opstellen of u hierover adviseren. Samen met de architect kunt u de doelen definiëren en bepalen welke middelen hiervoor het meest geschikt zijn. Een grondige inventarisatie van uw eisen, wensen en ambities levert een heldere en eenduidige communicatie naar alle betrokken partijen en bespaart tijd, geld en frustratie. U heeft bij het opstellen van een PvE niet alleen te maken met uw eigen wensen en eisen, maar ook met wettelijke verplichtingen waaraan het gebouw dient te voldoen, voortvloeiend uit onder andere de Wet ruimtelijke ordening (Wro), de Flora-‐ en faunawet, de Monumentenwet, de Woningwet, de gemeentelijke Welstandsnota en de Wet algemene bepaleingen omgevingsrecht (Wabo). Tot slot wordt in de initiatieffase het financiële kader gesteld voor de bouwopgave. Heldere afspraken over beschikbare budgetten voor de bouwopgave en duidelijke definitief van die budgetten dragen bij aan een soepel verlopend ontwerpproces. De ontwerpfase De ontwerpfase kent een aantal stappen. In iedere stap wordt het ontwerp concreter en gedetailleerder. De kosten van het project zijn per fase steeds minder te beïnvloeden en de impact van genomen ontwerpbeslissingen neemt steeds meer toe. De meest gebruikelijke indeling van de ontwerpfase is: -‐ Structuurontwerp -‐ Voorontwerp -‐ Definitief Ontwerp -‐ Omgevingsvergunningsaanvraag -‐ Technisch Ontwerp / Bestek Het Structuurontwerp In deze fase wordt een hoofdopzet gemaakt van de functionele indeling van het gebouw en een massastudie gedaan. Er vindt een eerste omzetting van het PvE naar een ruimtelijk model plaats binnen de stedenbouwkundige randvoorwaarden. Er wordt een aanzet gegeven voor de ontsluitingsprincipes van het gebouw en de bruto/netto factor wordt bepaald. Ook kan een aanzet voor een constructie-‐ en installatieprincipe gemaakt worden. Het plan wordt in deze fase verbeeld door middel van schetsen en tekeningen op schaal 1:200 tot 1:1000, afhankelijk van het soort project, eventueel vergezeld van een massamaquette. Het Voorontwerp In deze fase wordt het structuurontwerp nader uitgewerkt tot de belangrijkste plattegronden, gevels en doorsneden. Afmetingen en positionering van ruimten maar ook wandopeningen in gevels en binnenwanden, zoals ramen en deuren, worden bepaald. Het plan wordt weergegeven in 2D tekeningen variërend van 1:100 tot 1:200, maar steeds vaker ook in een 3D model. De constructieve hoofdopzet en principes worden kortgesloten met de constructeur en in plattegrond en hoogte wordt ruimte gereserveerd voor de constructie. Ook de voor de installatie wordt ruimte gereserveerd, afhankelijk van het energieconcept dat samen met de installatieadviseur is bepaald. ontwerpbureau voor stad, architectuur & interieur
2 Het Definitief Ontwerp Zodra de opdrachtgever het voorontwerp heeft goedgekeurd kan het plan nader uitgewerkt worden tot een definitief ontwerp. Hierin worden de hoofdlijnen van het voorontwerp meer in de detail uitgewerkt en definitief gemaakt. Van deuren en ramen wordt de draairichting vastgelegd, constructieve elementen als vloeren, kolommen en wanden krijgen een hoofdmaatvoering, sanitaire ruimten worden ingedeeld en trappen worden voorzien van maatvoering. Het type installatie ten behoeve van ventilatie, verwarming en eventuele koeling is in deze fase bekend. Aan het eind van het definitief ontwerp dient het ontwerp opnieuw te zijn getoetst aan de hand van het PvE en de wettelijke voorschriften. Er dient overeenstemming te zijn over eventuele afwijkingen ten opzichte van eerdere uitgangspunten. Omdat er nu meer gedetailleerde informatie beschikbaar is kan een nauwkeurigere begroting worden gemaakt. Omgevingsvergunningsaanvraag In deze fase wordt door de architect en de overige adviseurs alle informatie verzameld en gemaakt die de gemeente nodig heeft om het bouwplan aan de relevate wet-‐ en regelgeving te toetsen. Zo dient het plan te voldoen aan het Bouwbesluit en het bestemmingplan en voorgelegd te worden aan de welstandscommissie. Als het plan binnen het bestemmingsplan past is een reguliere omgevingsvergunningsprocedure van toepassing die 8 tot 14 weken duurt. Als het plan niet past binnen het bestemmingsplan kan de gemeente de vergunning weigeren of het bestemmingsplan wijzigen. Deze procedure duurt 26 tot 32 weken. In een dergelijk geval kan er op basis van het Definitief Ontwerp een procedure zijn opgestart om tijd te winnen. Het is ook mogelijk een omgevingsvergunning gefaseerd aan te vragen, waarbij een deel van de gegevens in de eerste en een deel in de tweede fase wordt aangeleverd. Welke informatie dient te worden aangeleverd staat omschreven in het Ministriële besluit omgevingsrecht (Mor). Technisch Ontwerp / Bestek Om het gebouw uit te voeren dient de aannemer te beschikken over de juiste gegevens. Deze gegevens, zoals een lijst van toe te passen (bouw-‐)materialen, installaties, toepassingsvoorschriften, randvoorwaarden en administratieve voorwaarden zijn samengebracht in een bestek. Dit bestek vormt samen met de bijbehorende tekeningen de contractstukken die u als opdrachtgever opstelt ten behoeve van de uitvoering. In Nederland zijn de bestekken grotendeels gestandaardiseerd (STABU). Bij eenvoudige bouwwerken is een technische omschrijving vaak voldoende. Aan de hand van het bestek kan ervoor gekozen worden een directiebegroting op de stellen, waarmee de prijsopgave van verschillende aannemers is te vergelijken. Afhankelijk van het soort project zijn er verschillende scenario’s mogelijk voor het aanbesteden van het werk. Bij een bestektekeningenset hoort alle informatie die bepalend is voor de prijs, waaronder plattegronden, doorsneden, gevels en principedetails. De uitvoeringsfase Zodra het contract en de voorwaarden met de aannemer zijn vastgesteld kan gestart worden met de uitvoeringsfase. De uitvoering is op te splitsen in twee onderdelen: de bouwvoorbereidingsfase en de realisatiefase. De bouwvoorbereidingsfase De aannemer stelt een tekeningenbehoefteschema op. Hierin geeft hij aan op welk moment hij welke aanvullende tekeningen nodig heeft om het gebouw in de geplande bouwtijd te realiseren. De architect levert gemaatvoerde werktekeningen aan op basis waarvan gebouwd kan worden, onderaannemers offertes kunnen uitbrengen en productieopdrachten gegeven kunnen worden. Het maken van deze tekeningen is arbeidsintensief: in korte tijd dienen veel tekeningen met gedetailleerde informatie geproduceerd te worden. Bij grote of complexe opgaven wordt dikwijls al met de bouw gestart op basis van een deel van de werktekeningen terwijl de tekeningen die later in het bouwproces noodzakelijk zijn tijdens de bouwwerkzaamheden worden geproduceerd. ontwerpbureau voor stad, architectuur & interieur
3 De realisatiefase Het is van belang dat tijdens de bouw de directievoering en het toezicht goed zijn geregeld. Directievoering kan door de architect worden gedaan of door een externe partij. Het voordeel van de architect als directievoerder is dat hij de uitgangspunten van het ontwerp kent en er voor kan zorgen dat de architectonische kwaliteit optimaal tot uiting komt. Voor het toezicht kan een opzichter worden aangesteld. De opzichter houdt regelmatig bouwvergaderingen met de aannemer om voortgang, planning en budget bij eventueel meerwerk of onvoorziene omstandigheden te bewaken. Aan het einde van de realisatiefase wordt het werk door de aannemer aan u opgeleverd, wat betekent dat wordt aanvaard dat het werk conform het bestek is uitgevoerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een voorlopige oplevering (binnen 6 maanden na beëindiging van de bouwwerkzaamheden) en een definitieve oplevering (na één jaar). Bij de voorlopige oplevering worden zichtbare gebreken genoteerd met de verplichting tot herstel door de aannemer binnen een gestelde termijn. De beheersfase Na oplevering kan het gebouw in gebruik worden genomen en begint de beheersfase. Afhankelijk van de functie van het gebouw dient in sommige gevallen bij de gemeente een gebruiksvergunning te worden aangevraagd of is een gebruiksmelding verplicht. Het goed onderhouden van een gebouw verlengt de (technische) levensduur. Grote bedrijven en instanties hebben vaak een facilitair manager in dienst die het gebouw beheert. Een architect kan helpen met het opstellen van een onderhoudsplan voor het gebouw. Een architect kan adviseren hoe u een gebouw het best kunt aanpassen wanneer de omstandigheden zijn gewijzigd, rekening houdend met functionele en architectonische uitgangspunten van het oorspronkelijk ontwerp. Indien huisvesting niet meer mogelijk is in het oorspronkelijk ontwerp kan uiteindelijk besloten worden het gebouw te slopen. Een beslissing die vanzelfsprekend uiterst zorgvuldig dient te worden genomen. De architect dient in dit geval op de hoogte te worden gesteld om het gebouw te kunnen documenteren. Algemene voorwaarden Als u een architect hebt gekozen, maakt u afspraken over de werkzaamheden die de architect voor u gaat verrichten en onder welke voorwaarden. De BNA heeft twee typen algemene voorwaarden: De Nieuwe Regeling (DNR) met de daarop afgestemde Standaardtaakbeschrijving (STB 2009) en de Consumentenregeling (CR 2013). Bij het opstellen van deze algemene voorwaarden is een goede afweging gemaakt tussen belangen. Ook de beroepsaansprakelijkheidsverzekering van architecten is op deze voorwaarden gebaseerd. De DNR is ontwikkeld door de BNA en NLingenieurs en is bedoeld voor alle disciplines in de bouw: architecten, constructeurs, installatie-‐adviseurs, bouwfisici, interieurarchitecten, tuin-‐ en landschapsarchitecten, geodeten, industriële vormgevers, projectmanagers en (bouw)produktontwikkelaars. De DNR kan worden toegepast op opdrachten van iedere omvang, zowel op een monodisciplinaire opdracht als een geïntegreerde opdracht. Speciaal voor consumenten ontwikkelde de BNA de Consumentenregeling (CR). Deze regeling voor mninder uitgebreide werkzaamheden kan ook worden toegepast op opdrachten van kleine rechtspersonen, bijvoorbeeld een winkelier die zijn bedrijfsruimte wil laten verbouwen. De architect zal altijd met de verzekeraar afstemmen of de CR geschikt is voor uw opdracht of dat er beter gebruik kan worden gemaakt van de DNR. De DNR en CR zijn te downloaden via bna.nl en architecten.nl Deze tekst is een bewerking van hoofdstuk 1 uit het BNA architectenjaarboek 2013/2014 ontwerpbureau voor stad, architectuur & interieur
4

Download Report